Научная статья на тему 'ВИЖАГИҲОИ КОРБУРДИ САНЪАТИ ТАЛМЕҲ ДАР ОСОРИ КИСОИИ МАРВАЗӢ'

ВИЖАГИҲОИ КОРБУРДИ САНЪАТИ ТАЛМЕҲ ДАР ОСОРИ КИСОИИ МАРВАЗӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
эҷодиёти Кисоии Марвазӣ / санъатҳои бадеӣ / талмеҳ / ташбеҳ / муболиға / саҷъ ва ташхис / creative work of Kisai Marvazi / artistic figure of speech / reminiscence (talmekh) / comparison / hyperbole / personification

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Манонова Маҳфуза Тошпӯлодовна

Вижагиҳои истифодаи санъати бадеии талмеҳ дар эҷодиёти шоири маъруфи нимаи дувуми садаи Х – аввали асри ХI Кисоии Марвазӣ баррасӣ шудааст. Зикр гардидааст, ки дар эҷодиёти шоир санъати талмеҳ аз ҷиҳати чандомади корбаст баъди санъати ташбеҳ ҷойи дувумро ишғол мекунад. Намунаҳои санъати талмеҳи дар эҷодиёти Кисоӣ корбастшударо ба тариқи зайл тасниф кардан мумкин аст: а) талмеҳоти мазҳабӣ, ки ба вақоеи зиндагии Алӣ ибни Абутолиб ва муҳорибаи Карбало (12 октябри соли 680) ишора мекунанд; б) талмеҳ ба асомии қаҳрамонони достонҳои ишқии асарҳои адабиёти араб, аз ҷумла Лайлӣ, Юсуф ва Зулайхо, Саъд ва Асмо, Урва ва Афро; в) талмеҳоте, ки ба вақоеъ ва қаҳрамонони қабл аз исломи Эрон ишора мекунанд. Дар иртибот бо он нукта, ки шоир пайрав ва мубаллиғи фаъоли мазҳаби шиа буд, қисми асосии талмеҳоти эҷодиёти ӯро талмеҳоти мазҳабӣ ташкил мекунанд. Таъкид шудааст, ки аксаран шоир санъати талмеҳро бо санъатҳои ташбеҳ, муболиға, саҷъ ва ташхис корбаст кардааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF USING THE FIGURES OF REMINISCENCE (TALMEH) IN THE CREATIVE WORK OF KISAI MARVAZI

The article dwells on the features of the use of the artistic figure of reminiscence (talmekh) in the work of the famous poet of the second half of the 10th early 11th centuries, Kisai Marvazi. It is noted that in the poet’s work the figure of talmekh ranks second in frequency of use after the figure of comparison. The figure of talmekh in the works of Kisai can be classified as follows: a) religious talmekhs, pointing to the life conflicts of Ali ibn Abu Talib, to the battle of Karbala (October 12, 680); b) references to the names of famous lovers from works of Arabic literature, including Leili, Yusuf and Zuleikha, Sa'd and Asmo, Urwa and Afro; c) talmekhs, referring to Iranian pre-Islamic events and heroes. Due to the fact that the poet was an adherent of the Shiite branch of Islam and its active propagandist, the main body of talmekhs in Kisai’s work consists of religious talmekhs. It is emphasized that most often the poet uses the figure of talmeh together with the figures of tashbeh (comparison), mubolaga (hyperbole), saj and tashhis (personification).

Текст научной работы на тему «ВИЖАГИҲОИ КОРБУРДИ САНЪАТИ ТАЛМЕҲ ДАР ОСОРИ КИСОИИ МАРВАЗӢ»

УДК 821.21

DOI 10.24412/3005-849X-2024-2-64-74

ВИЖАГИХОИ КОРБУРДИ Манонова Мах,фуза Тошпулодовна, сармуаллими САНЪАТИ ТАЛМЕХ ДАР кафедраи фанцои гуманитарй ва китобшиносии ОСОРИ КИСОИИ МАРВАЗЙ факултети санъати МДТ "ДДХ ба номи академик

БТафуров" (Хуцанд, Тоцикистон)

ОСОБЕННОСТИ Манонова Махфуза Тошпулодовна, ст.

ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ФИГУРЫ преподаватель каф. гуманитарных дисциплин и

РЕМИНИСЦЕНЦИИ (ТАЛМЕХ) библиографии ф-та искусств ГОУ "ХГУ имени

В ТВОРЧЕСТВЕКИСАИ академикаБ.Гафурова" (Худжанд, Таджикистан) МАРВАЗИ

FEATURES OF USING THE Manonova Makhfuza Toshpulodovna, senior lecture of

FIGURES OF REMINISCENCE humanitarian discipline and bibliography department of

(TALMEH) IN THE CREATIVE art faculty under SEI "Khujand state University named

WORK OFKISAIMARVAZI after academician B.Gafurov" (Khujand, Tajikistan)

e-mail: mahfuza.manonova@mail.ru

Вижагщои истифодаи санъати бадеии талмец дар эцодиёти шоири маъруфи нимаи дувуми садаи Х - аввали асри XI Кисоии Марвазй баррасй шудааст. Зикр гардидааст, ки дар эцодиёти шоир санъати талмец аз цщати чандомади корбаст баъди санъати ташбец цойи дувумро ишгол мекунад. Намунацои санъати талмеци дар эцодиёти Кисой корбастшударо ба тарици зайл тасниф кардан мумкин аст: а) талмецоти мазцабй, ки ба вацоеи зиндагии Алй ибни Абутолиб ва муцорибаи Карбало (12 октябри соли 680) ишора мекунанд; б) талмец ба асомии цацрамонони достонцои ишции асарцои адабиёти араб, аз цумла Лайлй, Юсуф ва Зулайхо, Саъд ва Асмо, Урва ва Афро; в) талмецоте, ки ба вацоеъ ва цацрамонони цабл аз исломи Эрон ишора мекунанд. Дар иртибот бо он нукта, ки шоир пайрав ва мубаллиги фаъоли мазцаби шиа буд, цисми асосии талмецоти эцодиёти уро талмецоти мазцабй ташкил мекунанд. Таъкид шудааст, ки аксаран шоир санъати талмецро бо санъатцои ташбец, муболига, сацъ ва ташхис корбаст кардааст.

Калидвожа^о: эцодиёти Кисоии Марвазй, санъатцои бадей, талмец, ташбец, муболига, сацъ ва ташхис

Анализируются особенности использования художественной фигуры реминисценции (талмех) в творчестве известного поэта второй половины Х-начала XI веков Кисаи Марвази. Отмечается, что в творчестве поэта фигура талмех по частоте использования занимает второе место после фигуры сравнения. Фигуру талмех в творчестве Кисаи можно классифицировать следующим образом: а) религиозные талмехи, указывающие на жизненные коллизии Али ибн Абу Талиба, на битву при Кербеле (12 октября 680 года); б) ссылки на имена известных влюбленных из произведений арабской литературы, в том числе Лейли, Юсуфа и Зулейхи, Саъда и Асмо, Урва и Афро; в) талмехи, отсылающие к иранским доисламским событиям и героям. В связи с тем, что поэт был приверженцем шиитского толка ислама и его активным пропагандистом, основной корпус талмехов в творчестве Кисаи составляют религиозные талмехи. Подчеркивается, что чаще всего поэт использует фигуру талмех вместе с фигурами ташбех (сравнение), муболага (гипербола), садж и ташхис (олицетворение).

Ключевые слова: творчество Кисаи Марвази, художественные фигуры речи, реминисценция (талмех), сравнение, гипербола, садж, ташхис

Серия гуманитарных наук

The article dwells on the features of the use of the artistic figure of reminiscence (talmekh) in the work of the famous poet of the second half of the 10th - early 11th centuries, Kisai Marvazi. It is noted that in the poet's work the figure of talmekh ranks second in frequency of use after the figure of comparison. The figure of talmekh in the works of Kisai can be classified as follows: a) religious talmekhs, pointing to the life conflicts of Ali ibn Abu Talib, to the battle of Karbala (October 12, 680); b) references to the names offamous lovers from works of Arabic literature, including Leili, Yusuf and Zuleikha, Sa'd and Asmo, Urwa and Afro; c) talmekhs, referring to Iranian pre-Islamic events and heroes. Due to the fact that the poet was an adherent of the Shiite branch ofIslam and its active propagandist, the main body of talmekhs in Kisai's work consists of religious talmekhs. It is emphasized that most often the poet uses the figure of talmeh together with the figures of tashbeh (comparison), mubolaga (hyperbole), saj and tashhis (personification).

Key-words: creative work of Kisai Marvazi, artistic figure of speech, reminiscence (talmekh), comparison, hyperbole, personification

Дар ашъори Кисоии Марвазй баъди санъати ташбех санъати маънавии талмех аз серкорбурдтарин орояи бадей мебошад. Дар ин макола мо тасмим гирифтем, ки вижагихои корбурди талмехро дар осори бокимондаи Кисоии Марвазй ба риштаи тахлил кашем.

Дар огози сухан лозим меояд, ки баъзе мулохизахоро рочеъ ба санъати талмех баён кунем, то худуди сохторию мухтавоии макола мушаххасу муайян гардад. Рочеъ бо санъати талмех дар аксар асархои ба илми бадеъ бахшида, аз чумла «ал-Муъчам»-и ^айси Розй, рисолахои Хусайн Воизи Кошифй, Атоуллохи Хусайнй ва дигарон иттилоот зикр шудааст. Муаллифони мухталиф ба доираи санъати талмех дар шеър овардани ишора ба киссаи машхур, шеъри машхур, масали машхур, оёти куръонию хадиси набавиро ворид сохтаанд ва гузашта аз ин дар бораи худи номи ин саньат - такдими лом бар мим (талмех) ва такдими мим бар лом (тамлех) бахси доманадор оростаанд, халлу фасли масоили мазкур, тахлили интикоди нуктаи назари бадеъшиносони гузаштаю муосир берун аз мавзуи маколаи мо мебошад. Агар дар шеър овардани масалу байти машхур ва оёти куръонию аходиси набавиро талмех шуморем, масьалаи бахсбарангези таносуби талмех ба санъатхои тазмин, иктибос, ирсолулмасал ба миён меояд ва, бино ба гуфтаи яке аз мухаккикон, «бад-ин тартиб маьнои талмех шамули густурдае хохад ёфт [1, 7]. Адабиётшиноси маьруфи точик Т.Зехнй таьрифи зерини талмехро пешниход кардааст: «...дар адабиёти бадей ишорат кардан ба вокеахои таърихй, киссаю афсонахо ва хоказо санъати талмех номида мешавад» [2, 108]. Мо дар макола факат он талмехоти ашъори Кисоиро мавриди баррасй карор медихем, ки дар онхо ишорае ба киссаю вокеахо ва номи кахрамонони асотирию таърихй, мазхабй ва гайра рафтааст.

Зикр кардан зарур аст, ки талмех дар мазмунсозй накши фаъол дорад. Бино ба гуфти Шамс Кайси Розй «талмех бо алфози андак бар маънои бисёр далолат кардан аст» [3, 301]. Махз дар хамин таърифи талмех, ки Шамс Кайси Розй пешниход кардааст, робитаи маънои лугавии ин истилох (частани барк) ва мохияти таъсири санъат ба таассуроти шунаванда ё хонандаи шеър зохир мегардад. Як ишораи кутох ба вокеаи таърихй, асотирй, номи кахрамонон ё ошикону маъшукони ривоятй боиси дар зехни хонанда ё шунаванда зинда гардонидани силсилаи ходисахои марбут ба талмех ва тафсилоти онхо мегардад.

Мухаккики маъруфи эронй Сируси Шамисо гурухбандии зерини талмехоти марбут ба ричолро дар китоби «Фарханги талмехот» пешниход кардааст:

1. Талмехоти эронй; 2 Талмехоти сомй; 3. Талмехоти дигар, ки у онро «чузъи дигар» (юнонй ё хиндй)" номидааст [1, 8]. Сипас у талмехоти сомиро боз ба сомии арабй ва талмехоти сомии исломй чудо карда, ба гурухи аввал «зикри ричоли давраи чохилияи араб

ва ба гурухи дувум зикри ричоли исломиро дохил менамояд». Ба авдцаи у, талмехоти хиндию юнонй бештар марбут ба ричоли илм аст [1, 8-9].

Лозим ба таъкид аст, ки таснифи Сируси Шамисо ба адабиёти форсии точикй дар умум, яъне ба тамоми адабиёти хазору чандасра дахл дорад. Дар ашъори бозмондаи Кисоии Марвазй, ки каму беш 400 байтро дар бар мегирад, чунин танаввуи талмехот ба назар намерасад. Бинобар ин, мо талмехоти ашъори Кисоиро ба таври зайл гурухбандй кардем:

1. Талмехоти мазхабй. Ба ин гурух ишорахо ба ходисахои мухталифи зиндагй ва фазилатхои Алй ибн Абутолиб, номи чангхои мазхабй, ^ахрамонони во^еаи Карбало ва дигар ашхоси таърихие дохил мешаванд, ки марбутан ба ин ё он иштирокдорони во^еаи Карбало зикр гардидаанд. Хамчунин мо ишорахоро ба лахзахои гуногуни зиндагии паёмбарон Мусо, Исо, Нух ва гайраро низ ба хамин гурух дохил кардем.

2. Талмехоти достонхои иш^иву ривоятии назми араб.

3. Талмехоти пешазисломй. Ба ин гурух номи Искандар низ бо вучуди юнонй буданаш дохил карда шуд.

Дар бораи Кисоии Марвазй ва мероси адабии у дар хамаи китобхои таърихи адабиёт маълумот дода шудааст. Ашъори то замони мо расидаи Кисоиро олимони маъруф, аз чумла Мухаммадамини Риёхй, Мехдии Дурахшон, Начафзодаи Борфуруш, Гетии Тачрибакор, Алии Раззо^ии Шонй бо му^аддимахои пурмухтаво ба нашр расонидаанд. Дар Точикистон ашъори Кисоиро дар чилди 13 силсилакитоби «Ахтарони адаб», ки «Ашъори хакимон ва орифон» ном дорад, Худой Шарифов ва Абдушукур Абдусатторов ба чоп хозир кардаанд [4, 39-79].

Табиист, ки дар му^аддимаю пешгуфторхои нашрхои мазкур мураттибон рочеъ ба вижагихои ашъори Кисой, аз чумла корбасти санъатхои бадей ишорахо доранд. Вале рочеъ ба талмехот дар эчодиёти Кисой танхо Алии Раззо^ии Шонй дар пешгуфтори китоби «Кисоии Марвазй» дар хачми шаш сахифа фасли махсусро ба унвони «Талмехот ва ишорахои таърихй дар ашъори Кисой» чудо кардааст [5,44-50]. Мутаассифона тахлили талмехоти осори Кисоиро мураттиб хеле сатхй анчом додааст, зеро дар ин фасли китоб на таснифи талмехоти ашъори Кисой, на вижагихои корбасти ин санъат, на таносуби талмехот бо санъатхои дигар сурат нагирифтааст. Алии Раззо^ии Шонй панч байтро аз ашъори Кисой оварда, ва^оеъ ё ^иссахои марбут ба талмехоти абёти мазкурро (^иссахои туфони Нух, Юсуфу Зулайхо, Тури Сино, Урва ва Афро, сумми хари Масехо) шарх додаааст ё бозгуй намудааст.

Дар бораи вижагихои корбасти санъати талмех дар ашъори Кисоии Марвазй, то чое, ки нависандаи ин сатрхо иттилоъ дорад, тах^и^оти дигаре сурат нагирифтааст.

Талмехоти мазхабии ашъори Кисой. Кисми зиёди талмехоти ашъори Кисой ба гурухи талмехоти мазхабй тааллу^ доранд. Талмехоти ин гурухро ба якчанд зергурух чудо кардан мумкин аст:

1) Талмехоти мазхабие, ки асосан ба во^еахои дашти Карбало, яъне кушта шудани Хусайн ибн Алй марбутанд. Аз руи таснифи Сируси Шамисо ин талмехот ба зергурухи талмехоти сомии исломии гурухи талмехоти сомй дохил мешаванд. Кисой пайраву мубаллиги фаъоли мазхаби исноашария буд ва ду расидаи пурраи у, яке «Сугномаи Карбало» (таъбири Мухаммадамини Риёхй) ва дигаре расидаи махфуз дар чунги китобхонаи Мадрасаи Сипахсолор то замони мо расидааст. Дар расидаи чунги китобхонаи Мадрасаи Сипахсолор Кисой афзалияту бартарихои мазхаби исноашарияро ба воситаи мадху тавсифи фазилатхои шахси мехварии ин мазхаб - Алй ибн Абутолиб бозгуй намудааст. Дар ёздах байти расидаи мазкур, ки худ 26 байт дорад, санъати талмех истифода шудааст ва хашттои он марбут ба корнамоихо, фазилатхо, сифатхои Алй ибн

Aбyтолиб аст. Дар дигар шеърхои Кисой боз панч талмехи дигар ба чашм мерасад, ки ба Aлй ибн Aбyтолиб иртибот доранд. Талмехоти мaзкyрро метавон ба ду гурух та;сим кард: Ба гурухи аввал ашъоре доxил мешаванд, ки дар онхо корнамоихои Aлй ибни Aбyтолиб дар харбхои маъруфи давраи садри ислом тавсиф шудааст. Лозим ба таъкид аст, ки дар ашъори Кисой Aлй ибни Aбyтолиб бо ному ал;оби мyxтaлиф зикр шудааст: Aлй, Муртазо, яъне баргузида, Гайдар, яъне шер, Хдйдари Каррор, яъне Хдйдари гаштаю баргашта хучумкунда, шери Холили чаббор, шери Худованди чахон, шери Яздон: Хдйдари Каррор, шери холи;и чаббор, Он ки худоро имоми ха;;и маалха; (б.б)1.

Шоир ;ахрамони xyдро пешвои барха;;и рохи рост меномад. Aз чангхои исломй дар ашъори Кисой ишорахо ба ин ё он во;еахои газвхои Хайбар, Ханда;, Х^унайн мавчуданд. Aз чумла:

Он ки зи Xайбар биканд дар ба шуцоат, Саъб чунон цуфли оуанини муаллац (б.?). Дар байт ишора ба газви Хайбар рафтааст, ки дар он харб <^лй даромад ва хал;аи дарро бигрифт ва аз чои xyд барканд ва чихил газ аз паси пушт бияндокг» [1,80]. Бино ба axбори «Тaъриxи Табарй» Хайбар хисори яхудон буд ва хафт хисор буд, як аз дигар бузургтар. Ва ба xaбaре дигар чунин аст, ки «хисори берунаро даре буд оханин, онро ба чахор мард дигар кардй ва як таба; буд. Aлй ибни Aбитолиб хал;адони он дарро бигрифту аз чой бичунбонид ва барканду берун aндоxт» [8, 845]. Aбyaлии Балъамй дар «^^ржи Табарй» ривояти дигареро рочеъ ба ин дар низ овардааст: «... хадиси дар он буд, ки чун Мархаб дара;аи Aлиро ба ду ним кард, Aлй даре ё дари хисор бар замин афканда, он дар ба дасти чап бигрифту сипар карду хамедошт ва бад-он харб хамекард... Ва чун шаб андар омад, ... он дар аз даст биявканд ва бозгашт. Ва ёрони Aлй он хафт тан, ки бо y буданд, гуфтанд: «Хдр хафт мард фароз шудем, ки он дар бигирем, натавонистем бичунбонидан» [8, 845].

Хдмчунин дар байти дигар ба аспсавории Aлй дар газваи Ханда; талмех задааст: Он ки ба кирдори барцу тезтар аз барц, Дулдули шаубо равон цауонд зи Xандац [б. 8]. Талмех ба ходисаи зерин марбут аст: «Пайгомбар ба ... малики Миср номае навишт ва уро ба ислом фаро xонд. Малики Миср мусулмон нашуд, валекин чавоби неку бознавишт ва Мустафоро хадяе фиристод. Уштуре фиристод гаронмоя номи y Дулдул. Ва пайгомбар баъдхо он уштурро ба хазрати Aлй дод» [1, 406].

Дар байти дигар Кисой Aлй ибн Aбyтолибро маъдани таъвил, яъне маркази таъвил -шарху тафсири Куръон номидааст:

Mанзили танзил Myстафои муаллост, Mаъдани таъвил Myртазои муваффац [б. 18]. Дар «Сугномаи Карбало» Кисой ба бисёре аз иштирокдорони во;еаи дашти Карбало талмехан ишора кардааст ва талмехоти y дар бобати намояндагони лашкари Язид хамагй сyxaнони дурушту xaшин ва ла;абхои тах;иромезро истифода мебарад, нисбат ба ма;тулони Карбало бошад бо рахму дилсузй ва андухи xеле ами; сyxaн меронад: Mероси Myстафоро, фарзанди Myртазоро,

1 Хдмаи мисолхои шеърии дар ;авсайни мураббаъ омада, аз ;асидаи чунги Мадрасаи Сипахсолор гирифта шудааст, ки тавсифи китобшиносии он дар пайнавишт тахти шумораи 6 омадааст. Aбёти шохиди дар хилолайн омада аз ашъори Кисоии Марвазй, ки устод Мухаммадамини Риёхй дар китоби xya, овардааст, гирифта шудааст ва тавсифи китобшиносии мaъxaзи мазкур дар пайнавишт тахти ра;ами 7 мазкур аст.

- 67 -

Мацтули Карбалоро тоза кунам тавалло (б.30). Бечора Шаурбону масцул карда зону, Бецода гашт луълуъ бар дарди ношикебо (б.42). Он Зайнаби гиревон андар миёни девон, Оли Зиёду Марвон бо он, наззора гашта амдо (б.43). Дaр бaйти З0 ибoрaхoи "мероси Мустафо, фарзанди Муртазо, мактули Карбало" ишoрa бa Xyсaйн ибни Алй aCT. Дaр бaйти 42 ишoрaт aCT бa Шaхрбoнy, ки бино бa ривоёт дyхтaри Яздигурд подшохи Эрон бyдaaст Ba дaр хилoфaти Умaр aсир шyдaaст Ba бa никохи Имом Xyсaйн дaрoмaдaaст. Mегyянд Зaйнyлoбидин aз y мyтaвaдлид шyдaaст.

Дaр бaйти 4З мaнзyр aз Зaйнaб дyхтaри Алй ибн Абутолиб мебoшaд, ки мoдaри y Фoтимa дyхтaри пaёмбaр aст. Дaр вoкеaи Кaрбaлo хузур дошт Ba бо aсирoни aхли бaйт бa Кyфa Ba Шом рaфтaaст.

Дaр хaмин бaйт Оли Maрвoн Ba Оли Зиёд низ тaдмех бa шумор мерaвaд. Оли Maрвoн силсилaе aз хyлaфoи Умaвй хaстaнд. Убaйдyллoхи Зиёд aз aвлoди Зиёд ибн Абихй мебoшaд, ки дaр Кaрбaдo бо aмри Язид Xyсaйн ибн Алиро бa ^тл рaсoнидaaст. Бешарм Шимри кофар, малъун Синони абтар, Лашкар зада бар-у бар чун уоциёни Батуо. (б36) Сиффину Бадру Хандац ууццат гирифта бо уац, Хайли Язиди аумац як-як ба хун-ш кушо. (б.39) Дaр бaйти З6 мaнзyр aз Синон ибни Ашси ^хъй aCT, ки яке aз сaрoни сипохи Умaр ибни Сaъд дaр вoкеaи Кaрбaдoст. Шaмир ибни Зи-л-чaвшaн (соли кaтлaш 66/6S6) дaр вoкеaи Кaрбaлo дaр шумори котилони Xyсaйн буд. Убaйдyллoх ибни Зиёд Уро бо сaри бyридaи Имом Xyсaйн бa Шом нaзди Язид фиристод. Ин ном ду гyнaи тaдaффyз дoрaд: Шaмир Ba Шимр. Бино бa кaйди Myхaммaд Муин: «... дaр тaдoвyл номи уро Шимр тaлaффyз мекутанд» [9, 5, 92i].

Дaр хaмин бaйт Бaтхo номи вoдии Maккa aст. Рочеъ бa ин тaлмех устод Риёхй чунин хддс зaдaaст, ки «шояд вaчхи шaбaх aнбyхи хочиён бoшaд дaр вoдии Бaтхo» [7, 7G]

Дaр бaйти З9 Сиффин, Бaдр, Хaндaк номи мaвзеъхoест, ки дaр онхо дaр солхои мyхтaдиф Faзвхo бa вyкyь пaйвaстaaст. Язид хaмoн Язид ибни MyoB^ aст, ки бaъди пaдaрaш Myoвия ибни Абусуфён бa мaснaди хилoфaт нишaстaaст. Бо фaрмoни у Умaр ибни Сaъд омили Убaйдyллoх ибни Зиёд Имом Xyсaйн Ba ёрошшро дaр Кaрбaдo бa ^тл рaсoнид.

Дaр бaйни тaдмехoти aрaбии исломй тaлмехoте дучор мешaвaнд, ки дaр aшъoри Кисоии Maрвaзй мyкaррaр бa чaшм мерaсaнд Ba хaмaи онхо вaчхи умумй дoрaнд: Fарц макун хешро чаро, ки зи туфон, Роу кушодаст зи ссафинаву заврац [б.3]

Чист сафина цуз аули байти Мууаммад, Он ки уамеша мутаууаранду мусаддац [б.4]

Гар нацоти хеш хоуи, дар сафинай Нуу шав, Чанд боши чун рауи ту бенавои дилрауин (б.172)

Домани авлоди Гайдар гиру аз туфон матарс, Гирди кишти гиру биншон ин фазаъ андар пасин (б.173). Дaр aбёти боло бa вoкеaи туфони Нух, киштии Нух ^фита Ba зaврaк), бa киштии Нух сaвoр нaшyдaни яке aз фaрзaндoни у Ba хaмзaмoн бa хaдиси зерини пaёмбaри ислом «Maсaлy aхли бaйти мaсaлy сaфинaти Нухин мaн рaкибa фихо нaчo Ba мaн тaхaдлaфa Faрикa» («Ахли бaйти мaн мoнaнди киштии Нух xaCTa^^ хaр кй сaвoр бaр он киштй шaвaд, aз туфони хaвoдис рaхoй ёбaд Ba хaр кй тaкaллyф вaрзaд, Faрк Ba хaлoк шaвaд»)

ишора рафтааст. Хулосаи абёти боло он аст, ки мазхаби шиа ба мисли киштии Нух муъта;идонро аз балою xaвфхои дунё начот мебaxшaд.

Сируси Шамисо дар повара;и китоби «Фарханги талмехот» ;айди зерин дорад: «Ч,олиб аст, ки бо вучуди султаи дарозмуддати туркон бар Эрон талмехоти туркй надорем» [1,8]. Дар ха;и;ат дар ашъори Кисоии Марвазй талмехоти туркй дучор намешавац ба истиснои як маврид, ки y ла;аби подшохони Чигил - Тагсину Тагинро номбар кардааст: Сесаду уафтод сол аз вацти пайгамбар гузашт, Сер шуд минбар зи ному хуи Тагсину Тагин. (б.1?9) Ногуфта намонад, ки шоир xaлифaгони БaFдодy Димиш;ро, ки ба а;идаи пайравони мазхаби шиа дар маснади xилофaт Fосиб хастанд, бо хамин нафрату бадбинй номбар мекунад:

Mинбаре, к-олуда гашт аз пои Mарвонy Язид, Хацци Содиц кай шиносад в-они Зайнулобидин? (б.180) Дар ин байт мурод аз Марвон - Марвон ибни Хаким аст, соли 684 ба xилофaт расид ва дах мох xaлиф буд. Язид ишора ба Язид ибни Муовия ибни Aбyсyфён, дувумин xaлифaи Банй Умия аст. Манзур аз Соди; - Ч,аъфари Соди; ибни Мухаммад имоми шашуми шииён (тав. 699 ё 702 - ваф.766) аст. Мурод аз Зайнулобидин - Aлй ибн Хусайн ибн Aлй ибн Aбyтолиб мула;;аб ба Зайнулобидин мебошад, ки имоми чахоруми шииён ба хисоб меравад. Myртазовy оли y бо мо чû карданд аз цафо, Ё чû хилъат ёфтем азMyътасимy Myстаъин? (б.183) ал-Муътасим Биллох (833-842) хаштумин xaлифaи Aббосй аст. ал-Мустаин Биллох (862-865) xaлифaи дувоздахуми Aббосй мебошад.

Дар ;атори талмехоти мазхабии ашъори Кисой талмехоти xеле чолиб хастанд, ки ишора ба ;иссаи Исо пaЙFомбaр ва сумми xaри Масехо аз он чумлааст:

Myъмин дирам пазирад, то шамъи дин бимирад, Тарсо ба зар бигирад сумми хари Mасеуо. (б.49) Дар ин байт ишора аст ба он, ки Язид ба ;отилони Хусайн ибни Aлй симу зар пaрдоxтa буд, то дар Карбало Хусайнро ба ;атл расонанд. Шоир му;аддас доштани сумми xaри Исоро аз чониби масехиён ба кирдори зердастони Язид му;обил гузошта, талмехи xеле ачиб соxтaaст. Мурод аз xaри Масехо ривоятест дар бораи он ки «Исо xaре (хар, хари Исо, хари Исои Марям, сумми хар) дошт, ки барои саёхат бад-он савор мешуд. Ба назари мусулмонон xaри Исо барои тарсоён бисёр му;аддас будааст» [1, 429]. Ва "сумми хари Масехо" ишора аст ба сyxaнони Хусайн ибн Aбyтолиб, ки рузи ошуро пеш аз OFOЗи харб бо лашкари Умар ибни Саъд дар xyтбaи xyд гуфта буд: "Ё ахли Куфа, ман донам, ки ин сyxaн маро суд накунад, валекин ман бигуям, то хуччати Худои азза ва чалла бар шумо бувад ва узри xеш кунам пеши Худои азза ва чалла". Пас гуфт: "Эй мардумон, шумо хама медонед, ки писари Захро - дyxтaри ПaЙFOмбaри Худоям азза ва чалла ва писари аммзодаи уям ^лй ибни Aбитолиб. Ва y он касе буд, ки rnxyCT касе, ки ислом овард, y буд ва ПaЙFOмбaр уро гуфт: "Дамука дамй ва лахмука лахмй ва ано мадинату-л-илми ва Aлийyн бобухо ва Aлийyн миннй бй манзалати Хоруна мин Мусо" (Хуни ту xyни ман аст, гушти ту гушти ман аст ва ман шахри илмам ва Aлй дарвозаи он шахр аст ва Aлй аз ман ба манзалати Хорун аст аз Мусо). Ва амми ман Ч,аъфари Тайёр аст ва амми падарам Хамза аст - саййиду-ш-шухадо ва ман бародари он касам, ки ПaЙFOмбaр сала-л-Лоху алайхи гуфт: "Шабобун ахлу-л-чаннати"(Ч,авононе ахли бихиштанд). Aгaр шумо ба Худо бигаравидаед ва ба чадди ман, ки Расул аст мар Худойро чалла чалолуху, бинед, ки тарсоён сумми хари Исо чй гуна азиз медоранд ва он ки чухудонанд ва чизе ёбанд аз они Мусо, хамчунон кунанд ва хар дине мар расули xешро чй гуна киромй кунанд [8,2,1179].

Дaр aшъoри Кисой вoкеaхoи мaрбyт Ba пaёмбaр Нух танч бор тaлмехaн зикр шyдaaст. Дaр чaхoр мaврид дaр тaлмехoт ривоят дaр бoрaи туфону киштй Ba мaрбyтaн бa он тaрFиби мaзхaби шоир тaъкид гaрдидaaст, ки бaъзеи он aбётрo дaр боло зикр кaрдa будем. Дaр бaйти зерин, ки бa aкидaи мyтaxaссисoн гумон мерaвaд мaрсияест бa кyштa шyдaнy мaрoсими дaфни oxирин шoхзoдaи сомонй Myнтaсир бaxшидa шyдaaст [7, 23], туфону киштии Нух чун чузъи сaнъaти тaшбех истифoдa гaрдидaaст: Аз оби дида чу туфони Нуу шуд уама Марв, Цанозаи ту бар он об уамчу киштии Нуу (б.60).

Дaр ду мaврид шоир bototo мaрбyт бa зиндaгинoмaи Исо пaЙFOмбaррo тaдмехaн истифoдa бyрдaaст. Тaдмехи якум бa "сумми xaри Maсехo" дaр боло мaвриди тaхлил кaрoр гирифт.

Насими нимшабон Цабраил гашт магар,

Ки беху шохи дарахтони хушк Марям гашт. (б.58)

Ишoрa aar бa бордор шyдaни Maрями Узро aз дaми Ч,aбрaил, ки бa сaбз гaштaни дaрaxтoни дaр зимистон xyшкшyдa зери тaъсири боди бaхoр тaшбех шyдaaст. Азбaски сyxaн дaр бoрaи бо Исои Maсех бордор шyдaни Maрям мерaвaд, мо ин тaлмехрo бa кaтoри тaлмехoти мaзхaбии мaрбyт бa Исо дoxил кaрдем.

Дaр як мaврид Кисой бa сaргyзaшти Мусо пaЙFOмбaр тaлмех зaдaaст: Гулшан чу руи Лайли, ё чун биуишти Мавли, Чун талъати тацалли бар кууи Тури Сино. (б.15)

Ишoрa aCT, бa киссaи aз Хyдoвaнд дaрxoсти дидор кaрдaни Мусо, ки aз Хдк(к) дaрxoст: «Рaббй, aрини aнзyр raafea» (гуфт: «Ё Рaбб, дaстyре дех мaрo то бa ту aндaр нигaрaм»). Пaс Худои тaoлo як зaррa aз дидори xеш бa кух aфкaнд Ba кух aз хaйбaти он битaркид Ba бa шaш пoрa шуд Ba хaр пoрaе aз он бa чое aфтoд (10, 65).

2. Зикри номи ошикону маъшукони ривоятии назми арабй. Ишoрaт кaрдaн бa номи ошикону мaъшyкoни мaсaдии aрaб дaр шеъри точикй хaнyз дaр осори Рyдaкй Ba дигaр шоирони дaврaи Сомонй бa нaзaр мерaсaд. "Пaс aз истилои aрaбхo Ba чорй шyдaни зaбoни aрaбй дaр Moвaрoyннaхрy Хуросон aхли aдaби ин сaрзaмин бa мероси aдaбии мaрдyми aрaб шиносой пaйдo кaрдaнд. Mинбaъд дaр aшъoри сyxaнвaрoни ин сaрзaмин истифoдaи сyвaри xиёли эчодиёти шифохй Ba aдaбиёти xarтии aрaбхo бештaр роич мегaрдaд" [ ii,iG]. Дaр aшъoри Кисой чунин тaдмехoт дaр чaхoр бaйт дучор мешaвaд, ки хaмaи онхо дaр кaсидaи «Сyгнoмa» oмaдaaнд Ba дaр хaмaи aбёти мaзкyр тaдмехoт бо сaнъaти тaшбех Ba, он хaм бoшaд, тaлмехи рaвшaн бо ёридихaндaи мoнaндии ^оти тaшбех) чун oмaдaaнд, ки дaр бoрaи сaбaби ин хoдисa таме пoёнтaр мyлoхизaхoямoнрo изхор мекунем. Дашт аст ё ситабрац, бог аст ё Хуварнац, Як бо дигар мутобац, чун шаъри Саъду Асмо (б.6).

Бар шохи сарв булбул, бо сад уазор гулгул, Дурроц боз бар гул чун Урва пеши Афро (б.10).

Гулзор бо таассуф хандид бетакаллуф,

Чун пеши тахти Юсуф рухсораи Зулайхо (б.12).

Гулшан чу руи Лайли, ё чун биуишти Мавли, Чун талъати тацалли бар кууи Тури Сино (б.15).

Дaр бaйти aBBan Ca^4y Асмо номи ошику мaъшyк дaр aдaбиёти aрaб aCT, ки aхёнaн дaр aдaбиёти точик низ бa онхо дaр вaфoдoрию сaдoкaт, ишку мyхaббaт Ba Faйрa мaсaл мезaнaнд.

Дaр бaйти дувум ишoрa бa шоири aрaб Урвa ибни Ч,изом, ки ошики дyxтaри aмми xyд Афро буд, он ду кyдaкй бо хaм бузург шyдa бyдaнд Ba чун Урвa Афро xoстгoрй кaрд,

модари Афро кобине газоф пешниход кард. Урва дилозурда ба сафар рафт. Афроро ба занй ба марде умавй доданд. Урва аз сафар бозгашт ва ба дидани Афро рафт ва саранчом дар худуди соли 35 хичрии ;амарй аз шиддати иш;у андух бимурд [1, 398]. Дар бораи талмехоти байти севум мо дар ма;олае изхори назар кардаем (12, 43). Ногуфта намонад, ки ;иссаи Юсуфу Зулайхо дар Куръони мачид омадааст, бино бар ин байни мардум маъруфият дорад. Дар бораи талмехи Тури Синою тачаллй каме болотар сухан ронда будем. Аз мавчудияти талмехот ба ;иссахои оши;онаи арабй дар эчодиёти шоирони давраи Сомонй метавон бо итминон гуфт, ки дар асри Х мардум бо ;иссаю ривоятхои адабиёти араб ошноии комил доштаанд. Хеле ачиб аст, ки дар ашъори Кисой ба саргузашти ;ахрамонону достонхои иш;ии соф точикй ва юнониасли дар байни точикон роич, аз ;абили Фарход, Ширин, Хусрав, Вис, Ромин, Воми; ва Узро ишорате ба чашм намерасад.

3. Ба ин гурух талмехоте дохил карда мешаванд, ки ба ;иссаю достон, во;еаю ;ахрамонони ;аблазисломии Эрон ишорат мекунанд. Масалан, дар байти поён ба ма;сади таъкид кардани разолату вахшигарии лашкариёни Оли Зиёду Марвон дар во;еаи Карбало мегуяд: Муъмин чунин таманни щргиз кунад? Нагу, не! Чунин накард Мони, на уеч габру тарсо (б.44).

Дар абёти зер шоир аз ;асри Хуварна;, ки Нуъмон ибни Мунзир барои Бахроми Гур дар Хира сохта буд, ёд кардааст. Вале вобаста ба нияти эчодй дар ду байт номи ;асрро ба маънохои мухталиф корбаст мекунад:

Дашт аст ё ситабрац, бог аст ё Хуварнац, Як бо дигар мутобац, чун шеъри Саъду Асмо (б.6).

Дар ин байт боги Хуварна; чун тимсоли зебой зикр шудааст. Эхтимол сабаби тимсоли зебой хисоб шудани Хуварна; на танхо вобаста ба тавсифи ;асри мазкур дар достонхою таърихномахо, балки дар он низ бошад, ки чугрофидонони мусулмони ;уруни вусто чахор нохияро бихишти руи замин ё «чаннати арбаа» шумурданд ва яке аз онхо хамин ;асри Хуварна; буд.

Дар байти зер бошад, шоир таъкид мекунад, ки тавсифи Сариру Хуварна;ро бас карда, аз самими ;алб ба мидхати Оли Расул кушидан лозим аст, зеро рохи начот махз хамин аст: Мидщти оли Расул аз дилу цон хон, Сер шав аз циссаи Сариру Хуварнац [б.22].

Дар чанд маврид Кисой номи шахрхои Мовароуннахру Хуросон, аз чумла Бухоро ва Марвро номбар кардааст. Дар байти зер у аз чуи Мулиёни маъруф, ки алхол вучуд надорад, ёдоварй мекунад:

Гар тахти хусравони в-ар нацши чиниёни В-ар цуи Мулиёни - пирояи Бухоро (б.25).

Дар ашъори бо;имондаи Кисой мо 45 мавриди корбасти санъати талмехро ба мушохида гирифтем. Чи тавре ки дар боло зикр шуд, баъди санъати ташбех санъати талмех дар ашъори шоир аз хама бештар дучор меояд. Талмехоти шоир асосан талмехоти мазхабй ё ба ибораи Сируси Шамисо талмехоти сомии исломианд. Дар бештар аз сй байт Кисой барои ифодаи матлаб талмехоти мазхабиро истифода бурдааст, ки мо ишорахо ба ;ахрамонону паёмбарони ;иссахои масехию яхудй, аз ;абили Исои Масех, Марям, Тури Сино, Мусо, Ч,абраил. Нух, киштй, туфонро низ ба шумори хамин гурух ворид кардем. Лозим ба таъкид аст, ки дар бештар аз дах байт санъати талмех бо ташбех дар як байт истифода шудааст ва ин тарзи корбасти санъатхои бадей асосан дар ;асидаи «Сугномаи Карбало» дучор мешавад. Дар абёте, ки бо талмеху ташбех музайян гаштаанд, амалан ташбехоти пушида, мураккаб, баргашта, шартй, акс ба мушохида намерасад. Кариб хамаи ташбехот ташбехоти равшан аст. Fайр аз ин, азбаски худи ;асида ;асидаи мусаммат аст, дар он санъати сачъ ва

мaxсyсaн сaчъи мyтaррaф Ba мугавозй дaр aксaри бaйтхo кoрбaст шyдa, мусикии кaдoм Ba мyтaaссирии oхaнги шеърро тaъмин кaрдaaст.

Дaр «Сyгнoмaи Кaрбaлo» нaмyнaхoи xеле aчибy чолиби истифoдaи тaшбехy тaлмех бa нaзaр мерaсaд. Пеш aз бaйти гурези кaсидa шоир бa сaбзaи нaвxези бaхoр мyрoчиaт кaрдa мегуяд:

Эй сабзаи хуцаста, аз дасти барф цаста, Ороста нишаста чун сурати мууанно. Донам, ки пурнигори, серобу обдори, Чун нацши навбауори, озодатабъу барно. Гар тахти хусравони в-ар нацши чиниёнй, В-ар цуи Мулиёни, пирояи Бухоро.

Ba бaъд бaйти гурез меояд:

Х,ам нагзарам суи ту, уам нангарам суи ту, Дил н-оварам суи ту, инак чаки табарро.

Яъне шоир бa сaбзa мyрoчитaкyнoн мегуяд: эй сaбзa, чун сyрaти xyшy зебо хaстй, медотам, ки чун нaкшy нигори сaкфy девори oтaшкaдaи Нaвбaхoр пурнигор хaстй Ba мисли тaxти xyсрaвoн Ba шкши чиниён Ba зеби шaхри Бyxoрo - чуи Мулиён хaстй, aммo бa суи ту нигох нaмекyнaм Ba xarти чудой ^ки тaбaррo)-рo менaвисaм. Дaр се бaйт пaйдaрхaм oвaрдaни тaшбех, тaшxис Ba дaр ду бaйти он raoBa кaрдaни тaлмех Ba дaр хaмин бaйтхo риоя нaмyдaни сaчъ дaр вокеъ ин aбётрo xеле xyшoхaнгy xoтирмoн сoxтaaст.

Мисоли дигaри xеле чолиб истифoдa бyрдaни тaлмех, тaшбех Ba мyбoлиFa: Аз оби дида чу туфони Нуу шуд уама Марв, Цанозаи ту бар он об уамчу киштии Нуу.

Дaр ин бaйт дaр мисрaи aввaл гиряи мaрдyм ё бисёрии оби дидaи онхо дaр вoкеaи ^тли Myнтaсири Сомонй бa туфони Нух тaшбех шyдaaст. Дaр мисрaи aBBan сaнъaтхoи тaшбехи рaвшaн (оби дида - чу - туфон), тaлмех (туфони Нух) Ba мyбoлиFaи отрок (мисли туфон будани оби дидa) кoрбaст шyдaaст. Дaр мисрaи дувум низ хaмин сaнъaтхo, яъне тaшбехи рaвшaн (тобут хaмчy киштии Нух), тaлмех (киштии Нух) Ba мyбoлиFaи иFрoк бa кор гирифтa шyдaaст. Кaм иттифок меaфтaд, ки шоир бо чунин мaхoрaтy тaвoнoй дaр як бaйт шaш сaнъaти бaдей Ba он хaм бa тaври мувозй се сaнъaт дaр мисрaи aввaл Ba се сaнъaт дaр мисрaи дувум кoрбaст нaмoяд.

Тaшбехoти мaзхaбии Кисоии Maрвaзй xеле чoлибaнд. Maсaдaн нилyфaри кaбyдрo дaр миётаи об чунин тaсвир кaрдaaст:

Чун роуибе, ки ду рухи у солу моу зард, В-аз митрафи кабуд ридо кардаву изор.

Baкте дaр бaйт бaр зaмми тaшбехи мaзхaбй тaлмехи мaзхaбй xaм меояд, он чолибияти xoсa кaсб мекутад:

Ин дини уудоро ба масал доирае дон, Пайгамбари мо марказу Гайдар хати паргор. (б.111) Илми уама олам ба Али дод паямбар, Чун абри бауори, ки диуад сел ба гулзор. (б.112)

Тaхлили тaлмехoти осори Кисой, мaxсyсaн тaлмехoти ^сидои «Сyгнoмaи Кaрбaдo» собит месoзaд, ки бaйни мyндaричaю мyхтaвo Ba орояхои бaдеии шеър пaйвaнди нoгyсaстaнй вучуд дoрaд. Бa ибoрaи дигaр, мaхз мaънoи шеър шоирро водор мекушд, ки ин ё он сaнъaти бaдеирo истифoдa бaрaд. Ba дaр нaвбaти xyд мaхз хaмин сaнъaтхoи бaдей мaънoи шеърро тaквият медихaнд ё бори мaънoи шеърро мекaшaнд.

Як нуктаро махсус таъкид кардан зарур аст, ки талмехоти дар осори Кисоии Марвазй корбастшударо хонандагони ашъори у хуб мефахмиданд ва бо онхо ошноии комил доштанд. Азбаски ^асидахои мазхабии Кисой ^асидахои мавъиза буданд, яъне дар мачлиси вазъ ^ироат мешуданд, шоир бештар санъати талмех ва ташбехи равшан, хамчунин санъати сачъро истифода бурдааст, то аз як тараф таъсирбахшии шеър афзун гардад ва, аз дигар тараф, идроки он аз чониби мухотабон осон бошад.

Дар асоси тахлили корбасти санъати талмех дар ашъори Кисоии Марвазй ба хулосахои зерин расидан мумкин аст:

- дар эчодиёти Кисой санъати талмех баъд аз санъати ташбех яке аз санъатхои серистеъмол ба шумор меравад;

- талмехоти дар ашъори шоир дучоршавандаро ба се гурух чудо кардан ба ма^сад мувофи^ аст: а) талмехоти мазхабй; б) номи оши^ону маъшу^они ривоятии назми араб; в) ишора ба во^еахо ва ашхоси ривоятию асотирии ^аблазисломии форсии точикй;

- ^исми асосии талмехоти ашъори Кироиро талмехоти мазхабй ташкил мекунанд ва азбаски шоир яке аз мубаллигони мазхаби шиа буд, дар байни талмехот ишорахо ба лахзахои мухталифи зиндагй ва фазилатхои Алй ибн Абутолиб, ёдоварии ходисахои гуногун аз саргузаштхои Мусо, Исо, Нух, во^еахо марбут ба дашти Карбало афзалият доранд.

- дар ашъори Кисой хамчунин ишорахо ба номи ошщону маъшу^они ривоятии адабиёти араб, аз забили Лайлй, Саъду Асмо, Урва ва Афро, Юсуф ва Зулайхо ба назар мерасанд.

- дар ашъори то замони мо расидаи Кисоии Марвазй мисли эчодиёти дигар шоирони давраи сомонй талмехоти туркиасос ба назар намерасад;

- дар эчодиёти Кисой хамчунин ишорахо ба ходисахою ^ахрамонони ^аблазисломии форсу точик дучор мешавад;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- шоир талмехотро дар бисёр мавридхо якчоя бо ташбех, беш аз хама, бо ташбехи равшан, муболига, ташхис ва сачъ якчоя истифода бурдааст.

ПАЙНАВИШТ:

1. Шамисо, Сирус. Фаруанги талмехот. -Теурон: ИнтишоротиМацид,1371. - 652 с.

2. Зеуни, Турацул. Санъати сухан. - Душанбе: Ирфон, 1967. - 302 с.

3. Шамс Цайси Рози. ал-Муъцам. Муаллифи сарсухану тавзеуот ва уозиркунандаи чоп Урбатулло Тоиров. - Душанбе: Адиб, 1991. - 464 с.

4. Ашъори уакимон ва орифон. Тауиягарон Худои Шарифов ва Абдушукур Абдусатторов.

- Душанбе: Адиб, 2016. - С.39-79.

5. Шони, Алии Раззоци. Кисоии Марвази. -Теурон: Интишороти Тиргон, 1380. - 80 с.

6. Хаким, Сайидмууаммад Хусайн. Цасидаи навёфтаи Кисои.//Номаи Фаруангистон, 4/10.

7. Риёуи, Мууаммад Амин. Кисоии Марвази. Зиндаги, андеша ва шеъри у. - Теурон, чопи уафтум, 1375. - 158 с.

8. Балъами, Абуали Мууаммад ибн Мууаммад. Таърихи Табари. Ц.2. - Теурон, 1380. - 1632 с.

9. Муин, Мууаммад. Фаруанги форси. Цилди 5. -Теурон: Амири кабир, 1375. - 1229 с.

10.Тарцумаи Тафсири Табари. Китоби 1. - Хуцанд: Нури маърифат, 2007. - 884 с.

11.Мардони, Тоциддин. Рудаки ва адабиёти араб. -Душанбе, 2010. - 128 с.

12.Мулоуизауо роцеъ ба бадеиёти нахустин цасидаи мазуаби // Номаи Донишгоу. - 2014. -№3 (40). - С. 36-49.

REFERENCES:

1. Shamiso, Sirus. Talmehot Dictionary. -Tehran: Intishoroti majid, 1371.- 652pp.

2. Zehni, Turaqul. Word Skill. - Dushanbe: Irfon, 1967. -302 pp.

3. Shams Qays Rozi. Al-mu'jam. The author of introduction, explanation and publisher Urbatullo Toirov. -D.: Adib, 1991. - 464 pp.

4. Prose of Older 's and Wiser's. Editors Khudoi Sharifov and Abdushukur Abdusattorov. -Dushanbe: Adib, 2016. -PP.39-79

5. Shoni, Alii Razzoqi. Kisoi Marvazi. -Tehran: intishoroti tirgon, 1380. -80pp.

6. Hakim Saidmuhammad Husayn. Kisai's unsung kasida.// Bulletin of Farhangiston, 4/10.

7. Ruyohi, Muhammad Amin. Kisoi Marvazi. Life, thoughts and his prose. -Tehran, the seventh edition, 1375. -158 pp.

8. Balami, AbualiMuhammad ibnMuhammad. Tabari history. V.2.-Tehran, 1380.-1632pp.

9. Muin, Muhammad. Persian dictionary. Volume 5. -Tehran: Amiri kabir, 1375. -1229pp.

10.Translation of Tafsiri Tabari. Book 1. -Khujand: Nuri ma'rifat, 2007. - 884pp.

11.Mardoni, Tojiddin. Rudaki and Arabic Literature. -Dushanbe, 2010. - 128 pp.

12. Considerations on the Art of the first Kasida Style// Bulletin of the University. - 2014. - №3 (40). - PP. 36-49.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.