CC BY
17
COURSE OF THE HISTORY OF LITERATURE
УДК 372.881.111.1 ББК - 74. 03 (5 Тоц)
МЕТОДИКАИ ТАЪЛИМИ Бобоева Зарнигор Тохировна, омузгори кафедраи
БОСАЛОХИЯТИ "ХИРАДНОМАИ назария ва методикаи таълими забони модарии
ИСКАНДАРЙ"-И факултети таусилоти ибтидои ва педагогикаи
АБДУРРА^МОНИ ЦОМЙДАР махсуси МДТ "ДДХ ба номи академик Б. Гафуров "
КУРСИ ТА ЪРИХИ АДАБИЁТ (Тоцикистон,Хуцанд)
КОМПЕТЕНТНОСТНЫЙ Бобоева ЗарнигорТохировна, преподаватель кафедры ПОДХОД ПРИ ОБУЧЕНИИ теории и методики обучения родного языка «ХИРАДНОМАИИСКАНДАРИ" факультета начального образования и специальной АБДУРРАХМАНА ДЖАМИВ педагогики, ГОУХГУим.акад. Б. Гафурова" КУРСЕ ИСТОРИИ (Таджикистан, Худжанд) ЛИТЕРАТУРЫ
COMPETENCE APPROACH TO Boboeva Zarnigor Tokhirovna, teacher of the department of TEACHING "KHIRADNOMAI theory and methods of teaching the Mother tongue attached ISKANDARI" BY to the Faculty of Primary Education and Special Pedagogy ABDURRAKHMONL JOML IN THE under the SEI "KSU named after acad. B. Gafurov "
(Tajikistan, Khujand) E-mail: [email protected] Вожахои калиди: метод, услуб, таълим, таулил, омузгор, хонанда, анъанави, босалоуият Мацола ба масъалаи таълими босалоуияти «Хирадномаи искандари»-и Абдуррщмони Цоми бахшида шудааст. Цайд мегардад, ки дар ин замина мацолаву тадцицоти методистон ААбдувалиев ва ТМиров мавцуд аст, аммо онуо вобаста ба идеологияи замони шурави ва бо усули анъанавии таълим навишта шудаанд. Дар мацола муаллиф саъй намудааст, то дар мисоли таълими босалоуияти "Хирадномаи искандари" шеваи таълими каломи манзум ва таулили онро бо мисолуо, ба забони сода пешкаши устодони адабиёт гардонад. Муаллиф бо далоили илми шеваи таълими ин достони панду ахлоциро вобаста ба муносибати босалоуият ба таълим пешниуод намудааст. %амчунин шеваи таълими чанде аз байтуои андарзи аз ин достони ахлоци, бо назардошти синну соли хонандагон бо усули содаву осон пешниуод гардида, ба муутаво ва гояи баланди порчауои ин достони тарбияви таъкид шудааст.
Ключевые слова: метод, стиль, обучение, анализ, учитель, ученик, традиционный, компетентностный
Статья посвящена проблеме компетентностного подлхода при обучении «Хирадномаи искандари» Абдуррахмона Джами. Отмечается, что по этой теме имеются методические статьи и исследования А.Абдувалиева и Т.Мирова, но они были написаны в соответствии с идеологией советской эпохи и традиционным методом обучения. В статье автор попытался представить учителям литературы метод обучения поэзи и его анализ на примере компетентностного подхода при обучении «Хирадномаи искандари». Кроме того, метод преподавания нескольких стихов из этой моральной истории с учетом возраста учеников представлен простым и легким способом, подчеркивая высокое содержание и идею фрагментов этой учебной истории.
Key words: method, style, teaching, analysis, teacher, student, traditional, competency The article dwells on the problem beset with competency-based approach while teaching "Khiradnomai Iskandari" by Abdurrahmoni Jomi. It is underscored that there are methodological articles and explorations done A. Abduvaliev and T. Mirov on the relevant topic, but they were written in accordance with the ideology of the Soviet Epoch and the traditional methods of teaching. The author of the article makes an endeavor to introduce the methods of poetry teaching and analysis for literature teachers on the example of the competency-based approach to teaching the latter. Into the bargain, the method of teaching several verses from the moral history in question, taking into account the age of the students is presented in a simple and easy way emphasizing the high content and idea of fragments of the mentioned educational history.
Курси таърихи адабиёт, ки зинаи сеюум махсуб меёбад, зинаи охир ва нисбатан мураккаби таълими адабиёт дар мактаб буда, аз нигохи масъалагузорй ва халлу фасли онхо аз курсхои хониши эзохй ва хониши адабй ба куллй фар; дорад. Дар курси таърихи адабиёт хонанадагон аз хар чихат ба камол мерасанд, тафаккури онхо инкишоф ёфта, барои тахлилу тахкии масъалахои адабй, дарки равия ва унсурхои назарй то андозае омода мегарданд. Хонандагон бояд дар курси таърихи адабиёт аз чихати чахонбинй рушду камол ёфта бошанд, зеро, на танхо дар масъалахои адабй, балки дар
чахонбинии сиёсй ва ичтимоии онхо давраи нав огоз меёбад. Дар ин курс, бино ба таъкиди методистон, донишхои дар ду зинаи аввал гирифтаи шогирдон чамъбаст мегардад. Осори адабие, ки дар зинахои курси хониши эзохй ва хониши адабй омухтаанд, дар курси таърихи адабиёт ба тарзу усули нав, хамачониба фаро хоханд гирифт. Шеваи муносибати босалохият дар таълим шароитеро фарохам меорад, ки хонандагон ба масъалахои адабй худ бахо дода метавонистагй шаванд. Онхо мавзую мундаричаи асарро киёсан бо накшахои асосй мавриди тахкик карор дода, ба хулосахои даркорй омада метавонанд. Ин амал дар сурате натичаи хуб дода метавонад, ки омузгор шогирдонро дар курси хониши адабй вобаста ба талаботи муносибати босалохият ба таълим дуруст хидоят карда бошад. Муносибати босалохият ба таълим такозо мекунад, ки хонандагон бо рахнамоии омузгор бояд хамбастагй ва ягонагии ин ду курсро дар вакти тахлили асархо бо хам пайваст намоянд. Илова бар ин, мувофики чахонбинй ва методи мукоисавй хонандагон бояд образхои асари бадеиро тахлил намуда, хусусиятхои умдаи онхоро нишон диханд.
Дар мавриди шеваи таълими достони "Хирадномаи искандарй"-и Абдуррахмони Ч,омй А. Абдувалиев (2,32) ва Т. Миров (12,44) изхори назар кардаанд ва хамчунин дар китоби дарсии "Адабиёти точик" барои синфи 9 муаллифон доир ба фарки "Хирадномаи искандарй"-и Абдуррахмони Ч,омй аз дигар "Искандарнома"-хо, сужаи асар, гояишохд одил ва маорифпарвар, пайдоиш ва ташаккули "чамъияти хаёлй" дар адабиёти шифохию китобй, тасвири чамъияти хаёлй дар ин асар ва муносибати устоду шогирд аз назари Абдуррахмони Ч,омй маълумот дода шудааст. Мо дар ин навишта бар он саъй намудем он чизе, ки методистони номбурда доир ба методикаи таълими ин достон баён кардаанд, такрор накунем. Омузгорон метавонанд аз маколахои А.Абдувалиев ва Т. Миров истифода баранд, аммо набояд ба онхо махдуд гарданд, зеро хар ду навишта вобаста ба идеологияи замон матрах шуда, муаллифон чамъияти хаёлиеро, ки шоир тасвир мекунад, хамон сотсиализими замони шуравй медонанд. Гуё орзуи Абдуррахмони Ч,омй баъд аз 600 сол дар симои давлати шуравй амалй гардидааст.
Тибки талаботи методикаи таълими достонхо, дар кадами аввал бояд омузгор дар бораи достони мавриди назар маълумоти умумй ва ибтидой дихад. Методистон бар он андешаанд, ки омузгор метавонад ин лахзаи дарсро ба тарики мусохибаи мукаддимавй гузаронад. Дар ин холат хонандагон аз шунавандаи оддй ба гуяндаи фаъол табдил меёбанд, ки аз чумлаи талаботи шеваи муносибати босалохият ба таълим аст. Барои дуруст ба рох мондани ин лахзаи дарс омузгор бояд доир ба достон ва дар умум дар перомуни "Х,афт авранг" ва сарчашмаи он 'Хамса" саволномахои муаммовй тартиб дихад. Масалан:
1. Чаро Абдуррахмони Ч,омй унвони мачмуи достонхояшро "Хафт авранг" номгузорй ардааст?
2. Раками "хафт" дар фарханги мо чй накш дорад ва "авранг" ба чй маъност?
3. "Хафт авранг"- и Абдуррахмони Ч,омй аз "Хамса"- хои Низомии Ганчавию Амир Хусрави Дехлавй чй тафовут дорад? Абдуррахмони Ч,омй дар хамсасарой чй навоварй кардааст?
4. Дар синфхои поёнй кадом достонхои Ч,омиро хондаед ва аз он чихоро дар ёд доред?
5. Чаро шоир достонашро "Хирадномаи скандарй" номидааст?
6. Оё Искандаре, ки Абдуррахмони Ч,омй тасвир мекунад хамон Искандари Макдунист? Чунин саволхо хонандагонро ба андеша вомедорад ва онхо дониши дар синфхои поёнй
андухтаашонро ба хотир меоранд, саъй менамоянд ба саволхои пешгузошташуда чавоб гуянд. Ин хама замина мегардад то хонандагон достонро амиктар биомузанд.
Яке аз шевахои асосии тахлили асари бадей, алалхусус достон такя ба сужаи асар ба рох монда мешавад. Ин шеваи тахлил дар мактабхои замони шуравй хеле роич буд ва холо низ омузгорони адабиёт ин усулро ба кор мебаранд. Аммо мутаассифона, дар замони шуравй аз кисматхои мукаддимавии достон, хоса он чо ки сухан аз наъту муночот меравад, сарфи назар менамуданд. Тахлили асари бадей дар асоси сужаи асар дар дарки он накши мухим дорад, аммо аз кисматхои мукаддимавии достонхо, ки ахамияти бузурги тарбиявй доранд, набояд сарфи назар кард.
Омузгор бояд пеш аз баррасии сужаи асар доир ба мазмуну мундарича ва сохтори достон маълумоти мухтасар дихад ва хонандагонро барои фахмиши хамачонибаи достон омода созад. Чунонки зикр намудем, доир ба фарки достони Абдуррахмони Ч,омй аз дигар "Искандарнома"-хо, сужаи достон ва дигар масъалахои умумии достон дар китоби дарсй сухан рафтааст. "Хирадномаи искандарй" охирин достони "Х,афт авранг"-и Абдуррахмони Ч,омй буда, ба равияи "Искандарнома"-и Низомии Ганчавй ва "Ойинаи искандарй"-и Амир Хусрави Дехлавй суруда шудааст. Бино ба гуфтаи мухаккикон, тасвири образи Искандари шоирони Шарк аз "Искандарнома"-хои суханварони Гарб дар бораи лашкаркашихои ин шохи гаддор ва футухоташ фарки куллй дорад. Чрмишинос Аълохон Афсахзод менависад, ки "адибони Шарк Искандари Макдуниро дар робитаи кавй бо Арасту пазируфта, нуктаи назари худро бештар ба масоили сиёсати давлатдорй, усули харбузарб ва
таълимоти фалсафй-ахлокй духтаанд. Аз асри V1 сар карда ба Искандар нисбат додани сифату хусусиятхои шохи ормонй ба хукми анъана даромада, "Искандарнома"-и шаркиён аксар бо услуби "Хираднома"- хо нигошта шуданд" (13, 255). Вокеан, мухаккиконе, ки "Искандарнома"-хоро баррасй кардаанд бар он андешаанд, ки "Хирадномаи искандарй"-и Абдуррахмони Ч,омй дар масъалаи хирадгарой макоми аввалро дорад, зеро дар он симои шохи ормонйдар мукоиса бо шоирони пешин мукаммалтару муфассалтар тасвир шудааст. "Агар Искандари Фирдавсй чун марди кишварситон, кахрамони достони Низомй чун сохибу мазруфи адли илохй ва образи маснавии Хусрави Дехлавй чун точдори беназиру дустдори базму мачлисхои пуршукух акс ёфта бошад, Искандари Абдуррахмони Ч,омй ба сифати муборизе барои адлу адолати руйи замин, озодгари бенавою бечорагон ва тачассуми сарвари идеалии мардум тасвир ёфтааст"(13, 255).
Омузгор бояд ба самъи хонандагон расонад, ки Искандари Абдуррахмони Ч,омй ба хеч вачх Искандари Макдунй - он шохи гаддори харобкор, ки "Авесто" ва чумла осори илмию адабй ва мадании ниёгони моро сузонд, нест. Дар маркази достон идеяи адлу адолат ва хирад меистад, саргузашти Искандару лашкаркашихои у макоми дувумдарачаро дорад. Абдуррахмони Ч,омй таргибгари хирадгарой ва адлу адолат аст. Пеш аз баррасии сужаи достон омузгор бояд кисматхои мукаддимавии онро баррасй кунад.
"Хирадномаи Искандарй" баъд аз бобхои анъанавию наъту муночот бо фасли "Дар адолат" шуруъ мешавад:
Садои хуш аст ин ку^ан токро,
Ки адл аст маъмури офокро.
Зи адл аст ин гуи гардон ба пой,
Зи адл аст ин тангмайдон ба цой.
Агар адл набвад, намонад ца^он,
Ба х,ам дарравад ошкору ни^он.
%ар он дил, ки аз адл цон парварад,
Куцо ру ба зулмоти зулм оварад.
Битарсад зи зулм он ки солим^уш аст,
Ки нафрин мазлум золимкуш аст (13, 247).
Омузгор бояд сараввал калимоти ноошно ва таъбироти шоиронаро шарх дихад ва пас аз он абёти болоро дар мачмуъ шарх дихад. Муроди шоир аз "кухан ток" осмон ва аз "тангмайдон" замин аст. Ба андешаи шоир ободии чахон (офок) аз адл аст ва адл аст, ки фалак (гуйи гардон) бар пой асту замин (тангмайдон) ба чой. Агар адлу адолат набошад, чахон пойдор намемонад ва хама хароб мегардад. Шохи сохибмаърифат, ки аз адл чонаш равшан аст, харгиз даст ба зулму ситам намезанад, зеро охи мазлумон окибат шохи золимро нобуд мекунад.
Омузгор наметавонад тамоми достонро аз аввал то ба охир баррасй кунад, аммо хам дар кисмати мукаддимавй ва хам дар кисмати асосй фаслхое хастанд, ки дар тарбияи маънавй ва ахлокии шогирдон накши мухим бозида метавонад. Масалан, дар кисмати мукаддимавй фасле хаст, ки шоири бузург фарзандашро панд медихад. Ин фасл "Гуши холии фарзанди арчмандро ба гавх,ари панд гавх,арбанд кардан ва лавх,и содаашро ба нуцуши насих,ат нишонманд сохтан" ном дорад. Аз ин фасл байтхое интихоб намудан лозим аст, ки ахамияти бузурги тарбиявй ва эстетикй доранд:
Биё, эй цигаргуша фарзанди ман, Биде% гуш бар гав^ари панди ман. Садафвор биншин даме лаб хамуш, Чу гав^ар фишонам, ба ман дор гуш(13, 249).
Шоири бузург пандро гавхаре медонад, ки бояд гуши холии фарзанди арчмандро бо он гавхарбанд кард ва лавхи соддаашро ба накши насихат нишонманд сохт. Яъне, бояд чавонони наврасро, ки гушашон сухани бадро холо нашунидаст, бо панди монанди гавхар судманд пур кард ва лафхи тозаи хотирашонро насихати судманд нигошт. Бо ин максад фарзанди худро фаро мехонаду хохиш мекунад, ки монанди садаф хомуш биншинаду ба панди гавхарогини у гуш дихад.
Абёти баъдй боз хам чолибтаранд:
Шунав панду дониш ба он ёр кун, Чу донисти, он га% ба он кор кун. Ба дониш, ки бо он куниш ёр нест, Ба цуз нохирадмандро кор нест (13,249).
Ба андешаи мутафаккир, чавон бояд пандро гуш кунад ва донишро бо он хамрох кунад. Яъне, чавони саодатманд он аст, ки панди пиронро гуш мекунаду дониш меомузад ва бо ин кору зиндагиашро пеш мебарад. Дониши андухта бояд дар амал татбик шавад. Ба гуфти Абдуррахмони
Ч,омй, донише, ки дар он амал (куниш) нест, ба чуз бехирадон ба касе лозим нест. Яъне илме, ки омухтй бояд бо он амал кунй. Добили зикр аст, ки аз чумлаи талаботи асосии муносибати босалохият бояд ба хонандагон донише омухт, ки дар оянда онхоро ба кор ояд.
Омузгор метавонад дар доираи соати чудошуда барои ин достон абёте аз насихатномаи шоир ба фарзандаш интихоб намояд ва дар дарс онхоро баррасй кунад. Агар ин байтхои андарзиро хама хонандагон хифз кунанд боз бехтар аст. Мо ба тарики намуна байтхоеро аз он пешниход мекунем:
^аме бош равшандилу софрой,
Боинсоф бо бандагони Худой.
Чу бояд бузургит пиронасар,
Ба чашми бузурги ба пирон нигар.
Xамекун ба пирони бекас каси,
К-аз ин шева, донам, ба пири раси.
Ба хурдон ба чашми ^ацорат мабин,
Басо хурди садри бузургинишин.
Ба дарвеши му^тоц бахшиш намой,
Фурубаста кораш ба бахшиш кушой.
Зи нодон, ки асрордони сухан
Набошад, бигардон инони сухан.
Тавозуъ кун, ки онро донишвар аст,
Ба дониш зи ту цадри у бартар аст.
Бувад дониш об, у замини баланд,
Зи оби равон кай шавад ба^раманд?!
Чи хуш гуфт доно, ки дар хона кас
Чу бошад, зи гуянда як %арф бас (13, 250-251).
Х,ар як байти ин насихатнома маънии бузург дар худ дорад, ки омузгор бояд онхоро огохона таълим дихад, ки дар умки дили хонандагон чой гирад.
Сужаи мухтасари достон дар китоби дарсй омадааст. Мо аз накли он сарфи назар мекунем, омузгорон дар ин масъала метавонанд аз китоби дарсй истифода кунанд. Ин нуктаро бояд тазаккур дод, ки тибки гуфтаи методистон, таълими сужаи достон низ шартхои худро дорад, ки омузгор бояд онхоро риоя кунад. Мураттаб баён кардани рафти вокеахо, баёни мантикй, алокаманди хаводису вокеахо аз чумлаи талаботи таълими асар аз руи сужаи он аст. Мухтасар садех ва муассир баён кардани сужаи асар аз шартхои дигар аст, ки омузгор бояд онхоро риоя кунад. Накли сужаи асар агар ба тарики сухбат ба рох монда шавад, хонандагон бештар фаъол мегарданд ва яке аз талаботи шеваи босалохияти таълим низ хамин аст. Агар достонро хонандагон пештар хонда бошанд, имкони накли сужаи асар тавассути саволу чавоб имкон дорад. Ин методро дар дарсхои дувуму сеюм, ки хонандагон дар хона достонро мутолиа кардаанд ба рох монда мумкин аст. Дар дарси аввал, ки хонандагон бо достон тоза огох мешаванд гузаронидани саволу чавоб доир ба сужаи асар самараи хуб намедихад.
Бояд ин нуктаро дар назар дошт, ки сужаи асар дар достон чизи асосй нест, балки василаест, ки шоир андашахои адолатпарварй ва хирадгароияшро баён кардааст. Аз ин ру омузгор набояд бо накли сужаи асар махдуд гардад. Бояд андешахои шоирро дар масъалаи адлу адолат, накщи дониш дар зиндагии инсон, ахлоки неку бад ва гайра дар дарс баррасй кунад. Дар достон хирадномахои Арасту, Афлотун, Сукрот, Букрот, Файсогурас, Аскалинус, Х,армис ва алалхусус хирадномаи Искандар омада, ки шоир андешахои сиёсию ичтимой ва ахлокию фалсафии худро баён кардааст. Омузгор хангоми таълими достон бояд бештар ба ин хирадномахо таваччух дошта бошад. Донистани номи ин хакимон ва фаъолияти онхо, ки дар адабиёти оламшумули мо хар яке рамзи хираду дониш ва хикмат хастанд, барои хонандагон хеле муфид буда метавонад. Аз ин хирадномахо омузгор бояд абётеро интихоб намояд, ки ахамияти тарбиявию ахлокй дошта бошанд. Мо намунахоеро аз ин хираномахо пешниход мекунем.
Дар мавриди макоми устод дар баробари шогирд (дар мисоли Арасту ва Искандар): ^аме буд доим ба фар^ангу рой, Ба таъзими устод кушишнамой. Касе гуфт: Чуни, чунин ранцбар Ба таъзими устод беш аз падар? Бигуфто: Зад ин накщши обу гилам, В-аз он тарбият ёфт цону дилам. Аз ин шуд тани ман пазирои цон, В-аз он омадам зиндаи цовидон (13, 320).
Дар достон тамсилу хикоятхои зиёди халкй омада, ки арзиши бузурги маърифатй доранд. Хамаи достонро баррасй кардан дар синф имкон надорад. Дар достон аз хикоятхо "Достони расидани Искандар ба шахре, ки хама мардумон покизарузгор буданд ва саволу чавоби эшон" кобили таваччух аст. Агар ин хикоят ва алалхусус саволу чавоби Искандар бо мардумони ин шахр дар синф бо иштироки фаъоли хонандагон мухокима шавад, мохияти достон ва максади шоир бештар равшан мегардад. Байтхое аз ин хикоят ба тарики намуна меоварем, ки омузгор метавонад барои аз ёд кардан ба хонандагон супориш дихад: Сикандар чу мегашт гирди ца^он, Хабарпурси %ар ошкору ни^он. Дар аснои рафтан ба ша^ре расид, Дар он ша^р кавми писандида дид. Зи гуфтори бе^уда лаб^о хамуш, Фуру баста аз носазо чашму гуш. Нацуста ба бад %аргиз озори %ам, Ба %ар кор неку мададгори %ам. На з-эшон тавонгар касе, на факир, Бар эшон на султон касе, не амир. Баробар ба %ам кисмати молашон, Мувофик ба %ам сурати %олашон(13, 346).
Хангоми таълими достони "Хирадномаи искандарй" омузгор кадом салохиятхои фанниро имкон ташаккул додан дорад. Ба таъбири соддатар, дар мавриди достони "Хирадномаи искандарй" хонанда кадом масъалахоро бояд донад, чиро фахмад ва кадом амалро ичро намояд, ки дар оянда барои вай мухим бошад. Вобаста ба талаботи муносибати босалохият ба таълим хангоми таълими достони "Хирадномаи искандарй" омузгор метавонад чунин накша мураттаб намояд ва такя ба он раванди дарсро амалй намояд:
Мавзуъ: "Хирадномаи искандари"-и Абдурра^мони Цоми
Гуру^бандии мавзуъ^о / муаммо^о Салохияти адаби Зарурат (барои чи?, дар кучо истифода мебарад?)
Фарки "Хирадномаи искандарй"-и Абдуррахмони Ч,омй аз дигар "Искандарномахо" Салохияти мукоисаи асархои бадей, салохияти бахо додан ба вокеахои таърихй ва шархи таъсири онхо ба зиндагии аъзои чомеа Шинохтани хунари адиб ва дарки каломи бадеъ, тахлили рафтор, муносибатхои одамон, дар зиндагии имруза, тахлили муносибатхои сиёсй, ичтимой дар шароити муайяни таърихй - гузашта ва имруза.
Саргузашти Искандар, Арасту ва Искандар, макоми устод ва вазифахои шогирд Салохияти тахлили зиндагиномаи шахсони машхур ва таъсири онхо ба ичтимоишавии шахс Тахлил, худбаходихй, хулосабарорй; назар, мавкеи худро муайян намудан нисбат ба вокеахои сиёсй, иктисодй ва ичтимоии замон ва макони худ
Андешахои ахлокй, сиёсию ичтимоии шоир дар достон; таргиби адлу адолат, донишу хирад, махкуми зулму ситам, зиндагии идеали инсон дар мисоли шахре, ки на шох дорад на гадо Салохияти баходихй ба рафтори инсон аз руйи тахлили асари бадей (шеър), бахои субъективй ба рафтор; Салохияти истифодаи суханони хикматнок дар нутки шифохй; Салохияти таквият додан, асоснок кардани фикр, чонибдорй, инкори фикри хамсухбат Баёни фикр дар чорабинихо, чамъомадхо, мубохисахо? Ташаккули фикрронии мантикй; Ташаккули худшиносй, хуввият ва фарханги миллй;
Хирадномахои Арасту, Афлотун, Сукрот, Букрот, Файсогурас, Аскалинус, Салохияти маърифат кардани каломи бадеъ; Салохияти дарк ва баходихй Тахлил ва баходихй ба зухурот дар мухити зист, истифодаи сухани образнок,
ба сухани бадей; Салодияти шархи
муносибатдои субъективй
бамав^еъ дар чорабинихо, чамъомадхо, чойхои
чамъиятй
HaKmaH 6ojio TaHxo HaMyHa acr, oMy3rop MeTaBoHag hh HaKmapo Bo6acra 6a cyxaH gocroH Ba Mactagaxoe, kh gap oh Marpax mygaaHg, MyKaMMag HaMoag. MacagaH, gap MactgaH aggy agogaT Ba 3apypaTH goHHmMaHg 6ygaHH nogmox Ba yMyMaH maxcH capBap MeTaBOH cagoxHaTxoH ^aHHHpo TamaKKyg gog. A3 oh ^o, kh HgeaH acocHH gocroH xHpagrapoH Ba ^aMtHHTH o3ogy o6og acr, HaKmapo MeraBoH Bo6acra 6a hh Mactaga MyKaMMajiTap Kapg. MeTogH cyx6aT Ba caBogy ^aBo6 goHp 6a xap hk Mactaga HmTHpoKH ^atojH xoHaHgaroHpo TatMHH Kapga MeTaBoHag Ba 6a hh BacHga 6a cagoxHHTxoH nemry3omTamyga hohj MerapgaHg.
Xygoca gocroHH "XHpagHoMaH HcKaHgapH"-H A6gyppaxMoHH ^omh gap TatpHXH aga6HeT Ba a^KopH ^aMtHHTHHH xagKH to^hk MaKoMH 6y3ypr gopag, 3epo moHpH 6y3ypr gap hh gocToH MactagaxoH 3HegH $agca$Hro TatgHMH Ba xHKMaTy axgoKpo nem ry3omTa, oHxopo a3 MaBKeH ryMaHHcTH xag MeKyHag. OMy3ropoHpo go3HM acT, kh aHgemaxoH HHcoHrapoeHa Ba axgoKHro MatpH^aTHH moHppo 6a morHpgoH oroxoHa TatgHM gHxaHg.
nAHHABHMT:
1. A^cax3og, AtgoxoH. H,oMH-agH6 Ba MyTa$aKKHp/A.A$cax3og.-,0,ymaH6e: Hp^oH,, 1989.-384 c
2. A6gyBagHeB, A. TatgHMH gocToHH "XHpagHoMaH HcKaHgapH" gap chh^h 9/ A. A6gyBagHeB //Eat3e MactagaxoH TatgHMH aga6HeT gap MaKTa6.-^ymaH6e: Hp$oH,1968,-c.32-39.
3. A6gycaMagH Myggo, MeTogHKaH TatgHMH aga6HeTH to^hk/ A.Myggo.- ^ymaH6e, 2014.-394 c.
4. AgHeB C. H. TatgHMH npo6geMaBH -BocHTaH ^atogoHHgaHH Ta^aKKypH xoHaHgaroH/ C.H.AgHeB//MaKTa6H CoBeTH, 1969,№11, -c.,18-20.
5. AxMagoB M. TatgHMH aga6HeTH to^hk (khcmhI) / M. AxMagoB-Xy^aHg: HomHp2012.-324c
6. EapHoMaH aga6HeTH to^hk 6apoH chh^xoh V- IX Ba X- XI.- ^ymaH6e: MaopH$, 1994.
7. EapHoMaH aga6HeTH to^hk 6apoH chh^xoh V- XI.- ^ymaH6e: MaopH$, 2007.
8. Baxxo6oB A., ^o3h^ohob M. TatgHMH aga6HeT gap MaKTa6/ A. Baxxo6oB, M. ^o3h^ohob.-AymaH6e: MaopH^, 1988.192c.
9. Hcpo^HgHHe, ffl.P. MeTogHKaH TatgHM Ba meBaH mapxy Ta^cHpH KagoMH MaB3yH gap MyaccHcaxoH TatgHMH/ ffl.P. Hcpo^HgHHe, M. CygTOHMaMagoBa/ZQaeMH ^oHHmroxH mhjjhh To^hkhctoh.-2016.-№-4/3,(203).- C.146-150.
10.^o3h^ohob, M. MaTepHagxo a3 MeTogHKaH TatgHMH aga6HeTH to^hk/m. ^o3h^ohob.-CragHHo6og, 1955.
11.MHp3oeB F. TatgHMH TatpHxH aga6HeTgap chh^h 8/F.MHp3oeB.- ^ymaH6e, 1982.
12.MHpoB T. ^acTypH MeTogHH "Aga6HeTH to^hk" 6apoH chh^h 9/T.Mhpob.-AymaH6e:MaopH^.-1986.- 144c.
13. ^omh, A6gypaxMoH. Ocop. HaHgH Ba Ma^HyH, XHpagHoMaH HcKaHgapH, ^HggH naH^yM/^oMH. -^ymaH6e: AgH6, 1988,-384 c.
REFERENCES:
1. Alokhon, Afsahzod. Jomi Being a Man-of-Letters and Thinker / A.Afsahzod. - Dushanbe: Cognition, 1989. - 384 p.
2. The Tajik Literature Program for 5-9-th and 10-11-th Grades. - Dushanbe: Enlightenment, 1994.
3. The Tajik Literature Program for 5-11-th Grades. - Dushanbe: Enlightenment, 2007.
4. Vahhobov, A. Teaching Literature at School/A. Vahhobov, M. Kozijonov. - Dushanbe: Enlightenment, 1988. - 192 p.
5. Isrofilniyo, Sh.R. Teaching Methods and the Ways of Interpretation of Meaningful Word in Educational Establishments /Sh.R. Isrofilniyo, M. Sultonmamadova// Bulletin of the Tajik National University, 2016, №-4 /3, (203) - P. 146 - 150.
6. Kozijonov, M. Materials of Teaching Methods of Tajik Literature / M. Kozijonov. - Stalinabad, 1955.
7. Mirzoev, G. Teaching the History of Literature in 8-th Grade/ G. Mirzoev. - Dushanbe, 1982.
8. Mirov, T. Methodical Manual Called "Tajik Literature" for 9-th Grade / T. Mirov.-Dushanbe: Enlightenment, 1986. - 144p.
9. Abduvaliyev, A. Teaching the Story Referred as "Khiradnomai Iskandari" in 9-th Grade/A. Abduvaliyev // Certain Issues Concerned with Teaching Literature at School. - Dushanbe: Cognition, 1968, - P. 32 - 39.
10. Abdusamadi, Mullo. Teaching Methods of Tajik Literature \ A.Mullo. - Dushanbe, 2014. - 394 p.
11. Aliyev, S.N. Problem Based Tuition - a Means of Activating Students" Thinking / S.N. Aliyev //Soviet School, 1969, №11, - P. 18 - 20.
12. Ahmadov, M. Teaching Tajik Literature (part 1) /M. Ahmadov. - Khujand: Publisher, -2012. - 324 p
