Научная статья на тему 'ҲУДУДЛАРДА МЕВА-САБЗАВОТЧИЛИК ТАРМОҒИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ЙЎНАЛИШЛАРИ ТАҲЛИЛИ'

ҲУДУДЛАРДА МЕВА-САБЗАВОТЧИЛИК ТАРМОҒИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ЙЎНАЛИШЛАРИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновацион технологиялар / ишлаб чиқарувчилар / истеъмолчилар / ташкилий-агротехник / технологик янгиланиш / аграр соҳа / қишлоқ хўжалиги / маҳсулотлар / рақобат / минтақа. / innovative technologies / producers / consumers / organizational-agro-technical / technological renewal / agricultural sector / agriculture / products / competition / region.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Жўраев, Олим Албаевич

Мақолада мева-сабзавотчилик тармоғини ривожлантиришнинг инновацион йўналишлари таҳлили ва инновацияларни яратиш босқичида уларни бахолашнинг асосий мезонлари ҳамда инновацион ривожлантириш йўл харитаси ишлаб чиқилган. Хорижлик олимларнинг илмий тадқиқот ишлари таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF INNOVATIVE DIRECTIONS OF DEVELOPMENT OF THE FRUIT AND VEGETABLE NETWORK IN THE REGIONS

In the article, the analysis of innovative trends in the development of the fruit-vegetable network, the main criteria for their evaluation at the stage of innovation creation, and the roadmap for innovative development are developed. Research works of foreign scientists are analyzed.

Текст научной работы на тему «ҲУДУДЛАРДА МЕВА-САБЗАВОТЧИЛИК ТАРМОҒИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ЙЎНАЛИШЛАРИ ТАҲЛИЛИ»

"Yangi O'zbekistonda statistika nazariyasi va (E)ISSN: 2181-1784

amaliyotidagi islohotlar: muammolar va yechimlar" 3(24), Dec., 2023

mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman www.oriens.uz

ХУДУДЛАРДА МЕВА-САБЗАВОТЧИЛИК ТАРМОГИНИ

РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИННОВАЦИОН ЙУНАЛИШЛАРИ

ТАХЛИЛИ

d https://doi.org/10.5281/zenodo.10532587

Олим Албаевич Жураев

Термиз давлат университети таянч докторанти

Аннотация: Мацолада мева-сабзавотчилик тармозини

ривожлантиришнинг инновацион йуналишлари таулили ва инновацияларни яратиш босцичида уларни бахолашнинг асосий мезонлари уамда инновацион ривожлантириш йул харитаси ишлаб чицилган. Хорижлик олимларнинг илмий тадцицот ишлари таулил этилган.

Калит сузлар: инновацион технологиялар, ишлаб чицарувчилар, истеъмолчилар, ташкилий-агротехник, технологик янгиланиш, аграр соуа, цишлоц хужалиги, маусулотлар, рацобат, минтаца.

ANALYSIS OF INNOVATIVE DIRECTIONS OF DEVELOPMENT OF THE FRUIT AND VEGETABLE NETWORK IN THE REGIONS

Abstract: In the article, the analysis of innovative trends in the development of the fruit-vegetable network, the main criteria for their evaluation at the stage of innovation creation, and the roadmap for innovative development are developed. Research works of foreign scientists are analyzed.

Key words: innovative technologies, producers, consumers, organizational-agro-technical, technological renewal, agricultural sector, agriculture, products, competition, region.

АНАЛИЗ ИННОВАЦИОННЫХ НАПРАВЛЕНИЙ РАЗВИТИЯ ПЛОДООВОЩНОЙ СЕТИ В РЕГИОНАХ

Аннотация: В статье проведен анализ инновационных тенденций развития плодоовощной сети, разработаны основные критерии их оценки на этапе создания инноваций, разработана дорожная карта инновационного развития. Проанализированы научно-исследовательские работы зарубежных ученых..

Ключевые слова: инновационные технологии, производители, потребители, организационно-агротехническое, технологическое обновление, аграрный комплекс, сельское хозяйство, продукция, конкуренция, регион.

"Yangi O'zbekistonda statistika nazariyasi va amaliyotidagi 181оИоИаг: шиашшо1аг уа уееЫш1аг' mavzusidagi xa1qaro i1miy-ama1iy ащишап

КИРИШ.

Бугунги кунда дунёда инновацион технологияларни куллаш оркали аграр саноатни ривожлантириш буйича ракобат мухити кучайиб бораётган бир пайтда худудларда мева-сабзавотчилик саноатини ривожлантириш йуналишларини аниклаб олиш ва такомиллаштириш зарур. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 23 октябрдаги "Узбекистон Республикаси кишлок хужалиги тармогини ривожлантиришнинг 2020 - 2030 йилларга мулжалланган стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5853-сонли Фармони[1] кишлок хужалигининг мухим кисми булган мева - сабзавотчилик тармогини ривожлантиришда мухим урин тутмокда. Бинобарин, мева сабзавотчилик тармогининг ривожланиши нафакат жахон мева-сабзавотчилик бозорининг усиш тулкини, балки жахон бозорини сифатли озик-овкат махсулотлари билан таъминлашда ижтимоий-иктисодий ривожланиш омили хамдир. Мева - сабзавотчилик махсулотларини этиштириш хамда ушбу тармок ривожи ижтимоий - иктисодий усиш омили хисобланганлиги боис, мева -сабзавотчилик тармоги махсулотлари ишлаб чикарувчиларини давлат томонидан молиявий куллаб-кувватлаш механизмларини такомиллаштириш, шу жумладан, стратегик ахамиятга эга булган айрим мева - сабзавотчилик тармоги махсулотларини етиштиришга ажратилган тижорат кредитларининг фоиз ставкаларини субсидиялаш, мева - сабзавотчилик тармоги ва озик-овкат тармогининг стратегик йуналишлари ва эхтиёжларига мос кредитлаш ва сугурталаш механизмини, мева - сабзавот тармогида интенсив инновацион технологияларни жорий килишни рагбатлантириш тизимини такомиллаштириш каби вазифалар оркали тармокнинг инновацион юксалиш жараёнларини жаддаллаштиришни кузлайди.

Та^лил ва натижалар.

Инновацияларни таркатиш боскичида инновацион жараёнларни бахолашнинг асосий мезони товар ишлаб чикарувчиларни турли каналлар буйича (кадрларни тайёрлаш ва кайта тайёрлаш тизими оркали, бошкарув фунцияларини унинг барча даражаларида амалга ошириш йули билан, илмий ташкилотлар ва оммавий ахборот воситалари ёрдамида ахборот-маслахат хизматлари тизими хамда инновацияларни махсус таргиб килиш оркали) янги билимлардан, фан ва техника ютукларидан хабардор килишнинг максимал тезкорлиги хисобланади. Савинко.В.Ф мева - сабзавотчилик тармогида инновацияларни узлаштириш тизимларини шакллантириш учун инновацияларни таркатиш заруратини асослаб берган[2]. Юкорида кайд этилган ва бошка олимларнинг илмий тадкикотларини урганиш натижаси, мева - сабзавотчилик тармогини ривожлантириш йуналишида инновацияларни

"Yangi O'zbekistonda statistika nazariyasi va ama1iyotidagi is1ohot1ar: шиашшо1аг уа yechim1ar' mavzusidagi xa1qaro i1miy-ama1iy ащишап

тадбик этиш борасида хал этилиши лозим булган муаммолар борлигини курсатади. Фикримизча, мева - сабзавотчилик тармогини ривожлантириш учун мева - сабзавот хужалиги ишлаб чикариши самарадорлигини инновация асосида комплекс тахлил килиш хамда такомиллаштирилган услубиётини ишлаб чикиш зарурдир(.1-расм).

1-расм.

Мева - сабзавот тармоFи ишлаб чикариши самарадорлигини комплекс тах,лил

килиш услуби[4]..

Юкоридаги 1-расмда мева - сабзавот тармоги ишлаб чикариши самарадорлигини комплекс тахлил килиш услуби келтирилган булиб, хозирги кунда мамлакатимизда аграр тармокда катта эътибор берилаётган куп тармокли ишлаб чикариш фаолиятини ривожланитиришнинг махсулот етиштириш хамда уни сотиш буйича даврийлик хусусиятларини инобатга олган холда статистик бахо бериш зарур. Аграр тармокда ривожланиш дастури сифатида мамлакатмимзда кишлок хужалиги тармогини 2030 - йилгача ривожлантириш стратегиясини ишлаб чикилиши билан изохлашимиз мумкин булади[3]. Мамлакатимизда аграр тармокни ривожлантириш учун куплаб давлат дастурлари ишлаб чикилмокда хамда унинг ижросини назорат килиш хамда натижасини бахолаб бориш зарур хисобланади. Аграр тармокда фаолият самарадорлигига таъсир килувчи омилларга статистик бахо бериш, омилларнинг статистик жихатдан ахамиятлилик даражасини аниклаш ва олинган натижа асосида зарурий хулосалар ишлаб чикиш статистик тахлилнинг кузланган максадга эришилишига замин яратади. Мамлакатимимзда импорт

"Yangi O'zbekistonda statistika nazariyasi va amaliyotidagi islohotlar: muammolar va yechimlar' mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

урнини босувчи махсулотлар ишлаб чикариш кишлок тармоги тармогида хам узининг ижобий натижаларини бермокда.

Ишлаб чикаришда узлаштиришга тайёр булган инновацияларнинг яратилганлиги тугрисидаги ахборотлар товар ишлаб чикарувчиларга канчалик тез етказилса, инновацион жараённинг ушбу боскичи шунча самарали фаолият курсатаётган булади. Ишлаб чикаришда инновациялар (янгиликлар)ни узлаштириш боскичида самарадорлик мезонлари булиб куйидагилар хисобланади:

♦♦ ишлаб чикаришнинг технологик ва иктисодий самарадорлигини оширишга кумаклашувчи технологик янгиланиши;

♦♦ мехнат унумдорлигининг ва ишлаб чикаришнинг ижтимоий самарадорлигининг ошиши;

♦♦ бир-бирлик ишлаб чикариш майдонига тугри келадиган махсулот чикаришнинг купайиши;

Мева - сабзавот тармогини инновацион ривожлантириш буйича йул харитаси[4]. (1 -жадвал)

1-жадвал

№ Иуналиш Тадбирлар

I Киска, урта ва узок муддатли (технология асосида) мева - сабзавотчилик тармоги тармокларида илмий-техник ютукларни саноат ривожланишининг асосий йуналишларининг инновацион прогнозлари Мева - сабзавотчиликчиликга оид фанлари ютукларини тизимли мониторинг килиш, мева - сабзавотчилик тармоги фанини ривожлантиришни истикболли йуналишларини аниклаш

II Дастурий-максад усулидан фойдаланган холда мамлакат микиёсида ва минтакавий даражада мева - сабзавотчилик тармогида инновацион жараёнларни ривожлантиришни рагбатлантириш Мева - сабзавотчилик тармогида илмий тадкикотларни молиялаштиришни унинг ютукларидан максадли фойдаланишга йуналтириш билан ошириш: ишлаб чикариш самарадорлигини оширишни таъминлайдиган асосий янгиликларни амалга ошириш учун бюджет маблаглари ажратилади.

III Инновацияларни амалга оширувчи мева -сабзавотчилик тармоги корхоналари катламини уларнинг умумий сонининг 25 фоизигача кенгайтириш Ишлаб чикаришни изчил ва доимий равишда такомиллаштирадиган мева - сабзавотчилик тармоги ишлаб чикарувчилари учун кулай иктисодий ва хукукий шароитларни таъминлайдиган институционал ва хукукий базани шакллантириш.

IV Солик конунчилигини такомиллаштириш: янги турдаги махсулотларни ишлаб чикиш даврида солик имтиёзларини белгилаш Вилоят мева - сабзавотчилик тармоги ишлаб чикарувчилари уртасида инновацияларнинг потенциал истеъмолчилари рейтинги ва инновацияларни бирламчи ишлаб чикаришни ривожлантиришнинг кашшоф лойихаларини амалга оширувчи субъектларни танлаш

V Мева - сабзавотчилик тармогида ишлаб чикариш жараёнларини инновацион асосда рагбатлантириш Инновацияларнинг дастлабки ривожланиш хавфини сугурта килиш,тезлаштирилган амортизация ёрдамида ишлаб чикаришни техник кайта жихозлаш, модернизация килиш ва янгилаш харажатларини коплаш, ресурс тежовчи технологиялардан фойдаланиш

1-жадвалда Мева - сабзавот тармогини инновацион ривожлантириш буйича йул харитаси мева - сабзавотчилик тармоги-бозорнинг инновацион

"Yangi O'zbekistonda statistika nazariyasi va amaliyotidagi islohotlar: muammolar va yechimlar' mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

занжирини шакллантириш воситаси сифатида форсайт технологиялари турларидан биридир. Хулоса

Хулоса килиб айтганда, мева - сабзавотчилик тармогида инновацион инфратузилманинг мавжуд ва янгидан яратилган объектлари сони (технопарклар, инновацион-технологик марказлар, бизнес-инкубаторлар, технология трансфери марказлари и х,.к.) ошириш. Мева - сабзавотчилик тармогида юкори технологик компанияларнинг фонд бозорини шакллантириш (юксак технологияларни яратиш), юкори технологик компанияларининг кимматли когозлари савдоси учун фонд бозорининг ихтисослаштирилган сегментини яратиш имкониятларини статистик бахрлаш зарур.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 23 октябрдаги "Узбекистон Республикаси кишлок хужалиги тармогини ривожлантиришнинг 2020 - 2030 йилларга мулжалланган стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5853-сонли Фармони (https://lex.uz/).

2. Савенко В.Г. Формирование системы освоения инноваций в сельском хозяйстве: теория, методология, практика: диссертация доктора экономических наук: 08.00.05. - Москва, 2005. - 338 с

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 7 июндаги "Узбекистон Республикаси кишлок хужалиги тармогини ривожлантиришнинг 2020 — 2030 йилларга мулжалланган стратегиясида белгиланган вазифалар ижросини самарали ташкил этишга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5853-сонли Фармони (https://lex.uz/).

4. Муаллиф томонидан ишлаб чикилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.