Научная статья на тему 'ҲУДУДЛАР ИҚТИСОДИЙ САЛОҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ ВА УНДАН ЎЗБЕКИСТОНДА ФОЙДАЛАНИШ ИМКОНИЯТЛАРИ'

ҲУДУДЛАР ИҚТИСОДИЙ САЛОҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ ВА УНДАН ЎЗБЕКИСТОНДА ФОЙДАЛАНИШ ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
100
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иқтисодий салоҳият / иқтисодий салоҳият индекси / иқтисодий салоҳиятни баҳолаш усуллари / баҳолаш омиллари / баҳолаш моделлари. / экономический потенциал / индекс экономического потенциала / методы оценки экономического потенциала / факторы оценки / модели оценки.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Одинаев Дилшоджон Шавкатович

Мақолада ҳудудлар иқтисодий салоҳиятини баҳолаш бўйича мавжуд турли ёндашувлар, хориж таж­ рибаси ва амалиёти тадқиқ этилган. Баҳолаш усуллари қиёсий таққосланган ва улардан Ўзбекистонда фойдаланиш имкониятлари ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ ОЦЕНКИ ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА РЕГИОНОВ И ВОЗМОЖНОСТИ ЕГО ПРИМЕНЕНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ

В статье исследованы различные подходы, зарубежный опыт и практика оценки экономического потенциала регионов. Проведен сравнительный анализ методов оценки экономического потенци­ ала и изучены возможности их использования в Узбекистане.

Текст научной работы на тему «ҲУДУДЛАР ИҚТИСОДИЙ САЛОҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ ВА УНДАН ЎЗБЕКИСТОНДА ФОЙДАЛАНИШ ИМКОНИЯТЛАРИ»

Одинаев Дилшоджон Шавкатович,

Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети таянч докторанти

ЩУДЛАР ИКТИСОДИЙ САЛО^ИЯТИНИ БА^ОЛАШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ ВА УНДАН УЗБЕКИСТОНДА ФОЙДАЛАНИШ ИМКОНИЯТЛАРИ

УУК: 338.001.36

ОДИНАЕВ Д.Ш. ЦУДУДЛАР ИКТИСОДИЙ САЛОЦИЯТИНИ БАЦОЛАШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ ВА УНДАН УЗБЕКИСТОНДА ФОЙДАЛАНИШ ИМКОНИЯТЛАРИ

Мак,олада худудлар иктисодий салохиятини бахолаш буйича мавжуд турли ёндашувлар, хориж таж-рибаси ва амалиёти тадкик этилган. Бахолаш усуллари киёсий таккосланган ва улардан Узбекистонда фойдаланиш имкониятлари урганилган.

Калит сузлар: иктисодий салохият, иктисодий салохият индекси, иктисодий салохиятни бахолаш усуллари, бахолаш омиллари, бахолаш моделлари.

ОДИНАЕВ Д.Ш. ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ ОЦЕНКИ ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА РЕГИОНОВ И ВОЗМОЖНОСТИ ЕГО ПРИМЕНЕНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ

В статье исследованы различные подходы, зарубежный опыт и практика оценки экономического потенциала регионов. Проведен сравнительный анализ методов оценки экономического потенциала и изучены возможности их использования в Узбекистане.

Ключевые слова: экономический потенциал, индекс экономического потенциала, методы оценки экономического потенциала, факторы оценки, модели оценки.

ODINAYEV D.SH. FOREIGN EXPERIENCE OF ECONOMIC POTENTIAL EVALUATION OF THE REGIONS AND THE POSSIBILITY OF ITS APPLICATION IN UZBEKISTAN

The article investigates various approaches, foreign experiences, and practices in assessing the economic potential of regions. A comparative analysis of methods for assessing economic potential was carried out and the possibilities of their use in Uzbekistan were studied.

Key words: economic potential, economic potential index, methods of assessing economic potential, assessment factors, assessment models.

Кириш.

Баркарор иктисодий усишни таъминлашда мавжуд барча омилларидан самарали фой-даланиш мухим хисобланади. Мамлакатнинг иктисодий салохияти том маънода ушбу омил-ларнинг узагини ташкил этади. Шу боис иктисодий усиш даражаси ва имкониятлари куп жихатдан иктисодий салохиятнинг миллий иктисодиётнинг барча даража (микро, мезо ва макро даража) ларидаги холатига боFлик булади. Иктисодиётни ривожлантириш ва баркарор иктисодий усишга эришишга каратилган стратегик дастур ва режа-лар бевосита мамлакат иктисодий салохияти, унинг хусусиятлари, хозирги холати, келажак имкониятларига асосланиб ишлаб чикилади. Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 - 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси туFрисида"ги1 ПФ-60-сонли фармо-нида вилоят, туман ва шахарларни комплекс ва мутаносиб ижтимоий-иктисодий ривожлантириш, уларнинг мавжуд ижтимоий-иктисодий салохиятидан самарали ва оптимал фойдала-ниш масалалари иктисодиётни ривожлантириш ва либераллаштиришнинг устувор йуналишлари сифатида белгилаб куйилган.

Минтака имкониятлари, ресурслар ва улар-дан самарали фойдаланиш даражасини аниклаш, стратегик вазифаларга эришиш йуналишларини узида мужассамлаштирган худудий ривожланиш дастурлари ишлаб чикишда мавжуд ва келажак-даги салохиятни хисобга олиш ва уни ривожлантириш мухим хисобланади. Шунинг учун худудлар салохиятини бахолаш долзарб масалалардан биридир.

Илмий муаммонинг к,уйилиши.

Амалга оширилган илмий адабиёт тахлили шуни курсатдики, минтака иктисодий салохиятини бахолаш буйча бой хорижий тажриба тупланган булиб, бахолаш методологияси буйича турлича карашлар шаклланган. Жумладан, С. Черницкий минтака иктисодий салохиятини бахолашда 12 та курсаткични таклиф килган (яхоли жон бошига ялпи худудий махсулот, асосий капиталга инвести-

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 - 2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси туFрисида"ги ПФ-60-сонли фармони https:// lex.uz/docs/5841063

циялар, ташки ва чакана савдо айланмаси, моли-явий таъминланганлик даражаси, кичик тадбир-корликда бандлик даражаси, ишсизлик даражаси, ахоли даромадлари, кашшоклик даражаси, асосий фондлар амортизацияси, автомобиль йулларининг зичлиги, ижтимоий инфратузилма даражаси)2.

Е. Андрианова ва Г. Коновалова худудий дастурларни ишлаб чикишда фойдаланиш максадида олиб борган тадкикотларида иктисодий салохиятни бахолашнинг интеграл усулидан фойдаланишган хамда молиявий, ижтимоий-демографик салохиятни бахолашга алохида эътибор каратишган3. Бундан ташкари катор хорижлик олимлар, шу жумладан Е. Жоглина, С. Казанцев, Л. Симкив ва бошкалар ушбу йуналишда тадкикотлар олиб боришган4.

Куплаб тадкикотлар амалга оширилганлигига карамай, ушбу йуналишда илмий жихатдан хал булиши лозим катор муаммолар мавжуд. Жумладан худудлар иктисодий салохиятини бахолаш буйича мавжуд турли ёндашувлар, хориж таж-рибаси ва амалиётни илмий тадкик килиш -сохадаги мавжуд муаммоларни хал килишга амалий хисса кушиши аник. Бунда мавжуд турли бахолаш усулларини киёсий таккослаган холда, уларнинг энг макбулларини Узбекистон шарои-тига мослаган холда фойдаланиш имкониятлари кенгайтиралади.

2 Черницкий С.В. Комплексная методика оценки экономического потенциала регионов. Журнал «Историческая и социально-образовательная мысль». 2014, № 5(27). С. 208-2013.

3 Андрианова Е.В., Коновалова Л.В. Оценка потенциала региона как основа формирования программ социально-экономического развития в условиях глобализации. Журнал «Российское предпринимательство». 2015, № 3(273). С. 381-388.

4 Жоглина Е.В. Методические подходы к оценке экономического потенциала региона. Журнал «Экономический вестник российского государственного университета». 2008, том 6, № 1. С. 128-131.; Казанцев С.В. Сравнительный анализ потенциала и эффективности экономики регионов. Журнал «Эко». 2002, № 7.; Симкив Л.Е. Стратегические приоритеты региональной экономической политики в контексте детерминант экономического роста. Журнал «Бизнес информ» Украина, №3, 2019. С. 96-101.; И.С.Глебова, С.С.Берман, Р.Р.Садыртдинов, А.А.Воробьев, Ф.Т.Эгамбердиев, А.А.Каюмов, А.Т.Умаров, Н.Г.Муминов, Г.К. Жанна-зарова, А.Ю.Макушина. Социально-экономическое положение территорий: международный опыт и перспективы развития. Коллективная монография -Казань: «Рокета», 2019. 276 стр.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 4(152)

1-waflBa.. M^TMCOAMM ca.ox.MflT MHgeKCM1

MHgeKcnap MyHanumu Cy6uHgeKcnap (KypcaTKUMnap)

Xoh 6omura fll/IM uHgeKcu

Mxpo Pean ^MM ycum uHgeKcu

BaHgnuK ycum uHgeKcu

Mex,HaT, TOBap Ba xu3MaTnap 6o3opuHu TapTu6ra conuHraHnuru

ConuKKa TopTum uHgeKcu

Kоppyпцua gapaxacu

MKTucoguM canox,uaT Bu3Hec ropuTum uHgeKcu

uHgeKcu Xo3u6agopnuK Bo3op xaxMu uHgeKcu

MHCOH apKUHnuru uHgeKcu

Annul KymunraH KUMMaT uHgeKcu

Xu3MaT KypcaTumgaru 6aHgnap ynymu

CoFnuKHu caKnam TU3UMUflaru 6aHgnap ynymu

OTMnap cu^aTu uHgeKcu

CaHoaT TapKu6u canox,uaTu

PaKo6aT6apgomnuK PaKo6aT Ko6unuaTu gapaxacu (MUHTaKaBUM BKcnopT canox,uaTu acocuga)

TaflK,MK,OT MeTOflo.orMACM.

MKTucogutf canox,uaTHUHr Kyn TOMOHnaMa-nuru ca6a6nu yHU 6ax,onamga x,aM Kynna6 MeTog-nap MaBxyg. MKTucogutf canox,uaTHU 6ax,onoBmu KypcaTKi/Mnap KyMugaru MeTognapra acocnaHu6 x,uco6naHaflu:

• эмпмpмк TagKUKOTnap ycynu (MacanaH MUHTaKa paKo6aT6apflomnuruHU aHUK-namra xui3-MaT KunyB^u TagKUKOT);

• aManutf craTi/icTi/iK ycyn (MacanaH MUHTaKa UKTucogufi canoxuaTUHU TaKKocnaMa Ba HopMan-namTupumraH KUMMaTnapga x,uco6nam);

• Knacrep Tax,nunu (TapMOK xycycuaTugaH Kenu6 4uku6 KypcaTKM^napHu KnacTep rypyx,napura axpa™6 x,uco6nam).

Ta^.M. Ba HaTM^a.ap.

MKTucoguM canox,uaTHU 6ax,onam Ba my opKanu xygygnap UHgeKcuHU maKnnaHTupum 6yMi/ma x,aM KaTOp TagK^KOTnap yTKa3i/mraH. XyMnagaH, AK.W mTaTnapu UKTucoguM canoxuaTUHU 6ax,onam MaKcaguga "WTaTnap puBoxnaHum KapTacu" (The Development Report Card for the States (DRC), MKTucogutf x,aMKOpnuK Ba puBoxnaHum TawKU-no™ TOMOHugaH KynnaHunaguraH "XygyguM Kanu-Tan концeпцмacм", EBpOna Mttu^oku xygygnapu UKTucoguM canox,uaT UHgeKci/i (Economic Potential

1 https://www.bak-economics.com/fileadmin/ documents/reports/BAK_Economics_EPI_Report.pdf

Index of European Regions) Ka6u canoxuaTHU aHUKnamra xui3MaT KunyB^u eHgamyBnap MaBxyg.

MKTucoguM canox,uaTHU 6ax,onam Ha3apua Ba aManueT 6yMurna TynnaHraH xopux Taxpu6aga KeHr Typgaru yMyMMeTogonoruiK eHgamyB Ba anoxuga xycycuaT, MUHTaKa puBOxnaHuw gapaxacu, ^ofiga-naHum caMapagopnuru Ba OMunnap Tatcupu 6ytfuMa xycycufi MeTogonoruiK eHgamyBnap Ky3ga TyTun-raH. BupOK 6ap^a MaMnaKaTnap Ba xygygnap y^yH yMyMKa6yn KunuHraH aroHa MeTogonoruiK eHgamyB MaBxyg 3Mac. AKcurn^a UKTucoguM canox,uaTHU 6ax,onamga KynnaHunaguraH afipuiM MeTognap 6up-6upugaH KecKUH $apK Kunagu. Wy 6ouc UKTucoguM canOx,uaTHu 6ax,onam 6yMi/ma Typnu MeTognapHU Kynnamga Typnu HaTuxanap onum 6unaH 6oFnuK MyaMMonap MaBxyg.

Xopux Taxpu6acura acocaH UKTucogufi canox,uaTHu 6ax,onamHUHr KyMugaru KeHr KynnaHunaguraH MeTognapuHu KenTupum MyMKUH2:

- pecypc 6yMi/ma KOMnneKc 6ax,onam;

- peMTUHr ycynu;

- uHTerpan ycynu.

EBpona MaMnaKaTnapuga uKTucoguM canox,uaTHU 6ax,onamga "iKTucogutf canox,uaT uHgeKcu"

2 H.K. HypnaHOBa, A.K. OMapoB / MeTogonorua oueHKu 3K0H0MUMecK0r0 noTeHuuana npurpaHUMH^x paMOHOB u peKOMeHgauuu no ero ucn0nb30BaHuro Экономuкa: cTpaTerua u npaKTUKa, № 2 (15), 2020 r. / 23-37

48 МИНТАКАВИЙ ИКТИСОДИЁТ / РЕГИОНАЛЬНАЯ ЭКОНОМИКА

2- жадвал. Европа мамлакатлари ша^арларининг Минта^авий и^тисодий сало^ият индекси

(2020 йил)1

Уpин Худуд Иктиcoдий caлox1ият индeкcи l/^po индeкcи Жoзибaдopлик индeкcи Рaкoбaтбapдoшлик индeкcи

1 Бaзeль (Швeйцapия) 11б 4 114 3 109 1 124

2 Жeнeвa (Швeйцapия) 11S 2 122 2 108 9 11б

3 Лoндoн (Буюк Бpитaния) 11З б 11З 4 107 2 119

4 Цюpиx (Швeйцapия) 112 3 111 1 111 S 11З

S С^гальм (Швeция) 110 9 110 1З 104 3 11б

б Оо^ (Hopвeгия) 108 10 110 18 10З 10 111

7 Mюнxeн (Гepмaния) 108 В 111 1S 104 1З 109

В Кoпeнгaгeн (Дaния) 107 2В 102 S 10б б 11З

9 Пapиж (Фpaнция) 107 12 109 4В 100 В 112

10 npara (Чexия) 107 11 109 З7 102 14 108

кypcaткичидaн фoйдaлaнилaди2. Maзкyp кypcaткич УЧ yлчaм opкaли aниклaнaди: 1) нaтижa индeкcи yлчaми; 2) жoзибaдopлик индeкcи yлчaми З) paкoбaтбapдoшлик индeкcи yлчaми.

Иктиcoдий caлox1иятни бax1oлaшнинг мaз-кyp мeтoдидa юкopидa кeлтиpилгaн уч индeкc вa бapчa cyбиндeкcлap биp xил ycyлдa нopмaгa кeлтиpилaди. Hopмaгa кeлтиpилиш кyйидaгичa aмaлгa oшиpилaди. Дacтлaб бapчa yзгapyвчилap 6уйичэ индeкc микдopлapи aниклaнaди вa унинг ypтaчacи x1иcoблaнaди. Бу ypтa киймaт 100гэ тeнг дeб oлинaди. Кeйинги бocкичдa тeгишли индeк-cлap кaтopи учун ypтaчa чeтлaшиш микдopи x1иcoблaб чикилaди. Чeтлaшишнинг нopмaлaш-гaн киймaти э^ 10гa тeнг дeб oлинaди.

Уpтaчaни x1иcoблaшдa фopмyлa 1-дaн фoйдa-лaнилaди:

X =

^ï! хп fa Ä

(1)

l^a киймaтдaн фoйдaлaниб, oлингaн нaтижa-лapни фopмyлa 2 opкaли нopмaгa кeлтиpилaди:

хп

юо-ж

п

(2)

Иктиcoдий caлox1иятни бax1oлaшнинг aмa-лиëтдa кУллaнилaдигaн мeтoдлapидaн биpи B.Лeoнтьeвнинг "xapaжaт-ишлaб чикapиш" жapaëн мoдeли элeмeнтлapи ypтacидa умумий иктиcoдий caлox1иятнинг тapкибий киcмлapини тaкcимлaб

1 https://www.bak-economics.com/leistungen/ regionalanalyse

2 https://www.bak-economics.com/fileadmin/ documents/reports/BAK_Economics_EPI_ Report.pdf

x1иcoблaшгa acocлaнaди. Maзкyp мoдeл жapa-ëнлapи тypт киcмдaн: xapaжaт, ишлaб чикapиш, бoшкapиш вa aiua^a oшиpиш мexaнизмидaн ибo-paт. Кyйидaги чизмaдa иктиcoдий caлox1иятнинг тapкибий тypлapининг юкopидa кeлтиpилгaн жapaëнлap кecимидaги тaкcимoти кeлтиpилгaн.

Чизмa 2дa кeлтиpилгaн ImP - иннoвaциoн бoшкapyв caлox1ияти, OP - тaшкилий caлox1ият, SP -ижтимюий caлox1ият, MP - мapкeтинг ca.nox^™, GP - бoшкapyв caлox1ияти, RP - pecypc ca.nox^™, LP -Nierai caлox1ияти, PP - иш^б чикapиш caлox1ияти, IP - инвecтициoн caлox1ият, InP - иннoвaциoн caлox1иятни aнглaтaди.

Бу мeтoд фyнкциoнaл бax1oлaш мeтoди x1иcoблaниб, унинг acocидa минтaкa умумий caлox1иятини бax1oлaшдa тapкибий пoтeнциaл-лap (caлox1ият) дeкoмпoзицияcидaн вa ynap вaз-нидaн фoйдaлaниш ëтaди. Яъни умумий caлox1ият тapкибий caлox1иятлapнинг функциям cифaтидa aниклaнaди вa умумий Фopмyлa З opкaли ифo-дaлaнaди:

(З)

Бу epдa pt-тapкибий caлox1ият, wt-yнинг вaзни Фopмyлa Зни "xapaжaт-ишлaб чикapиш" жapaëн мoдeли бyйичa aжpaтиб x1иcoблaниши иктиcoдий caлox1иятни бax1oлaшдa янaдa aникpoк нaтижaгa эpишиш имкoнини бepaди.

р _ р р + р -

'в 1 с 1 1 g 1 J m

Vi Til

_ p | ¿¡=1^| ¿la*'«,-^

(4)

Чизма 1. Узбекистан х,удудларининг ижрo (performance) индекси (2021 йил)1.

1 Дaвлaт Cтaтиcтикa кyмитacи мaълyмoтлapи (https:||stat.uz|uz|rasmiy-statistika|national-accounts-2) aco-cидa мyaллиф тoмoнидaн x1иcoблaнди.

Чизма 2. "Харажат-ишлаб чицариш" жараён модели буйича иктисодий

сало^иятни ба^олаш схемаси1.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Боищарув

Г >

1т Р ОР 8Р МР вР

Харажатлар

буйича салох;ият

Рссурслар

Трансакцион жараён

ХАРАЖАТ ИШЛАБ ЧЩАРИШ

Трансформацион жараёни

у 7 У у*

Ишлаб чицариш буйича сало^ият

ЯР ЬР рр 1Р 1пР

Механизм

Формула 4да Ре - иктисодий салох,ият, рс - хара-жатлар, Рд - бошкарув салох,ияти, Рт - механизм салох,ияти, м - салох,ият вазнини, р - салох,ият кат-талигини англатади.

Иктисодий салох,иятни бах,олашнинг ушбу методининг узига хос жих,атлари куйидагиларда намоён булади:

- иктисодий фаолиятнинг жараён сифатида каралиши уни харажатларнинг ишлаб чикариш натижаларига айланиш жараёнини механизмлар оркали бошкарувини бах,олаш имконини беради;

- иктисодий салох,иятнинг турли таркибий элементларга декомпозицияланиб урганилиши мамлакат иктисодий салох,иятни таркибини аникрок бах,олаш имконини яратади;

- мазкур усулдаги иктисодий салох,иятни бах,олаш МХТ курсаткичлари асосида х,исобланиши маълумотлар олинишининг осон ва кам харажатлигини таъминлайди;

- иктисодиёт ёпик тизим сифатида каралади, яъни окимларнинг доиравий х,аракатига асосла-нади;

- доиравий оким моделидаги барча эле-ментлар бир-бири билан товар-молиявий окимлар оркали боFланган, уларда сакланиш ва энтропия конуни амал килади.

1 Чаленко А.Ю. Методика определения экономи-

ческого потенциала // Экономика Украины. - 2013. - №. 8. - С. 40-54.

Хулоса ва таклифлар.

Иктисодий салох,иятни бах,олашнинг хориж тажрибасига тах,лилли хулоса сифатида уларни куйидагича таснифлаш имконини берди.

Тадкикотларнинг курсатишича, иктисодий салох,иятни бах,олашнинг энг самарали ва сифатли методларидан бири бу баркарор иктисодий усишни таъминлашга хизмат килувчи омил моделли методидир. Унга кура минтаканинг иктисодий салох,ияти куплаб омиллардан ташкил топган тизимнинг мавжуд ва захирадаги ресурс-лардан иктисодий ривожланишни таъминлашда фойдаланиш хусусиятини англатади2. Иктисодий салох,иятни омилли метод буйича х,исоблашда 3-чизмада келтирилган омиллардан фойдаланиш таклиф этилади.

Ушбу метод буйича минтака иктисодий салох,ияти инвестицион, молиявий, хужалик, мех,нат, бозор ва инновацион омиллар йиFиндиси сифатида каралади. Хар бир омил гурух,и 5 формула оркали х,исобланадиган хусусий курсаткичлардан ташкил топади:

IV, =

(5)

2 Кондратьева М. Н., Рогова Т. Н., Баландина Е. В. Сравнительная оценка и определение экономического потенциала региона //Региональная экономика: теория и практика. - 2017. - Т. 15. - №. 2 (437).

3-жадвал. Ик,тисодий сало^иятни бахолаш буйича гурух,ланиши ва таснифи1

Гурухлаш белгиси Салохиятни бахолаш таснифи

Бахолаш моделига кура - Ресурс-захира модели - Тадбиркорлик-ишлаб чикариш модели

Бахолаш мохиятига кура - Мутлак бахолаш - Таркибий бахолаш

Бахолаш усулига кура - Микдорий бахолаш - Сифат-эксперт бахолаш

Бахрлаш методига кура - Интеграл бахолаш - Вазнли бахолаш - Комплекс бахолаш

Бахрлаш курсаткичларига кура - Моддий катталикда бахолаш - ^иймат катталикда бахолаш

Бахолаш йуналишига кура - Ички бахолаш - Ташки бахолаш

Бахолаш максадига кура - Ракобатбордошлик даражасини аниклаш - Муаммоли нукталарни аниклаш

Бахолаш натижаларини куллаш буйича - Кредит жозибадорлиги нуктаи назардан - Давлат томонидан куллаб-кувватлаш лойиклиги нуктаи назардан - Ривожланишни бошкаришга ёндашув нуктаи назардан

3-чизма. И^тисодий сало^иятни ба^олашнинг омилли курсаткичлари2

Пнвестппон

Молиявив

Хужалик

Омнллар

Мехнат

Базар

асосии капиталга инвестицияларнинг минтака учун жами асосии капиталга инвестициялардаги улуши

- минтака инвестишяларининг улупшда уз маблагларининг улуши

- ыинтакадаги хорижий инвестицияларнинг жами хорижий инвестициялардаги улуши

ыинтакадаги кредит ташкилотларининг жами кредит ташкилотларидаги улуши фойда билан чикаётган корхоналар упупш

ыинтакадаги куйилган омонатларнинг жами омонатлардаги улуши

минтака ЯИМнинг жами ЯИМдаги улуши

минтака корхоналарининг жами корхоналар сонидаги улуши

минтакадаги асосий воситалар ктшмапшинг жами асосий воситалар кийматидаги улуши

минтакадаги жон бошига ахоли даромдлариинг жамига нисбатан упупш ыинтакадаги шичн кучи сониниг жаыига нисбатан улуши ыинтакадаги уртача даромадларнинг жамига нисбатан улуши

минтака савдо айланмасининг жамига нисбатан улуши

минтака экспортининг жамига нисбатан улуши

минтакда иуллик хизматлари хажмининг жамига нисбатан упупш

Инновяцион

минтакада ишлаб чикарилган инновашон товарларнинг жамига нисбатан улуши минтакада илмий-тадкдк;от ипшарини олиб борувчиташкилотларнинг жамидаги улуши минтакада такдим этилган патентларнинг жаыига нисбатан упупш

1 Адабиётлар тах,лили асосида муаллиф томонидан тузилди.

2 Адабиётлар тах,лили асосида муаллиф томонидан такомиллаштирилди.

ИК.ТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 4(152)

/•-

52

V_

БУ epдa W¡ - xycycий caлox1ият кypcaткичнинг i минтaкa учун микдopи, S¡ - мoc oмил кypcaткичнинг минтaкa учун микдopи, S - мoc oмил кypcaткичнинг мaмлaкaт учун жaми микдopи. Якyнидa бapчa oмиллap учун x1иcoблaнгaн xycycий кypcaткичлap жaмлaниб, икти^дий caлox1ият бax1oлaнaди:

P¡ - i минтaкaнинг умумий иктиcoдий caлox1ияти, ¡¡ - инвecтициoн caлox1ият, F - мoлия-вий caлox1ият, H¡ - xyжaлик caлox1ияти, L¡ - мex1нaт caлox1ияти, M¡ - бoзop caлox1ияти, ¡n¡ - иннoвa-циoн caлox1ият.

Mинтaкa иктиcoдий caлox1иятини oмилли мeтo-дидaги xycycий кypcaткичлap cтaтиcтикa кyмитacи вa aгeнтликлapи мaълyмoтлapи acocидa 3-чизмa acocидa x1иcoблaнaди вa yлap yмyмлaштиpилиб минтaкaнинг yмyммaмлaкaт микëcидaги peйтинги aниклaниши мумкин.

Фoйдaлaнилгaн aдaбиëтлap:

1. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2022 йил 28 янвapдaги "2022 - 2026 йил-лapгa мyлжaллaнгaн янги Узбeкиcтoннинг ïapaK^ëï cтpaтeгияcи тyfpиcидa"ги ПФ-60-coнли фapмoни https:||lex.uz|docs|5841063

2. Чepницкий C.B. Koмплeкcнaя мeтoдикa oцeнки экoнoмичecкoгo пoтeнциaлa peгиoнoв. Жypнaл «Иcтopичecкaя и coциaльнo-oбpaзoвaтeльнaя мы^ль». 2014, m 5(27). С. 208-2013.

3. Aндpиaнoвa E.B., Koнoвaлoвa Л^. Oцeнкa пoтeнциaлa peгиoнa кaк ocнoвa фopмиpo-вaния пpoгpaмм coциaльнo-экoнoмичecкoгo paзвития в ycлoвияx глoбaлизaции. Жypнaл «Poc^crae пpeдпpинимaтeльcтвo». 2015, m 3(273). С. 381-388.

4. Жoглинa E.B. Meтoдичecкиe пoдxoды к oцeнкe экoнoмичecкoгo пoтeнциaлa peгиoнa. Жypнaл «Экoнoмичecкий вecтник poccийcкoгo гocyдapcтвeннoгo yнивepcитeтa». 2008, том 6, m 1. С. 128-131.

5. Kaзaнцeв CB. Cpaвнитeльный aнaлиз пoтeнциaлa и эффeктивнocти экoнoмики peгиo-нoв. Жypнaл «Экo». 2002, m 7.

6. Симкив Л-E. Cтpaтeгичecкиe пpиopитeты peгиoнaльнoй экoнoмичecкoй пoлитики в шн-тeкcтe дeтepминaнт экoнoмичecкoгo pocia. Жypнaл «Бизнec инфopм» Укpaинa, m3, 2019. С. 96-101.

7. И.C.Глeбoвa, C.C.Бepмaн, P.P.CaдыpIдинoв, A.A.Bopoбьeв, Ф.T.Эгaмбepдиeв, A.A.Kaюмoв, A.T.Умapoв, H.Г.Myминoв, Г.К. Жaннaзapoвa, A.Ю.Maкyшинa. Coциaльнo-экoнoмичecкoe пoлo-жeниe Ieppитоpий: мeждyнapoдный oпыт и пepcпeкIивы paзвиIия. KoллeкIивнaя мoнoгpa-фия - Kaзaнь: «Poкeтa», 2019. 276 dp.

8. H.K. Hypлaнoвa, A.K. Oмapoв | Meтодoлoгия oцeнки экoнoмичecкoгo пoIeнциaлa пpи-гpaничныx paйoнoв и peкoмeндaции пo eгo иcпoльзoвaнию Экoнoмикa: cтpaтeгия и пpaк-ти^, m 2 (15), 2020 г. I 23-37

9. Чaлeнкo А. Ю. Meтодикa oпpeдeлeния экoнoмичecкoгo пoтeнциaлa ||Экoнoмикa Укpa-ины. - 2013. - m. 8. - С. 40-54.

10. Koндpaтьeвa M. H., Po^a T. H., Бaлaндинa E. B. Cpaвнитeльнaя oцeнкa и oпpeдeлe-ниe экoнoмичecкoгo пoтeнциaлa peгиoнa ||Peгиoнaльнaя экoнoмикa: тeopия и пpaктикa. - 2017. - T. 15. - m. 2 (437).

11. https:||www.bak-economics.com|fileadmin|documents|reports|BAK_Economics_EPI_Report. pdf

12. https:||www.bak-economics.com|leistungen|regionalanalyse

13. https:||stat.uz|uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.