Научная статья на тему 'УЧЕБНАЯ РЕЧЬ ПРЕПОДОВАТЕЛЯ ИНАСТРАННЫХ ЯЗЫКОВ КАК ОСНОВНОЕ СРЕДСТВО ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ'

УЧЕБНАЯ РЕЧЬ ПРЕПОДОВАТЕЛЯ ИНАСТРАННЫХ ЯЗЫКОВ КАК ОСНОВНОЕ СРЕДСТВО ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
43
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РЕЧЬ / ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ РЕЧЬ / ТЕХНИКА РЕЧИ / УЧЕБНО- ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ / ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Утаев М.М.

В данной статье автор выдвигает свои мнение о педагогической речи. В основном об учебной речи. Автор отмечает, что речь учителя как основное средство осуществления учебно- воспитательной деятельности - явление сложное и многогранное, далеко не исчерпывающееся только технически правильным произношением. Автор статьи расказывает, что слово учителя пронизывает весь учебно-воспитательный процесс.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EDUCATIONAL SPEECH OF FOREIGN LANGUAGE TEACHERS AS THE BASIC MEANS OF PROFESSIONAL WORK

In this article the author discussed his opinion about pedagogical speech. Basically about educational speeches. The author notice that teacher’s speech is the basic means of realization educational activity - the phenomenon difficult and many-sided, far not settled only technically correct pronunciation. The author tells that a word of the teacher penetrates all teaching and educational process.

Текст научной работы на тему «УЧЕБНАЯ РЕЧЬ ПРЕПОДОВАТЕЛЯ ИНАСТРАННЫХ ЯЗЫКОВ КАК ОСНОВНОЕ СРЕДСТВО ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ»

11ЛМ\О11 ПЕДАГОГЙ /ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ

ГУФТОРИ ТАЪЛИМИИ МУАЛЛИМИ ЗАБОНИ ХОРИ^И ВАСИЛАИ АСОСИИ ФАЪОЛИЯТИ КАСБИ

Утаев М.М.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Дар таълим ва омузиши забонхои хоричй беш аз хама офаридани фазой забонй мухим ва мувофики максад аст. Талаботдои муосир ба тайёрии касбии омузгорони ояндаи забондои хоричй тадияи стратегияи рушди азхудкунии адамиятнок ва муоширатии фаъолияти нуткии забони хоричй, пажудиши технологиями таълими забондои хоричиро дар асоси ба дисобгирифтани раванддои дамгирой дар содадои ичтимоию иктисодй, илмй ва фардангй бо максади тайёр намудани мутахассисони ракобатпазир, ки дар амалй кардани тамосдои байнифардангй дар бахшдои ичтимоию касбй ракобатпазир бошанд, талаб мекунад.

Василаи асосии фаъолияти таълимии муаллим ин сухан ва гуфтори вай мебошад. Гуфтори таълимй иборат аз истифодаи равишдои дурусти талаффуз мебошад. Гуфтори таълимй мафдуме густурдатар аз равиши гуфтор аст.

Гуфтори муаллим дамонтавре баён шуд, василаи асосии анчоми фаъолиятдои таълимй ва тарбиятй аст, вале чизи печида ва гуногунчанба мебошад ва маддуд ба равишу меъёрдои талаффузй дуруст намешавад.

Мафхуми «нутки омузгории» нисбат ба «техникаи нутк»» фаррохтар мебошад. Вакте мо мегуем, ки муаллим гуфтори таълимй дорад онро дар назар дорем, ки вай сухани пурмудтаво, мантий, эдсосотй мегуяд ва захираи лугавй ва фардангй гуфтории олй дорад.

Сухани муаллим дар тамоми раванди таълиму тарбият нуфуз дорад. Дар доли дозир дар зиндагии инсондо ва аз чумла дар раванди таълимй василадои гуногуни аудиовизуалй ва тачдизоти игтилоотй истифода мешавад. Аммо маълум мешавад, ки деч васила ё тачдизоте наметавонад чои сухан ва каломи зиндаи муаллимро бигирад. Далелдои зерин баёнгари дамин мавзуъ мебошанд:

1) Гуфтори омузгори забони хоричй асосгузори фазои мусбати психологй-эдсосотй дар гурухи донишомузон буда, фазои бовариро нисбат ба омузгор дар гурухи донишомузон ба вучуд меорад.

2) Гуфтори омузгори забони хоричй дар раванди таълим адамияти асоси дорад. Агар донишомуз маводи дарсро азхуд накард, ки баёнкунандаи он омузгор аст, пас донишомузро зарур меояд, ки худомузй кунад ва вакту кувваи зиёдашро барои омузиш сарф намояд, ки боиси серкори ва хастагии у мегардад.

3) Гуфтор омузгори забони хоричй аз тарафи донишомуз дамчун намуна ва асос барои такдид забони англисй кабул карда мешавад. Дар хамаи холатхо омузгор ба донишомуз дар вакти гуфтор худ тарзи суханрони ва шеваи гуфтор меомузанд. Камбудидои гуфторй на тандо ба ташаккули шеваи гуфтори донишомуз балки ба шухрат ва эътибори муаллим низ латма мезанад. Мо медонем, ки муаллими бе эътибор дар касби омузгорй талоши бедудаи вакт аст.

Ончи, ки дар боло зикр шуд баёнгари он аст, ки гуфтори таълимй падидаи махсусе дар фаъолияти омузгорй буда мудимтарин накш дар ташаккул ва рушди мадоратдои касбии муаллим дорад.

Масоили ташаккули гуфтори таълимй дар назариядои омузгорй аз чанбадои мухталиф барраси мешаванд: Дар психологияи корй ва шахсияти муаллим олимон акидахои чолиб пешниход намудаанд. Хдмнгоми баркарор намудани муоширати таълимй онхо назарияи муоширати таълимиро пешкаш намудаанд. Асосдои назариявии гуфтори касбии муаллим дар назарияи дунари воизй ё дамон гуяндагй чо дода шудааст. Натичадои ба даст омада аз тадкикот дар ин заминадо модият ва вазифадои асосии гуфтори таълимиро муайян мекунад.

Educational conversation - Гуфтори таълимй каломи шифодии муаллими забони хоричй, ки ба гайр аз талаботи умумифардангй бояд талаботи тахассуси барои далли вазифадои таълиму тарбиятро дам чавобгу бошад.

Каломи шифодии муаллими забони хоричй раванди печидаи робитадои каломй ва гайрикаломии муаллим бо донишомуз ва дигар иштирокдорони равади таълимй мебошад. Бинобарин мафдуми "гуфтори таълимй" бо "рафтори муоширатии муаллим" алокамандии наздик дорад.

Рафтордои муоширатн - на факат фаъолияти каломии муаллим барои интщоли игтилооти муайян, балки анчоми гуфтори муносиб бо рафтори муаллим мебошад. Он дар ташаккули фазои эдсосоти мусбат дар раванди муошират бо донишомузон таъсир мегузорад. Ба акидаи И.И. Рыданова, «муваффакияти асарбахшии раванди таълиму тарбият на тандо ба мавзуи сухбат ва

назокатх,ои метода балки ба хунари вай барои дарки тарафи мукобил ва ёфтани муштаракот барои баркарории робита бо донишомуз вобастагй доранд». [3:50] Муваффакияти фаъолияти касбии муаллим дар таълим ва тарбият ба тавоноии вай дар баркарории « гуфтугуи дучониба» вобаста аст.

Рафторхои муоширатй замоне самарабахш хохад буд, ки донишомузро ба хамкорй водор ва фазои корй дар дарс ва мавкеиятхои таълимй эчод гардад ва дар ин раванд эхсосоти психологии манфй дар тарафхои муошират пайдо нашавад.

Рафторхои муоширатии гайрисамарабахш низ вучуд доранд. Чунин муошират дар муаллимоне хаст, ки дархои муоширатиро мебандад ва ё хусуматхои ботинй ва пинхонй ва гохе хам ошкор нисбати донишомузон дошта бошад. Чунин рафтори муаллим гайрикасбй унвон мешавад вале дар фаолияти омузгорй онхо хам истисно нестанд. Гохе чунин мешавад, ки муаллимон дониши фанни хуб доранд вале рафтори муоширатии гайрисамаранок боиси шикаст дар фаъолияти омузгорияшон мешавад.

Дониши фаннй ва равишхои таълимй он самарабахш нахохад буд магар ин, ки ин дониш дар чараёни таълиму тарбият бо рафтори муоширатии муносиб ва самарабахш хамрох шавад.

Самарабахшии гуфтор ва рафтори муоширатии муаллим натичаи шинохти дурусти система ва нишонахои онхо мебошад. Гуфтори таълимй ки асоси равиши муоширати аст дорои система ва нишонахои зерин мебошад:

- калима, ахамияти иттилоотй ва баёнии он (системаи лингвистикй);

- лахни гуфтор, на факат муносибати донишомуз ба гуфтори муаллим, балки маънои калимахои баёншуда низ ба он бастаги дорад. (системаи паралингвистики);

- мимика, пантомимика, дар чараёни суханронии муаллим (системаи кинетики).

Ягонагии хар се системаи номбаршуда гуфтори муаллимро аз назари омузгорй самарабахш мекунад. Яъне онро ба василаи самарабахш дар фаолияти касбии муаллим табдил медихад.

Гуфтори таълимй вазифахои гуногуне дорад, ки мухимтарини онхо иборатанд аз:

1. Таъмини робита байни омузгор ва донишомузон, ташкили муоширати омузгорй. И.И Рыдонова дар ин замина вазифаи психотерапевтии муносибатхои гуфтории муаллимро матрах мекунад. Вай муътакид аст, ки хаёти хар кудак дар мактаб бо шидатнокии эхсосот аз хамдигар фарк мекунад ва дар шароити номусоид ё фишорхои зиёд кудак зарархои психологй мебинад ва мубтало ба дидактогения мешавад (тарс аз муаллим, аз таълим, аз мактаб). Аммо гуфтори дустона, боварибахш ва бо лахни хуб бо донишомуз асарбахшии психотеропевти хохад дошт.

И.И Рыдинова [3:50] мегуяд: «Неруи дармонии сухани муаллим метавонад донишомузро ором кунад, илхом бахшад, имкониятхои эчодкории шахсро афзоиш дода ва чахонбинии некбинонаро фарохам оварад»;

2. Таъсиргузории мусбати муаллим ба донишомуз бо воситаи калом бо максади ташаккули зехниятхои илмй-чахонбинй, эчоди ангезахои таълимй, муносибати мусбат ба тахсил, мактаб ва муаллим гардад;

3. Каломи омузгорй ирояи комили мавзуъи дарсй аз суи муаллим ба вучуд омадани дониши фаннии мустахкам дар донишомузро боис мешавад. Каломи омузгорй ташкили дуруст ва судманди фаъолияти таълимй барои донишомузро дар бар мегирад.

Шакли гуфтори таълимии муаллими забони хоричй чунин сурат мегирад.

Масъала ва вазифахое, ки муаллим аз тарики гуфтори таълимй хал мекунад иборатанд аз:

-иттилорасонй, рушд ва ганисозии тафаккури донишомуз;

- таъсиргузори ба рухия ва эхсосотии донишомуз ва ташаккули дидгохи мусбат нисбат ба илму дониш дар вай;

- талкини донишомуз ба амал ва фаъолият бар асоси дониши касб намудааш;

Каломи шифохии муаллим ба ду намуд - Monologue - монолог (гуфтори монологй хамон баёни мавзуъи дарс, тавзех, тафсир ва суханони омузгор мебошад) ва dialogue - диалог (бахс, гуфтугу, мунозира, чидол) таксим мешавад.

Ин шаклхо корбурд ва арзиши баробар дар гуфтори касбии муаллим доранд, вале ба хар хол диалог афзалият дорад. Бисёр мухаккикони муоссир пас аз тахлили гуфтори таълимй ва муоширати таълимй диалогизмро мухимтарин усули таълиму тарбият медонанд. Ин усул бар асоси раванди демократй ба вучуд омада дар тамоми махдудаи шуравии собик аз чумла мактабхо дида мешавад. Усули диалогизм дар раванди омузгорй дар дахсолахои охир дар кишвари мо хамчун намунаи таълиму тарбият кабул шудааст.

Хамчунин бар асоси робитахои диологии муаллим ба донишомуз равишхои таълимй аз суи донишмандон бо таваччух, ва тагйироти чамъиятй - фархангй дар чанд дахаи охир тахия шудааст. И.И. Рыданова мегуяд: баркарори диалоги мохирона ба муаллим кумак мекунад, ки вазифахои гуногуни омузгориро анчом, эчоди хамдигарфахмй, равиши дурусти тавзехй, эчоди фазои озод барои мавкеъгири ва ислохи амалхои худ дар паи аксуламали мутакобилро амали намояд.

Мухимтарин шакли диалог дар гуфтори таълимии муаллим гуфтугу мебошад.

Didactic conversation - Гуфтугуи дидактикй - мухимтарин равиши таълимй мебошад. Тайёри ба он шомили макбулияти мавзуъ, системаи саволхо ва чавобхои мавриди назар мебошад. Хунари тартиб додани савол дар рафти фоалият мухимтарин чанбаи гуфтори таълимй аст. Дар раванди таълиму тарбият чунон саволхое матрах шаванд, ки на танхо боиси баёни иттилооти касб шуда, балки фаъолиятхои таълимй ва тарзи тафаккур ва андешаи онхо рушд намояд. Саволи муаллим бояд дар донишомуз андеша ва алокаманди эчод кунад. Дар матрах, кардани савол ба чонишинхои саволии «Why ?»- «-барои чй?», «бо чй сабаб?», «How?» - «чигуна?», «ба чй сурат?», "чаро?» нисбат ба чонишинхои саволии «What?>> «чй?»,» When?» «кай?» ва «Where?» «дар кучо?» афзалият дода мешавад. Яке дигар аз хунархои матрах, кардани савол дар он аст, ки он саволхо бояд «боз» бошанд ва чавоби онхо кутох набуда балки ниёз ба шарху тавзех дошта бошад. гон хамчунин саволхои гайримаъмулии муаллимро хуб мепазиранд, зеро он чанбахои нихониро ошкор карда гон дар чавоб ва шарху тавзех худро ихтироъкор эхсос мекунанд.

Роххои такмили гуфтори таълимиии муаллими забони хорщй.

Хамон тавре, ки дар боло зикр шуд гуфтори таълимии муаллими забони хоричй чузъи мухими махорати омузгорй буда, шарти мухими рушди касбии вай низ мебошад. Гуфтори пурмухтаво ва чаззоби муаллим, анчоми тарз ва усули таълимй, фазои гурухии мусоид, холатхои муоширатй ва мантики бадеиро имконпазир мекунад.

Мутаассифона гуфтори бисёре аз муаллимони чавон (ва гохе муаллимони андаке собикадошта) ба сабаби бемантик будан ва ё суханбозии зиёда аз хад гуфторашон хушк, якнавохт, нофахмо мешавад. Онхо тартиби дурусти калимахоро барои мантикй кардани чумла истифода намекунанд. Бурида шудани сухан ба сабаби таксими нодурусти нафас, набудани робита миёни иборахои чудогонаи як чумла ба дарки суханони муаллим аз суи донишомуз халал мерасонад ва ин баёнгари вучуди камбудй дар гуфтори таълимй мебошад.

Баъзан чунин холатхо ба сабаби кам будани захираи луавии муаллим барои баёни мавзуи дарсй ва ё возех набудани гуфтор дар бадехагуихои муаллим рух медихад.

К.С.Станиславский[5:18б] дар маколаи "зиндагии ман дар хунар" дар бораи таассурот аз баёни гайривозехро чунин шарх додааст: " калимае, ки дар он харфхо чобачо нашудаанд ба монанди инсонест, ки гуш ба чои дахон, чашм ба чои гуш ва ангушт дар чои бини дошта бошад. Калимае, ки аввалашро дуруст талаффуз намекунанд монанди инсонест, ки каллаи хамвор дошта бошад. Калимае, ки то охираш баён намешавад монанди инсонест, ки пой надошта бошад... Вакте, ки калима ба тудаи бешакл табдил мешавад монанд ба пашшае мегардад, ки дар дохили асал афтодааст."

Муаллими чавон бояд роххои такмили гуфтори таълимиро бидонад. Ба монанди сохахои илм, хунар ва хар коре дигар гуфтори муаллим замоне муваффакиятомез мешавад, ки ба гайр аз тавоноихои зотии худ хамчунон барои бехтар кардани махоратхои касбй кору талоши беандоза кунад.

Гуфтори дуруст, шоиста ва мутобик; бо талаботи равишхои таълимй кариб барои тамоми муаллимон имконпазир аст. Вале гуфтори зеботар, таъсиргузор ва боиктидор, ки шогирдонро ба худ чазб кунад, кори муаллими хунарманд мебошад. Муаллимони хунарманд бо сухан кореро мекунанд, ки рассом бо каламаш анчом медихад. Ингуна муаллимон бо кумаки захираи луавй, тамсилхои гуфтории гуногун, рафторхои асарбахши муоширатй (мимика, пантомимика ва гайра) тасвирхои зебое эчод мекунанд. Гуфтори ин муаллимон дар ёду хотираи шогирдон хамчун тасвир ва тамсил бокй мемонад.

АДАБИЁТ

1. Вейсс Ф.Р. Об искусстве говорить. - Минск, 1994. - С. 165-180.

2. Зязюн И.А., И.Ф. Кривонос и др, Основы педагогического мастерства: Учеб. пособ. для пед. спец. высш. учеб. заведений /.; Под ред. ИА. Зязюна. - М.: Просвещение, 1989. - 302 с.

3. Рыданова И.И. Основы педагогики общения. Минск: Баларуская наука, 1998. 319 стр.

4. Сластенин В. А. Формирование личности учителя советской школы. -М.: Прометей, 1991. - 158 с.

5. Станиславский К.С. Моя жизнь в искусстве / Печатается по тексту 1 т. Собр. соч. К.С. Станиславского. - М.: Искусство, 1972. - 533 с

6. Утаев М.М., Еуломаов А.О. Асосхои махорати омузгории муаллими забонхои хоричй. Душанбе 2018. 170 с.

УЧЕБНАЯ РЕЧЬ ПРЕПОДОВАТЕЛЯ ИНАСТРАННЫХ ЯЗЫКОВ КАК ОСНОВНОЕ СРЕДСТВО ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

В данной статье автор выдвигает свои мнение о педагогической речи. В основном об учебной речи. Автор отмечает, что речь учителя как основное средство осуществления учебно- воспитательной деятельности - явление сложное и многогранное, далеко не исчерпывающееся только технически правильным произношением. Автор статьирасказывает, что слово учителя пронизывает весь учебно-воспитательный процесс.

Ключевые слова: речь, педагогическая речь, техника речи, учебно- воспитательной деятельность, профессиональная деятельность.

EDUCATIONAL SPEECH OF FOREIGN LANGUAGE TEACHERS AS THE BASIC MEANS OF PROFESSIONAL WORK

In this article the author discussed his opinion about pedagogical speech. Basically about educational speeches. The author notice that teacher's speech is the basic means of realization educational activity - the phenomenon difficult and many-sided, far not settled only technically correct pronunciation. The author tells that a word of the teacher penetrates all teaching and educational process.

Keywords: speech, pedagogical speech, technics of speech, educational activity, professional work.

Сведения об авторе:

Утаев Маъмурджон - Зав. кафедрой английского языка Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни E-mail mahmadullo67@mail. ru Phone number (+992) 934 000788

About an author:

Utaev Mamurjon - The head of the English language chair Tajik state pedagogical university named after S. Ayni. E-mail mahmadullo67@mail. ru тел: (+992) 934 000788

ПРОГРАММНЫЕ ЦЕЛИ И МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ САМОПРОЕКТИРОВАНИЯ И САМОВОСПИТАНИЯ СТУДЕНТА ПРИ ВЫБОРЕ ВАРИАТИВНЫХ ИННОВАЦИОННЫХ МОТИВАЦИОННО-РАЗВИВАЮЩИХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ И ИННОВАЦИОННЫХ МОДЕЛЕЙ ОБУЧЕНИЯ В ВУЗЕ

Джафаров С Ф.

Дангаринский государственный университет Шохиён Н. Н.

Национальный центр тестирования при Президенте Республики Таджикистан

При реализации классической модели образования для получения квалификации специалиста отрасли, студенту требуется резерв времени пребывания в вузе свыше 1500 дней, или же в суммарном выражении до 250-260 недель. В этом диапазоне времени, студент, находясь в вузе взаимодействует с профессорско-преподавательским составом по более 50 дисциплинам, то есть, студент в рамках освоения программы обучения, может у каждого преподавателя учиться не только основам этики взаимоотношений, но и набрать опыт как профессионал, лидер, то есть человек, который реализует себя по избранной специальности. Согласно выдвинутым идеям и гипотезам философии образования XXI века студенты, обучаясь в вузе, не только вооружаются определенным набором Знаний, но и должны привить в себе Веру в то, что они могут самостоятельно достичь намеченных целей в жизни. Если исходить из этих базисных принципов, то вузу, с позиции рассмотрения студента как главного субъекта воспитания, необходимо обеспечить создание эстетической среды во всем, от оформления учебных классов до создания условий по самовыражению и самопрезентации студента при освоении программы обучения по избранной специальности. Студент вооружаясь определенными знаниями, то есть приобретая компетентность расширять свой кругозор, а мотивы по достижению жизненных целей, помогают ему верить, творить и быть полезным обществу. Учитывая спорность вопроса о необходимости, либо малоэффективности реализации программных целей воспитания и воспитательных технологий, следует добиваться в вузе такого уровня развития студента, когда самовоспитание становится движущей силой его самосовершенствования в вузе. Поэтому, в рамках реализации инновационных мотивационно-развивающих педагогических технологий в контексте творческого управления времени в вузе, следует создавать такие благоприятные условия и учебные мотивации, которые позволят студенту целенаправленно заниматься самооценкой, саморегуляцией и самокритикой на каждом этапе обучения в вузе. В работе [2] для достижения этой цели предлагается обучить студента основам разработки собственной модели саморазвития и на каждом этапе обучения дать ему возможность "оценить", что им уже достигнуто и какие еще цели следует достичь.

На основе этих принципов и положений была разработана условная логическая схема целей и сущности разработки собственной модели саморазвития студента в процессе реализации андрагогических и акмеологических вариативных инновационных мотивационно-развивающих педагогических технологий и инновационных моделей обучения (рис. 1.).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.