CC BY
4UDC: 532.529(045)(575.1) EDN: https://elibrary.ru/cmlbcr
VERTIKAL DRENAJ SAMARADORLIGINI OSHIRISHDA OQIMCHALI NASOS QOLLASH TEXNOLOGIYASI
Raximov Qudratjon Tashbotirovich1, Otaxonov Maqsud Yusufovich2, Sultonov Rustamjon Subhonali o'g'li3
4exnika fanlari bo'yicha fal-safa doktori (PhD), dotsent, ORCID: 0009-0000-8762-1405, e-mail: qrakhimov.2019@ mail.ru;
2texnika fanlari bo'yicha fal-safa doktori (PhD), dotsent, ORCID: 0000-0003-3969-4436, e-mail: maksud.otakhonov@ bk.ru; 3doktorant,
ORCID: 0000-0001-8992-7010, e-mail: [email protected]
1Toshkent davlat transport universiteti
2'3"Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexani-zatsiyalash muhandislari instituti" Milliy tadqiqot universiteti
Annotatsiya. Vertikal drenaj tizimlari nasosli va quvurli quduqlardan foydalanadigan drenaj tizimlardir. Maqolada vertikal drenaj samaradorligini oshirish uchun oqimchali nasosdan foydalanish taklif etilgan. Oqimchali nasosdagi gidravlik jarayonlarni o'rganish uchun laboratoriya qurilmasi tayyorlandi va tadqiqotlar olib borildi. O'tkazilgan tadqiqotlarda oqimchali nasosdagi so'rish jarayoniga haydash quvuri diametrining ta'siri o'rganildi. Haydash quvuri d = 40mm bo'lganda, injeksiya koeffitsiyentining maksimal qiymati 50%ga yetdi. Laboratoriya tadqiqotlari natijalari tahlili asosida taklif etilgan vertikal drenaj tizimida qo'llaniladigan oqimchali nasosning so'rish qobiliyati va so'rish balandligini aniqlash bo'yicha bog'lanish olindi.
Kalit so'zlar: vertikal drenaj, sizot suv sathi, depression chiziq, oqimchali nasos, soplo, ijeksiya koeffitsiyenti, nisbiy sarf.
ТЕХНОЛОГИЯ ПРИМЕНЕНИЯ СТРУЙНОГО НАСОСА ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ВЕРТИКАЛЬНОГО ДРЕНАЖА
Рахимов Кудратжон Ташботирович1, Отахонов Максуд Юсуфович2, Султонов Рустамжон Субхонали угли3
Доктор философии по техническим наукам (PhD), доцент;
2доктор философии по техническим наукам (PhD), доцент;
3докторант
Ташкентский государственный транспортный университет
"Национальный исследовательский университет «Ташкентский институт инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства»
Аннотация. Вертикальные дренажные системы - это такие системы, в которых используются насосы и буровые скважины. В статье предлагается использовать струйный насос для повышения эффективности вертикального дренажа. Была изготовлена лабораторная установка и проведено исследование по изучению гидравлических процессов в струйном насосе. В проведённом исследовании изучена зависимость процесса всасывания в струйном насосе от диаметра напорной трубы. Коэффициент инжекции достиг максимального значения 50 % при диаметре напорного трубопровода ё = 40 мм. На основе анализа результатов проведённых лабораторных исследований доказана связь показателей всасывающей способности и высоты всасывания струйного насоса, используемого в предлагаемой системе вертикального дренажа.
Ключевые слова: вертикальный дренаж, уровень грунтовых вод, кривая депрессии, струйный насос, сопло, коэффициент инжекции, относителный расход.
doctor of Philosophy in Technical Sciences (PhD), Associate Professor; 2Doctor of Philosophy in Technical Sciences (PhD), Associate Professor; 3Doctoral Student
Tashkent State Transport University 2,3National Research University «Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers»
TECHNOLOGY OF JET PUMP APPLICATION TO IMPROVE EFFICIENCY OF VERTICAL DRAINAGE
Rakhimov Kudratjon Tashbotirovich1, Otakhonov Maksud Yusufovich2, Sultonov Rustamjon Subkhonali ugli3
Abstract. Vertical drainage systems are systems that use pumps and tube wells. The article proposes the use of a jet pump to boost the efficiency of vertical drainage. A laboratory equipment was used study the process of using a jet pump. The research examined the impact of the pressure pipe' diameter on the suction process in a jet pump. The injection coefficient reached a maximum value of 50% at the efficiency of
H^TH6ocnHK^HTHpoBaHHe/citation: Rakhimov, K. T., Otakhonov, M. Yu., & Sultonov, R. S. (2024). Technology of 100 jet pump application to improve efficiency of vertical drainage. (In Uzbek). Science and Innovative Development, 7(3), 100-109.
Kelib tushgan/no^yneHo/ Received: 02.05.2024
Qabul qilingan/npHHHTo/ Accepted: 24.05.2024
Nashr etilgan/ Ony6^HKOBaHo/Published: 28.06.2024
Kirish
Qishloq xo'jaligi ekin maydonlarining meliorativ holatini yaxshilash, shaharsozlik va yo'l quri-lishi, yer osti suvlari sathini pasaytirishda gorizontal va vertikal drenaj tizimlaridan keng miqyos-da foydalaniladi. Gorizontal drenaj tizimlari - ochiq xandaqlar yoki ko'milgan quvurli drenajlar, vertikal drenaj tizimlari - nasosli quduqlar, ochiq qazilgan quduqlar yoki quvurli quduqlardan foydalanadigan drenaj tizimlaridir (Boehmer & Boonstra, 1994; Rakhimov & Sultanov, 2023).
Sug'orish tizimlarida vertikal drenajdan foydalanish birinchi marta XX asr boshida AQShda qo'llanilgan edi. 1923-1925-yillarda AQShda (Arizona) Tuz daryosi vodiysida sho'rlangan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash muammosini hal qilish uchun vertikal drenaj tizimidan foydalanilgan. O'zbekistonda XX asrning 70-yillaridan boshlab Mirzacho'l, Farg'ona vodiysi, Buxoro viloyati va keyinchalik esa Sherobod va Qarshi cho'llarida ham ishlatila boshladi (Rakhimov & Sultanov, 2023).
Dunyoning ko'pgina mamlakatlarida vertikal quduqlardan yer osti suvlari olish va melioratsiyada sizot suvlari sathini pasaytirishda keng foydalaniladi (Akhmedov & Mirkhasilova, 2021; Gasanov, 2012).
Vertikal drenaj tabiiy va iqtisodiy sharoitdan kelib chiqib, 5-120 gektar maydonda ishlatiladi. Ko'pgina hududlarda vertikal drenaj quduqlari yordamida melioratsiya va qishloq xo'jaligi ekinlari sug'oriladi (Akhmedov & Mirkhasilova, 2021; Rakhimov & Sultanov, 2023).
Vertikal drenaj samaradorligini oshirish uchun yechim taklif etilgan. Taklif etilayotgan tizimda oqimchali nasosdan foydalaniladi. Yuqori tezlikdagi birlamchi oqimdan foydalanib, ikkilamchi oqimga impuls beruvchi qurilma oqimchali nasoslar hisoblanadi. Oqimchali nasos konstruksiyasi sodda bo'lib, harakatlanuvchi mexanik qismlar bo'lmagani uchun ko'plab sohalarda keng qo'llaniladi (Grupping et al., 1988; Cunningham & River, 1957; Gosline & O'Brien, 1934).
Oqimchali nasosning bir o'lchamli nazariyasi birinchi marta XX asrning 40-yillarida Gosline & O'Brayen (1934) tomonidan taklif qilingan. Ular oqimchali nasosni boshqarish tenglamalarini ishlab chiqdi. Keyinchalik bu nazariya oqimchali nasos ishqalanish yo'qotishlarini o'z ichiga olgan holda takomillashtirildi. Barcha nazariy tadqiqotlar oqimchali nasoslar uchun bir xil suyuqlikka asoslangan edi. Grupping et al. (1988), Hatziavramidis (1991) va boshqa (Cunningham, 1995) ko'plab olimlar tomonidan nazariy va eksperimental tadqiqotlar olib borilgan hamda nasosning turli qismlarida barcha energiya yo'qotishlari uchun tenglamalar taklif qilingan) .
Oqimchali nasoslar qishloq xo'jaligi, tog'-kon sanoati, neft qazib olish va sanoatning turli sohalarida keng qo'llaniladi. Bundan tashqari, ular mustaqil birlik sifatida yoki nasos agregatlari bilan birgalikda ishlatilishi mumkin. Konstruksiyasining soddaligi va yuqori ishonchliligi tufayli oqimchali nasoslar reaktorlar ishlashi, suvni to'xtatish bilan bog'liq favqulodda vaziyatlar va yong'inga qarshi kurashda ajralmas agregat hisoblanadi (Arifjanov et al., 2017; Li, 1998; Rakhimov & Sultanov, 2023).
Arifjanov et al. (2017) oqimchali nasoslarni suv havzalarini tozalash hamda past bosimli suv ko'tarishda qo'llab, qator tadqiqotlar olib borgan va ilmiy natijalarga erishgan (Abduraimova et al., 2023; Rakhimov & Sultanov, 2023).
the flow meter d = 40 mm in pressure pipe. Based on statistical analysis oflaboratory research findings, a relationship was retrieved to determine the suction capacity and suction height of the jet pump used in the proposed vertical drainage system. Keywords: vertical drainage, groundwater level, covering depression, jet pump, nozzle, injection ratio, relative flow rate.
Oqimchali nasos samaradorligini ta'minlovchi o'lchamlar (soplo shakli, aralashtirish kamerasi uzunligi va diametri) va kesimlar (soplo kesim yuzasi va aralashtirish kamerasi kesim yuzasi) nisbati o'zgarishi ta'siri Winoto et al. (2000) tomonidan o'rganilgan. Oqimchali nasos uchun eng yaxshi soplo kesimi dumaloq va yuqori samaradorlik uchun kesimlar nisbati 0,3 atrofida ekanligi aniqlandi El-Sawaf et al. (2023) tomonidan ham oqimchali nasos ishlashiga ta'sir etuvchi o'lchamlar o'zgarishi hisobga olingan tajriba sinovlari o'tkazildi. Amr Hamza Hassan, Mohamed Shaban Eissa, Walid Aissalar (2021) tomonidan oqimchali nasosning eksperimental va hisoblash suyuqliklar dinamikasi (CFD) tahlillari maydon nisbatini o'zgartirish orqali tadqiq etilgan.
Vertikal drenajlar foydalanish sohalari keng, suvsizlantirish va suv bilan ta'minlashda samarali vosita bo'lsa-da, uning tannarxi yuqori, energiya sarfi ko'p va boshqa bir qator kamchiliklarga ega. Ushbu kamchiliklarni bartaraf etish uchun ko'plab ilmiy izlanishlar olib borilgan va haligacha davom etmoqda.
Material va metodlar
Vertikal drenajlar tizimining energiya sarfi yuqoriligi va boshqa kamchiliklarga qaramay ulardan keng foydalaniladi. Bu kamchiliklar ta'sirini kamaytirish uchun gidravlik hisobini yuqori aniqlikda bajarish lozim.
Drenaj tizimini o'rnatishdan oldin vertikal drenajning gidravlik hisobi amalga oshirilishi kerak. Bu vertikal quvurlar orasidagi masofa va vertikal quvurlar diametrini aniqlashni o'z ichiga oladi. Ushbu parametrlar vertikal drenaj tizimlarini loyihalashda muhim omillar bo'lib, drenaj tizimi samaradorligini belgilaydi (Boehmer & Boonstra, 1994).
Vertikal quvurlar orasidagi masofa drenaj tizimi yaxshi ishlashiga ta'sir qiladi. Quvurlar orasidagi masofa qanchalik kichik bo'lsa, tizim shunchalik samarali bo'ladi. Lekin quduqlar sonining ko'payishi energiya va xarajatlar sarfini oshiradi. Buning oldini olish uchun quduqlar orasidagi masofaning optimal qiymati olinadi. Quvurlar orasidagi optimal masofa tuproq turi va drenaj tizimining gidravlik parametrlariga bog'liq (Boehmer & Boonstra, 1994).
Vertikal drenajning geometrik parametrlariga e'tibor beradigan bo'lsak (1-rasm), quduqlar orasidagi masofa l bo'lib, quduqlarga suv egri chiziqli traektoriya hosil qiladi, ya'ni depression chiziq bo'yicha oqadi.
Quduq
Tuproq yuzasi -
Quduq
T
h
Depresión chiziq
H
i_________________________
К
к
I
L/2
L
1-rasm. Vertikal drenaj quduq geometrik parametrlari
Ekin maydonlarida vertikal drenajlarni qurishdan asosiy maqsad sizot suvlari sathini belgilangan h chuqurlikkacha pasaytirishdir. Ya'ni h1 chuqurlikka tushguncha vertikal drenaj nasosi ma'lum vaqt ishlasa, sizot suvlar sathi h chuqurlikkacha pasayadi. Depression chiziqni tezroq pasaytirish uchun l masofani qisqartirsak, ishlash vaqti, ya'ni elektr energiya sarfi kamayadi, lekin quduqlar soni (qurilish xarajatlari) ortadi.
Vertikal drenajlarda elektr energiya sarfini ularning ishlash vaqtini qisqartirish orqali kamaytirish hamda sizot suvlar sathini zaruriy chuqurlikkacha pasaytirish uchun quyidagi tizim taklif etilmoqda (2-rasm).
2-rasm. Taklif etilayotgan vertikal drenaj tizimi sxemasi
Taklif etilayotgan tizimda vertikal drenaj tizimini 3 qismga ajratish mumkin:
1) vertikal drenaj qismi quduqdan nasos yordamida suvni quvurlarda ko'taradi;
2) oqimchali nasos qismi vertikal drenajdan ma'lum uzoqlikda oqimchali nasos va quvurlardan iborat;
3) ochiq kollektor qismi quvurdan tushgan suv tezligi so'ndirgichga so'ndirilib, kollektorga tushadi.
Jarayonni o'rganishdagi asosiy parametrlarni o'lchov birliklarsiz shaklga keltirish orqali quyidagi ifodalarni olamiz:
nisbiy sarf (injeksiya koeffitsiyenti):
nisbiy napor:
Hnis = ¿7 . (2)
Bu yerda: h - oqimchali nasos so'rish balandligi; H - nasos napori. Tadqiqot natijalari
Vertikal drenaj tizimlarida oqimchali nasosdan foydalanish jarayonini o'rganish uchun laboratoriya qurilmasi tayyorlandi. Laboratoriya qurilmasi nasos, oqimchali nasos, suv yig'ish baklari, manometr va quvurlardan iborat (3-rasm).
A, B, C - suv rezurvorlar; 1 - nasos; 2 - sarfini o'zgartiruvchi jo'mrak; 3 - haydash quvuri; 4 - oqimchali nasos; 5, 7 - manometrlar; 6 - soplo; 8 - so'rish quvuri.
3-rasm. Laboratoriya qurilmasi sxemasi
Laboratoriya qurilmasi nasos (1) yordamida ishga tushiriladi. Nasos haydash (3) quvuriga oqimchali nasos (4) o'rnatilgan. Oqimchali nasos soplosidan (6) oqim katta tezlikda oqib chiqishi natijasida ishchi kameradagi bosim yetishmovchiligi vujudga keladi. Ya'ni ishchi kamerada vakuum hosil bo'ladi va so'rish jarayoni boshlanadi. Ushbu jarayon ta'sirida so'rish quvuri (8) orqali B rezervuardagi suyuqlik ishchi kameraga ko'tariladi. Soplodan chiqayotgan oqim birlamchi (ishchi oqim), so'rilayotgan oqim ikkilamchi oqimlar ishchi kamerasida aralashadi va haydash quvuriga uzatiladi.
Laboratoriya qurilmasidan birlamchi oqim sarfi va bosimi, ikkilamchi sarfi va ko'tarilish balandligi, oqimchali nasosda yo'qolayotgan bosim qiymatlarini olishimiz kerak. Bu qiymatlar nasosning har xil sarf va naporlarida olinib, oqimchali nasos samaradorligi aniqlanadi.
Nasos yordamida har xil sarf va naporlar hoail qilish uchun sarf o'zgartiruvchi jo'mrakdan (2) foydalanamiz. Nasos va oqimchali nasos sarflari hajmiy usulda aniq 1 anadi:
Q1 a ^ (3)
Q2 = ^ (4)
Qs a^bQl+Q2 (5)
W, WB,WC, - mos ravishda A, B, C rezervuarlardagihajm;
Q1 - nasos sarfi;
Q2 - oqimchali nasos sarfi;
Q3 - umumiy sarf.
Oqimchali nasosga kirish va chiqishdagi bosimlar manometrlar (5, 7) yordamida aniqlanadi.
Oqimchali nasos o'lchamlariga keladigan bo'lsak (4-rasm), soplo diametri (d0) 10 mm, ishchi suyuqlik quvuri diametri (dj 20 mm, so'ruvchi quvur diametri (d2) 20 mm, aralashtirish kamerasi diametri (d3) 25 mm ni tashkil qiladi. Tajribalar Al ning optimal qiymatlarida (25-35 mm) o'tkazildi.
d0 - aktiv naycha (soplo) diametri; d1 - ishchi suyuqlik quvuri diametri; d2 -so'ruvchi quvur diametri; d3 - aralashtirish kamerasi diametri; d - haydash quvuri diametri; Д1 - soplo va aralashtirish kamerasi
orasidagi masofa.
4-rasm. Oqimchali nasos geometrik parametrlari
Laboratoriya qurilmasida o'tkazilgan tajribalar oqimchali nasosdagi so'rish jarayoniga haydash quvurining (d) diametri ta'sirini o'rganishga qaratildi. Bu ta'sirni o'rganish uchun haydash quvurining ikki xil diametrida (d = 25 mm, d = 40 mm) tajribalar olib borildi. Tajribalarda 2 xil diametrdagi tezlik va bosim o'zgarishlari, shuningdek, ijeksiya koeffitsiyentlari va hosil bo'layotgan qarshiliklar solishtirildi. Olingan natijalar tahlil qilinib, haydash quvurining qaysi diametri oqimchali nasosning so'rish jarayoniga samarali ta'sir ko'rsatishi aniqlandi.
Tadqiqot natijalari tahlili
Laboratoriya qurilmasida olingan natijalarni tahlil qilish qulay bo'lishi uchun parametrlarning o'lchov birliklarsiz shaklga keltirib olinishi jarayonni o'rganishda modellashtirish talablariga ham asos bo'ladi. Quyida haydash quvurining 2 xil diametrida o'tkazilgan tajribalardan olingan qiymatlar keltirilgan.
1-jadval
d = 25 mm bo'lgan haydash quvurida o'tkazilgan tajriba jadvali
№ H, sm qK sm3/s H, sm q2- sm3/s Q3- sm3/s H . nis q
1 300 1031,91 85 33,8757 1065,78 0,28333 0,03283
2 400 916,316 85 45,509 961,825 0,2125 0,04967
3 500 1027,97 85 51,4286 1079,4 0,17 0,05003
4 600 1085 85 79,4118 1164,41 0,14167 0,07319
5 700 1254,76 85 110,204 1364,96 0,12143 0,08783
6 800 1269,42 85 132,029 1401,45 0,10625 0,10401
7 900 1313,38 85 148,311 1461,69 0,09444 0,11292
8 1000 1425,3 85 208,638 1633,94 0,085 0,14638
2-jadval
d = 40 mm bo'lgan haydash quvurida o'tkazilgan tajriba jadvali
№ H, sm Q1' sm3/s H, sm q2> sm3/s H nis Q3' sm3/s q
1 250 811,272 95 83,2691 0,38 894,541 0,10264
2 300 822,394 95 160,38 0,31667 982,774 0,19502
3 400 1046,4 95 313,953 0,2375 1360,35 0,30003
4 400 955,56 95 207,055 0,2375 1162,62 0,21668
5 400 1018,01 95 283,613 0,2375 1301,63 0,27859
6 500 1050,63 95 379,427 0,19 1430,06 0,36114
7 500 1151,95 95 468,019 0,19 1619,97 0,40628
8 600 1244,49 95 505,618 0,15833 1750,1 0,40628
9 700 1311,05 95 568,182 0,13571 1879,23 0,43338
10 800 1408,65 95 654,07 0,11875 2062,72 0,46432
11 900 1393,03 95 696,594 0,10556 2089,63 0,50006
12 1000 1534,36 95 767,263 0,095 2301,62 0,50006
Yuqorida keltirilgan 1- va 2-jadvallar asosida oqimchali nasos samaradorligi oshishi haydash quvuri diametriga bog'liqligini aniqlash uchun quyidagi grafiklar tuzildi. Ushbu grafiklarda nisbiy napor va ijeksiya koeffitsiyentining bog'liqliklari keltirilgan.
q
0,16
0,14
0Д2
0,1
0,08
0,06
0,04
0,02
0 -0
5-rasm. Haydash quvuri d = 25 mm bo'lganda, nisbiy naporning ijeksiya koeffitsiyentiga
bog'liqlik grafigi
•
/1 ,007 lx" = 0 97S 191
y-C R2 2
0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3
q
0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0
6-rasm. Haydash quvuri d = 40 mm bo'lganda, nisbiy naporning ijeksiya koeffitsiyentiga
bog'liqlik grafigi
Yuqoridagi grafiklarni bir-biriga nisbatan taqqoslash orqali oqimchali nasos samaradorligini ifodalovchi asosiy parametrlar haydash quvurining d = 40 mm qiymatida oshayotganini kuzatishimiz mumkin. d = 40 mm bo'lgandagi ijeksiya koeffitsiyentining maksimal qiymati d = 25 mm ga nisbatan 3 baravar, ya'ni 14 % dan 50 %ga oshgan. So'rish balandligi ham d = 25 mm ga nisbatan ortga n.
Laboratoriya tadqiqotlari natijalarin ttg statistik tahlili a sosida taklif etilgan vertikal drenaj tizimida qo'llaniladigan oqimchali nasosntng so'rish qobiliyati va so'rish balandligini aniqlash bo'yicha bog'lanish olindi (6):
| = 0,055 g)-"'3 (6]
Bu yerda Q1 - nasos sarfi;
Q2 - oqimchali nasos sarfi;
H - nasos napori;
h -oqimchali nasos so'rish balandligi.
(6) bog'lanishdan foydalanib, o c^im.c]5íilt na+osning so'rish qobiliyati quyidagicha aniqlanadi:
/Ti--1,03
Q2 m 0,05ll(2i (1/) (7)
(6) bog'lanishdan foydalanib, oqimchali nasosting so'rish balandligi quyidagicha aniqlanadi:
(o \0,97
h m 0,06H (8)
(6) bog'lanishdan foydalanib, oqimchali nasos ishlashini ta'minlaydigan nasos parametrlarining nasos sarfi (Q) va nasosnapori(H) quyidagicha aniqlanadi:
♦— ч •
a:.A
у — U,UJJA---- R2 = 0 8443 л
0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4
О
nasos sarfi: Q. =—— I —) (9)
^1 0,055 v J
nasos napori: H = (10)
Xulosalar
Olib borilgan izlanishlar tahlilidan ma'lum bo'ldiki, oqimchali nasoslar qurilish va boshqa ko'plab sohalarda qo'llanib kelingan. Taklif etilayotgan tizimda, ya'ni vertikal drenaj tizimlar samaradorligini oshirishda oqimchali nasosni qo'llash bo'yicha izlanish va laboratoriya tadqiqotlari o'tkazildi. Tadqiqotlar o'tkazish uchun laboratoriya qurilmasi ishlab chiqildi. Laboratoriya qurilmasida o'tkazilgan tajribalar oqimchali nasosdagi so'rish jarayoniga haydash quvuri (d) diametri ta'sirini o'rganishga qaratildi. Oqimchali nasosning faqat haydash quvuri diametri (d = 25 mm, d = 40 mm) o'zgartirilib, uning samaradorligini ifodalovchi nisbiy napor (Hn¡s) va ijeksiya koeffitsiyentlari (q) aniqlandi. Olingan natijalardan samarador diametrning (d = 40 mm) ijeksiya koeffitsiyenti maksimal qiymati 50%ni tashkil etdi. Tanlangan samarador diametrdagi nisbiy napor (Hn¡s) va ijeksiya koeffitsiyenti (q) bog'liqlik grafigidan korrelyatsiya koeffitsiyenti va bog'liqlik funksiyasi olindi. Olingan bog'liqlik funksiyasi orqali oqimchali nasosning so'rish qobiliyati va so'rish balandligini aniqlash ifodalari tavsiya etildi.
REFERENCES
1. Abduraimova, D.A., Otakhonov, M. Y., Ibragimova, Z. I., & Allayorova, D. S. (2023). Effect of deformation processes on hydraulic efficiency in open drainages. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science, 1231, 012066. https://doi.org/10.1088/1755-1315/123iyi/012066.
2. Abduraimova, D., Otakhonov, M., Jonkobilov, U., & Melikuziev, S. (2023). Digging and cleaning collectors using excavators equipped with innovative automatic control navigator. E3S Web of Conferences, 390. EDP Sciences.
3. Akhmedov, I., & Mirkhasilova, Z. (2021). Construction of vertical drainage wells using corrosion resistant materials. E3S Web of Conferences CONMECHYDRO, 264, 04016. https://doi.org/10.1051/ e3sconf/20212640401
4. Arifjanov, A. M., Rahimov, Q. T., & Abduraimova, D. A. (2017). Hydrotransport of exceptional flow in pipelines with various pulls. European Science Review, 124-126. Austria, Vienna/
5. Arifjanov,A., Samiyev, L., Xoshimov, S., Shaymardanov, S., & Tadjiboyev, S. (2023). Transport capacity of flow in earthline channels. E3S Web of Conferences (CONMECHYDRO), 401, 01020. https:// doi.org/10.1051/e3sconf/202340101020
6. Boehmer, W. K., & Boonstra, J. (1994). Tubewell Drainage Systems. In H. P.Ritzema (Ed.). Drainage Principles and Applications (chapter 22, pp. 931-964). International Institute for Land Reclamation and Improvement (ILRI), Wageningen, The Netherlands.
7. Cunningham, R. G. (1995). Liquid jet pumps for two-phase flows. ASME J. Fluids Engrg., 117, 309-316.
8. Cunningham, R. G., & River, W. (1957). Jet-pump theory and performance with fluid of high viscosity. Trans. ASME, 79, 1807-1820.
9. El-Sawaf, A., Halawa, M.A., Younes, M. A., & Teaima, I. R. (2011). Study of the different parameters that influence on the performance of water jet pump. Fifteenth International Water Technology Conference IWTC, 15. Alexandria, Egypt.
10. Gasanov, S. T. (2012). Vakuum-skvazhiny i ikh raschyot [Vacuum wells and their calculation]. (In Russian). Prospects for Science, 7 (34).
11. Gosline, J. E., & O'Brien, M. P. (1934). The water jet pump. Univ. of Calif. Publ. in Engrg., 3 (3), 167-190.
12. Grupping, A. W., Coppes, J. L. R., & Groot, J. G. (1988, February). Fundamentals of oilwell jet pumping. SPE Production Engrg., 9-14.
13. Hassan, A.H., Eissa, M. Sh., & Aissa, W.A. (2021, July). Parametric Study of Water Jet Pump Performance. International Journal of Applied Energy Systems, 3 (2).
14. Hatziavramidis, D. T. (1991, November). Modeling and design of jet pumps. SPE Production Engrg., 413-419.
15. Latipov, N., Abduraimova, D., Ibragimova, Z., Otakhonov, M., & Hamdamov, M. (2023). Numerical simulation of combustion processes. E3S Web of Conferences, 401, 03072. EDP Sciences.
16. Li, H. (1998). Performance Study of a Jet Pump. M. Engr. thesis, National Univ. of Singapore, Singapore.
17. Rakhimov, K., & Sultanov, R. (2023). Use of jet pump in vertical drainage systems. E3S Web of Conferences (CONMECHYDRO), 401, 03074. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202340101048
18. Rakhimov, K., Melikuziyev, S., & Sultanov, R. (2023). Coefficient of hydraulic friction of plastic pipes. E3S Web of Conferences (CONMECHYDRO), 401, 01042. https://doi.org/10.1051/ e3sconf/202340101042
19. Rakhimov, Q., Ahmedkhodjaeva, I., Rakhimov, A., Abduraimova, D., & Latipov, N. (2022). Influence of Kinematic Flow Parameters on Vacuum in Jetters. AIP Conference Proceedings, 2432, 030068.
20. Winoto, S. H., Li, H., & Shah, D. A. (2000). Efficiency of Jet Pumps. Journal of Hydraulic Engineering, 126(2). https://doi.org/doi.org/10.1061/(ASCE)0733-9429(2000)126:2(150)
21. Xoshimov, S., Atakulov, D., Yalgashev, O., Komilov, S., & Boykulov, J. (2023). Evaluation of sedimentation of water reservoirs with modern technologies. E3S Web of Conferences, 365. https://doi. org/10.1051/e3sconf/202336503033
