Научная статья на тему 'Ускют кою бала оюнларынынъ хусусиетлери'

Ускют кою бала оюнларынынъ хусусиетлери Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
62
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Мурахас М.С.

Мурахас М. C. Особенности детских игр деревни Ускут / М. C. Мурахас // Ученые записки Таврического национального университета имени В. І. Вернадського. Серия «Филология. Социальные коммуникации». 2013. Т. 26 (65), № 2. С. 226-231.Игра рассматривается современными исследователями не только как обязательная принадлежность детства, но и как значимый элемент социально-педагогической системы, целенаправленно ис-пользуемый обществом для подготовки детей к «взрослой» жизни. Отношение к игровой деятельно-сти, как средству, обладающему мощным воспитательным, обучающим, развивающим и адаптирующим потенциалом, прошло длительную проверку временем, а «разнообразная полезность» самостоятельной детской игры и игр взрослых с детьми что не одно и то же! тщательно анализировалась в течение ряда веков.В данной статье рассматриваются подвижные детские игры довоенного Крыма, а именно, деревни Ускут Алуштинского района. Такие игры как, «Челека», «Айгъырчыкъ», «Дандирок », «Лапата», «Домузчыкъ», «Сокъур теке», «Гечелюп».В данной статье восстановлены довоенные детские игры деревни Ускут, а именно названия, правила, возрастной ценз, а также по последовательность и ход игры.Ключевые слова: тюркский, огузский, диалект, ускутский говор, глагол, мышление, речь, игра.Мурахас М. С. Особливості дитячих ігор села Ускут / М. С. Мурахас // Вчені записки Таврійського національного університету імені В. І. Вернадського. Серія «Філологія. Соціальні комунікації». 2013. Т. 26 (65), № 2. С. 226-231.Гра розглядається сучасними дослідниками не тільки як обов'язкова приналежність дитинства, але і як значущий елемент соціально педагогічної системи, цілеспрямовано використовуваний суспільством для підготовки дітей до «дорослого» життя. Ставлення до ігрової діяльності, як засобу, котрий володіє потужним виховним, навчальним, розвивають і адаптирующим потенціалом, пройшло тривалу перевірку часом, а «різноманітна корисність» самостійної дитячої гри та ігор дорослих з дітьми що не одне і те ж! Ретельно аналізувалася протягом ряду століть.У даній статті розглядаються рухливі дитячі ігри довоєнного Криму, а саме, села Ускут Алуштинського району. Такі ігри як: «Челека», «Айгъырчыкъ», «Дандирок», «Лапата», «Домузчыкъ», «Со-къур теке», «Гечелюп».Ключові слова: тюркський, огузский, діалект, ускутскій говір, дієслово, мислення, мова, гра.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Murahas M.S. Features of children's play of village Uskut / M.S. Murahas // Scientific Notes of TauridaV. I. Vernadsky National University. Series: Philology. Social communications. 2013. Vol. 26 (65), No 2. P. 226-231.The game is considered by modern scholars not only as essential part of childhood, but also as an impor-tant element of social and educational systems, specifically used by the society to prepare the children for “adult” life. Game activity has a powerful educational, training, developing and adapting potential. It passed the test of time. There are two different types of the games: independent children's games and games adults with children which is not the same thing. These aspects are carefully analyzed during the centuries.In folk pedagogy is noted that the game has great educational value in the child’s life. It states: «The child playing grows».230While playing, the child develops, clearly showing emotions, creativity, activity initiative. A special place in the development of spiritual and physical strength of the Crimean Tatar children are an active games, based on the movements.This article focuses on active games for children of pre-war Crimea, especially, villages of Uskut-Alushta region. Games such as “Cheleka”, “Aygyrchyk”, “Dandirok”, “Lapata”, “Domuzchyk”, “Sokur teke”, “Geche-lyup”.Fundamental in this scientific field of studies, particularly in the field of the Crimean Tatar children's games, is the work of V.I. Filonenko and A.N. Oliferova. However, in these papers, the authors have restrictedthe description of children's games to Bakhchisarai region.In this article, restored pre-war children's games village Uskut, especially the names, rules, voting age, as well as the sequence and the game.Particular attention is paid to role in the national development of the child's feelings.For centuries in folk games vividly reflects the lifestyle of the people, their way of life, labor, national foundations, the notions of honor, bravery, courage, desire to possess the strength, agility, endurance, agilityand beauty of movement, be smart, patience, creative fiction, resourcefulness, the will and desire to win.Key words: Turkic, Oghuz dialect, uskutsky accent, verb, thought, speech, game.

Текст научной работы на тему «Ускют кою бала оюнларынынъ хусусиетлери»

Ученые записки Таврического национального университета имени В. И. Вернадского Серия «Филология. Социальные коммуникации». Том 26 (65), № 2. 2013 г. С. 226-231.

УСКЮТ КОЮ БАЛА ОЮНЛАРЫНЫНЪ ХУСУСИЕТЛЕРИ

Мурахас М. С.

ТНУ им В.И. Вернадского E-mail: m-mumine@mail.ru

Ишимизнинъ актуаллиги. Эр бир миллетининъ бала оюнлары асырлар дева-мында шекилленип кельгенлер. Олар инсан яшайышынынъ эр бир саасыны акс эте-лер. Бу оюнлар, несильден несильге кечип, балаларнынъ дюнья бакъышларыны, ая-ткъа олгъан мунасебетини шекиллендирелер. Къырымтатарлар асырлар девамында бу саада олгъан аньанелерни башкъа миллетлер оюнынынъ тесиринден сакълап, янъы меракълы элементлеринен толдура эдилер.

Ильмий меселе. Къырымтатар бала оюнларыны огренгенде, тарихий, этногра-фик, фольклор малюматлардан гъайры, белли бир тиль материалынынъ мевджут олгъаныны да къайд этмек мумкюн [1, 250-251].

Бала оюнларынынъ къыйметини, баланынъ омюринде олгъан маиетини, табиа-тларынынъ шекилленювине олгъан тесирининъ эмиети гъает буюктир. Бу оюнлар-нынъ бала омюринде, миллий табиат чизгилерининъ шекилленювинде, миллетининъ илерилев эснасында къыйметли вазифеси устюндир.

Оюнларнынъ эр бирисини балалар буюк авесликен ойнайлармы? Эльбет де ёкъ! Ильк эвеля бу ал баланынъ табиат чизгисине уйгъанынынен багълы. Шу себептен балаларнынъ оюнларыны сечип алмакънынъ имкянларыны арттырмакъ керек [2, 467].

Языкъ ки, шимдики заманда бала оюлары, адет узьре, тек копьютер оюнлары-нен сынъырлана. Шу оюнларда миллий аньанелернинъ темсили акъкъында лаф юрютмеге, эльбет де, сыра кельмей.

Эр бир оюнны ойнамакъ ичюн, бала, биринджиден, ичтимаий джеэттен белли бир севиеге иришкен олмакъ лязим. Экинджиден, хатыра имкянлары керекли севие-де олмалыдыр, чюнки эр бир оюннынъ къанун ве къаиделерини акъылында тутмакъ кереклер. Эгер оюн муреккеп олса, баланынъ бу табиат чизгилери де белли севиеде олмалы. Макъаледе тедкъикъ эткен оюнлар Ускют коюнинъ оюнлары олгъаны се-бебинден бу койдеки оюнларынынъ хусусиетлери акъкъыда беян этиледжек. Ускют коюнде бала оюнлары эм яш, эм осьмюр, эм къырджыман несили тарфындан отьрю, "акъранлыкъ" меселеси шарт дегиль эди. Шундан себеп ойнагъанларынынъ яшла-рына да буюк эмиет берильмей эди.

Бала оськенинен, ойналгъан оюнлары да муреккеплеше биле. Эгер де баланынъ авеслиги эски, эвельден ойналгъан, онъа яхшы белли олгъан оюнларнен сынъыр-ланса, демек, онынъ инкишафыны да бельгилемек олур. Шу себептен, бала янъы оюн усулларыны, янъы оюн канунларыны менимсеп, къабул этип оламай; я да яш бала, онъа таныш олгъан, шу севимли оюнларыны даа ойнап тоялмагъан, шундан себеп, янъыларыны менимсеп ойнамагъа чаре тапамай. Бойле вазиетлерде ана-баба мукъайт олып, эмиет берип, себебини бельгилемелилер. Баланынъ оюн эснасында эльде эткен эмоциональ алыны, беден тербиелев ве акъыл зийреклигининъ инкишаф этюв севиесини де козь огюне алмалылар [4, 3-4].

Къырымтатар халкъынынъ бала оюнлары арасында энъ кенъиш даркъалгъан оюнлар куреш, чапышув, топ оюны, ат чапышув, секирюв, аркъан киби, беден тер-биелевинен багълы олгъан, оюнлардыр [1, 468]. Ускют кою бала оюнлары да буны тасдикълай билелер.

Лякин Ускют коюнинъ бала оюнарынынъ белли хусусиетлери де бар. Бу ал оюнларнынъ эм мундериджелеринде, эм бу оюнларынынъ адланувларында акс олунгъандыр.

Мисаль оларакъ, башкъа койлерде ойналгъан «Чукъур топ», «Къой къачты», «Чалме топ», «Мырт», «Учь таш», «Тура», «Шамар оюны», «Анам, экмек!» деген оюнлар Ускют коюнде расткельмейлер. «Челека», «Айгъырчыкъ», «Дандирюк» оюнлары эм Ускюте, эм де Къырымнынъ башкъа койлеринде ойнала эди [3, 98]. «Лапата», «Домузчыкъ», «Сокъур теке», «Гечелюп» оюнлары исе тек Ускют коюнде расткелелер.

Ускют маалесинде ойналгън оюнларда «бадашма» деген сёз къулланыла. Асы-лында бу сёзнинъ манасы акъкъында айтаджакъ олсакъ, бу - оюнларнынъ башында балаларнынъ эки такъымгъа болюнип ойнагъанынен, я да оюнны башлагъан баланы бельгиленгенинен багълы усул. Бадашманынъ энъ къолай чешити саювлардыр. Са-ювлар чешит тюрлю ола билелер. Меселя : «укум-букум джарым-барым пыкъ».

Бадашманынъ экинджи чешити оларакъ, таякъ бадашмасы эсаплана.Таякънынъ бир уджундан, тюбюнден, ойнагъан балаларнынъ бириси тута, дигери исе ондан юкъары ала, бойлеликнен, таякънынъ узунлыгъы биткендже, таякънынъ юкъарыда-ки уджу кимге раст кельсе, олар оюнлар бирер- бирер чыкъалар.Оюнны исе сонъки къалгъан бала башлай. Бу макъаледе мисаль оларакъ кетирильген бадашма Ускют коюнде къулланылгъан бадашманынъ бир чешитидир.

Ашагъыда анълатылгъан Ускют коюнинъ бала оюнлары фааль ве арекетченли-гинен айырылып туралар. Шекиль ве мундеридже джеэттен исе олар чешит-тюрлю ве гъает меракълыдырлар. ки, Кърымтатар миллий бала оюнлары чешит тюрлю олгъанына бакъмадан, бу оюнлар арсында не къокъла, не де инсан сыфатыны таса-вут эттиреджек оюнджаклар расткетирильмгенини къайд этмели. Филоненко бу ал-ны, бириджиден, ислам дининде инсан сыфатыны акис эткен оюнджакълар ясакъ олунгъанынен анълата. Бизим макъалемизде тевсие этильген оюнлар арасында да бойле (къокъла инсн сыфатыны анъдыргъаны ичюн) къокъла оюны анъылмай.

Ускют коюнынъ бала оюнларынынъ даа бир бир хусусиетини айыра билемиз. Бу хусусиет баларнынъ топнен ойналмагъанынен багълы. Бойле оюнларда топ ери-не ялпакъ таш къулланыла эди. Бу ал дин тарихына юзь берген вакъиаларнен анъла-тыла (Шеит кеткен Асан, Усеиннинъ башыны эудийлер топ этип ойнагъанлар). Ус-кютте динъ къавий кутюльгени бунынъле багълыдыр.

Бойледже, Ускют коюнинъ бала оюнлары акъкъында, чаремизге коре, арап тапкъан малюматларны тевсие этмекнен бир сырада, бу оюнларны гъайрыдан бала-лар арасында джанландырмакъ макъсадынен 12 оюнны дикъкъатынъызгъа авале этемиз.

1. ЧЕЛЕКА ОЮНЫ (ЧЕЛИК ОЮНЫ - игра «чижик»). Эвеля балалар бадала-шып эки группагъа болюнелер. Балаларнынъ бириси авучында бир шей сакълай. Къайсы группадаки бала сакълангъан шейни тапса, о бала такъымы оюнны башлай.

227

Челека - бу къыскъа севри уджлу таякъчыкъ. Оны узун таякънен ура эдилер. Оюн-ны башлагъан бала, челеканы ерге къойып, онынъ уджуна таякънен ура. Челека тё-пеге атылгъанда, оны бир даа таякънен уралар. Челека учып кеткенде, оны экинджи группа балалары таякънен чильселер (авада урсалар), вазифе беджерильди деп сайыла ве балалар вазиетлерни денъиштирелер . Эгер де челеканы чильмеселер, ургъан бала таякъны ерге къоя. Балалардан башкъасы гъайрыдан оюнны башлай . Бойлеликнен, балаларнынъ эр бириси невбетнен челека уралар.

2. ЛАПАТА ОЮНЫ (тек Ускют коюне аит олгъан оюндыр). Эки группа балалар, ялпакъ ташларны уджларыны топракъкъа комип, эки сырагъа тизелер. Сырала-рнынъ арасы 10 - 12 м. Биринджи группа балалары, алма къадар ташларны алып, къаршыдаки (экинджи группанынъ) ташларыны урып йыкътырмакъ кереклер. Къайсы группа къаршыдаки ташларнынъ эр бирисини урып йыкътырса, о группа юта . Юттургъан балалар юткъан балаларны аркъаларына алып оларнынъ таш сыра-ларынадже баралар. Сонъ оюн кене девам эте.

3. АТЛАН ЯТЫР ОЮНЫ. Балалар такъымындан бириси башыны белини букип тура, башкъалары исе бирер бирер онынъ устюне атылалар. Ахыр сонъу атылгъан балалар озьлери туралар.

4. БАДАШМА. Оюн башламаздан эвель балалар бадашалар. Бадашма бйле ола : Эки бала ян-янаша туралар. Къалгъан балалар исе экишер экишер олып, мисаль оларакъ, «танк » я да «самолет » сечип алалар ве биринджи балаларнынъ янларына келип « Танк сайлайсынъ, ёкъса самолет?» - деп сорайлар. Эгер самолет десе, де-мек, « самолет» олгъан бала онынъ группасына, «танк» исе къаршы группада ола. Бойлеликнен, балалар экиге болюнелер.

5. АЯГЪЫРЧЫКЪ ОЮНЫ (АЙГЪЫЧЫКЪ ОЮНЫ). Бадалашып экиге болюн-ген балалар оюнны башлайлар . Балалардан бириси эллинде бир шей сакълай. Къайсы группадаки бала тапса, о бала такъымы биринджи «атларнынъ» аркъаларына минмеге арекет этелер. Экинджи группа аркъан тутып тизилип тура. Аркъаннынъ бир уджуны « аягъыр» тута да, чапып минеджек баланы урмагъа тырыша. Эгер де бирде бирини тутса, группаларнынъ вазиетлери денъише.

6. ГЕЧЕЛЮП ОЮНЫ. Балардан бири «Атлан ятыр» оюны киби ята . Балалар бирер - бирер онынъ устюнден атылалар . Балалар атылгъан сонъ, яткъан бала бир адым четке чекиле, биринджи кере яткъан ерине чызыкъ чыза. Балалар экинджи ке-ре атылгъанда, о чызыкъкъа басып атылалар . Сонъ яткъан бала бир адым даа чы-зыкътан четке чекилеле. Балалар учюнджи кере атылалар . Ойлеликнен, оюн девам эте. Ким де ким атылып олмаса, демек, о ята ве онынъ устюнден атылмагъа баш-лайлар, оюн гъайрыдан башлана.

7. ДАНДИРОК ОЮНЫ (МАЙМУН ОЮНЫ АН. Олиферов). Дандирок къатты, агъыр агъачтан япылып, тюбюне мыкъ урула эди . Дандирокны къамчы тасмасына сарып, аталар. О айланмагъа башлай . Оны къамчынен ургъан сайын о тез (чабик) айлана. Дандирокны энъ девамлы айландыргъан бала енъе.

8. БАДАШ М А - САКЪЛАНМА ОЮНЫ. Балалар бадашып эки группагъа болюнелер. Сакъланма оюнны факъат гедже ойнай эдилер. Биринджи группанынъ балалары аранларда, я да башкъа ерлерде сакъланалар. Экинджи группанынъ балала-

228

ры исе оларны къыдырап(арап) тапкъан сонъ, экинджи группа сакълана, биринджи-си исе оларны къыдыра.

9. ТАШЧЫКЪ ОЮНЫ. Учь-дерт бала, адетиндже къыз балалар, ёлнынъ я да дамнынъ устюнде 6 дерткошеликтен ибарет олгъан чызыкъ чызалар. Балалардан бириси 5-6 см диаметрде олгъан ялпакъ ташны биринджи дёрт кошеге ташлай. Сонъ бир аягъы устюне турып, о ташчыкъны тепе-тепе алты дерткошеден де чыкъара. Бундан сонъ экинджи деткошеге ташлап, тепип айланып чыкъа. Эп дерткошелерни кечкен сонъ, «есть»ке келе. Яни о бала козьлерини юмып, эп дерткошелерни, чы-зыкъларгъа басмайып, чыкъъа. Эгер де бала, ташчыкъны тепкенде, я да «есть» япкъанда аягъынен чызыкъкъа басса, о оюндан чыкъа, ве башкъа бала оюнны девам эте. Бу оюн Орта Асияда ойналмагъа девам эте эди.

10. БЕКТАШОЮНЫ. Бу оюнны да эксериетнен къыз балалар ойнай эдилер. Учь-дерт бала къаршы-къаршыгъа отуралар. Бириси башлай . О авучына беш таш тута. О бирисисни тепеге ата да, къалгъан дерт ташны ерге ташлай ве атылгъан ташны тута. Сонъ кене баш ташны тепеге ата ве таш тюшкендже дерт ташны эки-шер-экишер ерге ташлап, атылгъан ташны тута. Сонъ кене ташны тепеге ата ве бу таш тюшкендже элиндеки дерт ташны учь ве бир этип ерге къоя.Сонъки сефер исе баш ташны тепеге атып, оны туткъандже дерт ташыны бир кереден ерге ташлай.

Сонъра исе, ерге къойып, авучыны ачып, о ташларны эки пармакъ арасына «арангъа » айдай. Эгер ойнагъан бала янълышса, оюнны башкъасы девам эте.

11. С О К Ъ У Р Т Е К Е О Ю Н Ы. Къызлардан бирисининъ козьлерини чум-бернен(къыйыкънен) багълайлар. Къалгъанлары исе онынъ сыртыны яваштан ура-лар. Эгер де ургъанда «сокъур теке» кимни де тутса, демек энди онынъ козьлерини багълап сыртына урып къачалар.

Ойнагъанда - «Сокъур теке не арасын?»-дейлер.

О исе - «Алтын юзюк»- деп джеваплана.

- Сипиркиси къач. - дейлер.

- Элли - деп джеваплана.

- Эллиси манна, эллиси сана, дубара дуп - деп къызлар сыртыны урып, оюнны девам этелер.

12. ДОМУЗЧЫКЪ ОЮНЫ. Дерт-беш бала иштиракъ этмеси мумкюн. Эписи-нинъ эллерине таякълар ола. Олар бир алма къадар ташыны ортагъа къоялар ве бир ерчикте чукъурччыкъ къазалар . Балалардан бири, «чобан» оларакъ, таягъынынъ уджуны чукъурчыкъкъа къоя . Балалар «домузчыкъ» ташыны «арангъа» айдамагъа арекет этелер. «Чобан» исе «арангъа» къоймамакъ керек. Эгер де ойнагъанда «чо-бан» озь таягъынен кимнинъ де таягъына урса, урулгъан бала «чобан» ола. Бундан гъайры, эр бир байрамларда балалар, буюклер киби, куреше эдилер.

Тедкъикъатнынъ нетиджеси ве келеджеги. Бойлеликнен, Ускют бала оюнлары даа эм этнографлар, эм тарихчилер, эм тильшынаслар тарафындан огренильме-лидир, балалар арасында ойналмалылар. Бу оюнларгъа экинджи аят береджек шим-дики янъы несильдир, миллий адетлерини севген кутькен инсанлардыр.

Эдебият

1. Хайруддинов М.А. Народная игра как средство национального воспитания / М.А. Хайрудди-нов Этнография Крыма Х1Х-ХХ вв. и современные этнокультурные процессы. - 2002 г.

229

2. Филоненко В.И. Детские игры крымских татар / В.И. Филоненко. - ИТУАК, 1919. - №56 стр. 242-246

3. Олиферов А.Н. В предвоенном Крыму: воспоминания о жизни в татарской деревне / А.Н. Олиферов. - Крымский архив, 1999г. - №4

4. Десяткина Т [Электронный ресурс] : Психология детской игры / Т.Десяткина. - Режим доступа к статье: http: // www.ipapa.ru / otdyh / 24-sovmestnye-igry / 222-particularities-psychologies-baby-plays.html

ИНФОРМАТОРЛАР: Ускут коюнинъ сакинлери:

1. Аджи-Селимов Садых оджа

2. Уркумет Февзие

3. Узунумер Найде

Мурахас М. C. Особенности детских игр деревни Ускут / М. C. Мурахас // Ученые записки Таврического национального университета имени В. I. Вернадського. Серия «Филология. Социальные коммуникации». - 2013. - Т. 26 (65), № 2. - С. 226-231.

Игра рассматривается современными исследователями не только как обязательная принадлежность детства, но и как значимый элемент социально-педагогической системы, целенаправленно используемый обществом для подготовки детей к «взрослой» жизни. Отношение к игровой деятельности, как средству, обладающему мощным воспитательным, обучающим, развивающим и адаптирующим потенциалом, прошло длительную проверку временем, а «разнообразная полезность» самостоятельной детской игры и игр взрослых с детьми - что не одно и то же! - тщательно анализировалась в течение ряда веков.

В данной статье рассматриваются подвижные детские игры довоенного Крыма, а именно, деревни Ускут Алуштинского района. Такие игры как, «Челека», «Айгъырчыкъ», «Дандирок », «Лапата», «До-музчыкъ», «Сокъур теке», «Гечелюп».

В данной статье восстановлены довоенные детские игры деревни Ускут, а именно названия, правила, возрастной ценз, а также по последовательность и ход игры.

Ключевые слова: тюркский, огузский, диалект, ускутский говор, глагол, мышление, речь, игра.

Мурахас М. С. Особливосл дитячих ггор села Ускут / М. С. Мурахас // Вчеш записки Тавршсько-го нацюнального ушверситету iменi В. I. Вернадського. Серiя «Фшологш. Сощальш комунжацй». -2013. - Т. 26 (65), № 2. - С. 226-231.

Гра розглядаеться сучасними дождинками не тальки як обов'язкова приналежшсть дитинства, але i як значущий елемент соцiальио - педагопчно1 системи, цiлеспрямоваио використовуваний суспiльством для тдготовки дiтей до «дорослого» життя. Ставлення до прово1 дiяльиостi, як засобу, котрий володiе потужним виховним, навчальним, розвивають i адаптирующим потеицiалом, пройшло тривалу перевiрку часом, а «рiзиомаиiтиа корнсиiсть» самостшно1 дитячо1 гри та ггор дорослих з дiтьмн - що не одне i те ж! - Ретельно аналiзувалася протягом ряду столiть.

У даиiй статп розглядаються рухлнвi дитяч1 ггри довоенного Криму, а саме, села Ускут Алуш-тинського району. Такi цри як: «Челека», «Айгъырчыкъ», «Дандирок», «Лапата», «Домузчыкъ», «Сокъур теке», «Гечелюп».

K™40Bi слова: тюркський, огузский, дiалект, ускутскгй говiр, дiеслово, мислення, мова, гра.

Murahas M.S. Features of children's play of village Uskut / M.S. Murahas // Scientific Notes of Taurida V. I. Vernadsky National University. - Series: Philology. Social communications. - 2013. - Vol. 26 (65), No 2. - P. 226-231.

The game is considered by modern scholars not only as essential part of childhood, but also as an important element of social and educational systems, specifically used by the society to prepare the children for "adult" life. Game activity has a powerful educational, training, developing and adapting potential. It passed the test of time. There are two different types of the games: independent children's games and games adults with children - which is not the same thing. These aspects are carefully analyzed during the centuries.

In folk pedagogy is noted that the game has great educational value in the child's life. It states: «The child playing grows».

230

YCKVT KOfc BAHA OfcHHAPbtHblHt XYCYCMEWEPM

While playing, the child develops, clearly showing emotions, creativity, activity initiative. A special place in the development of spiritual and physical strength of the Crimean Tatar children are an active games, based on the movements.

This article focuses on active games for children of pre-war Crimea, especially, villages of Uskut-Alushta region. Games such as "Cheleka", "Aygyrchyk", "Dandirok", "Lapata", "Domuzchyk", "Sokur teke", "Geche-

lyup".

Fundamental in this scientific field of studies, particularly in the field of the Crimean Tatar children's games, is the work of V.I. Filonenko and A.N. Oliferova. However, in these papers, the authors have restricted the description of children's games to Bakhchisarai region.

In this article, restored pre-war children's games village Uskut, especially the names, rules, voting age, as well as the sequence and the game.

Particular attention is paid to role in the national development of the child's feelings.

For centuries in folk games vividly reflects the lifestyle of the people, their way of life, labor, national foundations, the notions of honor, bravery, courage, desire to possess the strength, agility, endurance, agility and beauty of movement, be smart, patience, creative fiction, resourcefulness, the will and desire to win.

Key words: Turkic, Oghuz dialect, uskutsky accent, verb, thought, speech, game.

nocmynurn e pedaKU,uK> 30.08.2013

231

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.