CC BY
1вашдати милл1 ва рушди мактабшои олии омузгории
толикистон дар солшои сошибистиклол!
махмуд абдуллоев
доктори илмаои таърих, профессори кафедраи таърихи халки толики Донишгоаи давлатии
Кулоб ба номи Абуабдуллоаи Рудак!
мешрафруз холмуродова
дотсенти кафедраи таърихи халки толики Донишгоаи давлатии Кулоб ба номи
Абуабдуллоаи Рудак!
Муаллифон дар маколаи мазкур вазъияти мактабпои олии омузгории Лумпурии Толикистонро дар солпои сопибистиклолг дар асоси далелу санадпои оморг ва дигар маълумоти илмг таплил намудаанд.
Дар солпои сопибистиклолг ва вапдати миллг мактабпои олии мамлакат паматарафа рушд намуданд. Аз лумла, аз филиал ба мактабпои олии мустакил табдил ёфтани якчанд мактабпои олии омузгорг, аз донишкада ба донишгоп табдил ёфтани онпо. Мустапкам шудани базаи моддг- техникии онпо. Падидаи дигаре, ки дар солпои сопибистиклолг ба вукуъ омад, ин тибки квотаи Президентг кабул намудани духтарон ва баъдан писарон ба мактабпои олии мамлакат. Омили дигаре, ки ба болоравии сифати таълим таъсир расонд, воридшавии мактабпои олии Лумпурии Толикистон ба фазои ягонаи тапсилот, таълими кредитг ва ташкилшавии Маркази миллии тестг мебошад.
Калидвожапо: вапдат, истиклолият, мактаби олг, маориф, Вазорати маориф, омузгорг, донишлуён, квотаи Президентг, донишкада, донишгоп.
национальное единство и развитие высшей педагогической
школы республики таджикистан в годы независимости
Авторы в данной статье расматривают состояние высшей педагогической школы Республики Таджикистан в годы независимости на основе статистических данных и других документов.
В годы независимости высшая педагогическая школа получила все- стороннее развитие. В частности, филиалы некоторых педагогических ВУЗ-ов были превращены в самостоятельные ВУЗы, из педагогических институтов переобразовались университеты, укрепилась их материально-техническая база. Другое явление, которое появилось в годы независимости, это также президентские квоты для принятия в высшие школы страны. На качество образования повлияло также вхождение высшей школы Республики Таджикистан в единое международное пространство образования, кредитная система и образование Национального Центра тестирования.
Ключевые слова: Национальное единство, независимость, высшая школа, образования, Министерство образования и науки, педагогический институт, студенты, президентская квота, университеты.
national unity and the development of higher pedagogical schools of the republic of tajikistan in the years of independence
The author of this article shows the state of the higher pedagogical school of the Republic of Tajikistan in the years of independence on the basis of strategical data and other documents. In the years of independence and National Unity vissa pedagogical school received all-party development. In casest his branches some pedagogical cause was transmute independent universities of teacher training institutes has remaking in universities strengthened their materia-technical base. Another
phenomenon that appeared in the years of independence, it is through the presidential quota for girls and boys were adopted by the higher schools of the country. Another phenomenon, which affected the quality of education, is joining the higher school of the Republic of Tajikistan into the international space of education, the credit system and the formation of National Testing Center.
Keywords: National Unity, independence, graduate school of education, Department of home education, teaching, students, prezidenst quotas, pedagogical institutes, universities.
Маориф соаае ба аисоб меравад, ки барои ояндаи солим ва дурахшони аар халку миллат заминааои боэътимод мегузорад. Он яке аз соаааои афзалиятнок ва калид! ба шумор рафта, иктисодиети тараккикарда, илтимоиети рушдефта, маънавиети баланд ва ояндаи дурахшони Толикистони соаибистиклол ба мактабу маориф вобастагии бевосита дорад. Нобасомониаои солаои аввали соаибистиклолии Лумаурии Толикистон катори дигар соааао ба системаи мактабу маорифи кишвар зарари гушношунид расонид, аз лумла вайрону валангор гардидани муассисааои таълим!, аз фаъолият бозмондани аксарияти мактабаои таасилоти миенаи умум!, аз кор рафтани омузгорони соаибталриба, нарасидани муаллимони соаав! дар мактабао, маоши хеле пасти кормандони соаа, аз таасил дар канор мондани духтарон, нарасидани маводи таълим!-метод! ва гайраао. Мувофики маълумотаои омор! хисороти ба соааи маориф расонидаи ланги таамил! зиеда аз 1 миллиард сомониро ташкил медиаад. Дар чунин аолат дар системаи маорифи кишвар низоми ягонаи коргузор! ва роабар! мавлуд набуд. Ба таври умум! хулоса намоем, соааи маорифи кишвар ба пурраг! фалал гардида буд ва ба шароити ба амал омада омода набуд.
Баъди баргузор гардидани Иллосияи таърихии 16-уми Шурои Олии Лумаурии Толикистон ва ба фаъолият огоз намудани йукумати нави кишвар бо сарварии фарзанди фарзонаи миллат, Асосгузори сулау ваадати милл!- Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон,муатарам Эмомал! Раамон раванди пастравии системаи маориф боздошта шуд ва лиаати ба эътидол овардани вазъи муътадил кораои зиеде ба сомон расонида шуд. Дар натилаи андешидани тадбираои зарур! дар нимсолаи аввали соли 1993 дар аксарияти муассисааои таълим! машгулиятао огоз гардида, хонандагони аз мактаб рафта, боз ба таасил лалб карда шуданд. Дар соли хониши 1993-1994 иштироки хонандагон ба дарсао дар минтакааои лангзада 70-85 фисадро ташкил медод. Гарчанде ки солаои 1992-1995 барои Лумаурии Толикистон давраи аз аама вазнинтарин ба аисоб меравад, ба аамаи ин нигоа накарда муассисааои таълим! фаъолият бурда, мунтазам рушд намуданд.
йукумати навтаъсиси кишвар дар сиесати илтимоии худ муносибатаои сифатан нави идоракунии соааи илму маорифро ба миен гузошт. Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал! Раамон аз рузаои аввали ба фаъолият огоз намудан, дар сиесати маорифпарварона ва ояндасози худ маорифро дар макоми аввал гузошта, онро яке аз соаааои афзалиятнок ва калид! эълон намуд. Муносибати дуруст ва содикона нисбати соааи маорифи кишвар барои рушду нумуи минбаъдаи он лунбиши лиддие ба миен овард, ки дастовардаои мусбии он солаои минбаъда баръало эасос гардидаанд.
Асосгузори сулау ваадати милл! - Пешвои миллат,Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал! Раамон зимни суханрони худ дар мулокот бо кормандони соааи маориф 22-юми декабри соли 2005 таъкид намуда буданд, ки «Толикистон дар миени лумауриаои собик Иттиаоди Шурав! лумаурии аз аама кафомонда буд. Баъди бараам хурдани он дар кишвари мо дар натилаи мунокишааои сиес! ва муковимати мусаллааона тамоми рукнаои аокимияти давлат! фалал гардиданд ва аамаи соааао махсусан маориф дучори буарони шадид шуд, зарари молияв! аз ланги таамил! ба 7 миллиард доллар баробар шуд. [1]
Тибки маълумоти Вазорати маорифи Лумаурии Толикистон танао дар 9 моаи соли 1993 ба муассисааои таълим! ва тобеи он зиеда аз 3 миллиард сум (бо нархи соли 1993) зарар расонда шуда буд. [2] йукумати Лумаурии Толикистон баъди ба имзо расидани Созишномаи истикрори сула ва ризояти милл! барои рафъи окибатаои ланги таамил!
махсусан ба эътидол овардани вазъи муассисааои таълимии лумаур! тадбираои зиед андешид. Вале низоми тайер намудани мутахассисони варзидаи лавобгуи талаботи замон ва бозори меанат, таъмини сифати таълим, баланд бардоштани сатаи дониш ва малакаву мааорати касбии хатмкунандагон ба ислоаоти лидд! ниезманд буд. Яке аз вазифааои асосии ислоаоти соааи маориф, аз лумла мактаби ол!, ворид шудан ба фазои таасилоти ягонаи лааон!, пайвастани технологияи иттилоотиву коммуникатсионии муосир дар лараени таълим маасуб меефт. [3]
Дар ин самт Вазорати маорифи лумаур! ислоаотро аз талдиди назар намудани асноди меъерию аукукии соаа огоз намуд. Якчанд конуну карорао аз кабили Конуни Лумаурии Толикистон «Дар бораи маориф» (1993), карораои йукумати Лумаурии Толикистон «Дар бораи ба зинаи якуми мактабаои ол! дохил намудани мактабаои миенаи махсус» (№ 480 аз 17.09.1993), «Дар бораи такмили сохтори таълимоти ол!» (№ 519 аз 14.08.1995) ва зиеда аз 10 низомномаву Стандарти давлатии таасилот оид ба кабули фаъолияти мактаби олиро кабул намуд.
Дар солаои аввали соаибистиклол! кисми зиеди донишкадааои омузгор! ба донишгоааои давлат! табдил дода шуданд. Донишкадааои омузгории Кулоб, Кургонтеппа, Хуланд ва Хоруг донишгоаи давлат! эълон шуданд.
Падидаи наве, ки дар ибтидои гузариш ба истиклолияти комил ба назар мерасад ташкил шудани мактабаои олии типпи нав дар лумаур! буд. Бояд кайд намуд, ки кисми бештари мактабаои нав асосан тибки шартнома ва е бо шакли омехта (давлатию тилорат!) ба фаъолият огоз намуданд. Аз лумла, Донишкадаи аарбии Толикистон (1992), Мактаби олии Вазорати кораои дохил! (соли1991), (феълан Академияи Вазорати кораои дохил!), Донишгоаи технолог! (1990 аввал ба сифати донишкада), Донишкадаи соаибкор! ва хизмат (соли1990), Донишгоаи иктисод! (соли 1996 аввал бо номи Донишкадаи андоз ва аукук), Донишгоаи славянии Русияю Толикистон (1996), Донишкадаи аукук, тилорат ва сиесат (соли 1993 дар Хуланд) феълан Донишгоаи аукук, бизнес ва сиесати Толикистон ташкил гардиданд. Яке аз навигариаои раванди таасил дар мактабаои олии лумаур!, ки солаои 90-ум ба вукуъ пайваст, ин ба роа мондани таасилоти шартномав! буд. Тибки маълумоти Вазорати маорифи лумаур! аз 1-уми октябри соли 1993 дар тамоми мактабаои ол! 2568 нафар донишлуен аз руи шартнома таасил менамуданд. [4]
Дигаргунсозиао ва тагйиротаои микдорию сифат! на танао дар теъдоди донишлуену омузгорон ба амал меомаданд, инчунин раванди таълим, накшаао ва барномааои таълим! низ аз нав талдиди назар мешуданд. Бо максади ба низом даровардани раванди таълим дар муассисааои таасилоти миена ва олии касбие, ки омузгор тайер менамуданд. Аз соли 1997 сар карда дар дар тамоми мактабаои олии омузгории лумаур! низоми бисерзинагии таълим лор! шуд.[5] Тибки ин дигаргун! дар мактабаои ол! мутахассиси хурд, бакалавр ва магистр тайер карда мешаванд.
Дар солаои соаибистиклолии лумаур! таасилоти миена ва олии касб! инкишоф ефт. Дар пешравии ин самти таасилот кабули Конуни Лумаурии Толикистон «Дар бораи таасилоти ол! ва баъди хатми мактаби ол!» таъсири мусбат расонд.
Дар даврони истиклолият ва баъди ба имзо расидани Созишномаи истикрори сула ва ваадати милл! шумораи муассисааои таасилоти олии касб! ба теъдод афзуд. Шумораи онао аз 13 адади соли 1991 ба 28 адад дар соли 1999 ва шумораи донишлуен аз 63, 9 аазор нафар ба 79,2 аазор нафар расид. Агар дар соли таасили 1991-1992 13 муассисаи таасилоти олии касб! фаъолият мекарда бошад, пас имруз дар лумаур! 39 муассисааои таасилоти олии касб! фаъолият менамоянд, ки аз ин микдор 14 донишгоа, 15 донишкада, 3 филиали муассисаи таасилоти олии касбии Федератсияи Россия, филиали Донишгоаи технологии Толикистон дар шаари Исфара, Консерваторияи милл! ва 4 муассисаи таълимии макомоти кудрат! мебошад. Дар ин муассисааои таълим! агар соли 1991 1835 нафар номзади илм ва 226 доктори илм фаъолият намуда бошад. Айни замон, яъне дар соли таасили 2016-2017, зиеда аз 2000 номзади илм ва 500 доктори илм ба донишлуен дарс мегуянд.
Икдоми дигаре, ки бо ибтикори Асосгузори сулау ваадати милл! - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал! Раамон соли 1997 ибтидо гирифт ба муассисааои таасилоти олии касбии лумаур! кабул намудани духтарони деаоти дурдаст тибки квотаи Президент! буд. Ин намуди таасили гайриозмунии максаднок имруз низ идома дорад ба гайр аз духтарон писарон низ барои таасил фиристода мешаванд. Бояд кайд намуд, ки макомоти дахлдори аокимияти мааалл! накшаи кабули духтаронро тибки квота на аама вакт пурраю босифат илро карда метавонист. Баъдан нафароне, ки кобилияти хуби таасилро надоштанд барои кабул тавсия мегардиданд. Масалан, соли 1998 ба лойи 774 нафар 330 нафар, соли 1999 аз 762 нафари накшав!, 434 нафар кабул карда шуд, соли 2000 -ум низ мутаносибан ба 779 лой 517 нафар кабул карда шуданд. [6]
Дар тайер кардани мутахассисон вобаста ба талаботи ноаияаои дурдасти куаистон Фармони Президенти Лумаурии Толикистон ва Карори йукумати Лумаурии Толикистон «Дар бораи ба низом даровардани кабули духтарон ба мактабаои олии Лумаурии Толикистон тибки квотаи Президент! барои солаои 2001-2005» таъсири мусбат расонид.
Агар соли таасили 1991-1992 кабули донишлуен ба муассисааои таасилоти олии касб! 20,1 аазор нафар, хатм 12 аазор нафар, шумораи умумии донишлуен 84,3 аазор нафарро ташкил медод, пас соли таасили 2015-2016 кабули донишлуен ба муассисааои таасилоти олии касб! 40,7 аазор нафар, хатм 28 4813 нафар , шумораи умумии донишлуен дар малмуъ 184 401 нафарро ташкил дод.
Тайи солаои 1997-2015 ба 20 муассисаи таасилоти олии касбии лумаур! 16 030 нафар донишлу, аз ин микдор 9554 духтар ва 6476 писар тибки квотаи Президенти Лумаурии Толикистон тарики суабат (беимтиаон) кабул гардиданд.
Дар ин муддат зиеда аз 8349 нафар духтарону писарон (5923 нафар духтар ва 2426 нафар писар) тибки квотаи Президенти Лумаурии Толикистон муассисааои таасилоти олии касбии кишварро хатм намуда, мувофики роахат ба лойи истикомати худ барои кору фаъолият фиристонида шуданд.
Соаибистиклол гардидани лумаур! дар назди муассисааои таълим! вазифаи муаими дигар, тарбияи насли наврасро дар заминаи анъанааои милл! ва арзишаои гуманистию инсондуст!, аисси меаанпараст! ва ифтихори миллиро пеш гузошт. То ба эътидол омадани авзои сиесии лумаур!, имзо шудани Созишномаи истикрори сула ва ризоияти милл!, раванди кораои тарбияв! равиши пешинаи худро аз даст дода буд. Вале аз нимаи дуюми солаои 90-ум сар карда, раванди кораои тарбияв! низ тадрилан ба низом меомад. Дар гузаронидани кораои тарбияв! ташкилотаои ламъиятии мактабаои олии мамлакат бештар саамгузор буданд. Бо максади танзими кораои тарбияв! бо карори Вазорати маорифи лумаур! аз сентябри соли 2000-ум дар назди мактабаои ол! зерсохтори мустакили шуъбаи тарбия ташкил дода шуд.
Дигаргуниаои дар давраи аввали истиклолият ба амал омада, вазъи илтимоию иктисодии лумаур! ба раванди кораои илм!-тадкикот! низ бетаъсир намонд. Давоми солаои 1990-1999 ягон нафар аз омузгорони макотиби олии лумаур! соаиби унвони профессор ва е дотсенти кафедра нашуданд. [7]
Давраи ру ба эътидоловарии кораои илм! ва метод! солаои 1995-1999 маасуб меебад. Дар ин солао йукумати лумаур! тавонист бо давлатаои хорил! махсусан аъзои ИДМ як зумра шартномаву созишномааоро ба имзо расонанд ва ба аамкорию равобити илмии муассисааои илм! ва таълимии марказаои калони хорил! ибтидо гузорад. Аз лумла, аз соли 1999 сар карда то имруз ауллатаои устодони мактабаои олии лумаур! аз мушовараи Вазорати маориф ва илм гузаронида шуда, барои дарефти унвонаои илмии профессор! ва дотсент! ба Вазорати маориф ва илми Федератсияи Русия фиристода мешавад.
Муътадил гардидани вазъи сиесии лумаур!, ба танзим омадани раванди таълим, рушди кораои илм!-тадкикот! имконият медод, ки донишлуен низ ба кораои илм! ва элодкор! лалб карда шаванд. Навиштани рисолааои диплом! ва аимояи он пеш аз аама ба роа монда шуда, иштироки донишлуени донишгоаао дар озмоишгоааои
байнидонишгоаии мактабаои олии лумаур! аз нав огоз ёфт. Солаои 2000-ум идораи илми Вазорати маорифи лумаур! ба гузаронидани Озмуни лумауриявии донишлуёни мактабаои ол! таати унвони «Донишлу ва пешрафти илму техника» аз нав ба кор шуруъ намуд. [8]
Асосгузори сулау ваадати милл! - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал! Раамон дар Паёми соли 2015 ба Маллиси Олии Лумаурии Толикистон изаор дошт, ки «йукумати мамлакат бо максади рушди босуботи соааи маориф аамчун самти афзалиятнок, дар сиёсати илтимо! тамоми тадбираои заруриро амал! менамояд. Соли 2014 лиаати пешрафти соаа беш аз 2,5 млрд. сомон!, соли 2015 ба 3 млрд. сомон! лудо гардида буд [9] ва соли 2016 3 млрд. 150 млн. сомон! пешбин! шуда буд, [10] ки нисбати соли 2015 10 фоиз ва дар мукоиса ба 10 соли пешин 13 баробар зиёд мебошад».
Президенти кишвар дар Паёми навбатии худ ба Маллиси Ол! (22.12.2017) изаор изаор дошт, ки «Танао дар доираи «Барномаи давлатии сохтмон, таъмиру азнавсозии мактабао барои солаои 2008-2015» дар соааи маориф аз аисоби аамаи сарчашмааои маблаггузор! шумораи муассисааои таълимии аз хонааои шахс! ва вагонао пурра бароварда шуда, азнавсоз! ва бунёдгардида беш аз 800 ва маблаги умумии барои ин кор сарфшуда 600 миллион сомониро ташкил медиаад.
Факат соли 2016 аз аисоби аамаи сарчашмаао 201 бинои таълим! ба маблаги 540 миллион сомон! бунёд ва азнавсоз! гардида, 39 аазор лойи нишаст муаайё карда шуд. Ин раванд дар доираи барномааои давлат! солаои минбаъда низ идома ёфта, ба беабудии инфрасохтор ва таакими пояаои моддиву техникии соааи маориф мусоидат намуд.
То замони истиклолият дар Толикистон 13 муассисаи таасилоти ол! бо 70 аазор нафар донишлу фаъолият мекард. йоло микдори ин муассисаао ба 39 ва шумораи донишлуён ба 170 аазор нафар расидааст.
Илова бар ин, зиёда аз 30 аазор нафар лавонони лаёкатманди мо аз аисоби давлат дар муассисааои таасилоти олии кишвараои пешрафтаи хорил! таасил мекунанд.» [11]
йукумати Лумаурии Толикистон соааи маорифро соааи афзалиятнок эълон намуда, Асосгузори сулау ваадати милл! - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал! Раамон ба вазъи соааи маориф ва рушди инкишофи он, сифати тайёр кардани кадраои баландихтисос, сатау сифати донишандузии донишлуён дар аама намудаои муассисааои таълим! таваллуаи хоса зоаир менамояд.
Бо назардошти аамкадами лааони мутаммаддин гардонидани раванди таълим дар мактабаои ол! шакл ва мазмуни он ба низоми кредитии таасилот мувофик гардонида шуда, айни замон тамоми мактабаои олии кишвар тибки ин низом кору фаъолият менамоянд. Бо низоми кредит! ба амал баровардани лараёни таълим ба мо имконият пеш меоварад, ки мутахассисони соаавиро мутобик ба стандартаои лааон! омода намуда, сата ва сифати кори онаоро ба лааониён муарриф! намоем.
Омили дигари болоравии сифати таълим воридшавии мактаби ол! ба фазои ягонаи таасилот, таълими ба ракобат тобоварии он дар бозори лааонии меанат, инкишофи аамкориаои судманди тарафайн бо мактабаои олии пешкадами мамлакатаои хорилии дуру наздик оид ба табодули донишлуён, устодон, накшаю барномааои таълим! бо максади омузиш ва лор! намудани талрибаи пешкадами аамдигар буд.
Бо дастгирии йукумати Лумаурии Толикистон Вазорати маориф ва илми Лумаурии Толикистон максад ва вазифааои таасилотро барои солаои минбаъда муайян карда, баари амал! гаштани онао чорааои зарур! меандешанд. Махсусан ба масъалааои ворид гардидани ба фазои ягонаи байналмилалии таасилот дар алокаманд! бо фараангу маърифат ва тамаддуни башар! бо роааои пайдо кардани мазмуну мундарилаи нави таасилот чун Лумаурии Толикистон узви ломеаи лааон! аст ва дастовардаои ломеаи башариро, ки ба инкишофи шахс ва ломеа мусоидат менамояд, кабул карда ва дар ин раванд саам гузошта истодааст.
Ворид шудан ба фазой лааонии таасилот, имконият медиаад, ки хатмкунандагони муассисааои таасилоти миёнаи умумии Лумаурии Толикистон бе мамоният дар муассисааои таълими олии кишвараои пешрафта таасилоти касбиро идома диаанд.
Дар низоми таасилоти олии касб'1 Толикистони соаибистиклол тайи даа соли охир натилааои дилхоа ба даст овардааст. Дар заминаи кабули Консепсияи рушди муассисааои таасилоти олии касбии Лумаурии Толикистон ва Барномаи рушди муассисааои таасилоти олии касбии Лумаурии Толикистон, Стратегияи миллии рушди маорифи Толикистон то соли 2020 ва дигар санаду ауллатаои меъёрию аукукии соааи илм ва маориф, низоми таасилоти олии касбии кишвар ба як катор дастовардао ноил гардидааст.
Дар тамоми муассисааои таасилоти олии касбии кишвар низоми кредитии таасилот лор'1 мебошад.
Асосгузори сулау ваадати милл'1 - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал'1 Раамон дар Паёми соли 2015 ба Маллиси Олии Лумаурии Толикистон таъкид намуда буданд, ки Толикистони соаибистиклол аамчун давлати мустакили ломеаи лааош ба чунин раванди навгаро'1 ба фараангу маърифати тамаддуни башар'1 ворид мегардад.
Ба сатаи маълумоти муосири байналмилал'1 расидан пеш аз аама бо назардошти раванди лааонии таасилот аз лиаати илм'1 асоснок намудани стандартао ва накшаву барномааои таълим'1, такмил ва тарарезии асноди аукукию меъёр!', баланд бардоштани савияи дониш ва конеъ гардонидани талаботи шахс ба инкишоф, таъминоти рушди илтимо'1 ва мутаносиби сатаи зиндагии ломеа муяссар мегардад.
Боиси каноатмандии аар як шаарванди кишвар аст, ки бо дастгирии Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал'1 Раамон муддати се сол мешавад, ки дар кишвар Маркази миллии тест' ба фаъолият огоз намуд. Ба фаъолият огоз намудани ин марказ имконият пеш овард, ки шафофияти кабули довталабон ба мактабаои ол'1 пурра таъмин карда шуда, сафи донишлуёни мактабаои олиро аз аисоби хонандагони босаводу лаёкатманд пурра гардонад.
Асосгузори сулау ваадати милл'1 - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон, муатарам Эмомал'1 Раамон дар Паёми навбатии худ изаор доштанд, ки «Бори дигар таъкид менамоям, ки ояндаи мамлакат аз фаъолияти омузгор ва рушди илму маориф вобастагии зиёд дорад. Дар хотир бояд дошт, ки танао миллати босавод метавонад насли соаибмаърифату донишманд ва кадраои арзандаи давронро ба воя расонад, пеш равад ва дар ломеаи мутамаддин макоми арзандаи худро пайдо намояд» [12].
адабиёт
1. Эмомал'1 Раамон. Низоми соааи маориф асоси рушди ломеа аст. Маорифи Толикистон дар солаои истиклолият. - Душанбе, 2008. - С. 4.
2. Маълумот оид ба ламъбасти фаъолияти холагию молиявии муассисааои тобеи ВМ ЛТ дар 9 моаи соли 1993. - С. 8
3. Рааимов Фараод. Мактаби ол'1': мушкилот ва зарурати ислоаот. Маорифи Толикистон дар солаои истиклолият. - С.95.
4. Маълумот оид ба ламъбасти фаъолияти холагию молиявии муассисааои тобеи Вазорати маорифи Лумаурии Толикистон дар 9 моаи соли 1993. - С.9.
5. Рааимов Ф. Мактаби ол'1: Мушкилот ва зарурияти ислоаот. // Маорифи Толикистон дар солаои истиклолият. - С.100.
6. Рааимов Ф. Мактаби ол'1: мушкилот ва зарурати ислоаот. // Маорифи Толикистон дар солаои истиклолият. - С. 102.
7. Сафаров И. Дастовардаои илм'1 ва педагог! дар соааи маориф. //Маорифи Толикистон дар солаои истиклолият. - С. 136.
8. Сафаров И. Дастовардаои илм'1 ва педагог'1 дар соааи маориф. //Маорифи Толикистон дар солаои истиклолият. - С. 138.
9. Эмомал'1 Раамон. Соли фараанги оламгир. - Душанбе,2006. - С. 437-438.
10. Садои мардум. 2015, 23 янв.
11. Паёми Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал'1 Раамон ба Маллиси Олии Лумаурии Толикистон. Душанбе, 20 январи соли 2016. - С. 23.
12. Паёми Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал'1 Раамон ба Маллиси Олии Лумаурии Толикистон. Душанбе, 20 январи соли 2016. - С. 24-25.
