Научная статья на тему 'ҚУЁШ ЭНЕРГИЯСИ –ЭКОЛОГИК ТОЗА ЭНЕРГИЯ СИФАТИДА'

ҚУЁШ ЭНЕРГИЯСИ –ЭКОЛОГИК ТОЗА ЭНЕРГИЯ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Б.Ф.Избосаров, И.Р.Камолов, М.Абдувалиева, Т.Исроилов

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 19 март 2021 йилдаги “Физика соҳасидаги таълим сифатини ошириш ва илмий тадқиқотларни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги ПҚ 5032-сонли қарорида кўзда тутилган олий таълим муассасалари ва илмий ташкилотларнинг салоҳиятини ривожлантириш, уларнинг фаолиятини самарали ташкил этиш, илм-фан ва ишлаб чиқариш соҳалари ўртасида ўзаро яқин мулоқот ва ҳамкорликни йўлга қўйиш назарда тутилган эди. Бугунги кундаги долзарб муаммоларимиз бу электр энергияси тақчиллиги муаммоси ҳисобланади, бу муаммо ҳам илм-фан ва ишлаб чиқариш соҳалари ўртасидаги ўзаро яқин ҳамкорлик асосида ечилиши мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим социальным наукам , автор научной работы — Б.Ф.Избосаров, И.Р.Камолов, М.Абдувалиева, Т.Исроилов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚУЁШ ЭНЕРГИЯСИ –ЭКОЛОГИК ТОЗА ЭНЕРГИЯ СИФАТИДА»

ЦУЁШ ЭНЕРГИЯСИ -ЭКОЛОГИК ТОЗА ЭНЕРГИЯ СИФАТИДА 1Б.Ф.Избосаров, 2И.Р.Камолов, 3М.Абдувалиева, 4Т.Исроилов

12Навоий ДПИ профессорлари

34Навоий ДПИ талабалари https://doi.org/10.5281/zenodo.10991933

Узбекистан Республикаси Президентининг 19 март 2021 йилдаги "Физика сохасидаги таълим сифатини ошириш ва илмий тадкикотларни ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПК 5032-сонли карорида кузда тутилган олий таълим муассасалари ва илмий ташкилотларнинг салохиятини ривожлантириш, уларнинг фаолиятини самарали ташкил этиш, илм-фан ва ишлаб чикариш сохалари уртасида узаро якин мулокот ва хамкорликни йулга куйиш назарда тутилган эди. Бугунги кундаги долзарб муаммоларимиз - бу электр энергияси такчиллиги муаммоси хисобланади, бу муаммо хам илм-фан ва ишлаб чикариш сохдлари уртасидаги узаро якин хамкорлик асосида ечилиши мумкин. Факатгина Республикамизда эмас, балки бутун жахон микёсида электр энергиясига булган эхтиёж кундан-кунга ошиб бораётганлиги хаммамизга аён. Агар охирги беш йилликни оладиган булсак, дунё буйича хар йили электр энергиясига булган талаб 50% га ошиб бормокда. Бу эса ноаъанавий хамда мукобил энергия турларини купайтиришб ишлаб чикариш ва ривожлантиришни такозо этмокда. Халкаро энергетика агентлиги маълумотларига эътибор каратсак, агар ^уёш энергиясидан фойдаланиш шундай суръатларда ривожланиб борса, 2050 йилга келиб, дунёнинг электр энергиясига булган эхтиёжининг 25% ини ^уёш энергияси хисобига кондириш мумкин булади, шу билан биргаликда йилига атроф-мухитга факатгина чикариладиган карбонат ангидрид газини 6 миллиард тоннага камайтиришга эришилади. Бу эса, атроф-мухитни ифлослантиришнинг олдини олиш билан бирга ер ости бойликларини асраб колишимизга хам сабаб булади. Дунё маълумотларига кура, Ер юзида урнатилган барча куёш панеллари хисобида олинган электр энергияси 2019 йилда 635 ГW.ни, 2020 йилда эса 760 ГW.ни ташкил этган, бу эса ишлаб чикарилган электр энергиясининг атиги 2,7% ни ташкил этади. Х,озирги кунда инсоният томонидан хар суткада истеъмол килинаётган электр энергияси 2,45 108 баррель (1 баррель=159 литр) нефть махсулотига эквивалент ёкилги бера оладиган энергияга тенгдир. ^уёшдан Ерга келаётган суткалик энергия бундан тахминан 11000 мартага купдир.

Шундай экан, ^уёш энергетикаси истикболли, кулай, экологик тоза ва битмас-туганмас (агар ^уёш шундай тарзда нурланиб турса, у уз массасининг атиги 1% ини йукотиши учун миллиардлаб йиллар керак булади), чексиз энергия манбаидир, шуни айтиш жоизки, ^уёш энергияси анъанавий энергия ресурсларига булган нарх-навонинг ошишида хам узининг меъёрий кийматини саклаб колади. ^уёш нурланишлари хисобига электр энергияси хосил килиш учун куёш панелларидан ташкари кушимча асбоб ва жихозлар, махсус тайёрланган иншоотлар, темир йул шахобчалари ёки катта ишчи кучи талаб этилмайди. Бизнинг Ер сайёрамизнинг бутун юзасига (1,1108 км2) келиб тушаётган ^уёш энергиясини 1 соат тулик электр энергиясига айлантира олсак эди, унда бу энергия дунё буйича 1 йилда истеъмол этилаётган энергия микдорига тенг буларди.

^уёш энергиясидан электр энергияси хосил килиш борасидаги ишлар Навоий давлат педагогика институтида хам жадал олиб борилди, натижада 2022 йилнинг охирига кадар мавжуд институт биноларининг томларида 350 кW лик ^уёш панеллари урнатилиб, 2023 йилнинг 1 январидан ишга туширилди, шунингдек 2023 йилнинг июль ойидан эса кушимча 160 кW лик куёш панеллари урнатилди. Урнатилган 1 кW. лик ^уёш панеллари тахминан 5^6 м2 майдонни эгаллашини инобатга олсак, умумий холда 3000 м2 га якин майдонни

эгаллаган факультетлар укув биноларининг, жумладан талабалар турар жойлари биноларининг х,ам том кисмларида ^уёш панеллари урнатилди.

Демак, институтда 2023 йилнинг дастлабки 6 ойида 350 kW. лик ва июль ойидан бошлаб жами 510 kW. лик ^уёш панеллари ишга туширилди.

Институт 2023 йилнинг тулик 12 ойи давомида ^уёш панеллари х,исобидан ишлаб чикарилган электр энергиясининг маълумотини эса биз куйидаги жадвалда куришимиз мумкин:

№ Электр энергияси ишлаб чикарилган вакт (ойлар) Ойлар кесимида ишлаб чикарилган электр энергия (kW-соат) Ииллик минимал электр энергия ишлаб чикариш прогнози, (kW-соат) Режа ижроси (% да)

1 Январь (2023 йил) 32000 525000 6,1

2 Февраль(2023 йил) 31380 525000 6

3 Март (2023 йил) 51000 525000 9,7

4 Апрель (2023 йил) 59000 525000 11,2

5 Май (2023 йил) 69560 525000 13,25

6 Июнь (2023 йил) 64580 525000 12,3

7 Июль (2023 йил) 65380 750000 8,7

8 Август (2023 йил) 62530 750000 8,3

9 Сентябрь (2023 йил) 61210 750000 8,16

10 Октябрь (2023 йил) 46350 750000 6,18

11 Ноябрь (2023 йил) 35896 750000 4,78

12 Декабрь (2023 йил) 35110 750000 4,69

Жами 613996 637500 96,31

Ш ундай килиб ^уёш панеллари ёрдамида 1 йил давомида амалда х,осил килинган

электр энергияси билан назарий жихдтдан олиниши мумкин булган электр энергияси х,исоб-китоб килинганда 3,7% гина фарк келиб чикди. Демак, амалий ва назарий х,исоблашлар деярли тенг ва ^уёш панеллари уз вазифасини минимал даражада бажарган.

REFERENCES

1. U.R.Bekpulatov. "Physical style of thinking-methodological basis for the formation of a scientific world view". Theoretical&Applied Science. 09(89). 183-188.

2. Х,амроева Севара Насриддиновна, Камолов Ихтиёр Рамазонович. "Педагогика олий таълим муассасаларида булажак физика фани укитувчиларининг мантикий фикрлаш кобилиятини stem таълим дастури асосида ривожлантириб укитишни такомиллаштириш". Science and innovation International scientific journal. volume 1. issue 6. UIF-2022. 2181-3337.

3. У.Д.Шеркулов, А.М.Музафаров, Т.И.Солиев. Determination of mixing factors of daughter radionuclides in the uranium decay chain. Neuroquantology. September. 2022. Volume 20. Issue 11. London.

4. Ж.М.Абдуллаев, Л.И.Очилов. "Изъятие пресной воды из подземных вод при помощи гелиоустановки водоносного опреснителя". Молодой учёный научный журнал. 2015/5. 274-276.

5. Tursunboy Izzatillo ugli Soliyev, Amrullo Mustafoyevich Muzafarov, Bahriddin Faxriddinovich Izbosarov. Experimental determination of the radioactive equilibrium

coefficient between radionuclides of the uranium decay chain. International Scientific Journal Theoretical&Applied Science. 801-804.

6. С.С.Канатбаев, И.Р.Камалов, Д.И.Камолова, Г.И.Сайфуллаева. "Universum: технические науки". Россия. Декабрь, 2016. №12(33). 38-40 стр.

7. Хушвак;тов Бекмурод Нормуродович. "Innovative Fundamentals of Non-Traditional Teaching (on The Example of The Optics Department)" Journal of Ethics and Diversity in International Communication". e-ISSN: 2792-4017. www.openaccessjournals.eu. Volume.1 Issue.3.

8. Э. А. Кудратов Э. А. Аллаберганова, Г. М., Кутбеддинов, А. К., Каримов, А. М., Интерактивные методы обучения студентов естественных специальностей на основании радиационных факторов экосистемы. Педагогика и современность ISSN: 2304-9065

9. B. I Xojiyev, N.A. Ulugberdiyeva, AA Xo'jayev, AA Amonov Studying the transition processes in physics lessons Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 10 (5), 873-876, 2022

10. Sayfullaeva Gulkhayo Ikhtiyor Kizi, Shodiev Khamza Ruziculovich, Xaitova Shakhnoza G'olibjon Kizi // CONDITIONS FOR THE FORMATION OF TEACHING INNOVATION ACTIVITIES// Journal of Pharmaceutical Negative Results Volume 14. Issue 2. 2023. 242024233 pp

11. Sayfullayeva Gulhayo Ixtiyor qizi, Norqulov Madina Hamza qizi Astronomiyani аxbоrоt tа'lim muhitlаridаn ^^акшЬ о'qitishning pеdаgоgik tamoyillari// «Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya va amaliyot» nomli ilmiy, masofaviy onlayn konferensiyasi 104-109 https://doi.org/10.5281/zenodo.10443860

12. Sayfullayeva Gulhayo Ixtiyor qizi Namozova Nilufar Tuxtamurodovna Astronomiya fanini o'qitishda elektron darsliklarning o'ziga xos xususiyatlari va afzalliklari// Journal of Universal Science Research 1 (10), 873-877

13. Н Намозова, Г Сайфуллаева Астрономия фанига интеграциялашган медиатаълимнинг фаолиятли тузилмаси// бюллетень педагогов нового Узбекистана 1 (7), 21-23

14. Aziza Bozorova, Gulhayo Sayfullayeva kredit-Modul Ta'lim Tizimida Talabalarning Mustaqil Ta'lim Jarayonini Tashkil Etish// Бюллетень студентов нового Узбекистана, 2023

15. Haydarova Dilorom, Sayfullayeva Gulhayo Pyton dasturida astronomiyadan animatsiya yaratish // Journal of Universal Science Research, 2023

16. А.А.Ахмедов, Э.А.Кудратов, Д.М.Холов. Инновационные Технологии В Науке И Образовании" сборник статей победителей международной научно-практической конференции. 2016. Издательство: Наука и Просвещение. Пенза.

17. Б.Ф.Избосаров, А.А.Ахмедов, И.Р.Камалов. Инновационные подходы к проведению лабораторных работ по физике". Новые технологии в образовании. 106-109.

18. Kamolov Ikhtiyor Ramazonovich Features of using mathematical knowledge and laws of physics in teaching astronomy Uzbek scholar journal volume- 24, january, 2024 www.uzbekscholar.com 152-157

19. I.R. Kamolov, G.I. Sayfullaeva -Formation of teacher's competence in the performance of laboratory and experimental works Journal of critical reviews. ISSN-2394-5125, 2020

20. Сайфуллаева Гулхаё Ихтиёровна, Негматов Сайибжан Садыкович , Абед Нодира Сайибжановна, Камолов Ихтиёр Рамазонович, Баракаева Сарвиноз Тулкуновна, Камалова Дилнавоз Ихтиёровна МЕТОДИКА ПОЛУЧЕНИЯ КОМПОЗИЦИОННЫХ

ОБРАЗЦОВ НА ОСНОВЕ ТЕРМОРЕАКТИВНЫХ ФУРАНО-ЭПОКСИДНЫХ ПОЛИМЕРОВ И ОРГАНОМИНЕРАЛЬНЫХ НАПОЛНИТЕЛЕЙ// Универсум технические науки январь, 2021 1(82)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.