Научная статья на тему 'Вопросы дальнейшего совершенствования организационноправового механизма оказания адвокатом юридической помощи субъектам предпринимательства'

Вопросы дальнейшего совершенствования организационноправового механизма оказания адвокатом юридической помощи субъектам предпринимательства Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
115
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
адвокатура / адвокат / юридическая помощь / представитель / адвокатская монополия / субъект предпринимательства / гражданско-правовая ответственность. / advocacy / attorney / legal aid / representative / lawyer monopoly / business entity / civil and legal liability.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Дилшодбек Нурумов

В данной статье рассмотрены вопросы дальнейшего совершенствования некоторых организационно-правовых механизмов оказания юридической помощи субъектам предпринимательства со стороны адвокатов Республики Узбекистан. Автором проанализированы взгляды узбекских и зарубежных исследователей и ученых касательно позитивных и негативных аспектов монополизации оказания юридической помощи и установлено отсутствие по данному вопросу единого мнения. В частности, автором отмечается, что в настоящее время адвокаты обладают монополией на оказание услуг субъектам предпринимательства в судебных органах, в этой связи всесторонне выявлены проблемы, существующие в практической деятельности и доктрине. Автор приходит к выводу о необходимости внесения ряда дополнений и изменений в национальное законодательство и судебную практику в целях улучшения оказания адвокатами юридической помощи субъектам предпринимательства, в частности, при определении их гражданско-правовой ответственности.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The issues of further improvement of the organizational and legal mechanism of providing legal assistance by an attorney to entrepreneurship

This article reveals the issues of further improving some organizational and legal mechanisms for providing legal assistance to business entities by lawyers of the Republic of Uzbekistan. The author analyzed the views of Uzbek and foreign researchers and scholars regarding the positive and negative aspects of the monopolization of the provision of legal assistance and established the lack of consensus on this issue. In particular, the author found that at present lawyers have a monopoly on the provision of services to business entities in the judiciary, in this regard, the problems that exist in practice and doctrine have been comprehensively identified. The author comes to the conclusion that it is necessary to make a number of additions and changes to national legislation and judicial practice in order to improve the provision of legal assistance by lawyers to business entities, in particular, in determining their civil and legal liability.

Текст научной работы на тему «Вопросы дальнейшего совершенствования организационноправового механизма оказания адвокатом юридической помощи субъектам предпринимательства»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

The issues of further improvement of the organizational and legal mechanism of providing legal assistance by an attorney to entrepreneurship

Dilshodbek NURUMOV1

Tashkent State University of Law

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received May 2021 Received in revised form 20 May 2021 Accepted 15 June 2021 Available online 15 July 2021

Keywords:

advocacy,

attorney,

legal aid,

representative,

lawyer monopoly,

business entity,

civil and legal liability.

This article reveals the issues of further improving some organizational and legal mechanisms for providing legal assistance to business entities by lawyers of the Republic of Uzbekistan. The author analyzed the views of Uzbek and foreign researchers and scholars regarding the positive and negative aspects of the monopolization of the provision of legal assistance and established the lack of consensus on this issue. In particular, the author found that at present lawyers have a monopoly on the provision of services to business entities in the judiciary, in this regard, the problems that exist in practice and doctrine have been comprehensively identified. The author comes to the conclusion that it is necessary to make a number of additions and changes to national legislation and judicial practice in order to improve the provision of legal assistance by lawyers to business entities, in particular, in determining their civil and legal liability.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Адвокатнинг тадбиркорлик субъектларига юридик ёрдам курсатишнинг ташкилий-хукукий механизмини янада такомиллаштириш масалалари

_ АННОТАЦИЯ_

Калит сузлар:

адвокатура, адвокат, юридик ёрдам,

Мазкур ма;олада Узбекистон Республикаси адвокатлари томонидан тадбиркорлик субъектларига юридик ёрдам курсатиш фаолиятининг айрим ташкилий ва хукук;ий механизмларини янада такомиллаштириш масалалари

1 Senior lecturer, Department Juridical, law enforcement agencies and Advocacy, Tashkent State University of Law, Tashkent, Uzbekistan. E-mail: d.nurumov@tsul.uz.

куриб чи;илган. Муаллиф томонидан Узбекистон ва хорижий тад;и;отчи ва олимларнинг юридик ёрдам курсатишда монополия урнатишнинг ижобий ва салбий жихатларига оид ;арашлари тахлил ;илиниб, бу борада якдил фикр мавжуд эмаслиги маълум булди. Жумладан, муаллиф томонидан хозирда адвокатлар тадбиркорлик субъектларига суд органида хизмат курсатиш монополияси мавжудлиги таъкидланиб, бу борада амалиёт ва доктринада мавжуд муаммолар атрофлича куриб чи;илган. Муаллиф томонидан адвокатлар томонидан тадбиркорлик субъект-ларига юридик ёрдам курсатиш фаолиятини яхшилаш, хусусан уларнинг фу;аролик-хуку;ий жавобгарлигини белгилаш ма;садида миллий ;онунчилик ва суд амалиёти хужжатларига бир ;атор кушимча ва узгаришлар киритиш лозимлиги хусусидаги илмий-назарий хулосаларга келинган.

Вопросы дальнейшего совершенствования организационно-правового механизма оказания адвокатом юридической помощи субъектам предпринимательства

_ АННОТАЦИЯ_

В данной статье рассмотрены вопросы дальнейшего совершенствования некоторых организационно-правовых механизмов оказания юридической помощи субъектам предпринимательства со стороны адвокатов Республики Узбекистан. Автором проанализированы взгляды узбекских и зарубежных исследователей и ученых касательно позитивных и негативных аспектов монополизации оказания юридической помощи и установлено отсутствие по данному вопросу единого мнения. В частности, автором отмечается, что в настоящее время адвокаты обладают монополией на оказание услуг субъектам предпринимательства в судебных органах, в этой связи всесторонне выявлены проблемы, существующие в практической деятельности и доктрине. Автор приходит к выводу о необходимости внесения ряда дополнений и изменений в национальное законодательство и судебную практику в целях улучшения оказания адвокатами юридической помощи субъектам предпринимательства, в частности, при определении их гражданско-правовой ответственности.

Адвокат томонидан тадбиркорлик субъектларига курсатиладиган юридик ёрдам фаолияти кенг ;амровли хисобланади ва шундан келиб чи;;ан холда мазкур фаолиятнинг келгусидаги исти;болини такомиллаштириш адвокатура сохасида амалга оширилиши лозим булган энг долзарб вазифалардан биридир.

Мазкур масала юзасидан Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 12 майдаги "Адвокатура института самарадорлигини тубдан ошириш ва адвокатларнинг

вакил,адвокатлик монополияси, тадбиркорлик субъекти, фу;аролик-ху;у;ий жавобгарлик.

Ключевые слова:

адвокатура, адвокат,

юридическая помощь, представитель, адвокатская монополия, субъект

предпринимательства,

гражданско-правовая

ответственность.

КИРИШ

мустакиллигини кенгайтириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5441-сон Фармонида адвокатлик тузилмаларининг амалдаги ташкилий-хукукий шакллари юридик хизматлар курсатиш бозорида ракобатнинг ривожланишига хизмат килмаётгани, юридик маслахат хизматларини курсатиш адвокатлик фаолиятидан ажратилмаганлиги сохднинг ривожланишига салбий таъсир курсатиши, адвокатларнинг жисмоний ва юридик шахслар хуку; ва манфаатларини самарали химоя ;илиш учун турли ташкилотларга йуллаётган суровлари давлат органларининг мансабдор шахслари томонидан эътиборсиз колдирилиши, адвокатнинг суровини куриб чи;ишнинг аник тартиби ва муддатлари, билатуриб ёлгон ёки нотугри ахборотни такдим этганлик учун жавобгарлик белгиланмаганлиги, адвокатларнинг хукукларини тули; руёбга чи;аришга тус;инлик килаётган ва улар томонидан сифатли юридик ёрдам курсатилишига халал бераётганлиги кайд этилган.

Адвокатура томонидан тадбиркорлик субъектларига юридик ёрдам курсатишни такомиллаштириш, профессионал юридик ёрдам сифатини ва адвокат касбининг нуфузини ошириш, шунингдек, суд ишларини юритишда тенглик ва тортишув принципларини тулик руёбга чикариш максадида юкорида назарда тутилган Фармон асосида адвокат эндиликда низоларни судгача хал килиш, томонларни яраштириш буйича чоралар куриш, шунингдек хакамлик судяси сифатида фаолият юритиш хукукига эга булиши белгиланди (лекин адвокат томонлардан бирининг вакили булган холатлар бундан мустасно хисобланади).

Фикримизча, адвокатларга мазкур хукукларнинг берилиши тадбиркорлик субъектлари уртасидаги иктисодий низоларни хал этишда суд ишларининг конуний хал этилишини таъминлаш ва назорат килишга, шунингдек низоларни келишув асосида бартараф этиш тартиб-таомилларининг самарали амалга оширилишига хизмат килади.

МАТЕРИАЛ ВА ТАДКИКОТ УСУЛЛАРИ

Ишда мантикий, тарихий, киёсий-хукукий, аник социологик, илмий манба-ларни комплекс тадкик этиш, статистик маълумотлар тахлили, конун хужжат-ларини шархлаш, конунни куллаш амалиётини урганиш каби усуллардан фойда-ланилган.

НАТИЖАЛАР ВА УЛАРНИНГ МУХОКАМАСИ

Хукукий маслахат хизматлари курсатувчи субъектлар доирасини кенгай-тириш максадида тижорат ташкилотларига юридик маслахат хизматларини лицензия олмасдан Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланган тартибда амалга ошириш хукуки берилиши кузда тутилди.

Ушбу хукукнинг тижорат ташкилотларига берилиши адвокатура билан улар уртасида юридик ёрдам курсатиш фаолияти юзасидан соглом ракобат мухитининг пайдо булишини назарда тутади, шу билан бир каторда адвокатура институтининг сохавий жихатдан ихтисослашувини кенгайтириш хамда юридик ёрдам сифати-нинг янада яхшиланишига замин яратади.

Бирок, конунчиликда аввалдан мавжуд суддаги адвокат фаолиятига оид масалаларда фукаролик ва иктисодий процессуал конун хужжатларида узаро карама-каршиликлар мавжуд, улар амалиётда факат адвокат профессионал вакил сифатида иштирок этиши мумкин булган холатларда, юридик консалтинг билан шугулланувчи юристлар томонидан вакиллик килишига хам олиб келмокда.

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Олий cyди Плeнyмининг 2010 йил 14 мaйдaги 05-coнли 'Ш^ллик^ дoиp фyкapoлик пpoцeccyaл ^ну^или™ нopмaлapининг cy^ap тoмoнидaн к;yллaнилиши тyFpиcидa"ги к;apopининг 5-бaндидa ^йд этилишичa, "Cy„a шapтнoмa бyйичa (иxтиëpий) вaкил cифaтидa: жиcмoний шaxcлap вaкили cифaтидa cyд тoмoнидaн ишдa ;aтнaшишгa pyxcaт бepилгaн шaxcлap, бaшapти yлap вaкил cифaтидa cy„a

кacб тapик;acидa (xa; эвaзигa ëra xa; oлмaй) фaoлият oлиб бopишмaca". Maзкyp бaнд бyйичa Плeнyм к;apopидa фyкapoлик ишлapини юpитишдa вaкил иштиpoкининг aник мexaнизми кypcaтилгaн.

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Олий cyди Плeнyмининг 2019 йил 24 мaйдaги 13-coнли "Б^инчи инcтaнция cyди тoмoнидaн ик;тиcoдий пpoцeccyaл ^нун нopмaлapини к;yллaшнинг aйpим мacaлaлapи тУpиcидa"ги кapopининг 14-бaнди 9 киcмидa ^йд этилишичa, Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Иктиcoдий пpoцeccyaл кoдeкcи 61-мo,ддacи тypтинчи киcмининг 6-бaндидa ишдa иштиpoк этувчи шaxcлapнинг илтимocигa бинoaн cyд тoмoнидaн pyxcax бepилгaн бoшкa шaxcлap шapтнoмa бyйичa вaкил булиши мумкинлиги бeлгилaнгaн. Xycycaн, ишдэ иштиpoк этувчи юpидик шaxcнинг xoдими бyлмaгaн, лвкин иш учун му^им xoлaтлapни бeлгилaшгa вa низйни тyFpи x,an этиш.ra кyмaклaшиши мумкин бул^н шaxc вaкил cифaтидa ишдa иштиpoк этишигa йул куйилиши мумкин.

Бизнингчa, ушбу кoидa жyдa кeнгaйтиpилгaн шaклдa тэлкин килиниши мумкин, шу 6oto aмaлдa ушбу нopмaдaн фoйдaлaнгaн xoлдa юpидик кoнcaлтинг юpиcтлapи xaH cyдлapдa иштиpoк этишни бoшлaшмoкдa. К^нун чикapyвчи бу кaби вaкиллapгa acлидa, голи; мacлaxaтчиcи, интeллeктyaл мулк (пaтeнт) бyйичa мyтaxaccиc кaбилapни нaзapдa тутган бyлcaдa, aмaлдa бу узига xoc "дapчa"гa aйлaниб, юpидик кoнcaлтинг вaкиллapи aдвoкaтypa института билaн тaдбиp-кopлик cyбъeктлapигa xmi^ax кypcaтиш бoзopидa шу мacaлaдa xain paкoбaтгa киpишишмoк;дa. BaxonaKOT, Узбeкиcгoн Pecпyбликacи Иктигадий пpoцeccyaл кoдeкcининг б1-мo1дцacи, 5-киcмигa мyвoфик cyma вaкил cифaтидa иш^ни юpитиш бyйичa пpoфeccиoнaл фaoлият билaн фaкaт aцвoкaтлap шyFyллaниши мумкинлиги бeлгилaнгaн.

Taxлиллapгa кypa, aйнaн cyд ^o^cœ coxэcидa кapийб бутун дyнëдa aдвoкaтлик мoнoпoлияcи вyжyдгa кeлгaн булиб [1, 2, 3, 4, 5], бу бopaдa xe4 кaндaй тaшкилoт aдвoкaтypa ypнини бoca oлмaйди. Taъкидлaш лoзимки, Узбeкиcтoндa тaдбиpкopлик cyбъeктлapигa юpидик ëpдaм кypcaтиш дaвлaт cиëcaти дapaжacигa кyтapилaëтгaн биp вaктдa, юpидик мacлaxaтчилap тaшкилoтлapи юpиcтлapи учун кoнкpeт мaлaкa, cтaндapтлap, жaвoбгapликни cyFypтaлaш кaби кaтъий тaлaблap ypнaтилмaгaн, узига xoc вa узига мoc Koидaлapни ypнaтиб oлгaн кoнcaлтинг идopaлapи, xaттoки cyдлapдa юpидик xизмaт кypcaтиши, aдвoкaтypa инcтитyтини eмиpиб, paкoбaтбapдoшлигини cиндиpaди.

Шyнгa кypa, aдвoкaтypa мoнoпoлияcини кaтъий caк;лaб тypиш вa cy! opгaнлapидa пpoфeccиoнaл paвишдa мaлaкaли юpидик ëpдaмни кypcaтиш вaзифacини фaкaт aдвoкaтлap тoмoнидaн oлиб бopишни тaъминлaш мaкcaдидa, Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Олий cyди Плeнyмининг 2019 йил 24 мaй, 13-гонли "Б^ити инcгaнция еуди тoмoницaн иктигодий пpoцeccyaл ^нун нopмaлapини кyллaшнинг a^pra^ мacaлaлapи тyFpиcидa"ги Kapopининг 14-бaнди Э-кишига Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Олий cyди Плeнyмининг 2010 йил 14 мaй, 05-coнли ^к^ллик^ дoиp фyкapoлик пpoцeccyaл ^ну^или™ нopмaлapининг cya^ap тoмoнидaн к;yллaнилиши тyFpиcидa"ги кapopининг 5-бaндигa куйидаги тaвcияни к^и-тиш шкодта мyвoфик:

'Xycyca^ ишдa иштиpoк этувчи юpидик шaxcнинг xoдими бyлмaгaн, лeкин иш учун мyxим xoлaтлapни бeлгилaшгa вa низoни тyFpи xan этишгa кyмaклaшиши мумкин булган шaxc вaкил cифaтидa ишдa иштиpoк этишига йул куйилиши мумкин. Бунда ynap внкил

CH$aTHga cygga Kac6 TapHKjacuga (xa; 3Ba3Hra eKH xja; o^Man) ^aonHHT onH6 6opHmH MyMKHH 3Mac".

Taxnunfiapra Kypa, agBOKaTypa Ta,fl,6HpKop.nHK cy6beKTfiapHra ropuguK epgaM KypcaTHm Macanacuga ropuguK KOHca^THHr BaKHfifiapura AHa 6Hp ^a6xag,a hmkohhathhh 6oh 6epHmMOKga. ran, Y36eKHcTOHga agBoKaTfiHK ^aofiUATHHH $a;aTruHa MaMfiaKaTHMH3 ^y^apo^HrHra Bra maxc o^h6 6opHmH MyMKHHfiHrHga. Ym6y HeKfioB, Ha3apHMH3ga, y3ura xoc Ba 6o3op Tana6.napHra yra MocnamyBHaH KoHcafiTHHr Hgopanapura KaTTa ^oftga KefiTupMoKga. HyHKH xo3HprH KyHga Y36eKHcTOHga Ta,fl,6HpKop.nHK cy6beKTfiapH yHyH ropuguK MacnaxaT XH3MaT^apHHH aMafira omupyBHH "White And Case" (AKm), "Deloitte Advisory" (Poccha), "Duan Duan" Ba 'Yingke Law Firm" (Xhtoh) Ka6u gyHeHHHr HupuK ropuguK KoMnaHHAfiapu Y36eKHcToHga y3 ^aofiUATHHH ftynra KyfiraH.

YnapHHHr ropuguK XH3MaT KypcaTum 6o3opura Kupu6 Kefiumu Ha$a;aT MHfifiHH ropucT^apHH Axmu MaomfiH um 6HfiaH TabMHHfiamHH, 6anKH HHBecropfiap 6HfiaH 6upra ynapra 6yiyH gyHe 6yHHHa XH3MaT KypcaTaguraH y3 agBoKaTfiapu, ropucTfiapH MacnaxaT 6epum yHyH Kupu6 Ke^aeTraHHHH aHrfiaTagu.

my 6u^aH 6upra, ropuguK MacnaxaTHH TamKHfioT xyKy^HH Myxo$a3a ;HfiyBHH opraHfiap Ba cygnapga KypHfiaguraH umfiap 6yHHHa ropuguK MacnaxaT 6epumu Ba BaKHfifiHK ;HfiHmH, XHMoAHHHHHr Ba3H$anapHHH 6a^apumu Ba gacT^a6KH TeproBga umTupoK BTumu MyMKHH BMac. MpugHK MacfiaxaTHHfiap TamKHfioTH aKUHAgopfiHK ^aMHATugaH Tam;apu, ucTanraH TamKH^HH-xy;yK;HH maKfiga TamKHfi BTHfiumu Ba y3 ^aofiUATHHH aManra omupumu MyMKHH [6].

EyryHru KyHga MaM^aKaTHMH3ga 65 Ta ropuguK Mac.naxaTHH.nap TamKHfioTfiapu ^aofiHAT KypcaTMoKga [7]. Eupo; ynapHHHr KopnopaTHB 6up^HrHHH TabMHHfioBHH y3HHH y3H 6om;apum opraHHHHHr MaB^yg BMacnuru, ynapHHHr AroHa Kac6 BTHKa Kpugafiapu, ropuguK Mac.naxaTHH.nap ManaKacuHH omupum TapTu6u, ropuguK XH3MaT KypcaTum 6opacugarH 3apyp cTaHgapT^apu um.na6 HUKHfiMaraHfiurH ynap ToMoHugaH KypcaTHfiaguraH ropuguK XH3MaT cu^aTura 6eBocuTa Tabcup Kufiagu. KofiaBepca, agBoKaTfiap xaM^aMHATugaH hhth3omhh TapTu6ga HeT^aTH^raH agBoKaT^apHHHr aManueTga ropuguK MacnaxaTHH cu^aTuga ropuguK Mac^axaTHH^ap TamKH^oTuga ^ao^HAT KypcaTHm xo^^apu yHpa6 Typagu. Ey Bca agBoKaT^apHHHr y3HHH y3H 6om;apum opraHH ToMoHugaH ;y^^aHH^raH hhth3omhh ^a3o Hopa^apuHH ;y^^amgaH Ky3.naHraH Ma;cagra Bpumumra Tyc;HH^u; 0;H6aTga

ropuguK Mac^axaTHH^ap TamKH^oT^apuHHHr MaM^aKaTHMH3ga Tap;o; xo^ga ^ao^HAT KypcaTumura, ropuguK Mac^axaTHH^apga 3apyp Kac6 BTHKa ;oHganapura puoA BTH^Mac^urHrura Ke^agu.

my 6ouc ropuguK MacnaxaTHH^ap TamKH^oT^apura 3apyp Kac6 BTHKa ;ouga^apHHH um^a6 Hu;um Ba y^apra puoA BTumHH TabMHH^am, y^ap ^ao^HATHHu MyBo^HK^amTHpum, ropuguK Mac^axaTHH^apHHHr Kac6 MaxopaTHHH omupum xaMga y^apra yc^y6uH ^uxaTgaH KyMaKfiamum Ma;cagHga ropuguK Mac^axaTHH^ap TamKH^oT^apuHH Y36eKucToH Pecny6^HKacu AgBoKaTfiap nafiaTacu TH3HMura yTKa3um TaKfiH^ BTHfiagu. myHra yxmam Ta^pu6a AKm, OpaHU,HA, repMaHHA Ba 6om;a gaBfiaTfiapga MaB^yg. ABBafi TabKHgfia6 yTraHHMH3geK, Poccha Oegepau,HAcHga xaM ropuguK MacnaxaTHH TamKHfioTfiapHH Oegepafi AgBoKaTfiap nafiaTacura yTKa3um xa;ugaru TaKfiH^ AgfiHA Ba3upfiuru ToMoHugaH umfia6 Hu;ufiraH [8].

MabfiyMKH Tag6HpKopfiHK cy6beKTfiapu y3 ^aofiHATfiapuHH TypfiH xufi mapT-HoMafiap acocuga aMafira omupagufiap. Tag6HpKopfiHK cy6beKTfiapu ^aofiHATuga mapHoMaBHH-xy;yK;HH MyHoca6aTfiap HeHoFfiHK cu^aTfiH Hyfira KyHufiraHfiuru Bca, yfiapHHHr um caMapagopfiuruHH 6efirufiamga MyxuM axaMHAT Kac6 BTagu. XycycaH, xy^afiHK mapTHoMafiapu

кaнчaлик мyкaммaл, yзapo мaнфaaтли вa кoнyн acocидa тузилган бyлca, шapтнoмa тapaфлapи ypтacидa юзaгa кeлиши мумкин булган низoлap, opтикчa oвopaгapчиликлapнинг oлди oлингaн булади. Шу caбaбли aдвoкaт шapтнoмa тyзишдa иштиpoк этиши мaжбypий xиcoблaнaди.

Шу caбaбли кoнyнчилигимиздa шapтнoмaлapни, шу жyмлaдaн xyжaлик шapтнoмaлapини тузиш, бaжapиш, yзгapтиpиш вa бeкop килишгa кapaтилгaн ишлapни aмaлгa oшиpиш, yлap бyйичa юpидик xyлocaлap бepиш мacaлaлapигa aлoxидa 3^ITC6OP кapaтилгaн.

1998 йил 29 aвгycтдa кaбyл килингaн "Xyжaлик юpитyвчи cyбъeктлap фaoлиятининг шapтнoмaвий-xyкyкий бaзacи тyFpиcидa"[9]ги Узбeкиcтoн Pecпyбликacи К^нунининг 21-мoддacидa 3ca, xyжaлик шapтнoмaлapи yлapни имзoлaшгa тaйëpлaш жapaëнидa тaдбиpкopлик cyбъeктлapининг юpидик xизмaти ëra жэлб этилгaн aдвoкaтлap тoмoнидaн ^нун xyжжaтлapигa мyвoфик;лиги юзacидaн тeкшиpиб кypилиши кepaк. Шyнингдeк, xyжaлик шapтнoмacининг тapaфлapи уни тeгишли xyжaлик юpитyвчи cyбъeктлapнинг юpидик xизмaти xoдими ëки шapтнoмa acocидa жaлб этилгaн aдвoкaтнинг имзoлapиcиз тузишга xa;™ бyлмacaдa, тaдбиpкopлик cyбъeктлapигa юpидик кoнcaлтинг тaшкилoтлapи тoмoнидaн xaiw aмaлдa юpидик xизмaт кypcaтилмoк;дa.

Шyндaн кeлиб чи;иб, юpидик кoнcaлтинг тaшкилoтлapи xoдимлapигa тaдбиpкopлик cyбъeктлapигa кукукий мacлaxaт бepиш жapaëни билaн биp кaтopдa, xyжaлик шapтнoмaлapини имзoлaш вaкoлaтини xaм бepиш лoзим, шу тapикa тaдбиpкopлик cyбъeктлapидa xyKy;^ ëpдaмгa эxтиëж пaйдo бyлгaнидa шapтнoмaни xyKy;^ экcпepтизaдaн утгазиш учун aдвoкaтгa, бoшкa юpидик ишлapдa 3ca юpидик мacлaxaтчигa мypoжaaт этишнинг зapypияти бyлмaйди xaмдa ягoнa cyбъeкт тoмoнидaн юpидик ëpдaм кypcaтиш xизмaти тaъминлaнaди.

Шу мyнocaбaт билaн, "Xyжaлик юpитyвчи cyбъeктлap фaoлиятининг шapтнoмaвий-xyKy;^ бaзacи тyFpиcидa"ги К^нуннит 21-мoддacигa кyйидaги тaxpиpдa ифoдaлaш мaкcaдгa мyвoфик:

"Xyжaлик шapтнoмaлapи yлapни имзoлaшгa тaйëpлaш жapaëнидa xyжaлик юpитyвчи cyбъeктлapнинг юpидик xизмaти ëки жэлб этилгaн aдвoкaтлap, шуБин^к тижopaт acocидa фaoлият юpитaдигaн юpидик мacлaxaтчилap (кoнcaлтинг) тaшкилoтлapи xyкyкшyнocлapи тoмoнидaн кoнyн xyжжaтлapигa мyвoфиклиги юзacидaн тeкшиpиб кypилиши кepaк. Шapтнoмaлapни yлapнинг имзoлapиcиз тузишга йул кyйилмaйди".

Keйинги мyxим тaшкилий мacaлa - бу aдвoкaтypa coxacидa xopижий фyк;apoлapни xaм фaoлият юpитишигa pyxcax бepишдиp. Бизнинrчa, бyндaй чopaни кaбyл ;илиш Xoзиpги дaвpдa pивoжлaнaëтгaн xaлкapo мyнocaбaтлap, aлoкaлap pивoжигa мyнocиб xиcca кушиши мумкин. Айни чoFдa юpидик кoнcaлтинг идopaлapидaн фapк;ли paвишдa, aдвoкaтypaдa xopижий фyк;apoлap иштиpoк этишидa yлapгa ^yлaкoнли xyKy; вa вaкoлaтлap бepилиши, xycycaн yлap инвecтop, чeт эл тaдбиpкopлик cyбъeктлapининг мaнфaaтлapини бeмaлoл cyдлapдa xимoя килa oлишлapи мумкин.

Гpyзия, РФ, K^OT^to^ Apмaниcтoн, Oзapбaйжoн вa Moлдoвa дaвлaтлapидa aдвoкaтypa фaoлиятигa oид бapчa кoнyн xyжжaтлapидa чeт эл фyк;apocи иштиpoк этиши мумкинлиги xaкидaги нopмaлap мaвжyд. Биpoк;, yлapнинг дeяpли бapчacидa биp ;aTOp тaлaблap бeлгилaнгaн:

aввaлo, yлap бapчa ишлapдa эмac, фэкэт чет эл (pyKßpom иштиpoк этгэн ишлap буйичэ cyдлapдa кaтнaшиши мумкин;

чeт эл фyкapoлигигa эгa aдвoкaтлapнинг иштиpoки фaкaтгинa yлapнинг мaмлaкaти укукини куллэш юзacидaн укукий тyшyнтиpиш бepиш билaн чeклaниши мумкин;

чeт эл фyкapoлигигa эгa aдвoкaтлap Aдлия вaзиpлиги Niaxcyc peecтpидa xиcoбгa йлиниши лйзим;

чeт эл aдвoкaтлapи aйpим тoифaдaги ишлapдa кaтнaшишигa йул кyйилмaйди (дaвлaт rap!);

чeт эл aдвoкaтлapи миллий cyдлapдa ишлapи кypишгa фaкaт тeгишли дaвлaт билaн xarnapo битимлap вa кeлишyвлap дoиpacидa pyxcaт бepилиши мумкин.

Шунта кypa, Узбeкиcтoн Pecпyбликacи "Aдвoкaтypa тyFpиcидa"ги кoнyнгa кyйидaги тaxpиpдaги янги мoццaни киpитиш тaклиф этилaди: S^oma. Чeт эл ^oHa™ иштиpoки

Узбeкиcтoн Pecпyбликacидa чeт эл фyкapoлигигa эш aдвoкaт кyйидaги шapтлapдa фaoлият юpитишгa йул куйилиши мумкин:

ушбу aдвoкaтнинг дaвлaти билaн Узбeкиcтoн Pecпyбликacи ypтacидa тeгишли xyкyкlий ëpдaм кypcaтишгa йид битим вa шapтнoмaлap ту^ил^нли^;

чeт эл aдвoкaти Aдлия вaзиpлиги мaxcyc peecтpидa X|ИCoбгa куйилгэнлиги; aдвoкaтни тeгишли дaвлaтнинг фyкapocи юpидик ëpдaм ypcamm учун тaклиф эт^н, бyндaунинг иши Узбeкиcтoн Pecпyбликacидaвлaт cиpлapи xapбий œp ëки xизмaт cиpи билaн бйгли; бyлмacлиги.

Чeт эл aдвoкaтини мaxcyc peecтpдa xиcoбгa куйиш тapтиби Baзиpлap Maxlкaмacи тoмoнидaн бeлгилaнaди.

Maзкyp тaклиф Узбeкиcтoндa aдвoкaтypaни янaдa либepaллaштиpиш, xaлкчиллиги вa инвecтopлap учун жoзибaдopлигини янaдa oшиpaди. Mиcoл учун, yткaзилгaн ижтимoий cypoвнoмa дaвoмидa pecпoндeнтлapнинг 70% миллий aцвoкaтypa фaoлиятигa oид Koнyнчиликкa xaм Hex эл фyкapocи aцвoкaт cифaтидa фaoлият юpитиши мумкинлиги xaкидaги нopмaлap узини ижoбий тapaфдaн кypcaтишинигa ишoнч xocил килишaди. Шyнингдeк, 30% бу кaби нopмaлap aмaлиëтдa юкopи эxтиëжгa эгa эмacлигини aйтиб, бyндaй нopмaлapгa xoжaт йук дeб кypcaтиб yтишгaн. Бизнинrчa, бу бopaдa paкoбaт кyчaйиши эxтимoли xaм чeт эл aдвoкaтлapини миллий юpидик xизмaт кypcaтиш бoзopигa киpитишни aйpим pecпoндeнтлap тoмoнидaн к;yллaб-кyввaтлaмaгaнигa caбaб булиши мумкин.

Taцбиpкopлик coxacидa юpидик xизмaт кypcaтaцигaн aцвoкaтлик тyзил-мaлapи учун тaклиф этилaëтгaн янa биp кyлaйлик xaм xopижий тaжpибa билaн бoFлик. X^^ra кyндa, xopижий мaмлaкaтлapдa (AЦШ, Буюк Бpитaния, Гepмaния) aцвoкaтлap нaфaкaт уз ишoнч билдиpyвчи шaxcлapнинг xyкyкий ишлapини юpитиш билaн, бaлки yлapнинг томи^н бeвocитa бизнec вa тaцбиpкopлик фaoлияти билaн xaм шyFyллaнишaци. Mиcoл учун, aнoним инвecтop нoмидaн кopxoнa, aкциялap, пaйлap coтиб oлиши, yлap нoмидaн инвecтициялap киpитиши мумкин.

AЦШ вa Aнглия дaвлaтлapидa, кoнyнчиликкa бинoaн, фaкaт aдвoкaтлap юpидик фиpмaлapнинг эгaлapи вa диpeктopлapи бyлишлapи мумкин. Нaтижaдa, юpидик фиpмaлap yзлapининг тapкибигa учинчи тoмoн инвecтopлap вa пpoфeccиoнaл мeнeжepлap вa мoлиячилapни жэлб килa oлмaйдилap вa ИПО бoзopигa киpa oлмaйдилap, бу эca юpидик бизнecнинг тeз вa зaмoнaвий pивoжлaнишигa тycкинлик килaди. Эндили^^ aнглo-caкcoн xyкyки мaмлaкaт-лapидa тaвcифлaнгaн кoнyнчиликни либepaллaштиpиш тoмoн yзгapтиpиш тeндeнцияcи кyзaтилмoкдa. 2007 йилдa Aвcтpaлия aцвoкaтлик кoмпaниялapигa илк мapтa ИПО opкaли тaшки инвecтициялapни жэлб килишгa pyxcaт

бepилди, 6унинг нaтижacидa Aвcтpaлиянинг Slater&Gordon Ltd й^ик юpидик фиpмacи aкциялapини Aвcтpaлия фoнд биpжacидa pyñxaiTa oлинди. Буюк Бpитaниянинг юpидик бизнecидa x,aм иcлox,oтлap aмaлгa omиpилмoк;дa. 2009 йилдa юpидик xизмaтлap бoзopини либepaллaштиpишни тapтибгa coлyвчи вa юpидик фиpмaлapнинг Лoндoн фoнд биpжacигa киpишигa вa юpидик бyлмaгaн бoш;apyвчи шepиклapини юpидик фиpмaлapгa жaлб ;илишга pyxcaт бepyвчи юpидик xизмaтлap гyFpиcидaги ^нун кyчгa киpди [10]. OK^a^a yлap нaфaкaт уз мaмлaкaтидa, бялки ишoнч билдиpyвчи шaxcнинг мaнфaaтлapини кyзлaгaн x,oлдa, бутун дунё бyйичa ишни юpитишгa x,a;^ бyлдилap. MДX,гa aъзo мaмлaкaтлap кoнyнчилигидa x,aм aдвoкaглap уз ишoнч билдиpyвчи maxc мaнфaaглapини чет эл дaвлaт opгaнлapи, xyкyкни мyx,oфaзa ;илувчи opгaнлapи вa cyдлapлa, xaлкapo гamкилoглapдa x,имoя ;илиши мумкинлиги x,a^Aara нopмaлap мaвжyд.

Узбекистан Pecпyбликacининг "Aдвoкaтypa ^yFpиcидa"ги Цoнyнидa myнгa биpoз yxmam нopмa 42-мoддacидa бeлгилaнгaн. Унгa кypa "...aдвoкaтлик фиpмacи вa aдвoкaтлap xafrbara Узбeкиcтoн Pecпyбликacи xyдyдидa x,aмдa чет дaвлaтлapдa ушбу дaвлaтлapнинг Koнyн xyжжaтлapигa мyвoфик узининг anoxia бyлин-мaлapини (вaкoлaтxoнaлapи вa филиaллapини) тamкил этиmгa xa;^". Биpoк, ушбу нopмa биpмyнчa yзгaчa мaзмyн кacб этaди, нeгaки ишoнч билдиpyвчи maxcнинг мaнфaaтлapини x,имoя ;илиш билaн чет элдa aлox,идa бyлинмaлap oчиm ypтacидa тaфoвyг мaвжyд.

Шунинг учун, зaмoнaвий xopижий тaжpибacини инoбaтгa x,oлдa xaмдa Узбeкиcтoн фyкapoлapининг, тaдбиpкopлapнинг xaлкapo микëcдaги фaoлияти тoбopa кенгайиб бopaëтгaнлигини инoбaтгa oлиб, Узбeкиcтoн Реотублигаш "Alдвoкaтypa тУFPиcидa"ги ^нуни S^omam™ ^угадата тaxpиpдaги еттинчи бaнд билaн тУлдиpишни тaклиф этиш мумкин:

aдвoкaг ишoнч билдиpyвчини xopижий дaвлaглapнинг дaвлaг вa бoшккa opгaнлapидa, xan;apo cy/yja унинг вaкил cифaгидa ишгиpoк эгиб, мaнфaaглapини xимoя щлди. Узбeкиcгoн Pecпyбликacи x^;po шapгнoмacидa бoшкßчa гapгиб бeлгилaнгaн XOлaглap бyндaн мycгacнo.

Maзкyp к;yшимчa Узбeкиcтoндa aдвoкaтлик фaoлиятини янaдa либepaллaш-тиpиш, x,aлкчиллиги вa миллий тaдбиpкopлap учун кyлaйлигини янaдa omиpaди. Уткaзилгaн ижтимoий cypoвнoмa дaвoмидa pecпoндeнтлapнинг 90% миллий aдвoкaтypa фaoлиятигa oид кoнyнчиликкa иmoнч билдиpyвчининг мaнфaaтлapини xopижий дaвлaтлapнинг дaвлaт вa бomкa opгaнлapидa, xaлкapo cyд тaшкилoт-лapидa вaкил cифaтидa иmтиpoк этиши x,a^!ara нopмaлapни киpитиmни ëк;лaйди. Айни чoFдa, 30% pecпoндeнт бyндaй нopмaлapгa x^ax йу; деб кypcaтиб ^^штан. Улapнинг фикpичa, бу бopaдa мaвжyд нopмaлap eтapли булиб, вaкиллик институтини тaлaб дapaжacидa тaъминлaйди деб кaйд этишaди. Aлбaттa, биз бу фикpлapгa ;ymRna oлмaймиз, тaклиф этилaëтгaн нopмa мaвжyд xyкyкий бушли;ни бapтapaф этaди.

Бyндaн тamкapи, aдвoкaтлик фaoлиятини тaкoмиллamтиpиmдa тaдбиp-кopлик cyбъeктлapини aдвoкaтгa булган иmoнчни oшиpиш, yлapнинг иш cифaти, интизoм мacaлacини яxmилamгa aлox,идa эътибop кapaтиm лoзим.

Ш. Эшмумитов тaъкидлaб утганидек, "aдвoкaт узини x,имoяcи ocтидaги maxcгa "ишингизни aмниcтия aкти acocидa гУгaтиб бepaмaн" деб вaъдa бepмacлиги кepaк. Aкcинчa, пapлaмeнт кapopи мaзмyн-мox,иятини, унинг кyллaниm acocлapини бaтaфcил rym^TOp^ бepиmи кepaк [11].

Ушбу фикpни кyйидaги миcoлдa тyшyнтиpиm мумкин:

Житоят ишлapи бyйичa Сaмapкaнд вилoяти Цyшpaбoт тyмaни cyди paиcи 2019 йил 16 aпpeлдa Пaлaтa xyдyдий бomкapмacигa тaкдимнoмa киpитгaн. Taк;димнoмaдa ëзилиmичa, мaзкyp cyднинг иш юpигyвидa булган жинoят ишлapи-дaн биpидa 4 нaфap cyдлaнyвчининг ^нуний xyкyклapини cyд мaжлиcидa x,имoя ;илиш учун opдep тaкдим этгaн aдвoкaт В. Maзкyp жинoят иши бyйичa 2019 йилнинг 10 aпpeлигa тaйинлaнгaн cyд мaжлиcигa yзpли caбaблapcиз кeлмaгaни caбaбли, ишни кypиm 2019 йил 1S aпpeлгa Koлдиpилгaн. Aммo aдвoкaт бу caфap x,aм cyд мaжлиcидa иmтиpoк этмaгaч, жинoят ишини кypиш 16 aпpeл кyнигa кoлдиpилгaн. Шyндaн cym cyд paиcи жинoят иши бyйичa чaкиpилгaн фyкapoвий дaъвoгap вa гyвoxлapнинг capcoн булганига caбaбчи булганлиги учун aдвoкaтгa ниcбaтaнт тегишли чopa кypиm x,aмдa унинг нaвбaтдaги cy! мaжлиcидa иmтиpoкини тaъминлamни cypaб 2019 йил 1S aпpeл куни aдвoкaтлap пaлaтacи Сaмapкaнд вилoяти xyдyдий бoшкapaмacи бomлиFигa xaт вa тaк;димнoмa билaн мypoжaaт килгaн.

Бyндaн тamкapи aдвoкaт В. фaoлият юpитaдигaн aдвoкaтлик фиpмacи бomкapyвчи mepиги K.T. xaм 2019 йилнинг 21 aпpeлидa xyдyдий бoшкapмa бomлиFи нoмигa xaт билaн мypoжaaт йyллaб, aдвoкaт В. узи ^бул ;илиб oлгaн 33 opдep бyйичa mapтнoмaлap тyзмacдaн, aдвoкaт xизмaт x,a^ гУлoвлapини тyзилмa кaccacигa киpим килмacдaн вa opдepлap юзacидaн биpoн-биp мaълyмoтнoмa тaк;дим этмacдaн кeлaëтгaнини билдиpиб, ^нуний тaъcиp чopaлapини кypиmни cypaгaн

Oлий мaлaкa кoмиccияcи юкopидaгилapни x,иœбгa oлиб, aдвoкaт В.нинг aдвoкaтлик фaoлияти билaн myFyллaниm xyкyкини бepyвчи лицeнзияcининг aмaл ;илишини гyгaтиm мacaлacини x,aл ;илиш учун интизoмий ишни Адлия вaзиpлигигa юбopгaн [12].

Aмaлиëтдa бyндaй вaзиятлap тaлaйгинa тoпилaди. Бунинг acocий caбaби myндaки, Koнyнчиликдa aдвoкaтнинг тaъcиpчaн жaвoбгapлик мexaнизми бeлгилaн-мaгaн, фaкaтгинa узининг фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлигини cyFypтaлamи xyкyкигa эгaлиги x,aкидaги нopмa бeлгилaнгaн xoлoc.

Xopижий тaжpибa (Гepмaния, АЦШ, Фpaнция, Буюк Бpитaния вa бomк.) x,aмдa aдвoкaтлap билaн yгкaзилгaн cypoвнoмa нaтижaлapи тaxfлилигa тaянгaн x,oлдa, "Aдвoкaтypa ^yFpиcидa"ги К^нуннинг 6-мoддacидa кypcaтиб угилган aдвoкaтнинг кacбгa oид мулкий жaвoбгapлик xaвфини cyrypxa ;илиш xyкyкини унинг мaжбypияти этиб бeлгилaб, anoxia "Aдвoкaтнинг фyкapoлик-xyкyкий жaвoб-гapлиги" томли янги 121-мoддaни киpитиmни тaклиф этиш мумкин. У кyйидaги тax,pиpдa бaëн ;илиниши лoзим:

^^oma. Aдвoкaтнинг фyкapaлик-xyкyкий жaвoбгapлиги

"Ддвoкaтнинг фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлиги юpидик ëpдaм кypcaтиm ^yFpиcидaги битим (шapтнoмa)дaн келиб чикaди.

Aдвoкaт узининг кacбгa oид фyкapo-xyкyкий (мулкий) жaвoбгapлигини cyFypтa ;илиши mapт. СyFypтa голиш юpидик ëpдaм кypcaтиm гУFpиcидaги битим (шapтнoмa) гa илoвa булиб, унинг aжpaлмac киcми x,иœблaнaди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Aдвoкaтнинг фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлиги унинг тoпmиpик;лapини бaжapгaн aдвoкaт ëpдaмчиcи вa cтaжepи xaтти-x,apaкaтлapини x,aм уз ичигa oлaди.

Aдвoкaт иш юзacидaн фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлиги дoиpacидa ишoнч билдиpyвчигa eткaзилгaн зapapни мycтaкил кoплaши mapт. Aдвoкaт фaoлият юpитaдигaн aдвoкaтлик тyзилмacи фaкaт кoнyндa бeлгилaнгaн тapтибдa cyбcидиap жaвoбгap булиши мумкин".

Maмлaкaтимиз cyд-xyкyк тизимидa aмaлгa omиpилaëтгaн кенг кyлaмли yзгapиmлap, xycycaн, aдвoкaтypa институтининг мaвкeи вa нуфузини omиpиm бopacидaги му^им чopa-тaдбиpлap, энг aввaлo, aдoлaт тaмoйиллapигa acocлaнгaн дeмoкpaтик xyкyкий

жaмият бapпo этиш, xap биp фyкapoнинг xyKy; вa кoнyний мaнфaaтлapини caмapaли XИмoя килишгa xизмaт килaëтгaни билaн anoxma эътибopгa мoлик.

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Koнcтитyцияcининг 2-мoццacидa дaвлaт xaлк иpoдacини ифoдa этиб, унинг мaнфaaтлapигa xизмaт килиши, дaвлaт opгaнлapи вa мaнcaбдop maxcnap жaмият вa фyкapoлap oлдидa мacъyл экaнлиги, 22-мoццacидa 3ca Узбeкиcтoн Pecпyбликacи уз xyдyдидa xaм, унинг тaшкapиcидa xaм уз фyкapoлapини x,yкyкий xимoя килиш вa yлapгa xoмийлик кypcaтишни кaфoлaтлaши бeлгилaнгaнлигини aлoxидa кaйд этиш жoиз.

Koнcтитyциянинг мaзкyp мoццaлapидa бeлгилaнгaн тaмoйил дaвлaт Xoкимиятининг xap б^ фyкapo oлдидa мacъyллигини xэмдa мaжбypият oлгaнлигини билдиpaди. Зoтaн, xимoялaниш xyKy^ - бу xap кaндaй фyкapoнинг xyкyкий мaкoмини ифoдaлoвчи бeлгилapдaн б^и булиб, у шaxc-жaмият-дaвлaт ypтacидaги мyнocaбaтлapдa aкc этади. Яъни, xap иридей xyKy; жyмлaдaн, cyбъeктив xy;yK дaвлaт вa xy;yK эгacи тoмoнидaн xимoя килиниш имкoниятигa эгa бyлмaca уз axэмиятини йу^тади. Шу caбaбдaн Koнcтитyциянинг 26-мoццacидa cyццa aйблaнaëтгaн шaxcгa узини xимoя килиш учун бapчa шapoитлap тaъминлaб бepилиши мycтaxкaмлaнгaн. Яъни жинoят-пpoцeccyaл Koнyнчиликкa мyвoфик, шaxcнинг килмиши юзacидaн жинoят иши cyццa кypилaëтгaн пaйтдa cyцлap opкaли дaвлaт "фyкapoнинг xимoялaниш x,yкyкини cyццa тaъминлaш мaжбypияти"ни ai^anre oшиpaди.

Шyнингдeк, 2008 йил 31 дeкaбpдa кaбyл килингaн "Aцвoкaтypa института тaкoмиллaштиpилиши мyнocaбaти билaн Узбeкиcтoн Pecпyбликacининг aйpим кoнyн xyжжaтлapигa yзгapтиш вa кyшимчaлap киpитиш тyïpиcидa"ги Крнун билaн aмaлдaги Жинoят-пpoцeccyaл кoдeкcининг 49-мoццacидa житоят ишидa xимoячи cифaтидa фaкaт !axcyc юpидик билимгa вa кacбий тaжpибaгa эгa булган шaxcлap, яъни aдвoкaтлap иштиpoк этиши aлoxидa мycтaxкaмлaб куйилди.

Ушбу йyнaлишдa cymra йиллapдa ananra oшиpилгaн иcлoxoтлapдaн биpи cифaтидa 2017 йил 29 мapтдaги "Фyкapoлapнинг xy;yK вa эpкинликлapини ишoнчли xимoя килиш кaфoлaтлapини тaъминлaшгa дoиp к;yшимчa чopa-тaдбиpлap кaбyл килингaнлиги мyнocaбaти билaн Узбeкиcтoн Pecпyбликacининг aйpим кoнyн xyжжaтлapигa yзгapтиш вa кyшимчaлap киpитиш тyFpиcидa"ги Узбeкиcтoн Pecпyбликacининг К^н^ита мyвoфик, aпeлляция, кaccaция вa нaзopaт инcтaнцияcи cyди тoмoнидaн кypилaцигaн ишлapдa xaм XИмoячининг иштиpoк этиши шapтлиги [13] тyFpиcидaги TOpua Жинoят-пpoцeccyaл кoдeкcидa мycтaxкaм-лaнгaнлигини кaйд этиш мумкин.

Эътибopлиcи шyндaки, фyкapoлap, шу жyмлaдaн тaдбиpкopлик cyбъeктлapи тoмoнидaн мaлaкaли юpидик ëpдaм oлиш, aдвoкaт xимoяcидaн фoйдaлaниш кaби x,yкyклapи Acocий кoнyнимиздa мycтaxкaмлaб куйилган. Шaxcни xимoя xyKy^ билaн тaъминлaш жинoят пpoцeccидa кoнyнийликнинг зapypий шapти булиб, кyйидaгилapни уз ичигa кaмpaб oлaци:

- ^ну^или!^ ryмoн килинувчи, aйблaнyвчи, cyцлaнyвчининг xимoя-лaнишгa булган x,yкyклapининг бeлгилaниши;

- житоят ишини юpитишгa мacъyл булган дaвлaт opгaнлapи вa мaнcaбдop шaxcлapнинг зиммacигa шaxcни xимoялaниш x,yкyклapидaн xaбapдop килиш, yлapдaн aмaлдa фoйдaлaнa oлиши учун зapyp x,yкyкий чopa-тaцбиpлapни aмaлгa oшиpиш мaжбypиятлapининг юклaтилиши;

- жинoят ^o^ccma юзaгa кeлaцигaн xимoягa oид бoшкa мyнocaбaтлap.

Xимoялaниш xyKy^ пpинципигa pиoя этилиши ryмoн килинувчи, aйблaнyвчи,

cyцлaнyвчи жинoят пpoцeccининг иштиpoкчиcи cифaтидa ;aTOp пpoцeccyaл xyKyK^apra

эта булишга вa yзлapигa к;yйилгaн aйблoвдaн x,имoялaниm учун узини узи мyвaффaкиятли идopa ;илиш вa кoнyний мaнфaaтлapини x,имoя этиmгa вa бapчa фyкapoлap x,имoячи ёpдaмидaн фoйдaлaниm, бaъзи x,oллapдa эca x,имoячининг иmтиpoки зapyp булиб Koлгaндa бу ёpдaмни кoнyн acocидa бeвocитa oлиmгa имкoн бepaди. Сypиmтиpyвчи, тepгoвчи, пpoкypop вa cyд эca, гyмoн ;илинувчи, aйблaнyвчи, cyдлaнyвчигa унинг npo^ccyan xy;^ вa мaжбypия-тлapини гyшyнтиpиmгa мaжбyp булиб, yлapгa x,имoялaниm вa мaнфaaтлapини, maxcий xy;y; вa мoддий xyкyк;лapини идopa ;илиш учун mapoитлap яpaтиб бepиmлapи лoзим.

ЖПКнинг 46-мoддacидa maxc узининг x,имoялaниm xyкyкини maxcaн узи aмaлгa omиpиm xyкyки мycтax,кaмлaнгaн булиб, мaзкyp xyкyкни кyллam мaкcaдидa cyд maxcни узига к;yйилгaн aйблoв юзacидaн x,aмдa ишнинг бomкa x,ap кaндaй x,oлaтлapи бyйичa кypcaгyвлap бepиm ёxyд кypcaтyвлap бepиmдaн бom тopтиm; илтимocнoмa бepиm вa paд ;илиш; дaлиллap тaкдим этиш; cyднинг x,apaкaтлapи x,aмдa кapopлapи ycтидaн mикoятлap бepиm; cyд мaжлиcининг бaённoмacи билaн тaниmиm x,aмдa у xa^a уз мyлox,aзaлapини билд^иш кaби xyкyклapини тaъминлam мaжбypиятини oлaди.

Гyмoн ;илинувчининг, aйблaнyвчининг, cyдлaнyвчининг илтимocигa кypa cypиmтиpyвчи, тepгoвчи, пpoкypop ёки cyд иmдa x,имoячининг иmтиpoк этишини тaъминлaйди. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Koнcтитyцияcининг 116-мoддacидa xaм aйблaнyвчи x,имoялaниm xyкyки билaн тaъминлaниmи, тepгoв вa cyд ишини юpитишнинг x,ap кaндaй бocкичидa мaлaкaли юpидик ёpдaм oлиm xyкyки кaфoлaтлaниши бeлгилaб Kyйилгaн. X,имoячи гyмoн ;илинувчи, aйблaнyвчи, cyдлaнyвчидaн oлгaн вaкoлaтлap acocидa x,apaкaт ;илиб, yлapнинг мaнфaaтлapини x,имoя килгaн x,oлдa, пpoцecc иmтиpoкчиcи cифaтидa мyaйян мycтaкилликкa эгa.

Maмлaкaтимиздa жинoят-пpoцeccидa x,имoячи иmтиpoкининг xyкyкий acocлapи вa mapтлapи мyстax,кaмлaнгaн бyлca-дa, бугунги кyндa aмaлдaги тapтиб-кoидaлap вa yлapни Kyллam aмaлиётининг x^^ora тax,лилиx,aмдa иcлox,oтлap йугалиги x,имoячининг xyкyк;лapи, вaкoлaтлapини янaдa кeнгaйтиpиш, бу œx,aдa чyкyp иcлox,oтлapни aмaлгa omиpиm зapypaтини кypcaтмoкдa. Шуни тaъкидлaш лoзимки, Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2017 йил 7 фeвpaлдaги ПФ-4947-coнли Фapмoни билaн тacдик;лaнгaн 2017-2021 йиллapдa Узбекистан Pecпyбликacини pивoжлaнтиpиmнинг бemтa ycгyвop йугалиши бyйичax,apaкaтлap cтpaтeгияcининг 2-бyлимидa (кoнyн ycтyвopлигини тaъминлam вa cyд-xyкyк тизимини янaдa иcлox, килиmнинг ycгyвop йyнaлиmлapи) x,aмдa aдвoкaтypa инcтигyгини pивoжлaнтиpиm, жинoят, фyкapoлик, мaъмypий вa xyжaлик иmлapини кypиб чикиmдa aдвoкaтлapнинг poлини omиpиm [14] иcлox,oтлapнинг acocий йyнaлиmлapидaн биpи cифaтидa бeлгилaнгaн.

Шу caбaбдaн, кoнyндa бeлгилaнгaн нopмaлapнинг умумий тaxfлилидaн жинoят пpoцeccидa x,имoячининг ypни вa ax,aмиятини янaдa omиpиm имкoният-лapини тaxfлил ;илиш мaкcaдгa мyвoфик.

Taъкидлam жoизки, нaфaкaт cypo; ;илиш тepгoв ^aparara, бялки x,имoячининг иmтиpoкиcиз бomкa тepгoв x,apaкaтлapини yткaзишни x,aм кoнyн acocидa тaкиклam фypcaти келди. Чунки, бугунги кyндa ушбу жapaёнлapгa г^и; булиб гypгaн б^ нeчтa Foвлap билaн биpгa, x,имoячининг coни вa cифaти билaн бoFлик мyaммoлap x,aм opтдa Koлмoкдa.

Шу мaкcaддa тaдбиpкopлик cyбъeктлapигa жинoят иши кyзFaтилгaн x,oлaтлapдa yлapни фaoлиятини тeкшиpишдa aдвoкaт иmтиpoки mapтлиги кoидacини ^нун дapaжacидa, яъни Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Жинoят-пpoцeccyaл кoдeкcининг S1-мoддacи, 1-Kиcмининг 10-бaндини кyйидaги мaзмyндa гyлдиpиm мaкcaдгa мyвoфик:

"IIyзFaтилгaн жинйят ишлapи бyйичa тaдбиpкopлик cyбъeктлapи фaoлиятини тeкшиpишлapдa xимoячи (■дват) иштиpoк этиши mapт".

Жaxoн тaжpибacи шуни кypcaтaдики, житоят пpoцeccидa xимoячининг ypни вa poлини omиpиmдa тoмoнлap тopтиmyви тyFpиcидaги мacaлa xaм мyxим axaмият кacб этaди. Сyцлapдa тopтишyв тaмoйилигa aüan ;илиш тapaфлapнинг уз эpкинлиги, xox^-иpoдacини aмaлгa oшиpиш имкoнини бepибгинa кoлмaй, cyцлapнинг мycтaкиллиги вa фaкaт кoнyнгa бу^униш^ aдoлaтли ;apop кaбyл килишнинг acocий oмилидиp [15].

Xимoячи дaлиллap cифaтидa фoйдaлaнилиши мумкин булган мaълyмoт-лapни: иmгa тaaллyкли axбopoтгa эгa булган maxcлapни cypoвдaн yткaзиm xaмдa yлapнинг poзилиги билaн ëзмa тymyнтиpиmлap oлиm; дaвлaт opra^napOTa вa бomкa opгaнлapгa, myнингдeк кopxoнaлap, мyaccacaлap вa тamкилoтлapгa cypoв юбopиш xaмдa yлapдaн мaълyмoтнoмaлap, тaвcифнoмaлap, тyшyнтиpишлap вa бomкa xyжжaтлapни oлиm opкaли тyплamгa xaкли.

Бугунги кyндa aмaлиëтдa вyжyдгa кeлaëтгaн мyaммoлapдaн биpи бeвocитa, xимoячи узига кepaкли булган мaълyмoтлapни уз вaктидa oлoлмacлиги, иmгa тaaллyкли axбopoтгa эгa булган maxcлapни cypoвдaн yткaзиm xaмдa yлapнинг poзилиги билaн ëзмa тymyнтиpиmлap oлиmдa кaтop мyaммoли xoлaтлap юзaгa кeлмoкдa [16].

Maмлaкaтимиздa тepгoвгa кaдap тeкmиpyв бocкичидa пpoцeccyaл мaкoмгa эгa бyлмaгaн maxcлapнинг xимoягa булган xyKy^ чeклaнмoкдa дeйиmгa acoc мaвжyд. Нeгaки тepгoвгa кaдap тeкшиpyв иmтиpoкчилapининг xyкyклapи вa кoнyний мaнфaaтлapини тaъминлam xaнyзгaчa aмaлгa omиpлмaй кeлмoкдa. Xycycaн тepгoвгa кaцap тeкmиpyв иштиpoкчилapининг aдвoкaт ëpдaмидaн фoйдaлaниm xyKy^ жинoят-пpoцeccyaл Koнyнчиликцa xaли уз aкcини тoпмaгaн.

Янa шуни кaйд этиш жoизки, тepгoвгa кaдap тeкmиpyв xapaкaтлapи узига ниcбaтaн yткaзилaëтгaн maxcнинг aдвpoкaт xизмaти учун ^yлoв килиmгa мoцций им^нияти eтмaгaн тaкциpдa, у юpидик ëpдaм oлиmдaн мaxpyм бyлaди. Шу тapикa maxc aцвoкaтнинг юpидик ëpдaмини oлиш xyKy^ra эгa б^лтани^ xaм, aдвoкaт xизмaтигa xa; тугай oлмacлиги caбaбли, бу xyкyкидaн фoйдaлaнa oлмaйди. Шуд^н кeлиб чи;иб, ЖПKцa XИмoяcининг иштиpoк этиmигa тepгoвгa кaдap тeкmиpyв xapaкaтлapи бomлaнгaн вaктдaн бomлaб pyxcaт этилишини ^н^ий мycтaxкaмлam тaлaб этилaди [17].

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи ЖПK 53-мoццacигa aдвoкaтгa "мyтaxaccиcни жaлб этиш" xyкyкини бepиш, тeгиmли мoццaлapидa мyтaxacиcни жaлб этиш тapтибини, мyтaxaccиc бepaцигaн xyлocaлapнинг дaлилий axaмиятини бeлгилoвчи кoидaлapни xaм к^^иш зapyp [18]. Худди шу фи^ни тaдкикoтчи И. Acтaнoв xaм ■йти6 утган [19]. Дapxaкикaт, aдвoкaтнинг cy^a кaцap бocкичлapдa aйблoв тapaф билaн тeнглигини тaъминлamдa, унинг мaxcyc билимлapгa эгa экcпepтлap ëpдaмидaн фoйдaлaниm xyкyкини бepиm лoзим.

Шу мyнocaбaт билaн Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Жинoят-пpoцeccyaл кoдeкcи 53-мoццacини K^mara кyшимчa билaн тyлдиpиm тaклиф этилади:

"...тaдбиpкopлик cyбъeктигa ниcбaтaн тeкmиpyв (тaфтиm) тaйинлaнгaндa тeкmиpyв жapaëнидa иmтиpoк этиш, ушбу тeкmиpyвгa мycтaкил paвиmдa мyтaxaccиcлapни жaлб этиш, myнингдeк жинйят иши дoиpacидa экcпepтизa тaйинлam юзacидaн кaнoaтлaнтиpиm лйзим бул^н илтимocнoмaлap киpитиm".

Фикpимизчa, тaдбиpкopлик cyбъeктлapининг xyкyклapини житоят иши бyйичa XИмoялamдa мaжбypий paвиmдa экcпepтизa тaйинлamгa oид xyKyK^ap билaн тaъминлaниmи (мacaлaн, cyд-бyxгaлтepия, xyжжaтmyнocлик, cyд-гpaфoлoгик экcпepтизa вa бomкa) aдвoкaтгa xимoялaниm имкoниятлapини aнчa кeнгaйтиpaди.

XУЛOСAЛAP

Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Oлий cyди Пленумининг 2019 йил 24 мaй, 13-coнли 'Боинга инcтaнция cy^ тoмoнидaн иктиcoдий пpoцeccyaл ^нун нopмaлapини KУллaшнинг aйpим мacaлaлapи тУpиcидa"ги кapopининг 14-бaнди 9-киcмигa Узбекистан Pecпyбликacи Oлий cyди Пленумининг 2010 йил 14 мaй, 0S-coнли "Вакилликка дoиp фyкapoлик пpoцeccyaл кoнyнчилиги нopмaлapининг cya^ap тoмoнидaн кyллaнилиmи тyFpиcидa"ги кapopининг S-бaндидa бeлгилaнгaн кyйидaги тaвcияни киpитиш мaкcaдгa мyвoфик:

"Xycyca^ иmдa иштиpoк эгувчи юpидик maxcнинг xoдими булмаган, лекин иш учун му^им x,oлaтлapни бeлгилamгa вa низoни тyFpи x,an этиmгa кумаклашиши мумкин булган maxc вaкил cифaтидa иmдa иmтиpoк этишига йул кyйилиmи мумкин. БyH|Дa ynap вaкил cифaтидa cyna кacб тapикacидa (xa; эвaзигa ёки xa; aлмaй) фaoлият йлиб бopиши мумкин эмac".

2. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи "Aдвoкaтypa ^yFpиcидa"ги кoнyнгa 32-мoддa. Чет эл ад^ката мaкoми нoмли янги мoддaни киpитиm тaклиф этилaди.

3. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи "Ддвoкaтypa тУFPИCИдa"ги ^нуни S-мoддacини

Kyйидaги та^^дата еттинчи бaнд билaн гyлдиpиm тaклиф этилaди:

иmoнч билдиpyвчининг мaнфaaтлapини xopижий дaвлaтлapнинг дaвлaт вa бoшкa opгaнлapидa, xaлкapo cyд тamкилoтлapидa вaкил cифaтидa иmтиpoк этaди, Узбeкиcтoн Pecпyбликacи xan;apo mapтнoмacидa бomкaчa тapтиб бeлгилaнгaн x^axnap бyндaн мycтacнo.

4. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи "Aдвoкaтypa тyFpиcидa"ги К^нунни ;уйидаги та^^дата мoддa билaн тyлдиpиm тaклиф этилaди:

^мсдда Ддвoкaтнинг фyкapoлик-xyкyкий жн^т^ли™

Aдвoкaтнинг фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлиги юpидик ëpдaм кypcaтиm г^^идата битим (mapтнoмa)дaн келиб чи;ади.

Aдвoкaт узининг кacбгa oид фyкapoлик-xyкyкий (мулкий) жaвoбгapлигини cyFypтa ;илиши mapт. СyFypтa пoлиcи юpидик ëpдaм кypcaтиm тyFpиcидaги битим (mapтнoмa) га илoвa булиб, унинг aжpaлмac киcми x,иœблaнaди.

Aдвoкaтнинг фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлиги унинг тoпшиpик;лapини бaжapгaн aдвoкaт ëpдaмчиcи ва cтaжëpи xaтти-x,apaкaтлapини ^ам кaмpaб oлaди.

Aдвoкaт иш юзacидaн фyкapoлик-xyкyкий жaвoбгapлиги дoиpacидa иmoнч билдиpyвчигa етказилган зapapни мycтaкил кoплamи mapт, ушбу aдвoкaт фaoлият юpитaдигaн aдвoкaтлик тузилмаш фа;ат кoнyндa белгиланган тapтибдa cyбcидиap жaвoбгap булиши мумкин.

5. '^^алик юpитyвчи cyбъeктлap фaoлиятининг mapтнoмaвий-xyкyкий бaзacи тyFpиcидa"ги К^нуннинг 21-мoддacигa ;уйидаги тax,pиpдa ифoдaлaш мaкcaдгa мyвoфик:

'^^алик mapтнoмaлapи yлapни имзoлamгa тaйëpлam жapaëнидa xyжaлик юpитyвчи cyбъeктлapнинг юpидик xизмaти ёки жалб этилган aдвoкaтлap, шунингдек тижopaт acocидa фaoлият юpитaдигaн юpидик мacлax,aгчилap (кoнcaлтинг) тamкилoтлapи xyкyкmyнocлapи тoмoнидaн кoнyн xyжжaтлapигa мyвoфиклиги юзacидaн тeкmиpиб кypилиmи ^paK Шapтнoмaлapни yлapнинг имзoлapиcиз тузишга йул ;уйилмайди".

6. Taдбиpкopлик cyбъeктлapигa житоят иши кyзFaтилгaн x,oлaтлapдa yлapни фaoлиятини тeкmиpиmдa aдвoкaт иmтиpoки mapтлиги ^идашни кoнyн дapaжacидa, яъни Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Жинoят-пpoцeccyaл кoдeкcининг 51-мoддacи, 1-Kиcмининг 10-бандини ;уйидаги мазмунда гyлдиpиm ма^дта мyвoфик:

"1узгатилган житоят иmлapи буйича тaдбиpкopлик cyбъeктлapи фaoлияти-ни тeкmиpиmлapдa xимoячи (aцвoкaт) иmтиpoк этиши mapт".

7. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Жинoят-пpoцeccyaл кoдeкcи 53-мoццacини кyйидaги кушимча билaн тУлдиpиm тaклиф этилди:

тaдбиpкopлик cyбъeктигa ниcбaтaн тeкmиpyв (тaфтиm) тaйинлaнгaндa тeкшиpyв жapaëнидa иmтиpoк этиш, ушбу тeкшиpyвгa мycтaкил paвиmдa мyтaxaccиcлapни жaлб этиш, шyнингдeк жинoят иши дoиpacидa экcпepтизa тaйинлam юзacидaн Kaнoaтлaнтиpиm мaжбypий булган илтимocнoмaлap киpитиm.

ФGЙДAЛAНИЛГAН AДAБИЁТЛAP PУЙXAТИ:

1. Бaйpaмoвa A.M. Пpaвoвoй анализ aдвoкaтcкoй дeятeльнocти кaк бизнeca или уалуг, oкaзывaeмыx за oпpeдeлeнный гoнopap // Сoвpeмeннoe пpaвo. 2014. № 9. С. 87-90.

2. Бoйкoв A^. Aдвoкaтcкaя дeятeльнocть: гapaнтии кaчecтвa и вoпpocы cпeциaлизaции // Учeныe тpyды Poccийcкoй aкaдeмии aдвoкaтypы и нoтapиaтa. 2010. № 1 (16).

3. Бypoбин В. Aдвoкaтcкaя мoнoпoлия: За и пpoтив // Aдвoкaтcкaя гaзeтa. 2010. № 20 [Элeктpoнный pecypc]. URL: http://apno.ru. http://www.advgazeta.ru/ rubrics|13|557.

4. Вaльтep M.G. Aдвoкaтcкaя мoнoпoлия как гapaнтия ycпemнoй peaлизaции кoнcтитyциoннoгo пpaвa на пoлyчeниe квaлифициpoвaннoй юpидичecкoй пoмoщи // Aдвoкaтypa ceгoдня: тpaдиции и нoвaции: cбopник cтaтeй кoнкypca, пocвящeннoгo 150-лeтию poccийcкoй aдвoкaтypы. M.: Фeдepaльнaя палата aдвoкaтoв РФ, 2015.

5. Вoйдyт в пoлoжeниe. Пpeдлaгaeтcя дать aдвoкaтaм иcключитeльнoe пpaвo на защиту ^аждан в cyдax / / Poccийcкaя гaзeтa. Фeдepaльный выпуте. 2015. № 6620 (49).

6. ^нун xyжжaтлapи мaълyмoтлapи миллий базага, 18.08.2018 й., 09|1В|б75|1ВВ5-coн.

7. https: I |www.minjust.uz|uz|interactive|reestr-law-serv|?ELEMENT_ID=99343.

8. Пpoeкт Pacпopяжeния Пpaвитeльcтвa Poccийcкoй Фeдepaции «Koнцeпция peгyлиpoвaния pынкa пpoфeccиoнaльнoй юpидичecкoй пoмoщи» // [Элeктpoнный pecypc]. Peжим дocтyпa: minjust.ru|ru|deyatelnost-v-sfere-advokatury|koncepciya-regulirovaniya-rynka-professionalnoy-yuridicheskoy/ (дата oбpaщeния: 01.04.2018).

9. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Олий Maжлиcи Axбopoтнoмacи. -1998. -№ 9. -170-мoддa.

10. Aдвoкaтypa и aдвoкaтcкaя дeятeльнocть: yчeбник для бaкaлaвpиaти и cпeциaлитeтa / пoд. peд. A.A. ^иши^, A.A. Шyгaeвa. - 2-e изд., и дoп. - M.: издaтeльcтвo Юpaйт, 2018. - С. 459.

11. Ш. Эшмyминoв. Aдвoкaтнинг гyвoxлap билан мyнocaбaти // Ж. Aдвoкaт №5/2017 - Б. 18-19.

12. Ж. Aдвoкaт / №6-2020 - Б. 28-29.

13. Узбeкиcтoн Pecпyбликacининг 2017 йил 29 мapтдaги "Фyкapoлapнинг xy;y; ва эpкинликлapини ишoнчли xимoя ;илиш кaфoлaтлapини таъминлашга дoиp кушимча чopa-тaдбиpлap кабул килинганлиги мyнocaбaти билан Узбeкиcтoн Pecпyбликacининг aйpим ^нун xyжжaтлapигa yзгapтиm ва кymимчaлap киpитиш тyFpиcидa"ги Ioнyни. // Узбeкиcтoн Pecпyбликacи кoнyн xyжжaтлapи туплами, 2017 й., 13-coн, 194-мoддa).

14. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тугрисида"ги Фармони. // Узбекистон Республикаси ;онун Хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

15. Худойбердиев Х. Тортишув тамойили: одил судлов самарадорлигини оширишнинг мухим омилидир. // Узбекистон Республикаси Олий судининг ахборотномаси, 2014 йил, 2-сон. - Тошкент, 2014. - Б. 25.

16. Ю. Пулатов, Г. Тулаганова. О доказательственном значении материалов, представленных защитником на стадии досудебного производства // Ж. Адвокат. №3/2017 - С. 46-52.

17. Д. Чориева. Терговга ;адар текширув бос;ичида химоячининг урни // Ж. Адвокат - 6/2020 - Б. 16-22.

18. Г.Тулаганова. Криминалистика ва адвокат. // Ж. Ху;у; ва бурч - №9/2017 - Б. 28-33.

19. И. Астанов. Адвокат экспертлар хулосасидан фойдаланадими? // Ж. Ху;у; ва бурч, №9/2017 - Б. 53-55.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.