CC BY
3VOYAGA YETMAGANLAR BO'YICHA INSPEKTOR-PSIXOLOGLARNING KOMMUNIKATIV KOMPONENTLIGI PSIXODIAGNOSTIKASI VA PSIXOKORREKSIYASI
Jakbarova Surayyo Tangirberganovna
Toshkent shaxar Yangihayot tumani 336-maktab direktori. Osiyo Xalqaro Universiteti "Pedagogika va psixologiya" yo'nalishi 1-kurs magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.11294847
Annotatsiya. Maqolani tahlil qilish chog 'ida yosh avlodning xulq-atvori va kamolotini shakllantirish jarayonida ijtimoiy-axloqiy munosabatlarning dolzarbligiga alohida e 'tibor qaratildi. Tadqiqot jarayonida voyaga yetmagan bolalar bilan ishlashda inspektor-psixologlarning o'rni va ish tartibi alohida ta'kidlanadi.
Kalit so'zlar: yangicha tizim, inspektor, tarbiyalanuvchi, voyaga yetmagan tarbiyalanuvchi.
Аннотация. В ходе анализа статьи особое внимание было уделено значимости социально-нравственных отношений в процессе формирования поведения и зрелости молодого поколения. В ходе исследования подчеркивается роль и порядок работы инспекторов-психологов в работе с несовершеннолетними.
Ключевые слова: новая система, инспектор, воспитанник, несовершеннолетний воспитанник.
Abstract. During the analysis of the article, special attention was paid to the relevance of social and moral relations in the process of forming the behavior and maturity of the young generation. In the course of the research, the role and work order of inspector-psychologists in working with minors is emphasized.
Keywords: new system, inspector, pupil, juvenile pupil.
KIRISH
Atoqli ma'rifatparvar Abdulla Avloniy: "Tarbiya biz uchun hayot masalasi - yo najot, yo halokat, yo saodat, yo halokat" degan teran mazmunli fikr bildirgan. Bu teran ma'no bugun ham o'z ahamiyatini saqlab, yosh avlod tarbiyasining muhim ahamiyatini ta'kidlamoqda.
Darhaqiqat, oilada farzandlar tarbiyasi, maktabda ta'lim olishi, kelajakda o'z yo'lini topa olishi muhim jihatlardir. Afsuski, ko'p hollarda faqat moddiy yordam ko'rsatish bilan shug'ullanuvchi ota-onalar tarbiya masalalariga e'tiborsizlik bilan qarashadi, bu esa tashvishli kamchiliklar va zararli oqibatlarning yuzaga kelishiga olib keladi.
Buyuk islom faylasufi Imom G'azzoliy ota-onaning farzandlar uchun o'rnak bo'lishi muhimligini ta'kidlagan. "Farzandlar ota-onaga berilgan omonatdir. Bolaning yuragi bebaho marvaridga o'xshaydi, u ko'rgan har qanday tasvirni aks ettiradi. Unga qanday taassurot qolsa, uni qabul qiladi. Yaxshilik bilan shakllansa, u ravnaq topadi. Bu dunyo va oxirat saodatiga ota-ona ham, ustozlar ham sherik bo'ladilar, agar u yomonlikka odatlanib, o'z holiga tashlab qo'ysa, oxir oqibat uning yelkasida bo'ladi uning tarbiyasi uchun mas'ullar".
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Prezidentimizning joriy yil 2-apreldagi farmoni asosida ichki ishlar organlarining jamoat xavfsizligini ta'minlash va jinoyatchilikka qarshi kurashish borasidagi faoliyatini yanada takomillashtirish, bu boradagi ishlarni o'rganish va jinoyatchilikka qarshi kurashish bo'yicha muayyan joylarga joylashtirilgan profilaktika inspektorlariga bevosita murojaat etish yuzasidan
qo'shimcha tashkiliy chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. har bir oila va xonadonning atrof-muhitiga ta'sir etuvchi ijtimoiy, infratuzilmaviy va boshqa muammolarni bartaraf etish, shuningdek, qonun buzilishining oldini olish. "Xavfsiz uy" va "Xavfsiz hovli" tizimi joriy etilmoqda.[1]
2021-yil 1-sentabrga qadar profilaktika inspektorlari vakolatiga kiruvchi ma'muriy huquqbuzarliklarning oldini olish bo'yicha ishlar to'liq raqamlashtirilib, profilaktika inspektorlari kengashlari yig'ilishlarida ularning "masofaviy" formatda ishtirok etishi tashkil etiladi.
Shuningdek, tegishli organlar va boshqa vakolatli organlar bilan hamkorlikda yagona "poytaxt hududi" konsepsiyasi asosida Toshkent shahri va Toshkent viloyati hududlarida jamoat xavfsizligini ta'minlash bo'yicha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Toshkent shahar patrul-post xizmati batalyonlari Toshkent shahar ichki ishlar boshqarmasining bevosita bo'ysunmasidan bevosita tuman ichki ishlar organlari tarkibiga o'tkazilib, ularning kundalik xizmati aholi turar-joylari mahallalariga joylashtirilmoqda.
Jamoat tartibi buzilgan hollarda poytaxtimizdagi ichki ishlar organlarining barcha faoliyatini, shuningdek, jamoat xavfsizligini ta'minlashda davlat organlari va jamoat tuzilmalarining kuch va resurslarini yagona tezkor boshqarish Toshkent shahar ichki ishlar boshqarmasi zimmasiga yuklansin. umumiy rahbarlik esa Ichki ishlar vaziriga yuklanadi.
Shunga ko'ra, jamoat xavfsizligini ta'minlash masalalari bo'yicha muvofiqlashtiruvchi kengash tuziladi.
Shuningdek, Toshkent shahar Ichki ishlar bosh boshqarmasi huzurida Yagona tezkor boshqaruv markazi tashkil etilgan.
Markaz poytaxt viloyatidagi kriminogen va ijtimoiy vaziyatni doimiy monitoring qilib
boradi.
Qaror bilan mahalla fuqarolar yig'ini to'g'risidagi nizom tasdiqlandi.
Farmonga muvofiq, 2021-yil 1-iyuldan boshlab jismoniy shaxslarning profilaktik hisobdorligi elektron tizimi joriy etilmoqda.
"Xavfsiz ta'lim muassasasi" konsepsiyasi doirasida tuman va shahar ichki ishlar organlari tizimidagi 2000 shtat birliklari orasidan harbiy xizmatga qabul qilinmagan shaxslarning masalalarini hal etish bo'yicha inspektor-psixolog lavozimlari belgilandi va ular bevosita umumiy o'rta ta'lim muassasalarida xizmat qiladi. muassasalar.[2]
O'zbekiston Respublikasining ichki ishlar organlari to'g'risida, huquqbuzarliklar profilaktikasi to'g'risida va voyaga yetmaganlar o'rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasi to'g'risida gi qonunlar bilan Ichki ishlar organlariga voyaga yetmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasini amalga oshirish vazifasi qo'yilgan. Ular voyaga yetmaganlar o'rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasi bilan bog'liq sabablar va shart-sharoitlarni aniqlash va bartaraf qilishni qo'llab-quvvatlashni o'z ichiga olgan tizimlar bilan birgalikda amalga oshiriladi.
Ichki ishlar organlari bu qonunlar talablari ijrosini ta'minlash maqsadida voyaga yetmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasini o'z zimmasiga olgan. Boshqaruv organlari bo'yicha, 2021 yil 12 fevral kuni Ichki ishlar vazirligi kengaytirilgan Hay'ati yig'ilishida bu masalaga alohida e'tibor qaratilgan, va yangi mexanizmlar taklif etildi. Ushbu maqsadda, 2021 yil 2 apreldagi PQ-5050-son qaror orqali "Ichki ishlar organlarining jamoat xavfsizligini ta'minlash va jinoyatchilikka qarshi kurashish sohasidagi faoliyatini yanada takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha tashkiliy choratadbirlar to'g'risida" qaror qabul qilindi.[3]
Bu qaror asosida, umumiy o'rta ta'lim muassasalarining psixologlarini yuqori shtat birligi bilan qisqartirish orqali voyaga yetmaganlar masalalari bo'yicha inspektor-psixolog lavozimlarini joriy etish va ularning sonini 2,000 ga yetkazish, 2022 yilda 900 ta shtat birligini qo'shish orqali ularning sonini 2,000 ga yetkazish va ularning bevosita xizmat o'tash joyi etib umumiy o'rta ta'lim muassasalari sifatida belgilash maqsadga muvofiqdir.
Shuningdek, inspektor-psixologlar uchun yangi joriy qilingan tizim asosida, ularning psixologik muhitni yaxshilash, qonunbuzilishlarga murosasiz munosabatda bo'lish hissini shakllantirish, muammoli o'quvchilar bilan ularning yashash joylarida ota-onalari ishtirokida manzilli ishlash vazifalarini yuklash belgilandi.
Ichki ishlar organlari ichidagi inspektor-psixologlar faoliyatlarining samaradorligini belgilovchi indikatorlar sifatida quyidagilar belgilandi: [4]
O'quvchilar sonining nazoratida kamayishi.
Turli g'ayriijtimoiy xatti-harakatlar, ulardagi addiktiv xulq-atvor, asotsial xulq-atvor, suisidal xulq-atvor, jinoyatchilik darajasining pasayishi voyaga yetmaganlar o'rtasida.
Bu nizom bilan, voyaga yetmaganlar o'rtasidagi huquqbuzarliklar profilaktikasi faoliyati samarali va tizimli ravishda amalga oshirilmoqda, va inspektor-psixologlar bu protsessda katta ahamiyatga ega.
Addiktiv xulq-atvor (ingl. Addiction-qaramlik) - shaxsga xos turdagi amal yoki holatga nisbatan qaramligi. Masalan, psixotrop vositalarga, internetga, pornografik materiallarga qaramlik.
Asotsial xulq-atvor (ingl. Asocial-jamiyat talablariga zid) - jamiyatning qoida va tartibiga qarshi kelish, ma'naviyatsizlik va huquqqa qarshi bo'lish xulq-atvori. Bu holatda inson uydan ketish, o'z dunyosiga bekas olish, ijtimoiy munosabatlarga kirishish, o'zini-o'zi o'ldirishga suiqasd qilishga yo'l qo'yishadi.
Suisidal xulq-atvor - inson o'zini-o'zi o'ldirishga suiqasd qilish yoki o'zini-o'zi o'ldirish haqida fikrlash, rejalashish va buni amalga oshirish xulq-atvori.
Sinfdan tashqari, jamoat ishlariga jalb qilingan ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolatda bo'lgan, g'ayriijtimoiy hatti-harakatlar sodir etgan voyaga yetmaganlar sonining kamayishi; yozda sog'lomlashtirish, dam olish va ish bilan ta'minlashning uyushgan turlari bilan qamrab olingan o'quvchilari sonining ko'payishi.
Joriy etilgan tizimlar samarasida, hozirda inspektor-psixologlar umumiy ta'lim maktablarida faoliyat yuritib, har bir o'quvchi kesimida ularning turmush-tarzi hamda axloq-odob normalariga munosabati o'rganib kelinmoqda.[5]
XULOSA
Xulosa o'rnida, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 2 apreldagi "Ichki ishlar organlarining jamoat xavfsizligini ta'minlash va jinoyatchilikka qarshi kurashish sohasidagi faoliyatini yanada takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha tashkiliy chora-tadbirlar to'g'risida"gi PQ-5050-son qarorining asosiy maqsadi, g'ayriijtimoiy harakat sodir etgan voyaga yetmaganlarga nisbatan jazoning muqarrarligini ta'minlashdir. Buning orqali, quyidagi chora-tadbirlar qabul qilingan:
Inspektor-psixologlarning xizmat xonasini umumiy ta'lim maktablarida joylashtirish va har bir o'quvchini bevosita o'rganib, ularning g'ayriijtimoiy harakat sodir etishga moyillarini ajratish.
Huquqbuzarlik va jinoyat sodir etishga moyil voyaga yetmaganlarning kelajakda huquqbuzarlik odir etishiga omil bo'lib xizmat qilayotgan holatlarni bartaraf etish. Bu masalada
nosog'lom muhit, og'ir moddiy yoki ijtimoiy hayot va boshqa omilardan kelib chiqqan huquqbuzarliklar ko'rsatiladi.
Huquqbuzarlik sodir etishga moyil voyaga yetmaganni aniqlab, uni qayta tarbiyalash yo'li bilan huquqbuzarlikning oldini olish.
Shuningdek, bu chora-tadbirlar o'rganilgan voyaga yetmagan shaxsga adolatli jazo berilishi va uning butun umrini izdan chiqarib yuborilishi hisobga olingan.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. - T: O'zbekiston, 2018.
2. Мирзиёев М.М.-"Хал;имизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. - Т: «Узбекистон» НМИУ, 2018. 143-144 б.
3. Узбекистон Республикасининг 2010 йил 2 июндаги "Суд экспертизаси тугрисида"ги ^онуни. // https://lex.uz/docs/1633102
4. Суд-экспертлик фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида. ПК-4125-сон карори. https://lex.uz/docs/4172023
5. Маматкулов Т. Б., Закурлаев ва бош; А. К. Узбекистон Республикасининг «Суд экспертизаси тугрисида»ги конунига шарх. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2017. - 176 б
