CC BY
35e-ISSN: 2687-3583
http://dergipark.org.tr/tr/pub/trad
TRAD - Turkiye Rusya Araçtirmalari Dergisi 4 (Ki§ 2020)
TJORS - Turkish Journal of Russian Studies 4 (Winter 2020)
Baçlik : Geçici Hukumet ve Rus Kurucu MecLisi Seçim Hazirliklan
Title : The Provisional Government and the All-Russian Constituent
Assembly Election Preparations Заголовок : Временное правительство и подготовка к выборам во Всероссийское Учредительное собрание
Yazarlar / Authors / Автор
Ulku ÇALIÇKAN
ORCID ID
0000-0003-2653-3406
Bu makaleye atif için / To cite this article / Ссылка на статью DOI
Ulku Çah§kan, Geçici Hukumet ve Rus Kurucu Meclisi Seçim Hazirliklari, Turkiye Rusya Araçtirmalan Dergisi 4 (2020): 36-54.
10.48068/trad.749592
Makale Turu Type of Article Тип статьи
Ara§tirma Makalesi Research Article
Научно-исследовательская статья
Geli§ Tarihi / Received / Поступила
Kabul Tarihi / Accepted / Принята к публикации
Yayin Tarihi / Published / Опубликована
08.06.2020 24.11.2020 31.12.2020
4.0
Yazar: Ülkü £ALI§KAN*
Gegici Hükümet ve Rus Kurucu Meclisi Segim Hazirliklari
Öz: Bu makalede Rusya Türklerinin siyasi gelijimini önemli ölgüde etkileyecek olan Kurucu Meclis segimleri ve toplanmasinin neden Gegici Hükümet döneminde yapilamadigi incelenecektir. 3 Mart 1917 tarihinde yayimlanan Gegici Hükümet Beyannamesi'nde sinif, din ve milliyet üzerindeki kisitlamalarin kaldirüdigmdan bahsedilse de gayri Rus halklarin haklarinin belirlenmesi Kurucu Meclis'e birakilmijti. Bu yüzden Gegici Hükümet, artan otonomi talepleri karjisinda ülkenin bölünmesini önlemek ve Kurucu Meclis'in yetki sahasini ihlal etmemek igin herhangi bir gözüm girijiminde bulunamadi. Gayri Rus halklar, Kurucu Meclis'e hazirlik anlaminda bir strateji gelijtirmeye galijtilar. Onun segimlerine ve toplanmasina büyük önem verdiler. 20. yüzyilin bajlarindan itibaren Kurucu Meclis'i toplama düjüncesi Rus sosyalist partilerin programlarinda yer aldi. Bunu gergeklejtirme firsati, 27 §ubat Ihtüali sonrasinda ortaya gikti. 2 Mart 1917 tarihinde kurulan Gegici Hükümet, Petrograd Sovyeti Yürütme Komitesi'yle yapilan görüjmeler sonucunda Kurucu Meclis'i hizli bir jekilde toplamaya söz verdi. Askerlerin oy kullanmasini saglamak, genel segim sistemiyle yerel idarelerin organizasyonu ve segim yasasinin hazirlanma süreci dikkate alinarak Kurucu Meclis segimleri ve toplanma tarihinin sonbahar aylarindan önce olamayacagi anlajilmaktaydi. Yerel idarelerin örgütlenmesi, hükümetin programinda altinci madde olarak yer aldi. Ikinci ve ügüncü hükümet dönemleri, sosyalist bakanlarin etkisiyle ve Boljeviklerin bu konuda hükümeti isteksizlikle suglamasini önlemek amaciyla daha Kurucu Meclis odakli oldu. Gegici Hükümet, 18 Haziran'daki Boljeviklerin gösterisini bajarisizliga ugratmak igin 14 Haziran'da Kurucu Meclis segimlerinin 17 Eylül'de, toplanma tarihinin 30 Eylül'de olacagini ilan etmek zorunda kaldi. Daha sonra segim yasasinin 22 Temmuz 1917 tarihinde yayimlanmasi ve segmen listelerinin hazirlanamamasi yüzünden 9 Agustos tarihinde Kurucu Meclis segimlerinin 12 Kasim'da ve toplanma tarihinin 28 Kasim'da olmasi kabul edildi. Ekim Ihtilali sonrasi olaylarin kontrolü Boljeviklerin eline gegti. Böylece iki ihtilal arasi dönemde bu konuda bajari saglanamadi.
Anahtar Kelimeler: Rusya Tarihi, Rus Kurucu Meclisi, Segimler, Gegici Hükümet, Kadet Partisi, segim yasasi, yerel idareler
The Provisional Government and the All-Russian Constituent Assembly Election
Preparations
Abstract: In this article will be explained why the All-Russian Constituent Assembly elections and convening which will significantly affect the political developments of Russian Turks, could not be held during the Provisional Government period. Although Declaration of Provisional Government, which published on March 3, 1917, was mentioned that restrictions on class, religion and nationality were repealed, the determination of the rights of non-Russian peoples was left to the All-Russian Constituent Assembly. Therefore, the Provisional Government could not attempt any solution to prevent the division of the country and not violate the jurisdiction of the All-Russian Constituent Assembly in the face of increasing demands for autonomy. The non-Russian peoples tried to develop a strategy in preparation for the All-Russian Constituent Assembly. They cared to its elections and convening. From the beginning of the 20th century, the idea of convening the All-Russian Constituent Assembly was included in the programs of
* Dr. Ögr. Üyesi, Trakya Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, E-mail: ulkucaliskan@hotmail.com, ORCID ID: 0000-0003-2653-3406, DOI: 10.48068/trad.749592.
Russian socialist parties. The opportunity to do this emerged after the February 27 Revolution. The Provisional Government, which was established on March 2, 1917 promised to convene quickly the All-Russian Constituent Assembly as a result of discussions with the Executive Committee of the Petrograd Soviet. It was understood that the All-Russian Constituent Assembly elections and convening date could not be before the autumn months, taking into account the voting process of the soldiers, the organization of the local administrations with the general election system and the preparation process of the election law. The organization of the local elections was included in the government's program as the sixth item. The second and third government were more focused on the All-Russian Constituent Assembly under the influence of the socialist ministers and to prevent the Bolsheviks accusing the government of reluctance on this issue. The Provisional Government, in order to fail the Bolsheviks demonstration on June 18, had to announce that the All-Russian Constituent Assembly elections will be on September 17 and the convening date will be on September 30. Since the election law was published on July 22, 1917 and voter lists could not be prepared, it was accepted on August 9 that the All-Russian Constituent Assembly elections postponed on November 12 and the convening date on November 28. Bolsheviks took control of the events after the October Revolution. Thus, there was no success in the period between two revolutions.
Keywords: History of Russia, The All-Russian Constituent Assembly, Elections, The Provisional Government, The Kadet Party, election law, local administrations
Временное правительство и подготовка к выборам во Всероссийское Учредительное собрание
Аннотация: Данная статья посвящена проблеме созыва Всероссийского Учредительного собрания в политике российского Временного правительства. В Декларации 3 марта 1917 года говорилось об отмене классовых, религиозных и национальных ограничений. При этом определение прав нерусских народов было оставлено на усмотрение Учредительного собрания. Не нарушая юрисдикцию последнего, Временное правительство не имело возможности перед лицом нарастающих требований автономии предотвратить разделение страны. Нерусские народы пытались выработать стратегию подготовки к Учредительному собранию, уделяли большое внимание выборам его членов. С начала ХХ века идея созыва Учредительного собрания была включена в программы российских социалистических партий. Возможность ее реализации появилась после Февральской революции 1917 г. По результатам переговоров с Исполнительным комитетом Петроградского Совета Временное правительство обещало быстрый созыв Учредительного собрания. Вместе с тем было понятно, что выборы в него не могут быть проведены раньше осенних месяцев (подготовка избирательного законодательства, организация выборов на местах, особенности голосования солдат и др.). Несмотря на обвинения большевиков, второй и третий составы правительства под влиянием министров-социалистов были в большей степени ориентированы на Учредительное собрание. 14 июня выборы были назначены на 17 сентября, однако Закон о выборах опубликовали 22 июля 1917 г. Поэтому 9 августа было принято решение о переносе выборов в Собрание на 12 ноября (дата созыва — 28 ноября). Таким образом, до Октябрьской революции Учредительное собрание не состоялось.
Ключевые слова: История России, Всероссийское Учредительное собрание, выборы в Учредительное собрание, Временное правительство, Кадетская партия, закон о выборах, местная администрация.
Giri§
Bir devletin gelecekteki idare §eklini belirlemek ve yeni bir anayasa hazirlamak hakkina sahip halk tarafindan seçilmi§ temsildlerin bir araya geldigi meclise "Kurucu Meclis" denmektedir. Eski devlet duzenini ilga edip yeni devletin temellerini atan Kurucu Meclis orneklerine; 1789-1791, 1848, 1871-1875 yillarinda Fransa'da, 1848 yilinda Almanya'da, çegitli donemlerde diger Avrupa devletlerinde (Ispanya, Norveç, Yunanistan, Belçika gibi) ve ABD'nde rastlanmaktadir. 1917 Çubat Ihtilali sonrasinda geliçen siyasi atmosferde Rus Kurucu Meclisi'nden beklenen gorevler; devletin idare §eklini belirleme (oncelikle cumhuriyet mi monarçi mi sonrasinda demokratik cumhuriyet mi federatif cumhuriyet mi seçenekleri), anayasa hazirlama haricinde yasama meclisinin, ust kurumlarin, bakanliklarin durumu, gayri Rus halklarin haklari, koylulerin toprak sorunu, iççilerin ya§am §artlarinin iyileçtirilmesi ve sava§a yonelik tutum ( devam mi yoksa bari§ antlaçmasi mi) çeklindedir.1 Yine Kurucu Meclis'in aktif yasama meclisinden ayri toplanan bir meclis oldugu, Rusya orneginde goruldugu uzere uygun gorulen ba§ka gorevler de ustlenebilecegi, hazirlik ve uygulama surecinde devletten devlete farkliliklar olabilecegi anlaçilmaktadir.
Aslinda 19. yuzyil boyunca Rusya'da Kurucu Meclis fikrinin net bir açiklamasina ve mantikli bir gerekçesine rastlanmadi. Ilk olarak Dekabristlerin Kuzey Cemiyeti tarafindan kabul edildi ve N. Muravyev'in hazirladigi anayasa tasarisinda yer aldi. Daha sonralari bu fikir, Guney Cemiyeti uyeleri arasinda da yayginlaçti. 1860'li yillardan itibaren Kurucu Meclis'le dolayli olarak baglantili bazi demokratik ilkelerin uygulanmasi talepleri burokratlar, dvoryanlar ve entelijansiya tarafindan dile getirilmeye baçlandi. Bu terimi 1869 yilinda tesadufen ilk kez kullanan M. Bakunin; 1879 yilinda siyasi bir talep olarak toplanmasini isteyen zemstvo (yerel idare) liberallerinden I. I. Petrunkeviç oldu. 1879 yilinda kurulan ve Rus koylu sosyalizmini savunan devrimci-narodnik (halksever) Halkin Iradesi Cemiyeti (Narodnaya Volya), Kurucu Meclis maddesini programma dahil edince nispeten yayginlik kazandi.2
1 Sergey Grigoryevig Svatikov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye (Petrograd: Izdatelstvo Kniga, 1917), 14, 30; Vasiliy Vasilyevig Vodovozov, Ugreditelnoye Sobraniye (Petrograd: Tovari§estvo R. GoLike i A. Vilborg, 1917), 11, 34, 44, 65; Arkadiy Anosov, Qto Takoye Ugreditelnoye Sobraniye, (Moskva: Noviy Mir, 1917), 10-15; Nikolay ALeksandrovig Rojkov, Vremennoye Pravitelstvo i Ugreditelnoye Sobraniye (Moskva: Izdatelstvo Soldat Grajdanin Moskovskogo Soveta Soldatskih Deputatov, 1917), 15-16.
2 Mark Veniaminovig Vi§nyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, Sost. A. N. Medu§evskiy (Moskva: ROSSPEN, 2010), 103-108, 110, 112.
Devrimin ayrilmaz bir parçasi olarak görülen Kurucu Meclis'in toplanmasi, 20. yüzyil baglarinda sosyalist parti programlarina girdi. Ilk kez 1903 yilinda Rusya Sosyal Demokrat Igçi Partisi programinda yer verildi.3 Partinin ikinci kongresinde Bolgevik-Mengevik ayrigmasi yagandi ancak program her iki grup için ortak kabul edildi. 24-27 Nisan 1917 tarihlerinde toplanan yedinci parti konferansinda Bolgevikler yönetime hâkim oldular. Parti adini devam ettirdiler ama gayri resmî bölünme yagandi. Mengevikler, zaman içerisinde kendi organizasyonlarini parti çatisindan ayirdilar ve Agustos 1917 tarihinde Rusya Sosyal Demokrat Igçi Partisi (Birlegik) adi altinda partilerini kurdular.4 Bolgevikler, Rusya Komünist Partisi olarak 1919 yilinda yeni bir program kabul edene kadar 1917 Devrimleri esnasinda parti programi hem Bolgevikler hem Mengevikler için degigmedi.5
Rus narodnik akimindan 1906 yilinda ûç farkli parti dogdu. Merkez kanadi Sosyalist Devrimciler (Es-Erler), agiri sag kanadi Halk Sosyalistleri (En-Esler-Haziran 1917 sonrasi Emekçi Halk Sosyalist Partisi) ve agiri sol kanadi Sosyalist Devrimciler Maksimalistler (Ekim 1917 sonrasi Sol Sosyalistler Devrimciler) olugturdu. Es-Erlerin resmî programinda, En-Eslerin program taslaginda Kurucu Meclis'in toplanmasi talebi yer aldi. Maksimalistler hakkinda dönem aragtirmacilari arasinda farkli görügler olmakla birlikte parti programma bakarak burjuva düzeni temsil eden her türden kuruma olumsuz yaklagtiklari söylenebilir. Ayni zamanda Kurucu Meclis talebini Es-Erlerin etkisi altinda bulunan bütün toplumsal organizasyonlar desteklediler (Rusya Köylü Birligi, Rusya Demiryolu Birligi, Rusya Ögretmenler Birligi vd.). Çubat Ihtilali'nden sonra Kurucu Meclis'e bakig açilarinda ve programlarinda herhangi bir degigiklik olmadi.6
3 Polniy Sbornik Platform Vseh Russkih Politigeskih Partii, (S. Peterburg: izdaniye Vtoroye NN§, 1906), 18; Kommunistigeskaya Partiya Sovetskogo Soyuza v Rezolyutsiyah i Regeniyah Syezdov, Konferentsii i Plenumov TsK 1898-1953, 1 (Moskva: Gosudarstvennoye izdatelstvo Politigeskoy Literaturi, 1953), 43.
4 Isaak Rozental, "Rossiiskaya Sotsial Demokratigeskaya Rabogaya Partiya", Politigeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka (Moskva: ROSSPEN, 1996), 519.
5 Sbornik Program Politigeskih Partii v Rossii (Petrograd: Sunodalnaya Tipografiya, 1917), 49-56; Kommunistigeskaya Partiya Sovetskogo Soyuza v Rezolyutsiyah, 409-430.
6 Polniy Sbornik Platform, 28; Sbornik Program Politigeskih Partii, 37, 47; Galina Anopriyeva, Nikolay Erofeyev, "Partiya Sotsialistov-Revolyutsiyonerov", Politigeskiye Partii Rossii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka (Moskva: ROSSPEN, 1996), 433; Yaroslav Leontyev, "Partiya Levih Sotsialistov-Revolyutsiyonerov (internatsionalistov)", Politigeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka (Moskva: ROSSPEN, 1996), 419; Politigeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka (Moskva: ROSSPEN, 1996), 739; Mihail Dmitriyevig Truhin, Borba Neonarodnigeskih Partiy za Soziv Ugreditelnogo Sobraniya v Rossii 1901-Nagalo 1918 gg. (Moskva: iiU MGOU, 2016), 53-54, 62-67, 7475.
1905 devrim yillarinda büyük sermayeye sahip ig adamlari ve monargistlerin kurdugu partilerde Kurucu Meclis'le ilgili bir madde yoktur. Sag liberal kanattaki Oktabristler (17 Ekim Birligi), programlarinda Kurucu Meclis'in toplanmasina kargi olduklarini ayrica belirttiler.7 Sol liberal kanattaki Anayasal Demokrat Partisi'nin (Kadet Partisi) 1905 ve 1906 yillarindaki program düzenlemelerinde Kurucu Meclis'in toplanmasiyla ilgili madde olmamasina ragmen bu partinin kurucu birliklerinden Osvobojdeniye (Kurtulug) Birligi'nin 1905 yili Mayis ayinda yayimlanan programinda yer aldigi görüldü.8 Kadet Partisi, §ubat Ihtilali sonrasinda kurulan Gegici Hükümetlere katilmasiyla, bu hükümetlerin devrim hükümeti olarak Kurucu Meclis'i toplama görevini üzerine almasiyla, sosyalist partilerde Kurucu Meclis'in toplanmasi seslerinin tekrar yükselmesiyle ve Petrograd Sovyeti'nin baskisi dolayisiyla bu konunun en önemli aktörlerinden biri haline geldi. Ancak partinin 9-12 Mayis 1917 tarihinde toplanan sekizinci kongresinde tekrar Kurucu Meclis'le ilgili herhangi bir maddeye yer verilmedi.9
Gegici Hükümetin Kurulu§unda Kurucu Meclis Etkeni
26 §ubat tarihinde Devlet Dumasi'nin toplanmasi meselesi ve 27 §ubat tarihinde Bakanlar Kurulu'nun istifasiyla yürütme erkinin düzenlenmesi meselesi Kurucu Meclis'e göre daha ön planda olan konulardi. Ancak 27 §ubat günü Trudovik milletvekili V. I. Dzubinskiy'in Devlet Dumasi'nin kendisini Kurucu Meclis olarak agiklamasini teklif ettigi; Trudovik milletvekili Yanukevig, Kerenski, Mengevik ^heidze, Skobolev ve Progressiv milletvekili Mansirev tarafindan da desteklendigi görüldü. Birinci Dünya Savagi esnasinda liberal-sag kanat fraksiyonlarin katilimiyla kurulan Progressiv Blok liderlerinin gogu igin bu durum istenilir degildi. Kadet bagkani Milyukov'un teklifi kabul edilerek Gegici Komite kuruldu. Komite yönetimi üstlenmigti ve yeni bir hükümet tegkil etmesi gerekliydi. Bu süreg, Es-Erler ve Mengeviklerin yönetiminde etkin olacagi Petrograd Iggi ve Asker Vekilleri Sovyeti'nin kurulmasiyla kesigti. 28 §ubat tarihinde yayimlanan Petrograd Sovyeti'nin bildirisinde, demokratik düzenin timsali olarak "Kurucu Meclis" ifadesi kullanildi.10
7 Polniy Sbornik Platform, 69-75, 76-80, 83-87, 88-130.
8 "Programma Soyuza Osvobojdeniya", Osvobojdeniye 69-70 (1905): 305-306; Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1905-1907 gg., T. 1 (Moskva: ROSSPEN, 1997), 34-41.
9 Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1917 gg., T. 3, K. 1 (Moskva: ROSSPEN, 2000), 659-668.
10 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya" Erigim Tarihi: 27.05.2020. https://lemmsm.su/books/4314-vserossijskoe-uchreditelno-sobrame-istoriya-sozyva-i-krusheniya.html; Lev Grigoryevig Protasov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye
2 Mart akjami Petrograd Sovyeti Yürütme Komitesi ve Devlet Dumasi Gegici Yürütme Komitesi'nin anlajmasina göre, Gegici Devrim Hükümeti kuruldu. Hükümete destegin bajlica jarti, Kurucu Meclis'in toplanmasina hizli bir hazirlik süreci idi.11 3 Mart'ta yayimlanan program beyannamesinin dördüncü maddesinde, ülkenin anayasasi ve idare jeklini düzenleyecek olan Kurucu Meclis'in genel segim sistemi temelinde toplanmasina hizlica hazirlik yapilmasi ifadesi vardi. Her iki tarafin görüjmelerinde Kurucu Meclis maddesinin kesinligi netlejmijken bajta Milyukov olmak üzere Duma liberallerinin bajini gektigi grubun anayasal monarjinin devamini saglamaya yönelik gabalari devam etti. Demek ki monarjinin devami Kurucu Meclis'in toplanmasina engel olarak görülmüyordu.12 Beyannamede kesin bir tarih verilmemesi dikkat gekmektedir. Bu daha sonraki gecikmelere zemin hazirlamij olabilir. 2 Mart tarihli II. Nikola'nin tahttan feragat metninde Kurucu Meclis'ten bahsedilmemektedir. 3 Mart tarihinde Kadet hukukgulari tarafindan düzenlenen II. Nikola'nin kardeji Mihail'in feragat metninde ise, 6 ay sonra toplanacak olan Kurucu Meclis'in karariyla kendisinin tahti kabul etmeye hazir oldugundan bahsedildi. Bu durum tekrar monarjinin canlanabilecegi korkusunu yaratti. Dogal olarak Mihail'in bunu desteklemesi hem II. Nikola'yi hem monarjistleri kizdirdi. Böylece Rusya'da monarji sona erdi ama cumhuriyet de ilan edilmedi. Elverijli durumda monarjistler, tahttan feragat metninin gegersiz oldugunu agiklayabilirlerdi.13
Kurucu Meclis Segim Hazirliklarini Etkileyen Siyasi Ortam
Boljevik Ihtilali'ne kadar dört kez hükümet kadrosu degijti. Ilk devrim hükümeti dönemi 2 Mart-2 Mayis tarihleri arasinda, sosyalist bakanlarin katilimiyla ilk koalisyon dönemi 2 Mayis-2 Temmuz tarihleri arasinda, hükümet krizi sonrasinda ikinci koalisyon dönemi 3 Temmuz-28 Agustos tarihleri arasinda ve ikinci kriz sonrasinda ügüncü koalisyon dönemi 28
Sobraniye istoriya Rojdeniya i Gibeli (Moskva: ROSSPEN, 1997), 27; Ülkü ^alijkan, "27 §ubat Devrimi Sonrasinda Gegici Hükümetin Kurulu§u ve Yönetim Problemi", Türkiyat Mecmuasi 28/1 (2018): 4-7.
11 Anton Aleksandrovig Stegnu§in, "Ugreditelnoye Sobraniye v Teorii i Politigeskoy Praktike Men§evikov v Pervoy ^etverti XX Veka" (Dissertatsiya, Omskiy gosudarstvenniy pedagogigeskiy universitet, Omsk, 2019), 105.
12 Aleksandr Kerenski, Kerenski ve Rus ihtilali, ^ev. Rasih Güran (istanbul: Agaoglu Yayinevi, 1967), 174-183; Pavel Nikolayevig Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii (Moskva: ROSSPEN, 2001), 45-46.
13 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"; Kerenski, Kerenski ve Rus ihtilali, 183; Protasov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 28-29; Andrey Medu§evskiy, "Ugreditelnoye Sobraniye i Konstitutsionniye Alternativi Rossii v 1917 godu", Sravnitelnoye Konstitutsionnoye Obozreniye 1 (62) (2008): 10.
Agustos-25 Ekim tarihleri arasinda yagandi. Ügüncü hükümetin göreve bagladigi tarih 25 Temmuz, dördüncü hükümetin göreve bagladigi tarih 25 Eylül'dür. Ilk iki hükümetin bagkanligini G. E. Lvov, diger hükümetlerin bagkanligini A. F. Kerenski yapti.14
Kurucu Meclis slogani, Mart ve Nisan 1917 tarihlerinde büyük bir yükselige gegti. Gegici Hükümet ve Petrograd Sovyeti'nin bu konuya destegi, partilerin rahatga propaganda yapmalari, halk arasinda bu fikrin yayginlagmasi bunun sebepleri olarak agiklanabilir. Ancak tarihi bir alt yapi olmasina ve siyasi gartlardaki olumlu geligmelere ragmen iki ihtilal arasi dönemde bu konuda bagari saglanamadi.15 Gecikme konusunda gegitli iddialar ortaya atilmigtir. Bunlardan ilki, sol parti üyelerinin devlet idaresi katmanlarinda Kurucu Meclis'in toplanmasi igin savagin sonuna kadar bekleme gizli dügüncesinin hakim oldugu iddiasinda bulunmalaridir. Digeri, Lvov-Milyukov Hükümeti'nin aleyhine daha kesin ve dogrudan suglamalardir. Ügüncüsü, segim yasasinin hazirlanmasinda kasitli olarak yavag davranildigi hakkindadir. Es-Erler Partisi'nden Özel Komite üyesi hukukgu Vignyak, ülke genelinde yerel idare segimlerinin yenilenmesi, Özel Komite'nin geg galigmalara baglamasi, segim yasasinda bütün partilerin uzlagmasi gereksinimi, savag halinin devami ve ekonomik kriz gibi sebepler üzerinde durmugtur.16 Bu konuyu inceleyen tarihgilerden A. G. Protasov, segim yasasi galigmalarinin baglamasiyla kendiliginden zamanin uzamaya bagladigini17, L. Kochan, tekrarlayan segim gecikmelerinden Kadet Partisi'nin sorumlu oldugunu ileri sürmektedir.18 R. Sadigov ise makalesinde Gegici Hükümetin sorumlu oldugu fikrine katilmigtir.19
Devrim sonrasinda toplanan Kadet Partisi'nin kongresinde segimleri savag sonuna kadar ertelemeyi teklif eden üyelerin varligina ragmen partinin buna gücünün olmadigi ya da kamuoyunda baskin bir dügünce olmadigi görülmektedir. Zaten Gegici Hükümette yer alarak resmen mümkün olan en kisa sürede Kurucu Meclis'i toplamayi taahhüt etmiglerdir.20 Trogki'nin, Kadet Partisi'nin Kurucu Meclis'i toplamak istemedigini, segim
14 Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii, 54; Çali§kan, "27 §ubat Devrimi", 7-8, 12, 14-15.
15 "Oleg Nikolayeviç Znamenskiy, Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
16 Vi§nyak, Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye, 155, 157-158.
17 Protasov, Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye, 62.
18 Lionel Kochan, "Kadet Policy in 1917 and The Constituent Assembly", The Slavonic and East European Review 45/104, (1967): 183-192.
19 Ramin Sadigov, "Rusya Kurucu Meclisi: Tarihi Geli§imi ve Bol§evikler Tarafindan Feshi", Uluslararasi Sosyal Araçtirmalar Dergisi 9/43 (2016): 909-910.
20 Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratiçeskoy Partii 1915-1917 gg., 416-417; Vi§nyak, Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye, 155.
hazirliklarmin ciddi ve agir bürokrasiye takildigini, koalisyon hükümetinin meclisi toplamak igin hig de acele etmedigini belirtmesine ragmen Milyukov'un büyüyen endige ve güvensizlik ortaminda, sosyal nefreti tegvik eden demogoglar yüzünden Kurucu Meclis'in toplanmasinin ertelenmesini gergekten tehlikeli buldugu görülmektedir.21 Birinci Gegici Hükümet, Kurucu Meclis'e hazirlik galigmalarina baglamakla birlikte görev süresince segimler ve toplanma tarihiyle ilgili net bir tarih vermekten kagindi. ikinci ve ügüncü hükümetlerin siyaseti ise sosyalist bakanlarin etkisiyle ve Bolgeviklerin bu konuda hükümeti genel bir isteksizlikle suglamalarini önlemek amaciyla daha Kurucu Meclis odakli oldu.22 Ancak koalisyon hükümetlerinde yaganan krizler, genel segim sisteminde yerel idare kurumlarinin yenilenmesini istemeleri ve segim yasasinin geg yayimlanmasiyla genel prosedürün uygulanmasinin imkänsizligini anlamalari yüzünden Kurucu Meclis segimleri yapilamadi.
6 Mart tarihli Gegici Hükümet bildirisinde, Kurucu Meclis hazirliklari öncelikli görev olarak agiklandi. 7 Mart tarihinde Bagbakan Lvov, bu hazirliklar igin 3-6 ay arasi bir süre gerektigini söyledi. Mart ayinin baglarinda gogu parti üyesi ve Petrograd Sovyeti Yürütme Komitesi Es-Er ve Mengevik üyeleri Kurucu Meclis'in 2-3 ay sonra (Mayis-Haziran gibi) toplanabilecegini dügünmekteydi. 13 Mart tarihli Yürütme Komitesi temsilcilerinin bakanlarla yaptigi toplantida bu konu dile getirildi. Bakanlar, süreyi yaz aylari ortalarina kadar gektiler ama kesin bir tarih belirginlegmedi. Artik Mart ayinin ortalarina dogru Es-Erler, Mengevikler ve diger partiler segimlerde istenilen bagariyi yakalayamama ihtimali yüzünden erken bir tarihin elverigli olup olmadigini sorgulamaya bagladilar. Kurucu Meclis'in kutsalligina inanan bu partiler, segimlerde kazanma gerekliligini de unutmamiglardi. Yogun ve uzun bir propaganda dönemine ihtiyag vardi. Sosyalist parti liderlerine göre de segimlerin sonbahardan daha erken olmasi zor görünmekteydi. Hatta Bolgevikler en erken meclisin Agustos ya da Eylül gibi toplanacagi beklentisi igerisindeydiler. Genel olarak partiler, uzmanlar arasinda gogu karmagik meselelerin bir ön galigmasinin yapilmasi gerektiginin de bilincindeydiler.23
Bolgevikler, Gegici Hükümetin Sosyal Demokrat parti programinin minimum ilkelerini hayata gegirmesi gerektigine inanmaktaydilar. Ancak eg zamanli olarak Gegici Devrim Hükümeti yerine Sovyet Yürütme organlarina
21 Paul N. Miliukov, Russia Today and Tomorrow, (London: The Macmillan Company, 1922), 31; Lev Trogki, Rus Devriminin Tarihi §ubat Devrimi: Qarligin Devrilmesi, ^ev. Bulent Tanatar (Istanbul: Yazin Yayincilik, 1998), 201, 213, 368-369.
22 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
23 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
daha yüksek deger verildigine de rastlandi. Bu dügüncelerin varligi Kurucu Meclis'e olan tutumu etkilemedi. Sonugta ikisi de Kurucu Meclis'i toplama görevini üstlenecekti. Mart ayi baglarinda yerel bölgelerdeki parti örgütleri, Kurucu Meclis'in toplanmasini öncelikli ve acil mesele olarak kabule egilimliydi. Mart ayi sonlarina dogru Lenin'in fikirlerinin etkisiyle Sovyetlerin tarihi rolüne daha gok vurgu yapildi. Lenin, Kurucu Meclis'in toplanmasinda herhangi bir tarih verilmemesine istinaden bunu Gegici Hükümetin bog bir vaadi olarak görmekteydi. Ancak eger toplanirsa onun gelecekte önemli bir rol oynama olasiligini göz ardi edemedi. Partinin Kurucu Meclis segimlerine hazirliksiz yakalanmasi dügünülemezdi. Buna ragmen bu anlatilanlarla geligen gekilde Lenin'in Kurucu Meclis'i öven sözleri de mevcuttur. Herhalde Lenin, bu konudaki belirsizlikten faydalandi ve halk kitlelerinin toplansa bile Kurucu Meclis'in degersizligine inanmasini istedi. Eger Kurucu Meclis'in toplanmasi isteniyorsa, o zaman Sovyetler desteklenmeliydi. Böyle bir gagri, "Bütün Iktidar Sovyetlere" sloganinin benimsenmesi igin yapilmigti. Genel olarak ilk koalisyon hükümeti kurulana kadar bu tutum degigmedi.24
Kurucu Meclis Segim Hazirliklarini Etkileyen Hukuki Ortam
Hükümetin sorumlulugunu üzerine aldigi segim hazirliklari iki eg zamanli galigmanin birlikte yürütülmesini kapsamaktaydi. Birincisi, yerel idarelerin (zemstvo, uyezd, gehir dumasi, volost) tüm ülkeye yayginlagtirilmasiyla birlikte segimlerinin genel segim sistemi temelinde yenilenmesi; ikincisi hukuki bogluklarin olmadigi ve partilerin üzerinde uzlagtigi bir segim yasasinin hazirlanmasi idi. Ancak bu galigmalarda mesafe kat edildikten sonra net bir tarih söz konusu olabilirdi. Aslinda sadece bu süreg dügünüldügünde bile segim ve toplanma zamaninin yakin zamanda olamayacagi anlagilabilirdi.
Yerel idarelerin yeniden örgütlenmesi, hükümetin programinda altinci madde olarak yer almigti.25 Bir nevi Kurucu Meclis segimlerinin ön kogulu olmugtu. Halk iradesinin önce yerel ölgekte gergeklegmesini saglamak bahanesi haricinde bu segimlerde eski garlik kurumlarinda görev yapanlara güvenilmedigi anlagilmaktaydi.26 Yani devrim ve savag karmagasinda ekonomik zorluklarin yagandigi dönemde demokratik yagama henüz tam anlamiyla aligamamig Rus halki igin iki ayri zamanda segim düzenlemesi
24 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
25 Kerenski, Kerenski ve Rus ihtilali, 178.
26 Rojkov, Vremennoye Pravitelstvo i Ugreditelnoye Sobraniye, 7.
yapmak gerekiyordu.27 Sonra segilen bu yeni memurlar, Kurucu Meclis segimleri zamani yaklagtiginda segmen listelerini hazirlayacak, gerekli kontrolleri yapacak ve gikäyetleri sonuglandiracakti. Partiler, dürüst bir oyun istiyordu. Halk iradesinin segimlerdeki yansimasina teknik ya da siyasi sebepler dolayisiyla itiraz edilmemeliydi. Segim yasasi, hukuki bogluklar, yanlig anlagilmalar olmadan devletin ve halkin gikarlari gözetilerek adil bir gekilde olugturulmaliydi.28
Milyukov'a göre, Kurucu Meclis'in toplanmasi segimleri uygulayabilecek yeni demokratik yerel organlarin bölgelerde uygulanmasina kadar yapilamayabilirdi. Bu, gergek anlamda özgür ve demokratik segimler igin kontrol mekanizmasini saglamanin tek yolu idi. Hükümet ordu mensuplarinin meclis segimlerine katilimini saglamakla yükümlüydü. Bu yüzden Gegici Hükümetin ilk kadrosunda bunu saglamanin askeri harekätlarin durdugu sonbahar sonuna kadar mümkün olamayacagi kanisi olugmugtu.29 Bu degerlendirmeler, Kadet Partisi'nin 25-28 Mart tarihlerinde toplanan yedinci kongresinde Kokogkin'in dile getirdigi degerlendirmelerdir. O zaman Gegici Hükümet tarafindan da benimsendigi anlagilmaktadir. Sadece gu fark vardir; Kokogkin segimlerin en erken yaz sonu ya da sonbahar baglari olabilecegini söylemektedir.30 Bütün bunlara ragmen Milyukov, bir kisim ilimli liberallerin Kurucu Meclis konusunda yeterince sonuglarina dikkat etmeyen ve agirdan alan metotlarinin hata oldugunu sonradan itiraf etmigtir.31
8 Mart tarihinde Gegici Hükümet, Kurucu Meclis segim yasasi galigma planini hazirlamak igin bir Hukuk Komisyonu görevlendirdi. Komisyon, hükümete segim yasasini hazirlamak igin Özel Komite kurmasini tavsiye etti.32 25 Mart tarihinde Kokogkin bagkanliginda Özel Komite'nin kurulmasi karari alindi.33 Komite'ye, Devlet Hukuku uzmanlari, istatistikgiler ve diger
27 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
28 Aleksandr Serafimovig, Ugreditelnoye Sobraniye i Politigeskiye Partii (Moskva: Otd. izd-va i Kn. Sklada, 1917), 6-7, 12-13; Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 103.
29 Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii, 62; Miliukov, Russia Today and Tomorrow, 31.
30 Fedor Fedorovig Kokogkin, Ugreditelnoye Sobraniye (Petrograd: izdaniye Partii Narodnoy Svobodi, 1917), 3-22; Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1917 gg., 405407.
31 Miliukov, Russia Today and Tomorrow, 32.
32 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
33 Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii, 62. Kokogkin, Mart ayinda kurulan Kadet Partisi'nin Kurucu Meclis segimlerine hazirlik komisyonunda ve Hukuk Komisyonu'nda galigmalara katilan bir kigiydi. "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"; Protokoli Tsentralnogo Komiteta Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1920 gg., T. 3 (Moskva: Progress Akademiya, 1998), 361.
bilgi sahibi kigiler, ayni zamanda siyaset adami ve toplumun önde gelen kurulug ve cemiyetlerinden kigiler katilacakti. Ancak bu komitenin toplanmasi, Petrograd Sovyeti bagkani N. S. ^heidze'nin demokratik organlardan Komite'ye girecek temsilci sayisinin belirlenmesi teklifine bir süre cevap vermemesi dolayisiyla gecikti, sonra Hukuk Komisyonu tarafindan onlara ayrilan kontenjan konusunda anlagmazlik gikti. Nisan ortasinda Hukuk Komisyonu, segim yasasi olugturulmasinda gözülmesi gereken meselelerin örnek bir listesini hazirladi. Komite'de temsil edilme hakkina sahip bütün organizasyonlara gönderdi. Komisyon en yakin zamanda temsilcilerin gönderilecegini dügünmekteydi. Böylece galigmalara 25-30 Nisan tarihlerinde baglanabilecekti. Ancak özellikle milli gruplarin temsilcilerini göndermemesi gibi yeni etkenler, Özel Komite'nin bir türlü toplanamamasina yol agti. Segim yasasinin temel ilkeleri Hukuk Komisyonu tarafindan hazirlandi. Bu ilkeler, Kadet Partisi'nin Mart kongresinde Kokogkin tarafindan hazirlanan ve sunulan ilkeleriyle aynidir.34
Bu arada 10 Mayis tarihinde Özel Komite'nin ilk oturumunun 25 Mayis'ta yapilmasina karar verildi.35 Bu durum sosyalist ve Sovyet demokrasisinin Kurucu Meclis'in bir an önce toplanmasinin önemini kavrayamamasindan kaynaklandi. Segim yasasi hazirlama krizinde beliren büyük hiz kaybi daha sonra telafi edilemedi.36 Özel Komite'de genel segim sistemi ilkeleri, herkes tarafindan kabul gören ve tartigilmayan bir konu oldu. Özellikle segim hakkinin demokratik sistemde gergeklegmesinin yol ve yöntemleri arandi. Üyeler arasinda parti tartigmalari yapilmamasina dikkat edildi. Kendi parti görügünün aleyhine fikir beyan edenler dahi oldu.37
Segim yasasi, 22 Temmuz tarihinde yayimlandi. Buna göre, Polonya harig iggal altindaki guberniyalarda Kurucu Meclis segimleri, dügmanlarin bu bölgeden tasfiyesinden sonra hizli bir gekilde gergeklegtirilecekti. Kurucu Meclis segimlerinde cinsiyet farki olmaksizin 20 yagini dolduran her Rus vatandagi dogrudan, gizli ve egit oy verme temelinde oy kullanabilecekti. Herhangi bir yag sinirlamasi getirilmeden askerlere oy kullanma hakki verildi. Romanov Hanedani üyelerinin ve asker kagaklarinin oy kullanma hakki yoktu. Nispi temsil sisteminde agiklanan aday listelerinden birine oy
34 Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1917 gg., 405-414, 426-427, 492; Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii, 62-63.
35 "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
36 Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 158.
37 Gessen, Russkoye Ugreditelnoye Sobraniye i Vibori v Nego (Petrograd: Tip. Akts. Obg. Slovo, 1917), 3; Vladimir Berkovig Libin, Qto Takoye Ugreditelnoye Sobraniye (Moskva: Izdatelstvo Zemliya i Volya, 1917), 4.
verilmesi esasti.38 26 Temmuz tarihinde Gegici Hukumet, Hukuk Komisyonu'na Kurucu Meclis'in yetkilerine el uzatmadan hukuki kararnameler hazirlama yetkisi verdi (Meclisin galigma duzeni, onun organizasyon statusu, yurutme erkinin durumu, gelecek Rus anayasasi gibi). 21 Eylul'de komisyon, Kurucu Meclis'in agilig toreni ve yurutme erkinden dolayi meclisin hukuki durumu hakkinda bir karar kabul etti. Bolgevik Ihtilali dolayisiyla galigmalarin gogu tamamlanamadi. Ayrica segim oncesi yerel duzeyde hazirliklar, segimin uygulanmasi ve oylarin sayimi gibi gorevler Tum Rusya Kurucu Meclis Segim Komisyonu'na yuklendi (Vsevibori). Komisyon, galigmalarina 7 Agustos'da bagladi ve bagkani Kadet Partisi uyesi N. N. Avinov oldu. 16 uyesi de Ozel Komite'de galigma deneyimine sahipti. Bolgevik Ihtilali sonrasi kurulan Halk Komiserleri Konseyi (Sovnarkom) ile gatigma yagadilar.39
15 Nisan tarihinde gehir ozyonetimi (duma) reformu hazirlandi. §ehir, volost, uyezd ve guberniya zemstvo segimleri hakkinda yeni kararnamelerin onaylanmasi hukumet krizi yuzunden 21 Mayis'a kadar yani 1 aydan fazla bir sure gecikti.40 §ehir Dumasi segimleri ilk once Petrograd'da bagladi (27 Mayis-4 Haziran). Agustos ayi sonlarina gelindiginde ulke gapinda tamamlanmaktan uzakti. 800 Duma'dan 402 tanesinin segimleri sonuglanmigti. Yavagligin sebepleri, hukumet tegkilatinin duzensizligi, gogu dogrudan uygulayicinin sorumsuzlugu ve yeteneksizligi, halkin belediye segimlerine kargi gok pasif tutumundan kaynaklandi. Volost segimlerine daha buyuk zorluklar eglik etti. Ilk segimler, 30 Temmuz'da gergeklegti. Agustos ortalarina dogru Petrograd'a koylulerin segimlere dugmanca tutumu ve kayitsizligi hakkinda haberler ulagti. Koyluler, bu segimleri aligkanlik olarak kaginilmaz yeni vergiler, talepler ve yonetimin diger zorluklariyla iligkilendirdiler. Eylul ortalarina dogru 43 guberniyadan sadece 9 tanesinde volost zemstvo segimleri tamamlanabildi. Uyezd ve guberniya zemstvolarini olugturmak igin ise yaz aylarinda pratikte higbir gey yapilmadi. Bu da belirli olgude Kurucu Meclis segmen listelerinin olugturulmasinda bu yerel idarelere ikinci agamada daha gok ihtiyag olmasindan kaynaklandi.41 Yani once volost
38 Aleksey Georgiyevig Lebenson, Polojeniye o Viborah v Ugreditelnoye Sobraniye Tekst Zakona i Obyasnitelniya Zameganiya (Moskva: Knigoizdatelstvo Universalnaya Biblioteka, 1917), 3, 10-12, 14-17, 27.
39 Protasov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 77-78, 86-87.
40 Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, s. 155.
41 12 Kasim'a ertelenen segimler soz konusu oldugunda segimlere 1 ay kala volost ve gehir dumasi segimleri daha bitmemigti. Volost segimleri, Kurucu Meclis dagitildiginda hala bazi yerlerde yapilamamigti. Bazi kuzey guberniyalari, Sibirya, Step Bolgesi, Ural Oblasti gibi bolgelerde 1918
ve gehir dumalari tarafindan segmen listelerinin olugturulmasi gerekiyordu. Böylelikle Gegici Hükümet ve sosyalist partiler agisindan sürecin tam bir hayal kirikligi yarattigi söylenebilir.
Koalisyon Hükümetleri Döneminde Kurucu Meclis Segim Tarihlerinin Agiklanmasi
Koalisyon hükümeti tarafindan 5 Mayis tarihinde bir beyanname yayimlandi. Sekizinci maddesinde, Kurucu Meclis'in en hizli gekilde Petrograd'da toplanmasi igin önlemler alma sözü verilmekteydi, ancak net bir tarih yoktu. Toplanma yeri olarak Petrograd'in adi ilk kez resmi bir belgede gegti. Petrograd ve Moskova segenekleri arasindaki tartigmalar gündemi bir süre meggul etti.42
18 Haziran'da Bolgevik gösterisinin yapilacaginin haber alinmasi, sosyalist parti ve bakanlarin baskisiyla hükümeti 14 Haziran'da Kurucu Meclis segim tarihini 17 Eylül, agilig tarihini 30 Eylül olarak ilan etmeye zorladi.43 Segmen listeleri, genel segim sistemi temelinde segilmig volost ve gehir dumasi yönetimleri tarafindan olugturulacakti.44 Aslinda Gegici Hükümet, Kadet bakanlarin israriyla 13 Haziran tarihinde Özel Komite'ye Kurucu Meclis'in ne zaman toplanmasinin mümkün olabilecegini sormugtu. Komite üyeleri, yerel idare segimlerinin yenilenmesi gartiyla segimlerin 1 Kasim'dan daha erken olamayacagi kararini almigti. Buna ragmen hükümet bu tarihleri agikladi. Üstelik volost ve gehir dumasi segimlerinin tamamlanacagi beklentisindeydiler.45 Kurucu Meclis'in segim ve toplanma tarihinin agiklanmasiyla Bolgeviklerin kasitli olarak hükümetin segimleri erteledigi propagandasi, onu toplayacak gücü olmadigi bahanesiyle yer degigtirdi.46 18 Haziran'da Galigya Cephesi'nde Rus ordusunun askeri harekatinin
Nisan ayi sonlarina kadar sürdü. "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"; Protasov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 87-88.
42 Vladimir Matveyevig Gessen, Russkoye Ugreditelnoye Sobraniye, 17-19; Rojkov, Vremennoye Pravitelstvo i Ugreditelnoye Sobraniye, 14-15; "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"; Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1917 gg., 418-424; Stegnugin, Ugreditelnoye Sobraniye v Teorii, 115. Gegici Hükümetin dört kabinesinin deklarasyonunda da (3 Mart, 6 Mayis, 8 Temmuz, 26 Eylül) Kurucu Meclis'i toplama niyetinden bahsedildi. Protasov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 59.
43 Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii, 181; Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 160.
44 Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, (pod. k pegati I. S. Malgevskiy) (Moskva, Leningrad: Gosudarstvennoye Izdatelstvo, 1930), 139.
45 Gessen, Russkoye Ugreditelnoye Sobraniye, 16-17; "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Kru§eniya"
46 Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 160, 162.
baglamasi, Ukrayna'ya otonomi vaadi47 ve segimlerin uygun olmayan bir zamana tarihlenmesiyle Kadet bakanlarin Gegici Hükümet'ten ayrilmasi, akabinde 3-5 Temmuz tarihlerinde Petrograd'daki halk ayaklanmasi sonrasi ortaya gikan hükümet krizi döneminde bir kismi hazirlanan segim yasasinin onay süreci ve yerel idare segimleri yavagladi. Devlet Dumasi üyelerinin 18 Temmuz tarihli özel toplantisinda Milyukov, yerel idare kurumlari segimlerinin tamamlanmasindan en erken 2 ay sonra Kurucu Meclis segimlerinin yapilabilecegine dikkat gekti. Ona göre, hükümette her kim olursa olsun segimleri komediye dönügtürmek istemiyorsa ertelemek zorundaydi. Bu dügünce partinin genel egilimini de yansitti. Ayrica Kadet Partisi'nin köylü segmen kitlesine ulagmasini bazen yerel idarede etkili olan gruplarin engelledigini, segim öncesi propaganda faaliyetleri özgürlügünün saglanmasi gerektigini, segim sonuglarinin Es-Erler ve diger partiler tarafindan tahrif edilmesinden endigelendigini belirtti.48
18 Temmuz tarihinde kabineyi kurmaya galigan Bagbakan Kerenski'ye Kadet bakanlarin hükümete katilma gartlarindan biri olarak Kurucu Meclis segimlerini ertelemesi teklif edildi. 20 Temmuz tarihinde Kerenski ve Adalet Bakani Efremov'un segim yasasinin birinci kisim ilk beg bagligini onaylamasiyla kendileri de segimlerin 17 Eylül'de yapilmasinin imkansiz oldugu gergegiyle kargi kargiya kaldi. ^ünkü onayladiklari segim yasasina göre, segmen listelerinin segimlerden en az 40 gün önce ilan edilmesi gerekiyordu ki bu listelere ulagilabilsin, kontroller yapilabilsin ve itirazlar sonuglandirilabilsin. Yani en geg 7 Agustos'a kadar segmen listelerinin yayimlanmasi gerekiyordu. Yasa yayimlandiginda segmen listelerinin olugturulmasina higbir yerde baglanmamigti ve 7 Agustos'a kadar tamamlanmasi mümkün degildi. Zaten yerel segimlerin yapilmasi da yer yer devam etmekteydi. 20-22 Temmuz tarihlerinde yapilan görügmelerde Kerenski, Kadet yöneticilerine segimleri en az iki ayligina erteleme sözü verince onlar hükümete katilmayi kabul ettiler. Gegici Hükümet, 9 Agustos tarihinde Petrograd Sovyeti'nin de rizasini alarak Kurucu Meclis segimlerini 12 Kasim'a, agilig tarihini 28 Kasim'a ertelemeye karar verdi. Milyukov, bu tutumu koalisyon hükümetinin ilk yapilan hatayi düzeltmesi olarak
47 Kadet bakanlari, Ukrayna otonomisi meselesinde Kurucu Meclis'in haklarinin gasp edildigini ileri sürdüler. Aslinda Gegici Hükümet, Kurucu Meclis'in nihai kararina bagli olmak kaydiyla otonomiyi tanimigti. Protasov, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 43; Edward Hallett Carr, Bol^evik Devrimi 1917-1923, £ev. Orhan Suda, C. 1 (istanbul: Metis Yayinlari, 2006), 270.
48 Stenografigeskiy Otget Qastnogo Soveganiya Qlenov Gosudarstvennoy Dumi (Qetvertago Soziva) (Petrograd: Gosudarstvennaya Tipografiya, 1917), 20-22; Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1917 gg., 683, 671-673, 675; Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 162.
degerlendirdi.49 9 Agustos kararnamesinde, genel segim sistemiyle yerel kurumlarin kurulmasi süresiyle baglantili olarak segimlerin yapilmasi gerektiginden bahsedilerek erteleme yapilmigti.50 Bakanlardan biri olan A. V. Pegehonov'a göre, Kadetlerin koalisyona katilmalarinin istenmesinin sebebi, Temmuz olaylariyla baglantili olarak sol kesimlerin kargi devrim kargisinda sagin destegine ihtiyag duymasiydi.51
Bu dönemde Sovyetlerin saldirisi ve ikili iktidar gartlarinda Kadet Partisi'nde gegig döneminde otoriter bir rejim (askeri bir diktatörlük) kurulmasi gerektigi dügüncesi olugtu. Bu yüzden Kadet Partisi'nin de arasinda oldugu burjuvazi gevresi Kerenski'ye kargi yapilacak darbede General Kornilov'u destekledi.52 Kornilov, Kurucu Meclis'in toplanmasi igin gerekli gartlarin olugmasini ve anarginin agilmasini saglayacakti. Ancak bagarisiz darbe girigimi sonrasi Bolgeviklerin yükseligi bagladi ve süreg Ekim Ihtilali'yle sonuglandi. Gegici Hükümet, 1 Eylül 1917 tarihinde Rusya'da cumhuriyet ilan ederek tekrar Kurucu Meclis'in yetki sahasini ihlal etti.53 Kurucu Meclis segimleri bölgelerin gogunda 12-14 Kasim tarihlerinde gergeklegse de 5 Ocak 1918 tarihine kadar toplanamadi ve 6 Ocak'ta resmen dagitildi.
Sonug
Gegici Devrim Hükümeti, Petrograd Sovyeti'ni olugturan sosyalist partilerin de destegiyle Kurucu Meclis'i mümkün olan en kisa sürede toplama sözü verdi. Kerenski harig ilimli liberallerden olugan hükümet, askerlerin oy kullanmasini istemesi, genel segim sistemiyle yeniden düzenlenen yerel idarelerin organizasyonu ve segim yasasinin hazirlanma süreci dolayisiyla Kurucu Meclis segimleri ve toplanma tarihinin sonbahardan önce olamayacagini dügünmekteydi. Kadet Partisi, birinci hükümet döneminde segimler ve toplanma tarihinin netlegmemesinde, Hukuk Komisyonu ve Özel Komite'de segim yasasinin temel ilkelerinin belirlenmesinde etkili oldu. Ayrica ikinci hükümet döneminde segim tarihinin 14 Haziran olarak agiklanmasini ve Ukrayna'ya otonomi vaadini dogru bulmayarak parti üyesi
49 Lebenson, Gegici Hükümetin karari 8 Agustos'ta aldigini yazmaktadir. Lebenson, Polojeniye o Viborah v Ugreditelnoye Sobraniye, 1917), 3-22; "Oleg Nikolayevig Znamenskiy, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Krugeniya"; Milyukov, istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii, 274; Vignyak, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 161-163.
50 Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, 139-140.
51 Lev Trogki, Rus Devriminin Tarihi Ekim Devrimi: Bagarisiz Kargi Devrim Girigimi, ^ev. Bülent Tanatar (istanbul: Yazin Yayincilik, 1998), 138.
52 Medugevskiy, "Ugreditelnoye Sobraniye", 12.
53 Carr, Bolgevik Devrimi 1917-1923, 105.
bakanlarinin istifa etmesiyle hükümet krizine katkida bulundu. Kerenski'yle olan görügmelerde ikinci koalisyona girme garti olarak segimleri erteleme segenegini ileri sürdüler. Bütün bunlara ragmen Kadet Partisi, gecikmede tek etken olmadi. Gegici Hükümet kadrolarina katilan etkili bir parti olmalari ve sosyalist partilerin onlari burjuvazi partisi diye halka tanitarak olumsuz propagandalar yapmalari daha ön plana gikmalarini sagladi. Halk iradesinin garpitilmasi, segimlere hile karigtirilmasi ve partileri aleyhine oy kaybinin yaganmasi endigesi diger partilerin de ortak endigesi olmugtur. Hatta Haziran ayina kadar olan dönemde sosyalist partiler segim tarihinin sonbahardan önce olamayacagini kabullenmigtiler. Ancak Bolgeviklerin Gegici Hükümetin Kurucu Meclis'in toplanmasini kasitli olarak geciktirdigi iddiasi segim tarihinin 17 Eylül olarak agiklanmasina sebep oldu. Kurucu Meclis segimleri öncesinde genel segim sistemi temelinde yerel idarelerin yeniden düzenlenmesinde bütün partiler hem fikirdi. Hem de Gegici Hükümetin programinda yer alan bagka bir maddeydi. Bu da Kadet Partisi'nin tek bagina ortaya attigi bir fikir degildir. ^ünkü Kurucu Meclis segimlerinin yapilmasi dogrudan bu segimlerin yapilmasina bagliydi. Yeni segilen görevliler, segmen listelerini hazirlayacaklar ve süreci idare edeceklerdi. Yerel segimler, pratikte hizli gergeklegtirilemedi. Segim yasasini hazirlamak igin toplanan Özel Komite, Kadet Partisi yüzünden degil Petrograd Sovyeti ve gegitli gruplarin temsilcilerini göndermemesi yüzünden galigmalara geg bagladi. Nisan hükümet krizi, yerel idare kararnamelerinin imzalanmasini, Temmuz hükümet krizi segim yasasi onay sürecini ve yerel idare segimlerini yavaglatti. Segim yasasinin geg yayimlanmasi, yerel idarelere segmen listelerinin hazirlanmasi igin zaman birakmadi. Kerenski, Kadet Partisi teklif etmeseydi de Kurucu Meclis segimlerini ertelemek zorundaydi. Öyle görünüyor ki bu dönemde iktidarda kim olursa olsun bu segimleri tamamlamasi zaten gok zordu.
Kaynakça
Anopriyeva, Galina. Nikolay Erofeyev. "Partiya Sotsialistov-Revolyutsiyonerov." Politiçeskiye Partii Rossii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka. Moskva: ROSSPEN, 1996: 433-452.
Anosov, Arkadiy. Çto Takoye Uçreditelnoye Sobraniye. Moskva: Noviy Mir, 1917.
Çaligkan, Ülkü. "27 Çubat Devrimi Sonrasinda Geçici Hükümetin Kurulugu ve Yönetim Problemi." Türkiyat Mecmuasi 28/1 (2018): 1-20.
Carr, Edward Hallett. Bolçevik Devrimi 1917-1923. Çev. Orhan Suda. C. 1 istanbul: Metis Yayinlari, 2006.
Gessen, Vladimir Matveyeviç. Russkoye Uçreditelnoye Sobraniye i Vibori v Nego. Petrograd: Tip. Akts. Obg. Slovo, 1917.
Kerenski, Aleksandr. Kerenski ve Rus ihtilali. Çev. Rasih Güran. istanbul: Agaoglu Yayinevi, 1967.
Kochan, Lionel. "Kadet Policy in 1917 and The Constituent Assembly." The Slavonic and East European Review 45/104 (1967): 183-192.
Kokogkin, Fedor Fedoroviç. Uçreditelnoye Sobraniye. Petrograd: izdaniye Partii Narodnoy Svobodi, 1917.
Kommunistiçeskaya Partiya Sovetskogo Soyuza v Rezolyutsiyah i Re§eniyah Syezdov, Konferentsii i Plenumov TsK 1898-1953. Ç. 1 Moskva: Gosudarstvennoye izdatelstvo Politiçeskoy Literaturi, 1953.
Leontyev, Yaroslav. "Partiya Levih Sotsialistov-Revolyutsiyonerov (internatsionalistov)." Politiçeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka. Moskva: ROSSPEN, 1996: 419-424.
Lebenson, Aleksey Georgiyeviç. Polojeniye o Viborah v Uçreditelnoye Sobraniye Tekst Zakona i Obyasnitelniya Zameçaniya. Moskva: Knigoizdatelstvo Universalnaya Biblioteka, 1917.
Libin, Vladimir Berkoviç. Çto Takoye Uçreditelnoye Sobraniye. Moskva: izdatelstvo Zemliya i Volya, 1917.
Medugevskiy, Andrey. "Uçreditelnoye Sobraniye i Konstitutsionniye Alternativi Rossii v 1917 godu." Sravnitelnoye Konstitutsionnoye Obozreniye 1 (62) (2008): 4-23.
Miliukov, Paul N. Russia Today and Tomorrow. London: The Macmillan Company, 1922.
Milyukov, Pavel Nikolayeviç. istoriya Vtoroy Russkoy Revolyutsii. Moskva: ROSSPEN, 2001.
Politiçeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka. Moskva: ROSSPEN, 1996.
Polniy Sbornik Platform Vseh Russkih Politiçeskih Partii. S. Peterburg: izdaniye Vtoroye NN§., 1906.
"Programma Soyuza Osvobojdeniya." Osvobojdeniye 69-70 (1905): 305-306. Protasov, Lev Grigoryevig. Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya
Rojdeniya i Gibeli. Moskva: ROSSPEN, 1997. Protokoli Tsentralnogo Komiteta Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1920
gg. T. 3 Moskva: Progress Akademiya, 1998. Rojkov, Nikolay Aleksandrovig. Vremennoye Pravitelstvo i Ugreditelnoye Sobraniye. Moskva: izdatelstvo Soldat Grajdanin Moskovskogo Soveta Soldatskih Deputatov, 1917. Rozental, Isaak. "Rossiiskaya Sotsial Demokratigeskaya Rabogaya Partiya." Politigeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka. Moskva: ROSSPEN, 1996: 516-519.
Sadigov, Ramin. "Rusya Kurucu Meclisi: Tarihi Geligimi ve Bolgevikler Tarafindan Feshi." Uluslararasi Sosyal Ara§tirmalar Dergisi 9/43 (2016): 906920.
Sbornik Program Politigeskih Partii v Rossii. Petrograd: Sunodalnaya Tipografiya, 1917.
Serafimovig, Aleksandr. Ugreditelnoye Sobraniye i Politigeskiye Partii. Moskva:
Otd. izd-va i Kn. Sklada, 1917. Stegnugin, Anton Aleksandrovig. "Ugreditelnoye Sobraniye v Teorii i Politigeskoy Praktike Mengevikov v Pervoy ^etverti XX Veka." Dissertatsiya, Omskiy gosudarstvenniy pedagogigeskiy universitet, 2019. Stenografigeskiy Otget Qastnogo Soveganiya Qlenov Gosudarstvennoy Dumi
(Qetvertago Soziva). Petrograd: Gosudarstvennaya Tipografiya, 1917. Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1905-1907 gg. T. 1
Moskva: ROSSPEN, 1997. Syezdi i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratigeskoy Partii 1915-1917gg. T. 3. K.
1 Moskva: ROSSPEN, 2000. Svatikov, Sergey Grigoryevig. Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye.
Petrograd: izdatelstvo Kniga, 1917. Trogki, Lev, Rus Devriminin Tarihi §ubat Devrimi: Qarligin Devrilmesi. ^ev.
Bülent Tanatar. istanbul: Yazin Yayincilik, 1998. Trogki, Lev. Rus Devriminin Tarihi Ekim Devrimi: Ba§arisiz Kar§i Devrim
Giri§imi. ^ev. Bülent Tanatar. istanbul: Yazin Yayincilik, 1998. Truhin, Mihail Dmitriyevig. Borba Neonarodnigeskih Partiy za Soziv Ugreditelnogo Sobraniya v Rossii 1901-Nagalo 1918 gg. Moskva: iiU MGOU, 2016.
Vignyak, Mark Veniaminovig. Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye. Sost. A. N. Medugevskiy. Moskva: ROSSPEN, 2010.
Vodovozov, Vasiliy Vasilyevig. Ugreditelnoye Sobraniye. Petrograd:
Tovarigestvo R. Golike i A. Vilborg, 1917. Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye, pod. k pegati i. S. Malgevskiy. Moskva, Leningrad: Gosudarstvennoye izdatelstvo, 1930.
Elektronik Kaynaklar
"Znamenskiy, Oleg Nikolayevig, Vserossiiskoye Ugreditelnoye Sobraniye istoriya Soziva i Krugeniya" http:// leninism.su [Erigim tarihi: 27.05.2020].
