CC BY
10Pulodzoda Saidmurod Minvulod - the head of the cycle of military toxicology and medical protection of the department of military medicine of TSMU named after Abuali ibni Sino, tel: (+992) 938809769
ТАЪСИРИ ОМИЛХОИ АНТРОПОГЕНЙ БА ЩЛИМИ ШАХРХО
Досаев С., Бобоев К., Холов С.
Донишгощ давлатии Кулоб ба номи А. Рудакй
Тагйирёбии иклим дар руи Замин на танхо ба таъсири омилхои антшпогенй,балки ходисахои атмосферй низ ба вучуд меояд. Тагйиоёбии бисёрсолаи ходисахои атмосферй ки ба ин ё он махалли муайян хосанд, аст иклим номида мешавад.
Дар давоми миллионхо солу эрахои геологй дар сайёоаи Замин тагйиоёбии иклим ба вучуд омадааст. Оид ба тагйирёбии иклим аз тарафи файласуфони Юнони кадим Фалес, Милет, Арасту ва Эмпедокл (асри"У1 то солшумории мо) таткикотхои зиёде гузаронида шудаанд. Иклими ин ё он минтакаи кураи Заминро аз руи речаи обу хавои солона, радиатсияи атмосфера муайян намудан мумкин аст. Мушохидахои бисёрсола нишон медихад, ки тагйирёбии обу хавои хар моха ё ин ки фаслхои сол тез тез руй медихад Г1, с.351. Харорати миёнаи мохонаи хаво дар мамлакатхои дорои иклими континенталй дошта фарк менамояд. Баъзан дар натичаи таъсири харорат, хусусан фасли зимистон фаркияти харорат аз микдори мукарарй тагйир ёфта метавонад. Дар наздикии укёнусхо тагйирёбии харорат кам буда, дар арзхои паст бошад кам тагйир меёбад. Ба тагйирёбии иклим инчунин кам гаштани микдори бешазорхои кураи Замин ва таркишхои бомбахои атомй низ таъсир менамояндГ1, с.491. Исбот карда шудааст,ки озмоишхои ярокхои замонавй ба тагйиротхои хавои наздизаминй (харорат, намнокй, бодхо) таъсир меамояд. Иклим инчунин ба пайдоиши сарватхои органикй ва гайриорганикй таъсир расонида метавонанд. Инро аз мисоли пайдоиши ангиштсанг муайян намудан мумкин аст, ки дар давраи инкишофу пайдоиши он иклими замин гарм ва сернам буд. Баръакс барои пайдоиши сарватхои намаксанг иклими хушк мусоидат намудааст. Аз руи бокимондаи растанихои кадимаи ёфташуда тагйирёбии харорати солонаро низ муайян намудан мумкин аст. Г2, с.651 Аз руи халкахои солонаи кундаи растанихо бошад, дар бораи тагйирёбии давраи фаслхои сол, аз чумла, давраи хушксолй, халкахо нисбат ба солхои сербориш тунуктар мебошанд. Аз ин ру, гуфтан мумкин аст, ки дар давоми миллионхо сол иклими замин мархала ба мархала тагйир ёфтааст Г2, с.251. Аз руи маълумотхо,Х.П.Погосян иклими Замин дар зери таъсири омили тектоникй, кайхонй, анбуххои хаво ва таксимшавии радиатсия тагйир меёбад.Омили тектоникй боиси тагйирёбии релефи сатхи хушкй мегардад, ки ба тагйирёбии иклими замин мусоидат менамояд. Баландшавй ё ин ки пастфуроии кишри Замин боиси камшавии хушкй ё ин ки васеъшавии он, аммо, кухпайдошавихо сабабгори тагйирёбии чараёнхои укёнусй, камшавй ё зиёдшавии микдори харорат дар байни арзхои баланд ва паст мегардад Г2, с.751.
Вобаста ба тагйирёбии сатхи хушкй ва таъсири чараёнхои укёнусй, шароитхои нав барои таксимшавии гармй ва хушкй ба вучуд омада, дар руи Замин зонаи фронтхои баланд дар тропосфера ва бавучудоии сиклону антисиклонхо дар нохияхои гуногуни Замин мегардад. Вобаста ба он, таксими харорат дар руи замин тагйир ёфта, боиси тагйирёбии иклим мегардад. Дар зери таъсири чараёнхои укёнусй бошад гирдгардиши атмосфера, арзхои баланд ва муътадили замин, микдори зиёди хароратро кабул менамояд, ки боиси гармшавии хаво,обшавии яххо дар арзхои кутбй мегардад. Баръакс, дар натичаи паст гаштани мубодилаи хавои гарм ба арзхои кутбй боиси чамъшавии яху барф дар арзхои муътадил мегардад Г3, с.851.
Аз солномахо ё геохронологияи замин бар меояд, ки дар давоми миллион соли хаёти замин борхо ходисахои пастшавй ва баландшавии хушкй ба вучуд омадааст. Дар шароитхои дигар будани сатхи хушкй, сиклонхо дар дигар минтакахои Замин бавучуд омада, чараёнхои укёнусй самти харакати худро тагйир дода, тагйирёбии обу хавои серборонро бавучуд меоваранд.
Тибки назарияи кайхонй, тагйирёбии иклимро на танхо ба тири Замин дар кайхон, балки ба тагйирёбии харакати Замин дар гирди Офтоб вобаста менамояд, ки ин ходиса баъди хар 92 хазор сол руй медихад, билохир тири Замин чойи худро иваз менамояд. Дар натича, дар руи Замин тагйирёбии таксимоти радиатсияи Офтоб руй медихад Г5, с.51.
Аз руи маълумоти А. Вегенер айён шудааст, ки дар натичаи чойивазкунии кутбхо, тагйирёбии минтакавй руй дода метавонад. Аз руи маълумотхо чазираи Шпитсберген - дар давраи ангиштсанг дар арзи 24 - шимолй, дар давраи эотсен дар 38 арзи шимолй ва дар ибтидои давраи чорумин дар 70 арзи шимолй, дар хозира бошад дар 79 - арзи шимолй вокеъ гаштааст.
Тагйирёбии иклим дар зери таъсири радиатсияи Офтоб, ин камшавй ё ин ки зиёдшавии энергияи Офтобро ба тарафи Замин мефахмонад. Таъсири радиатсияи Офтоб ба шафофии атмосфера вобастагй дорад. Дар холати оташфишонии дуру дарози вулконхо, гарду чанги вулканй ба кабатхои атмосфера ворид гашта, муддати дуру дароз бо гарду анги худ тамоми кураи заминро ихота
мeнaмoяд. Tap^v чaнг paдиaтcияи нvpxaи кvтoxмaвчpo пapaкaндa coxa нvpxaи дapaзмaвчpa бa кaйxaн бap мeгapдaнaд. As ин caбaб, тaъcиpи нуpи Офтоб бa cara^ Зaмин кaм мeгapдaд.
Бо aкидaи A.Kvpбaнaв дap дaвpaxaи ^наг^ни caлшvмapии геолагй иклими Зaмин 6opxo тaFЙиp ëфтaacт. Дap нaтичa яxбaндиxo Ba гapмшaвии иклим дap нoxияxoи гvнaгvнии pvи Зaмин тaFЙиpoтxaи зиëдe pVй дадгянд Г10, c.451. Macaran чvнин тaFЙиpëбиxа дap эpaи apxeü яънe яxбaндиxa дap Финлaндия Ba Кaнaдa,дap эpaи пpaгepaзaй дap Tpeanara™ Ba Евpaпaи Шималй, дap дaвpaи кapбaн дap Aфpикa, Aвcтpaлия Ba Aмpикoи Чaнубй, дap дaвpaи чopvмин бaшaд дap ABpvno Ba Aмepикa pvй дaдaaнд. Иклими гapмv ^шк бaшaд бa Глaтaи Сибиpи Миёш дap дaвpaxaи aнгиштcaнг кeмбpий иклими гapмv cepнaм, бa адйд гиpифтa шvдaacт. Дap Aspvno бaшaд, дap дaвpaи пepм иклими xушк, дap Kaзaкиcтaни шималй Ba Сибиpи Fapбй, гapмv cepнaм, дap дaвpaи юpa бaшaд бa Apктики Fapбй Ba Aнтapктидa иклими мVътaдил xoc бvдaacт. TaTO^o^o нишан мeдиxaд, ки дap тaмaми дaвpaxaи гeaлaгй, зaнaxaи тaбий дap Зaмин бa минтaкaxaи xoзиpaзaмoн шaбaxaт дaштaнд, яънe, зaнaи эквaтopй ба cepнaмй, минтaкaи тpaпикй ба ^шкй, apзxaи мyътaдил ба cepнaмй Ba apзxaи бaлaнд бaшaд, ба ^^кии иклими xvд фapк мeкapд. Aß pVи мaълvмaгxaи Х.П.Гюгocян мaълvм кapдa шvдaacт, ки aB як дaвpaи гаалагй то дaвpaи дигap мaвкeи зaнaxaи тaбий дap нaтичaи aB эквaтоp то кvтбxa тaFЙиp ëфтaн дигapгvн гaштaacт.Г3, c.1151.
MvTOc^ara инcaн бa тaбиaт бaиcи тaFийpëбии иклими мaxaл шvдa мeтaвaнaд. Обëpии зaминxa, бvpидaни чaнгaлзap acpxaи зиëдe дaвaм дapaд. Aммa aв ибтидаи acpи ХХ тaвaccvти пeшpaфти илмv тexникa caбaбxaи тaъcиppacaнй бa O6V xaвaи caйëpa тaдpичaн aфзvдaacт. Мишл дap нaтичaи иcтифaдaи зиёди capBaixrn cVзишвapй тaFЙиpaгxaи мeтepeaлaгй, яънe ифлocшaвии aтмacфepaи xaBo, об Ba vмvмaн мvxит бa aмaл мeaяд. Дap нaтичaи cvxтaни cVзишвapиxa нa тaнxo xaвaи caйëpa гapм мeшaвaд, бaлки тapкиби гaвxaи ан низ тaFЙиp мeëбaд, aв чvмлa микдapи СО2 - дap aтмacфepa.
Чvнaнe, ки мaълvм ad СО? нуpxaи wrox мaвчpa гvзapaнидa нуpxaи дapaзмaвчи гapмиoвappo нигox мeдapaд. A ин caбaб, СО? бacи зиёд гaштaни xapopa! мeгapдaд. Энepгияe, ки инcaният xophh мeнaмaяд, бa xиcaби миëнa 0,01 дap як caл тaшкил мeнaмoяд. Arap бa xиcaби миëнa xapopar aв xиcaби иcrexcaлoти caнaaтй 5 - 6 % тaшкил шмаяд, он rox бaъди xap 15-16 шл xapapaти caлaнaи Зaмин як бapoбap зиёд гaштa мeraвaнaд, ки микдopи СО? низ зиёд мeгapдaд Г3, c.B51.
Дap тaдкикoтxaиилмaн acocнoк нaмvдaи РЗaбиpaв дapч гapдидaacт,ки вoбacгa бa шapaигxaи мeтоpaлaгй, кapxaнaxaи caraarä мaнбaxаи ифлacкvнaндaи мvxиги шaxpxa бa шумap paфтa тибки тaлaбarxaи экалагй кopxoнaxoи caнaaтpa дap мaxaлxaи дopoи peлeфи фvpvpaфтa ё ин ки дap пacтxaмиxa caxтaн мaнъ ad, бapaи ан, ки мaxcvлoтxaи cvxтaшaвaндa, гaвxaи зaxpaлvд, гapдv 4a^, д\щ Ba Faйpa дap зepи бад нa бa caмrи мaxaлxoи axaлинишин, бaлки aзaдaнa Ba бeмoнea бa
xaBo пaxн мeгapдaнд.Илaвa, У ибpoз нaмvдaacт,ки кapxaнaxae, ки дap пacrxaмиxaи чvкvpии мaxaллaxaи axaлинишин cox!a мeшaвaнд, дap нaтичaи инвepcияи (ивaзшaвй) зимиетон Ba дигap фacлxaи шл вaбacтa бa xapaкaти бадоа, xaвoи ифлac дap балаи аж.а чaмъ mraa, дvpv дapaз мeиcraд Ba бa xaйërv фaъaлияrи apгaнизмxaи зиндaи дap биacфepa мaвчvд бvдa мeнaмaяд. Г1, c.^l Mvxaкик ëдpac шудaaст,ки мvaccиcaxaи иcтexccaлии шaxp бa peчaи мerepaлaгй низ тaъcиp мeнaмoянд.Яънe зимиетон дap нaтичaи xophh нaмудaни гapмии зиёд Ba нaмии кopxoнaxoи caraam нaклиëг, мvaccиcaxaи гapмдиxй, мaxaлaxoи axaлинишин ифлac мeгapдaд.Бa иcтифaдa aз тaxкикoтxaи Р.Зaбиpaв,мa бa xvлacae oмaдeм,ки пapтовxaи caнaaтй,cVзишвapиxaи так^иё^а xaBopa ифлoc нaмудa, шaфaфии aнpa тaFЙиp мeдиxaд Ba микдapи кaндeнcaтcияи (гаф^ Faлизшaвй) нaмиpa мeтeзaнaд. Табистан xapаpaт aз xиcaби гapмшaвии pVйпvши кVчaxa, бeшaxoи caнгин зиëдтap мeгapдaд.Aз мvшaxидaxaи мeтepoлoгй мaълvм ad, ки xaвaи нaздизaминии шaxpxa шaбaнapVзй бa xиcaби миёш l - ? С rapmap мeгapдaд. Aз aмyзиш,мvaинaи Ba !ax№№ capчaшмaxaи илмй,нaвapиявй Ba aмaлй бap мeaчяд,ки бapaи мvътaдил фaъaлият нaмудaни шaxpxa микдapи зиёди мacaлex Ba cVзишвopй лазим ad. Macaлaн, бapoи фaъaлияти шaxpxae,ки микдapи axaлиaшaн як миллиатоа тaшкил мeкvнaд, чvнин rnaBOffx^ гунaгуни тapкиби xимиявию физикй дoштa тaвcия кapдa мeшaвaнд:
l. Оби TCea - 470,0 млн т. - 1 шл.
?. xaBo - 50,2 млн. т - 1 шл
3. Macoлe и бинaкapй - 10,0 млн. т - 1 шл
4. Am^m* - 3,8 млн т - 1 шл.
5. №фт - 3,6 млн. т - 1 шл
6. Ma^arn - 3,5 млн. т - 1 шл
7. Ггзи тaбий - 1,7 млн. т - 1 шл
В. СVзишвapии rnoeb - 1,6 млн. т - 1 шл
9. Macaлexи xимиявй - 1,5 млн. т - 1 шл
10.Maъдaни мeтaлvpгияи parna - 1,2 млн. т - 1 шл
ll .Macaлexи xypoквopй - 1,0 млн. т - 1 шл
12.Масолехи гуногун - 0,22 млн. т - 1 сол
Бештари муассисахои дар шахрхо мавчуд буда, оби тозаи ошомиданиро аз меъёр зиёдтар истеъмол менамоянд.Яъне шахохои 1 миллион ахолй дошта, соле то 470 миллион тонна об сарф карда мешавад. Вобаста ба он,ки дар шахохо сузишвории зиёд истифода мегардад ва дар натича таркиби хаво ба газхои турщ ифлос мегарданд. Мушохидахо нишон медиханд, ки шахри дорои 1 миллион нафар ахол микдори 50 млн тонна хаворо дар як сол истифода мебаранд. Масолехи сохтмонй низ (10млн т- дар як сол) манбаи асосии серчангу губор гаштани хавои шахр ба шумор мераванд.
Аз мушохидаю маълумотхоли М.Дарвозиев бар меояд,ки чои асосиро дар ифлосшавии шахро партовхои махсули хуроки инсон ташкил менамояд. Сокинони шахрхо дар як сол то 1 млн т. махсулоти хурока истеъмол менамоянд. Хамин тавр, як шахри миллионер дар як сол ба микдори 29 млн т. махсулоти гуногун истеъмол менамоянд.Хангоми кашонидану коркарди ин махсулотхо -партовхои гуногун бавучд омада ба мухити гирду атрофи шахрхо таъсири манфй мерасонад. Як кисми партовхо ба об, дигараш ба хаво таъсир намуда, дар шакли моеъ, заррачахои сахт ба табиат афтода мухитро ифлос менамоянд Г7.с.951.
Фаъолияти хочагидории инсон, яъне сохтмони махалхои нави ахолинишин, камшавии микдори растанихои сабз ба он оварда мерасонад, ки дар шахрхо обу хавои номусоид пайдо шуда, ба пастшавии шароитхои экологи-санитарй оварда мерасонад. Ифлосшавии хаво ба саломатии ахолии шахр таъсири манфй мерасонад. Шахрхое, ки микдори газхои зараровар, гарду чанг, фенол (СлН5ОН) ва бензол (С^Ш) дар таркиби хаво зиёд буда, боиси пайдошавии микдори беморихои узвхои нафаскашй, саратони шуш мегарданд. Дар баробари ин, ифлосшавии хавои шахрхо аз садою галогулаи зиёд низ боиси беморихои гуногун, ба монанди, беморихои асаб ва фишори хун мегарданд.
Фаъолияти хочагидории инсон, ба накшадарории махалахои ахолишин, кам шудани микдори растанихо ба он оварда мерасонад, ки дар шахрхои калон шароитхои номусоиди иклимй ба вучуд меоянд
Дар рузхои гарм дар сатхи хавои шахрхои калон дар баландихои 100 - 150 м кабати махсуси инверсияи хаво бавучуд меояд, ки кабати ифлосшудаи хавои болои шахрхоро нигох медорад. Дар баробари ин партовхои гарм аз хисоби гармшавии бинохои сангин, хиштин ва охану бетонй боиси баландшавии харорати иловагии шахрхои калон мегардад. Дар фаслхои хунукии сол бошад, фаркияти харорати байни марказ ва гирду атрофии шахри калон то 10и С ташкил медихад. Таркиби газхои атмосферй пайвастагихои гуногунро ташкил дода, ба таъсири нурхои ултрабунафш монеъ мегарданд. Ин ходиса, ба саломатии шахриён таъсири манфй мерасонад, чунки паст будани таъсири нурхои ултрабунафш боиси суст гаштани хоричшавии металхои вазнин аз организм ва синтези пайвастагихои химиявй ва ферментхои организм мегардад. Пасту баландшавии фишори атмосферй дар шахрхо, хусусан пастшавии он ба холати саломатии одамон таъсир намуда, боиси беморихои дил ва рагхои хунгарди он мегардад.
Тагйирёбии холати саломатии инсон дар зери таъсири омили ичтимой- иктисодй низ бавучуд меояд. Кайд намудан зарур аст, ки ба саломатии ахолии шахр, сифати мухити атроф низ таъсир мерасонад, саломатии инсон дар доираи меъёри биологй шароити экологиро ташкил мекунад.
Умуман, ба холати саломатии шахриён омилхои зиёде таъсир менамоянд, хусусан хусусияти хаётии шахрй, таъсир ба системаи асаб, мондашавй, таъсири наклиёт, садохои гуногун ва гайра вобаста мебошад.
Аз таткикотхои нишондодашуда бар меояд, ки ифлосшавии мухит ба саломатии ахолии шахри калон таъсири бештар дорад, нисбат ба дехот. Омузиши беморихо нишон доданд, ки дар байни беморихои характерноки шахриён, асабоният, беморихои рагхои хунгарди майна, системаи марказии асаб, узвхои нафаскашй бартарй дорад. Новобаста ба таъсири умумичахонй доштани мушкилотхои экологй дар шахрхои калон, имконияти халли ин масъалахо то хол мавчуданд.
Аз нигохи УЗубайдов миасоили чунин роххои халли мушкилот пайдоиши харакатхои ташкилотхои «сабз» мебошад. Ин мушкилотхо оиди масъалахои мухофизати табиат масъалагузорй менамоянд. Мисоли чунин ташкилот «Crun Peace» , Китоби сурх ва гайра мебошад, ки оид ба мухофизати мухити табий ва нигохдории он мубориза мебарад. Дар баробари ин яке аз роххои мухими халли масъалахои экологй, аз руи акидаи олимон ин ташкили истехсолоти бепартов, сохтмони иншоотхои тозакунанда, дуруст чойгир намудани истехсолоти сарватхои табий мебошанд[9, с.59].
Яке аз роххои асосии халли мушкилотхои экологй ба андешаи мо, ин баланд бардоштани маданияту маърифати экологии сокинони шахр мебошанд, ки барои рафъи мушкилотхои дар боло нишондодашуда инсоният тадричан мусоидат менамояд.
АДАБИЁТ
1. БобоевР.М. Асосхои кимиёвй ва билогии экология. / F.М.Бобоев, Н.И.Шарипов, Душанбе «Ирфон», 2014.-239 с.
2. Давлатов А.С . Асосхои экология. / А.С. Давлатов Душанбе «Матбуот», 2005 .- 415с.
3. Забиров Р. Биосфера. / Р. Забиров - Душанбе«Эр-граф», 2010.-196 с.
4. Забиров Р. Экология. / Р. Забиров - Душанбе, «Эр-граф» С. 2013.-479
5. Забиров.РГ, Экологияи радиатсионй.Душанде, «Эр-граф» С. 2014-230
6. Иззатуллоев. А.С., Махмадов Т.Ф. Асосхои экология / А.С.Иззатуллоев, Т.Ф.Махмадов - Душанбе - «Эр-граф», 2012.-227с.
7. Дарвозиев М., Саидов М. Дастури таълимии машгулиятхои семинарии асосхои экология ва хиифзи мухити зист. / М.Дарвозиев, М. Саидов Душанбе, 1995-2001.
8. Давлатов А. Экология асосхои истифодаи окилонаи сарватхои табиат. А. Давлатов - Душанбе, 2015
9. Зубайдов У Иктисодиёт ва экология. / УЗубайдов, М.Рахиимов - Душанбе, 2011
10. Курбонов А., Хусейнов Х. Кабати озон ва окибатхои вайроншавии он. / А.Курбонов, Х.Хусейнов Душанбе, 2011
ВЛИЯНИЕ АНТРОПОГЕННОЫХ ФАКТОРОВ НА КЛИМАТИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ ГОРОДОВ
В данной статье освещаются вопросы влияния антропогенных факторов на климат, воды и атмосферы городов, в том числе потепление Земного шара, загрязнения воздушного пространства, водных ресурсов, территории населённых пунктов, с помощью ядохимикатов, промысленных отбросов, сжигание лесов и ландшафтов, экологические катастрофы, а также изыскание пути и методов исчезновения флоры и фауны Таджикистана.
Ключевые слова:антропогени, рельеф, атмосфера, радиатция, тропосфера, биосфера, Артика, Антрактида, Гидросфера, климат.
INFLUENTS CUE OF THE ANTHROPOGENESIS FACTORS ON CIIMATIC CONDITIONS OF CITIES.
In this article it is noted questions ofinfIuence of anthropogenesis factors on climate, waters and the atmospheres of the cities. IncIuding warming of the gIobe, position of air space, water resources, territories of settIements, by means of the toxic chemicaIs, the soaped garage, burning of the woods and Landscapes, ecoIogicaI disasters, and aIso research of a way and methods flora andfauna disappearance to Tajikistan is noted.
Key words: anthropogen, relief, atmosphere, radiation, troposphere, biosphere, Artik, Antraktida, Hydrosphere, climate.
Сведение об авторах:
Досаев С., Бобоев К., Холов С. - ассистенты кафедры химии и биологии Кулябского государственного университета им. А. Рудаки.
About the autors:
S. Dosaev, K. Boboev, S. Kholov - assistants of the Department of Chemistry and Biology, Kulyab State University named after A. Rudaki
УДК 633.88.(575.3.)
ОМУЗИШИ ЗАХРНОКИИ ШАДИДИ ХОКАИ ШИРАИ КАМОЛИ ТОЧДКОН (Ferula tadshikorum M. Pimen)
Хочаев Ч. Ф., Шамсуддинов Ш.Н. .Хафизов Д.Ш.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоникистон ба номи С. Айни ва МД «Пажущшгоуи гастроэнтерологии» АИТ ВАХИЦТ
Камоли точикон Ferula tadshikorum M. Pimen яке аз растанихои пахншудаи флораи Точикистон ба хисоб меравад. Камоли точикон растании бисёрсолаи алафии якбахра, гемй-эфемероидй буда кисми зеризаминиаш решамеваи нагз инкишоф ёфта дорад, ки дар тулй якчанд сол инкишоф ёфта дар кисми руи заминиаш пояи баргдорро ба вучуд оварда дар таркиби решамевааш микдори зиёди моддахои органикй, тезобахо, охар захира менамояд, ки ин моддахоро барои ташакулёфтани пояи гулкунанда сарф мекунадГ1, е.1601, Г2, е.306-3211.
Аз сабаби он ки дар кисми зеризаминии авлоди камол микдори зиёди моддахои органики захира карда мешаванд аз ин гуна растанихо шира мегиранд, дигарашонро хамчун гизо истифода мебаранд [3, е.1521.
Хосил намудани решамева дар камоли точикон яке аз аломатхои мутобикати ба шароити экологии камоби мебошад. Ин хусусияти реша имконият медихад, ки дар давраи боришоти аввали
