CC BY
14литература Таджикский государственный университет имена САйни. Тел.(+992)935382604
About author:
Bokiev Hamza -associate Professor in the Department of Tajik Philolgy, Tajik Steat Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Phone: (+992)935382604
АЪЛОХОН АФСАХЗОД ВА ТАДВИНУ ТАЗДЩИ «БАХОРИСТОН»
Абдулкрдири Н.
Донишкадаи омузгории Тоцикистон дар ш Панцакент
Аълохон Афсахзод «Бахористон»-ро дар радифи бехтарин асархои классикони адабиёти чахон мегузорад ва менигорад, ки «...он (яъне «Бахористон») дар тули панчсад соли мавчудияти худ аз нусха ба нусха, аз сина ба сина ва аз забон ба забон гузашта, бо тароват ва афкори хакимонаи худ ба инсоният сафо мебахшад ва мардумонро ба дарёфти завки солим, одамгарй, ахлоки хамида, бародарй ва хизмат ба халк хидоят менамояд.». (2, 262].
Чомишиноси дакиккор дар пайравии «Гулистон»-и Саъдии Шерозй, бахорони соли 892х.(1487м.) навишта шудани «Бахористон»-ро аз тарафи Абдурахмони Чомй, хамчун китоби дарсй барои писараш Зиёвуддин Юсуф таъйид менамояд.
«Бахористон» дар таърихи адабиёти точик чун асари ахлокй дар катори «Гулистон» ва «Бустон», «Кобуснома» ва «Анвори Сухайлй» шинохта шудааст ва «... масъалахои ахлокро Чомй на бо шеваи илмй, балки бо сабки бадей баён мекунад»[2, с. 262].
Доир ба таркиби асар Афсахзод ба андешае омада, ки онро барои хонандаи имруз фахмо баён кунаду иброз дошта, ки «Бахористон» аз мукаддима ва хашт боб (равза) иборат аст: 1.Саргузашти орифон; 2.Хркмати бузургон; З.Саргузашти подшохон, адолат ва ахлоки неки онхо; 4. Таргиби саховатмандй; 5.Х,икоятхои шавкангези ишкй; 6. Мутоябахои сафобахш; 7. Зикри шуъаро, таърифи шеър, пайдоиш ва хусну кубхи он; 8. Х,икоятхои тамсилй;
Чомишинос менигорад, ки Мавлоно Чомй «Бахористон»-ро дар 73-солагиаш навиштааст, аз ин ру, асар як навъ чамъбасткунандаи шяву акоиди чамъиятшиносии мутафаккири забардаст аст ва нависанда хангоми таълиф, пеш аз хама, максади тарбияи насли наврас ва дар чавонон парваридани ахлоки хамидаро хадаф карор додааст.
«Бахористон» асари бадеист, ки дар он ба тарзи хосе хам аз зиндагонии ибратомези шайхону орифон, хам аз дурдонахои андешаю афкор ва хикмати донишмандони бузург, хам аз аъмоли хайри хокимону мансабдорон, хам аз ривояти хайру саховати муболигаомези афроди таърихй ва химмату накукории шахсони афсонавй, хам аз тасвири гудози ишк ва дустию вафодории дилбохтагон, хам аз латифаю мутоибахои халкй, хам аз рафтори шуъаро, хам аз хикоёти пандомези тамсилй рочеъ ба хайвонот натичахои ахлокй гирифта мешавад.» [1, с. 6].
Афсахзод доир ба хусусиятхои насри асри XV ва осори насрии он давр, ки «мухимтарин чихатхои зиндагии чомеаи он рузро инъикос мекунанд» андеша ронда, мавкеи «Бахористон»-ро дар байни ин осор чунин муайян мекунад: «Бахористон» комусест, ки дар он урфу одат ва хулку хислатхои тамоми табакоти мардуми асри XV, аз фаррош то подшох, инъикос гардидааст»[2, с. 264].
Чомишиноси тавоно баъдан дар бораи он ки «Бахористон» тазмини «Гулистон» ва бо санъати сачъ ороиш ёфтааст, инчунин фасохату балогати сухани Мавлоно Чомй ва бо фолклор наздик будани порчахои манзуми асар сухан ронда, кайд мекунад, ки шяи гуманистй (инсонгарой) Саъдию Чомиро ба хам карину «Гулистон»-у «Бахористон»-ро човидон гардонидааст.
Афсахзод менигорад: «Чомй мавзуъхои "Гулистон"-ро дар бобати адлу инсоф, чавонмардй, казову кадар, парваридани хисси масъулияти инсонию ичтимой, касос, дустию рафокат, таваккалу тавозуъ, ирода, хоксорию фурутанй дар баробари нигох доштани кадри инсонии худ, покии ахлоки дарвешон ва ишку мухаббати чавонй вусъату идома дода, дар навбати худ ба асараш сужетхои тозаро ворид овардааст.» [2, с. 265].
Аълохон Афсахзод, ки яке аз барчастатарин донандагони адабиёти классикии точик дар садаи XX буд, «Бахористон»-ро бо «Гулистон» мукоиса мекунад ва натича мебардорад, ки «Бахористон» тазмини эчодкоронаи «Гулистон» аст. У зикр мекунад, ки аз чихати мавзуъ факат боби якуми «Бахористон» бо боби дувуми «Гулистон» хаммавзуъ буда, боби севуми асари Чомй мавзуи боби якуми асари Саъдиро такрор мекунад. Боби панчуми хар ду асар дар як мавзуанд, лек хикоятхояшон аз хам тамоман фарк мекунанд. Мавзуъхои бобхои 3, 4, 6, 7, 8-и «Гулистон» дар «Бахористон» истифода нашудаанд ва бобхои 2, 4, 6, 7, 8-и «Бахористон» аз лихози мавзуъ тамоман наванд. Мухаккик ду-се хикояти хаммавзуъ ва аз лихози мазмун ба хам наздикро дар ин ду асари барчаста дармеёбад, лек тарзи гуфтори Чомию Саъдиро дигаргуна мебинад. Барои таквияти фикраш донишманд аз
«Гулистон»-у «Бахористон» хикоятхои «Искандари Румй» ва «Хотами Тай»-ро мисол меорад ва таъйид мекунад, ки %>мй аз калимаю ибораю чумлахои Саъдй исгифода набурда, хикоятхоро чунон тартиб додаст, ки хикоятхо FOяи навро касб кардаанд.
Тафовути дигари «Бахористон» ва «Гулистон»-ро мухаккик чунин нишон медихад: «Шайх Саъдй бобхои китоби худро бидуни хеч гуна мукаддима сар мекунад. Аммо Ч,омй дар OFOЗи хар равза бо унвони «фоида» мукаддимаи хурде меорад, ки он мохият, мавзуъ ва максади хамон бобро муайян мекунад. Шоир хотимаи «Фоида»-хоро бо шеър хулосаву чамъбаст намуда, таъсирбахшиву хотирмонии навиштахояшро бештар мегардонад.»[1, с. 19].
Баъдан донишманд барои таквияи фикраш «Фоида»-и равзаи чахоруми «Бахористон»-ро намуна меорад[1, с. 19-20].
Мухаккики нуктасанч тафовути дигарро дар нигоштахои ин ду абармарди олами адаб дар он мебинад, ки Шайх Саъдй дар баробари дидаву шунидахояш аз саргузашти хеш низ хикоятхо мекунад, аммо Мавлоно Ч,омй аз рафтору гуфтори пешиниён наклхо намуда, худ аз онхо дар канор аст.
Афсахзод корбасти порахои манзумро дар «Гулистон»-у «Бахористон» мукоиса намуда, натича мебардорад, ки порахои манзум дар «Гулистон» чузви таркибии хикоятанд, аммо дар «Бахористон» китъахои манзум аз хати сужет берун мемонанд ва фишурдаи хикматомези хикоятхоянд. Донишманд барои таквияти даъвояш яктой хикоятро аз ду асари номбурда намуна меорад [1, с. 21].
Хамчунин мухаккик хусусиятхои хоси «Бахористон»-ро дарёфт намуда иброз медорад, ки: «Дар хикматхо хамеша кутохбаёнй, пандомузандагй ва таъкиди гуяндаи муътабари он ба тарзи накл ба калам оварда мешавад. Масалан: «Абухошими суфй, куддуса сирруху, гуфтааст, ки кухро бо нуги сузан аз бех кандан осонтар аст аз занги кибр аз дил бияфкандан.» Абулхасани Фушанчй, куддуса сирруху, гуфтааст, ки дар дунё хеч чиз нохуштар нест аз дусте ки, дустии вай аз барои гаразе бошад ё ивазе.»
«Юсуф ибн-ал-Хусайн, куддуссаллоху сирруху, гуфтааст: «Хамаи некуихо дар хонаесту калиди он тавозуъу фурутанй ва хамаи бадихо дар хокаесту калиди он мойиву манй» [1, с.23].
Бузургони илму адабу ирфон, ки Ч,омй аз забони онхо хикмат меорад, дар замону макони гуногун зистаанд ва ахли як кавму миллат нестанд. Ин нуктаро дарёфта Афсахзод ба хулосае меояд, ки: «Дар худи хамин муносибати Ч,омй нисбат ба тамаддуни чахон ва афкори умумибашарии инсоният чун вучуди вохид ва хастии ягона зухур менамояд.»[1, с.24].
Унсури намоёни шеваи нигориши «Бахористон»-ро, мухаккик дар муколамасозихои Ч,омй, ки ба маънои ботинии сухан ахамияти махсус медихад, мебинад. Шеваи нигориши Чрмиро дар «Бахористон» устод Афсахзод басо чолиб ба калам дода, аз ин ру карор додем, ки онро бозгу накарда, айнан иктибос орем: «Ч,омй дар тасвири сахначахои одии хурди маишй, ки дар авчи драмавй ба калам дода мешаванд, ба таври хайратангезе холати психологии тарафайнро сабт намуда, дар вазъиятхои пуршиддати мазхакавй, хачвй, фочиавй ва Fайра масъалахои сиёсат, давлатдорй, чангу сулх, ахлок ва проблемахои ичтимоиро ба миён гузошта, хал мекунад. Хулосахои у вобаста ба кахрамонхо шакли мухокимахои олимона, натичагирихои хакимона ва хозирчавобиро ба худ мегиранд. Вале дар хазлу мутоибахо, ки бештар чанбаи ичтимой доранд, эхтирому таваччухи хоси нависанда хамеша ба тарафи мазлумону намояндагони табакахои мехнатй буда, дар гуфтори онхо, ки тарафи мукобил дар муносибат хисси назарногирй, нописандй ва ночизшуморй изхор медорад, хозирчавобию хирадмандй, истехзову тамасхур, писханду нафрати онро ба мукобили ахли риё, ситамгарон, танпарастон, кохилон, муфтхурон, бадахлокон ва гайрахо нишон медихад. Аз чавобхои намояндагони табакахои болой бефазилатй, чохилй, симои манфур ва ботини пучи онхо хувайдо мегардад. Ин шеваи нигориши «Бахористон», ки ба тарзи ифодаи латифахои халкй наздик аст, тафаккури халкро ифода намуда, бори дигар халкияти асарро намоиш медихад[1, с.24].
Донишманд зикр мекунад, ки дар «Бахористон» чанбаи танкидй пуркувват буда, андешахои мусанниф некбинонаву оптимистонаанд ва некиву зебой ва хусни хулк барин гояхои мусаффоро талкин менамоянд. Фошу махкум намудани зиштиву бадихо ба хотири расидан ба нияти нек ба тасвир омадааст.
Доир ба забони нигориши «Бахористон» Афсахзод гуфтори донишманди эронй Тавхидпурро иктибос меорад, ки доир ба забони насри асри XV гуфтааст: «Дар наср сабки махсуси давраи муFул, ки пояи он дар муFлакнависй ва касрати (фаровонии А.А.) истеъмоли калимоту луFOти арабист, дар он давра матрук монду ба чойи он сабки дигаре ба вучуд омад, ки асоси он бар истиороту ташбехоту киноёти фаровон карор дошт ва аз такаллуф дар луFaги арабй орй буд» [1, с.25]. Мухаккик дар байни асархои насрии асри XV «Бахористон»-ро аз лихози содагии забон ва равонии тарзи баён мумтоз дониста, дар асар корбасти санъати сачъро, ки зеби суханро афзун мегардонад, таъкид мекунад: «Хар кй бо зердастон шеваи муштзанй ба даст гирад, дар лагадкуби забардастон бимирад.» ё «Хирадмандони карим мол бо дустон гуморанду бехирадони лаъим аз барои душманон бигзоранд»[1, с.26].
Афсахзод дар охир менигорад, ки осори Мавлоно Ч,омй, аз чумла «Бахористон» ба одамон тарзи
касби камоли одамиятро таълим медихад.
Доир ба шухрати чахонии «Бахористон» чомишинос-Афсахзод дар китоби хеш «Ч,омй адиб ва мутафаккир»(Душанбе: Ирфон, 1989.) калам ронда, оид ба тарчумаи «Бахористон» ва порахои чудогонаи он ба забонхои мухталифи дунё, аз замони эчоди асар то ба имруз, дар сахифахои 285-287 маълумоти дакик додааст.
Хулоса, «Бахористон» човидонисту муаллифи хешро човид нигох медорад, бошад ки Аълохон Афсахзодро низ, ки дар тадвину тахкики он сахми боризе дорад, човид бидорад. Аз замони бунёди «Бахористон»-и бехазон панчсад сол гузашт ва, албатта, дар ин муддати дарози ним хазор сол, ки аз хаводиси рузгор пур буд, барге чанд аз ин «Бахористон»-и човидон аз тундбоди таърих ва гардиши даврон зард шуда, мисли барги хазон ба хонанда хузнеро илко менамоянд. Вале ба тарзи куллй «Бахористон»-и хамешасабзу пуртароват хамон ороставу пероста буда, насими чонбахше таровати гулхо ва буйи рухнавози раёхини онро ба машом расонда, ба чашмон зиё, ба дилхо сафо, ба равонхо чило ва ба чисмхо шифо мебахшад.
АДАБИЁТ
1. Абдурахмони Ч,омй. Бахористон.-Душанбе, "Маориф ва фарханг", 2008. - 142 с.
2. Афсахзод Аълохон.Ч,омй-адиб ва мутафаккир.-Душанбе,"Ирфон", 1989. - 384 с.
3. Афсахзод Аълохон. Рузгор ва осори Абдурахмони Ч,омй.-Душанбе, "Дониш", 1980. - 223 с.
4. Афсахзод Аълохон. Ч,омй-шоири газалсаро.-Душанбе, "Маориф", 1889. - 256 с.
5. Афсахзод Аълохон. Суннатхои устувор ва навпардозихои эчодкор. - Душанбе, "Дониш".,1989. - 278 с.
6. Афсахзод Аълохон. Адабиёти форсу точик дар нимаи дуввуми асри XV. - Душанбе, "Дониш". ,1987. - 264 с.
7. Афсахзод Аълохон. Лирика Абд ар-Рахмана Джами. Проблемы текста и поэтики.-Душанбе, «Дониш», 2014. - 460 с.
A'LOKHON AFSAHZOD' S VIEW ON WRITING AND INESTIGATION OF "BAHARISTAN" (SPRING LANDSCAPE)
The author of this article made efforts to explore study of Baharistan (Spring landscape) by one of the Tajik sage called A 'lokhon Afsahzod, who is considered one of the most hardworking wise men. Afsahzod is an author of 600 publications (monographs, scientific and popular dissertations, etc.) and one of them is a research of "Baharistan " written by the method of "Gulistan " of Saadi and other respective prose works, and is considered one of the grateful and comforting kinds of Persian prose. Jami 's aim was to simplify Saadi's method of writing.
According to the researcher, one the visible element in method of writing "Baharistan" is making dialogues by Jami and through them who had a particular attention to the meaning ofword.
Key words: garden, simile, rhyme, good behavior, unity, similarity, difference, creative, good deed, writing, originality, immortal, events.
ВЗГЛЯД АЛОХОНА АФСАХЗОД НА СОЧИНЕНИЕ И ИССЛЕДОВАНИЕ «БАХАРИСТАНА» (ВЕСЕННИЙ САД)
Автор этой статьи предпринял усилия, чтобы исследовать изучение Бахаристана одним из таджикских мудрецов по имени Алохон Афсахзод, который считается одним из самых трудолюбивых мудрецов. Афсахзод является автором 600 публикаций (монографий, научных и популярных диссертаций и т. д.), и одна из них является исследованием «Бахаристана», написанным по методу «Гулистана» Саади, и других соответствующих прозаических работ и считается одной из приятных и утешительных видов персидской прозы. Цель Джами состояла в том, чтобы упростить метод соченения Саади.
По словам исследователя, одним из видимых элементов в методе написания «Бахаристана» являются диалоги Джами и он уделял особое внимание на смысла речи.
Ключевые слова: сад, сравнение, рифма, хорошее поведение, единство, сходство, различие, творчество, доброе дело, письмо, оригинальность, бессмертный, события.
Сведения об авторе:
Абдулкодири Наджмиддин, старший преподаватель кафедры Таджикского языка и литературы Таджикского педагогического института в городе Пенджикент, тел.: +992928904603
About the author:
Abdulqodiri Najmiddin, senior teacher in the Chair of Tajik Langauge and Literature Tajik Pedagogical Institute inPanjakent city, Tel.: +992928904603
