Научная статья на тему 'ҚУЁНЧИЛИКДА РИВОЖЛАНТИРИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ'

ҚУЁНЧИЛИКДА РИВОЖЛАНТИРИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қуёнчилик / қуён гўшти / насл / гигиена ва санитария / эмлаш / карантин / соғлиқ / назорат / маҳсулдорлик.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Юлдашев Дилшод Қўлдошевич

Ушбу мақолада хозирги даврда Ўзбекистонда қуёнчилик холати ва унинг ривожи, келажакда ушлаш лозим бўлган қуёнлар сони хақида маълумотлар берилган. Йилига жон бошига 400 граммдан қуён гўшти етиштириш ) даражасига етказиш учун республикада йилига 14800-15000 тонна қуён гўшти етиштириш, шунча гўшт олиш учун Ўзбекистонда йилиги 7,7-10,5 млн бош қуён етиштириш лозим. Йилига энг кам она қуёнлардан 5-6 маротаба ўртача хам бир туғимда 6-8 бошдан қуён боласи олиш учун Ўзбекистонда камида 280 минг бош она қуёнлар, 40 минг бош атрофида наслли эркак қуёнлар боқиш зарурлиги ҳисобланган. Шу билан биргаликда қуёнлар етиштириш учун зарур бўлган ветеринария-санитария чора тадбирлари хақида маълумотлар келтирилган. Бу чора тадбирларга профилактик эмлашлар,қуёнлар соғлиқлари назорат қилиш,қуёнларни гигиена ва санитария холатлари таъминлаш, карантин чора-тадбирлари,меъёрлар бўйича тўғри озиқлантиришни ташкиллаштириш ва олиб бориш, турли ёш қуёнларни алохида ушлаш, қуёнларда ташқи ва ички паразитлар бўлишлигини олдини олиш, қуёнларга қаровчи ходимларнинг билимлари ва кўникмаларини доимий равишда ошириб бориш ишлари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚУЁНЧИЛИКДА РИВОЖЛАНТИРИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УУК:636.92:639.012

ЦУЁНЧИЛИКДА РИВОЖЛАНТИРИШ ЧОРА ТАДБИРЛАРИ

Юлдашев Дилшод ^улдошевич

кишлок хужалик фанлари номзоди, катта илмий ходим, Цуёнчилик селекцияси ва генетика маркази булим мудири-Узбекистон ORCID : 0000-0001-9326-3229 https://doi.org/10.5281/zenodo.13857092 Аннотация. Ушбу мацолада хозирги даврда Узбекистонда цуёнчилик холати ва унинг ривожи, келажакда ушлаш лозим булган цуёнлар сони хацида маълумотлар берилган. Йилига жон бошига 400 граммдан цуён гушти етиштириш ) даражасига етказиш учун республикада йилига 14800-15000 тонна цуён гушти етиштириш, шунча гушт олиш учун Узбекистонда йилиги 7,7-10,5 млн бош цуён етиштириш лозим. Йилига энг кам она цуёнлардан 5-6 маротаба уртача хам бир тугимда 6-8 бошдан цуён боласи олиш учун Узбекистонда камида 280 минг бош она цуёнлар, 40 минг бош атрофида наслли эркак цуёнлар боциш зарурлиги щсобланган. Шу билан биргаликда цуёнлар етиштириш учун зарур булган ветеринария-санитария чора тадбирлари хацида маълумотлар келтирилган. Бу чора тадбирларга профилактик эмлашлар,цуёнлар соглицлари назорат цилиш,цуёнларни гигиена ва санитария холатлари таъминлаш, карантин чора-тадбирлари,меъёрлар буйича тугри озицлантиришни ташкиллаштириш ва олиб бориш, турли ёш цуёнларни алохида ушлаш, цуёнларда ташци ва ички паразитлар булишлигини олдини олиш, цуёнларга царовчи ходимларнинг билимлари ва куникмаларини доимий равишда ошириб бориш ишлари ёритилган.

Калит сузлар: цуёнчилик, цуён гушти, насл, гигиена ва санитария, эмлаш, карантин, соглиц, назорат, ма^сулдорлик.

Аннотация. В данной статье представлена информация о современном состоянии кролиководства в Узбекистане и его развитии, а также о количестве кроликов, которое необходимо содержать в будущем. Для того, чтобы довести потребление крольчаны до уровня 400 грамм крольчатины на человека в год, в республике необходимо производиь в год до 14,800-15,000 тонн, а для ее получения в Узбекистане необходимо выращивать 7,7-10,5 млн кроликов в год. При получения в каждом помете в среднем 6-8 крольчат при технологии окота не менее 5-6 раз в год необходимо иметь не менее 280 000 крольчих-самок и 40 000 племенных кроликов-самцов. При этом депны сведения о ветеринарно-санитарных мероприятиях, необходимых при выращивании кроликов. Эти меры включает в себя профилактические прививки, контроль здоровья кроликов, соблюдение санитарно-гигиенических условий содержания кроликов, организацию и проведение правильного кормления, прваильной организации карантинных мер, раздельное содержание разных крольчат, предупреждение наличия у кроликов внешних и внутренних паразитов, по постоянному совершенствованию знаний и навыков персонала за уходом кроликов.

Ключевые слова: кролиководство, крольчатина, разведение, гигиена и санитария, вакцинация, карантин, здоровье, контроль, продуктивность.

Abstract. This article provides information on the current state of rabbit breeding in Uzbekistan and its development, as well as the number of rabbits that should be caught in the future. 14,800-15,000 tons of rabbit meat should be grown in the republic per year in order to bring it to the level of400 grams of rabbit meat per person per year, and 7.7-10.5 million rabbits should be grown in Uzbekistan per year to obtain this amount of meat. In order to get 6-8 baby

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

rabbits per litter, at least 5-6 times a year, it is necessary to feed at least 280,000female rabbits and 40,000 breeding male rabbits in Uzbekistan. At the same time, information on veterinary and sanitary measures necessary for raising rabbits is given. This measure includes preventive vaccinations, health monitoring of rabbits, hygiene and sanitary conditions for rabbits, organizing and carrying out proper feeding according to quarantine measures, keeping different young rabbits separately, preventing the presence of external and internal parasites in rabbits, the staff caring for rabbits the work of continuous improvement of knowledge and skills is covered.

Keywords: rabbit breeding, rabbit meat, breeding, hygiene and sanitation, vaccination, quarantine, health, control, productivity.

Узбекистоннинг бугунги кундаги 37 млн ахолисини куён гушти истеъмоли (йилига жон бошига 400 граммдан) Европа мамлакатлари даражасига етказиш учун йилига 1480015000 тонна куён гушти етиштириш лозим. Шунча гушт олиш учун Узбекистонда йилиги 7,7-10,5 млн бош куён етиштириш лозим. Йилига энг кам она куёнлардан 5-6 маротаба уртача хам бир тугимда 6-8 бошдан куён боласи олиш учун Узбекистонда камида 280 минг бош она куёнлар 40 минг бош атрофида наслли эркак куёнлар бокиш зарур булади. Афсуски куёнчиликнинг хозирги кундаги сони бу курсатгичлардан бир неча баробар кам [1,4].

^уёнчилик билан шугулланиш - ^уён етиштириш, айникса уларнинг наслчилик ва парвариш, озиклантиришга тугри илмий ёндашув билан катта фойдали бизнес булиши мумкин. ^уёнчиликни ривожлантиришда унинг озукалар, ветеринария дармонлари ва хизматлари, куёнларни ушлаш асбоб-ускуналар харажатларини х,исобга олиш мух,имдир.

куёнчиликнинг фойдалик томонлари:

1. Ицтисодий фойдалиги: куёнчилик-куён гушти, териси ва ахлатига булган талаб юкори булганлиги сабабли фойдали бизнес булиши мумкин.

2. Экологик тозалиги: куёнларнинг бошка чорвачилик турларига нисбатан атроф-мух,итга салбий таъсири паст.

3. К'пикарли: куёнларни бокиш кизикарли х,обби булиши мумкинлиги сабабли .турли ёш инсонларга завк ва шавк беради.

^уёнчилик иктисоди харажатлар ва фойдадан иборот булиб, уларнинг микдорлари олинадиган фойдани белгилайди (1-такдимот).

1 -такдимот

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

1^уёнчилик щтисоди

Харажатлар Согувдая одинндиган фойда Рентабешшги Бпр она куёч

Б™ШНЕЧ1Ч Двврнй Асосий К^шимча Йнлигй 6-9 марта ту галл

Каггдкдар ва ускуналарн Озуждлар Г5?шт Г^нгн Одетая, куЕнчиликнпнг рентй6&1лип1 бошкарув Бир тупгшда уртача А талан-14 глча тугади

куеепар Ветеринария препарашарн ва хизматлйрн Момжи Фермй туриэыи ВЙ ЭЖЕЕурСМСН саъврвдорлигн ва боэор шаронтларнга кяраб лап 300% гтн йнпши 3>ртйча 72-96 кг ijfnrr, 3 5--J 2 тагйча терн олинйди

Ипгчн кучи (йшпшсв) Терпен отпиши МуМЕНН. Ургочи куёнлар 4,5-5 &йда жинснй вояг а етншадп

Насшш болшгарн 1 бошга озука харйжаш; 2 ойликгача- 9 кг Катталарнга 96 кг

^уёнлардан тугри фойдаланиш ва куп иктисодий самара олиш учун хар кандай хужаликларда белгиланган наслчилик, озиклантириш, ветеринария-санитария чора тадбирларини сузсиз утказиш лозим [2,3]. Бу чора тадбирлар турли касалликларни таркалиши олдини олиш ва куёнчиликдан куп мах,сулот олишда мух,им рол уйнайди. Бу чора-тадбирларга:

1. Режали наслчилик ва селекция ишлари

2. куёнларни гигиена ва ушлаш холатларини меъёрий талаблари сузсиз таъминлаш:

3. Юкимли касалликларга карши профилактик эмлашлар; ^уёнлар соFликлари доимий назорат килиш:

Янги олиб келинаётган куёнларга нисбатан карантин чора-тадбирлари

4.

5.

утказиш;

6.

бориш;

7.

Меъёрлар буйича туFри озиклантиришни ташкиллаштириш ва олиб

Турли ёш куёнларни ушлаш;

8. ^уёнларда ташки ва ички паразитлар булишлигини олдини олиш:

9. куёнларга каровчи ходимларнинг билимлари ва куникмаларини доимий равишда ошириб бориш ишлари киради.

Ветеринария санитария талабларига кура хозирги кунда касалликлар учрашидан каттий назар куёнлар миксоматоз и вирусли геморрагик касаллигига карши эмланади. Хар бир эмлашлар кулланилаётган вакцинанинг йурикномасига мос равишда утказилади.

^уён бокувчилари уз куёнлари доимий равишда соглигини назорат килишда:

a) ^уёнларда иштахаси, хулк атвори, ташки куриниши ва фаоллигини кузатиш;

b) Доимий равишда вакти вакти билан (бир ойда бир марта) куёнларни алохида алохидан тортиш йули билан уларнинг вазн узгаришлари кузатиш ва узгаришларини аниклаш. ^уёнларнинг тирик вазнининг камайиши уларда муаммолар борлиги курсатади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

c) ^уёнларда тез тез тишларида муаммолар булишлиги сабабли уларнинг тишлари жарохатларга ва тез усганлигини текшириш;

d) куёнларнинг ташки куринишлари ва териси, жунларини, уларда ташки паразитлар (каналар, бургалар ва бошкалар) , жарохатлар, ёкимсиз ноухшаш хидлар борлигини аниклаш. Доимий ички ва ташки паразитларга карши ишловлар бериш;

e) куёнларнинг кузлари тозалиги ва равшанлиги, кулокларининг тозалиги ажратмалар йуклиги, чет хидларсиз эканлигини аниклаш;

f) ^уёнларни физиологик ва ёш гурухлари буйича мувозанатланган тулаконли озиклантиришни ташкил хтиш ва уларга янги сабзавотлар, пичанлар, гранулаланган омихта емлар бериш;

g) ^уёнхонларда хар бир куёнлар буйича уларнинг согликлари, утказилган эмлашлар, куриклар, уларнинг хулк атвори узгаришлари тугрисида ёзувлар олиб бориш тавсия этилади.

Барча утказилган ишлар ва ёзувлар буйича доимий равишда ветеринария врачлари билан маслахатлар утказиш ва уларнинг тавсияларини олиш ва зарур чора тадбирларни куёрлар подаси согликларини саклаш учун утказиш зарурдир. Чунки бу чора тадбирлар хар бир хужаликнинг куёнлар подасининг согликлари саклайди ва куёрлар орасида турли касалликларнинг таркалишларини олдини олади.

^уёнхоналарда яхши гигиена ва санитария холатлари саклаш чора тадбирларига: доимий вакти вакти билаш тозалаш, дезинфекция ва шамоллатиш ишлари киради. Бу ишлар куёнларнинг яхши согликларини таъминлашда асосий омиллардир.

a) ^уёнхоналар вакти вакти билан гунглар, озукалар колдиклари ва бошка ахлатлардан тозаланади. Зарур холатларда куёнхоналар худудлар буйича енгил таъмирланади.

b) куёнхоналар вакти вакти билан куёнларнинг согликларига салбий таъсир этувчи аммиак ва бошка газларни йигилмаслиги учун шамоллатиб турилади.

c) ^уёнхоналарда инсонлар ва куёнларга, унинг турли жихозларига салбий таъсир этмайдиган хавфсиз дезинфекция воситалари билан зарарсизлантирилади. Дезинфекция ишлари махсус тайёргарликлар утган ходимлар томонидан белгиланган вактларда ва ва пайдо булган касалликлардан кейин утказилади.

d) ^уёнхона эгалари узлари ёки ветеринария мутахассислари аниклаган ички ва ташки паразитларларга карши доимий ишлар олиб боришлиги лозим.

e) ^уёнхоналарнинг хар бир ишлаб чикариш ва санитария худудлари бир биридан кириб -чикишда дезинфекцияловчи тушамалар ва воситалар билан, кул ювиш асбоб ускуналари ва воситалари, иссик ва совук сув билан таъминланиши шарт.

f) ^уёнхоналарда озукаларни саклаш курук, тоза атмосфера ёмгирлари ва корлари тушмайдиган, хашоратлар ва кемирувчилар, кушлар, бегона шахслар кира олмайдиган хоналарда амалга оширилади. Вакти вакти билан доимий равишда сакланаётган озукалар ифлослиги ва могор босганлигига текширилиб борилади.

g) ^уёнхоналарда ишлаётган барча ходимлар гигиена ва санитария коидалари асослари, кунлар биаш хавфсиз ишлаш талабларига укитилиб борлади.

h) ^уёнхоналарда чикитларни (куёнлар гунглари, сийдиклари, жасадлари ва бошкалар) йук килиш ишлари тугри ташкил этиш атроф мух,итни саклаш ва касалликлар таркалишини олдини олади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

^уёнхоналарда карантин ишлари биринчи навбатда мавжуд булган ва унда сакланаётган асосий куёнлар подаси орасида юкумли касалликларнинг олдини олиш ва таркалмаслигини таъминлайди. Шу сабабли куёнхоналарга ташкаридан келтирилаётган янги куёнлар асосий подаларга киритилишидан олдин 2-4 хафта карантинда саклади. Шу даврда юарча янги куёнлар доимий ветеринария назорати остида буладилар ва улардан юкумли касалликларга, паразитларга карши турли наъмуналар олиниб зарур лаборатория текширувлари утказилади. Шу даврда кунлар зарурда зарур эмлаш ва ички, ташки паразитларга карши ишловлар утказилади. Барча ишловлар берилгандан сунг янги куёнлар асосий подага киритилади.

Хар бир куёнхонада уларда пайдо булиши мумкин касалликга карши курашиш режаси булишлиги лозим. Бундай режалар куёнхонада турли юкумли ва паразитар касалликларни олдини олади ва бутун поданинг соглигини саклайди ва улардан катта микдорда махсулотлар олишини таъминлайди.

Хулоса:

^уёнчиликнинг инновацион ривожланиши махсулдорлик ошириш ва баркарорлик учун янги имкониятлар очади. Замонавий технологиялар ва усулларни жорий этиш иктисодий курсаткичларни сезиларли даражада яхшилаш ва атроф-мухитга салбий таъсирни камайтириш имконини беради. ^уёнчиликни инновацион ривожлантириш соханинг самарадорлиги, баркарорлиги ва рентабеллигини оширишга ёрдам берадиган янги технология ва усулларни жорий этишни уз ичига олади. ^уёнчиликнинг инновацион ривожланишини куйидаги асосий йуналишларда олиб бориш тавсия этилади:

1. Генетик яхшиланишлар йулга куйиш.

Бунда куёнлар наслчилигида уларнинг усиш тезлиги, касалликларга чидамлилиги ва гушт сифати каби яхшиланган хусусиятларга эга янги зотларни яратиш учун генетик технологиядан фойдаланиш.

2. Геномик технологиялар: куёнларнинг саломатлиги ва махсулдорлигини яхшилаш учун геномик тахрирлашни куллаш.

3. Куёнларни бокишнинг барча жароёнлари аклли технологияларни жорий

этиш.

Жароёнларни автоматлаштириш: автоматлаштирилган озиклантириш, сугориш ва тозалаш тизимларини жорий этиш, бу мехнат харажатларини камайтиради ва самарадорликни оширади.

^уёнхоналарда уларнинг саломатлиги, хона ичидаги харорат ва намликни кузатиш учун сенсорлардан фойдаланиш.

4. куёнларнинг баркарор озиклантиришни ташкил этиш.

Мукобил озукаларни излаш: харажатларни камайтирадиган ва экологик баркарорликни яхшилайдиган хашаротлар ёки сув утлари каби янги озука манбаларини тадкик килиш ва жорий этиш.

Ресурсларни бошкариш: чикиндиларни камайтириш ва махсулдорликни ошириш учун озукани оптималлаштириш.

5. куёнлар етиштиришда экологик амалиётлар куллаш.

Органик куён гушти етиштириш: Кимёвий моддалардан фойдаланишни минималлаштирадиган ва баркарорликка ёрдам берадиган усулларни ишлаб чикиш.

Баркарор чикиндиларни бошкариш: чикиндиларни угит ёки биогазга айлантириш учун технологияларни куллаш.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

6. Ракамлаштириш

Маълумотларни бошкариш: куёнларнинг ишлаши, соглиги ва купайиши хдкидаги маълумотларни ёзиб олиш ва тах,лил килиш учун дастурий таъминотдан фойдаланиш.

Электрон тижорат: махсулотларни сотиш ва мижозлар билан мулокот килиш учун онлайн платформаларни ишлаб чикиш зарур.

^уёнхоналарда ишларни бу принципларда ташкил этиш бокилаётган куёнлар усиши ва махсулдорлиги учун соглом ва хавфсиз мухитни ташкиллаштиради ва катта иктисодий фойда олишни таъминлайди.

REFERENCES

1. Балакирев Н.А., Тиняева Е.А., Тиняев Н.И. Шулилина Н.Н. Крлиководстве М. Колос.С. -2022 г. 300 стр.

2. Балакирев Н. А. и др. Разведение кроликов. М. "Медиа", 2014 . 592 стр.

3. Тинаяв Н.И., Тиняева Е.А., Харламов К.В., Кролиководство, 2008.151 стр.

4. Рузиев Р.И., Юлдашев Д.К., К.И. Хидиров К.И. ва бошкалар. ^уёнларни саклаш, озиклантириш ва наслчилик ишлари. Т. 2023 й. 154 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.