Научная статья на тему 'АКСЕЛЕРАЦИОН УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА ҚУЁНЛАРНИНГ КЛИНИК КЎРСАТКИЧЛАРИ'

АКСЕЛЕРАЦИОН УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА ҚУЁНЛАРНИНГ КЛИНИК КЎРСАТКИЧЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
она қуён / шароит / озиқлантириш / урчитиш / қуён болалари / физиологик холати.

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Хидиров К.И, Бахридинов Ф.Б, Бобоев Б.К, Уроков Б.С, Маманов Д.Ш

Акселерацион технологияси йил давомида оптимал шароитда қуёнларни туғдириш ҳисобига гўшт маҳсулдорлигини оширишга ва сифатли мўйна олишга ёрдам беради. Йил давомида махсулот ишлаб чиқариш уяларни иситиш ва қишда қуёнларни илиқ сув билан боқиш орқали таъминланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по ветеринарным наукам , автор научной работы — Хидиров К.И, Бахридинов Ф.Б, Бобоев Б.К, Уроков Б.С, Маманов Д.Ш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АКСЕЛЕРАЦИОН УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА ҚУЁНЛАРНИНГ КЛИНИК КЎРСАТКИЧЛАРИ»

АКСЕЛЕРАЦИОН УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНГАН ^ОЛДА ЦУЁНЛАРНИНГ

КЛИНИК КУРСАТКИЧЛАРИ *Хидиров К.И., 2Бахридинов Ф.Б., 3Бобоев Б.К., 4Уроков Б.С., 5Маманов Д.Ш.,

1^СГМ директори

Чх.ф.ф.д.

^К.-х.ф.н., доцент ФДУ 4^СГМ лойихд ижрочиси 5^СГМ (PhD) докторанти, ёнчилик селекцияси ва генетика маркази https://doi. org/10.5281/zenodo.11208709

Аннотация. Акселерацион технологияси йил давомида оптимал шароитда цуёнларни тугдириш щсобига гушт ма^сулдорлигини оширишга ва сифатли муйна олишга ёрдам беради. Йил давомида махсулот ишлаб чицариш уяларни иситиш ва цишда цуёнларни илиц сув билан боциш орцали таъминланади.

Калит сузлар: она цуён, шароит, озицлантириш, урчитиш, цуён болалари, физиологик холати.

Акселерацион усулидан фойдаланган х,олда куёнларни саноат усулида купайтириш х,озирги кунда Россия, Хитой, Германия, Украинада энг фойдали уй бизнесидан бири х,исобланади. Куёнлар икки она куёнларга мулжанланган ярим автоматик мини комплексларда парвариш килинади. Улар куллайдиган технология совук иклимга мослаштирилган, бизнинг иссик иклиммизга мос эмас, чунки миникоплекслар ёпик холда ишланган ва уларда микроиклим яратиш назарда тутилмаган. Биз ишлаб чикадиган технология усти ёпик атрофи очик (совук кунларда ёпилади) енгил конструкцияли куёнхоналарда парвариш килинади. Тугилган куён болалари онаси тагида уч ой бокилади ва уларнинг тирик вазни бу даврда 3 кг ошади, яшовчанлиги юкори булади ва фермер хужаликлари ва ахоли хонадонларига соглом насли куён етказиб бериш имкони булади. Бу уз навбатида куёнлар импортини камайтиради.

Тошкент вилоятининг ^ибрай туманидаги "^уёнчилик селекцияси ва генитика маркази"да республикада урчитилаётган куёнларнинг биологик хусусиятларини ва мах,сулдорлик курсаткичларини урганиш буйича "^уёнчилик селекцияси ва генетика маркази" томонидан тажриба утказиш учун куёнхоналарни тайёрлаш ишлари, жорий таъмирлаш ишлари амалга оширилиб, ресурс тежамкор миниферма конструкцияси ишлаб чикилди, ясатилинди ва жихозланди.

Битта миниферма эгалладиган майдон 1,65 м2 , иккита она куён ва 20 куён болаларига мулжанланган (1-расм). Миниферма 52х42х32 тугирикхона, 42х34х15 хашак учун булим, 1,5 л сигимга эга нипелли сувдон ва 2,5 кг комбикормга мулжанланган охур билан жихозланган.

Миниферманинг поли 1,2х1,2 см ячейкалик пулат симли сетка билан копланган. куёнлар нажаси туника поддон оркали махсус идишга йигилади.

(1-расм). Миниферма 52х42х32

Бундай минифермалар очик жойларда, дарахтлар соясида жойлаштиришга мулжанланган ва хафтада бир-икки марта куёнларни озука ва сув билан таъминлаш ва йигилган гунгни тозалаш кифоя килади.

Бундай минифермаларда куёнлар узларини комфорт сезади. Кузатувлар шуни курсатдики улар ёзда +40+450С да ва кишда -10-150С узларини яхши хис килиши аникланди.

Чидамли хайвонларни аниклаш учун каршилик билан боглик физиологик курсаткичлар хам кулланилади, бу максадлар учун тананинг терморегуляция кобилиятидан фойдаланиш мумкин.

Тажрибажаги куёнларнинг клиник курсаткичлари 1-жадвалда келтирилган. Тажриба куёнларнинг клиник курсаткичлари меъёрлар даражасида булган, лекин гурухлар буйича фаркланиш кузатилган.

Жадвал тахлили буйича хаво харорати +380С булганда очик хавода минифермада бокилган куёнлар узларини ях,ши хис килишганлиги кузатилди. Тоза х,аво, озука ва сув билан доимий таъминот, стресс холати йуклиги уларнинг клиник курсаткичларига ижобий таъсир курсатди. ^уёнхонада бокилган куёнлардан она куёнларнинг тана харорати эрталаб 0,1; кундузи 0,2; кечкурин 0,30С, 30-кунлик ёш куён болаларида 0,5; 0,3 и 00С; 60-кунлик ёш куён болалари 0,1; -0,4; 0,20С. паст булганлиги кузатилди.

1-жадвал

Тадкикотдаги куёнларнинг клиник курсатгичлари

Курсаткич Очик хаво (минифермаларда) ^уёнхона

эрталаб пешин кечкурун эрталаб пешин кечкурун

Она куёнлар

Тана 38,6±0,02 39,2±0,02 38,9±0,01 38,7±0,02 39,4±0,02 38,6±0,01

хдрорати, 0С 1 9 1 9

Пульс, 1 мин 137±3,4 184±5,9 177±6,1 142±3,4 194±5,9 181±6,1

Нафас олиш, 89±5,2 121±4,8 114±6,7 92±5,2 129±4,8 124±6,7

1мин

30-кунлик ёш куён болалари

Тана 38,5±0,01 39,0±0,02 39,1±0,01 39,0±0,01 39,3±0,02 39,1±0,01

харорати, 0С 4 6 4 6

Пульс, 1 мин 132±5,1 185±6,5 180±7,2 139±5,1 196±6,5 183±7,2

Нафас олиш, 79±3,1 117±2,9 98±4,3 89±3,1 131±2,9 118±4,3

1мин

60-кунлик ёш куён болалари

Тана 38,4±0,01 38,9±0,23 38,7±0,02 38,5±0,01 39,3±0,23 38,9±0,02

харорати, 0С 1 1

Пульс, 1 мин 141±6,8 193±8,6 181±7,5 152±6,8 219±8,6 192±7,5

Нафас олиш, 94±5,3 129±4,9 121±5,6 98±5,3 141±4,9 136±5,6

1мин

90-кунлик ёш куён болалари

Тана 38,8±0,01 39,1±0,09 39,0±0,1 39,1±0,07 39,4±0,06 39,2±4,8

харорати, 0С 2

Пульс, 1 мин 137±5,2 162±4,1 148,3±6,4 142±6,1 188±7,3 169±6,3

Нафас олиш, 86±3,3 171±5,1 139±4,9 92±3,3 192±4,8 166±3,9

1мин

Очик хавода минифермадаги куёнлар узларини тинч сезишган: она куёнларнинг пульс частотаси 8, 10, 4; 30-кунлик ёш куён болаларида 7, 11, 3; 60-кунлик ёш куён болалари 11, 23, 11 кам булган.

Тадкикотимизда хаво харорати +380С булганда куёнларнинг эрталаб ва кундузги пульс ва нафас олиш частоталари орасида богликлик мавжудлиги аникланган ва олинган маълумотлар натижасида куёнларнинг иссикга чидамлик даражаси аникланган (2-жадвал). Натижада очик хдвода бокилган куёнларнинг чидамлик даражаси куёнхонада бокилган куёнларникидан она куёнларда 43,7%, 30-кунлик ёш куён болаларида 60,4% ва 60-кунлик ёш куён болаларида 11,7% юкори булган.

2-жадвал

Тажриба куёнларнинг иссикга чидамлик даражаси (n=10)

куёнлар гурухи Тажриба гурухлар фарки +,-

II I

Она куёнлар 465,41±86,2 670,01±102,5 -204,6

30-кунлик ёш куён болалари 423,51±77,9 679,39±99,6 -255,88

60-кунлик ёш куён болалари 661,3±91,7 739,29±113,1 -77,99

90-кунлик ёш куён болалари 792,9±99,7 896,5±81,6 -103,6

^уёнларни клиник курсаткичларини урганиш натижасида тажрибадаги куёнларнинг иссик

иклим шароитида чидамлик (адаптация) коэффициенти аниклади (3- жадвал).

3-жадвал

Тажриба куёнларнинг адаптация коэффициенти (n=10)_

куёнлар гурухи Тажриба гурухлар фарки +,-

II I

Она куёнлар 2,374±0,23 2,420±0,18 -0,046

30-кунлик ёш куён болалари 2,439±0,19 2,479±0,11 -0,04

60-кунлик ёш куён болалари 2,385±0,15 2,458±0,13 -0,073

90-кунлик ёш куён болалари 2,0±0,12 2,1±0,09 -0,1

Бу курсаткич буйича хам очик хавода минифермаларда бокилган куёнлар устунлик килган.

Иссиклик баланси:

5° С ташки хароратда куёнининг тана харорати 37,5° С булади.

10° С ташки хароратда куёнининг тана харорати 38° С булади.

20°С ташки хароратда куёнининг тана харорати 38,7°C булади.

30-35°С ташки хароратда куёнининг тана харорати 40,5°С булади.

40°C ташки хароратда эса куёнининг тана харорати 41,6°C булади.

Бундан ташкари куённинг жун копламидан келиб чикиб тана харорати турлича булади, масалан шиншила зотларида тана харорати 38,5-39,5° ташкил килса, уларнинг елка кисмидаги харорати 34,7°C, ёнбошида 34°С, сон кисмида 33,5°С, ангор куён зотлари эса 35,4°С; 35,8°С; 36°С булади.

ХУЛОСАЛАР

1. Минифермаларда куёнлар узларини комфорт сезади. Кузатувлар шуни курсатдики улар ёзда +40+450С да ва кишда -10-250С узларини яхши хис килиши аникланди.

2. 60 кунлик акселерат куён болалари тна харорати тенгдошларникидан 0,30С га пастрок булган, юрак уруши 9,1%, нафас олиши 9,0% юкори курсаткичга эга булди. Акселерация усулида минфермаларда парвариш килинган куёнлар камрок стрессга чалинишини хулоса килсак булади.

REFERENCES

1. Хидиров К.И., Бахриддинов Ф.Б., Асраев У.Н., Мансуров О.М., Маманов Д.Ш. "Ахоли хонадонларида куёнларга микроиклим яратиш ва озиклантиришни ташкил килиш буйича" ТАВСИЯНОМА 2023

2. Хидиров К.И., Рузиев Р.И., Юлдашев ДД. "Фермер хужаликларида куёнларни бокиш технологияси" номли макола «Chorvachilik va naslchilik ishi» ж. №-4. Тошкент 2022 й.

3. Рузиев Р.И., К.И.Хидиров "Турли зотлардаги куёнларнинг усиши, ривожланиши ва гушт махсулдорлиги" Илм-фан тараккиётида замонавий методларнинг кулланилиши мавзусидаги илмий онлайн конференция туплами 2022 йил 27-июнь, 24-(06)-сон.

4. Хидиров К.И., Рузиев Р.И., Юлдашев ДД. "Фермер хужаликларида куёнларни бокиш технологияси" номли макола «Chorvachilik va naslchilik ishi» ж. №-4. Тошкент 2022 й.

5. Юлдашев ДД, Аллашев Ф.С. 'Дуёнлар конининг морфологик ва биокимёвий курсаткичлари". Ветеринария медицинаси журнали, 2023 й., 3-сон, 32-34 бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.