CC BY
74TURIZMNING O'ZBEKISTONDAGI FAOLIYATI
Oybek Akhmadjonov Botirbek Abdug'afforov
Qo'qon universiteti
ANNOTATSIYA
O'zbekiston hududida turizm faoliyatlarini keskin rivojlantirishdagi muammolar aks ettirilgan. Turizmni rivojlantirishdagi barcha muammolarga talab va takliflar ishlab chiqilgan. Shuningdek, turizm sohasidagi inovatsiyalar va turizmning barqaror rivojlanishini ta'minlaydigan ijobiy o'zgarishlarga olib keladigan barcha tizimli hodisalar aks ettirilgan.
Kalit so'zlar: turizm, turizm turlari va rivojlanishi, turizm biznesi, rekreatsion majmua, turizmda inovatsion rivojlanish muammolari.
Turizm mamlakatda iqtisodiy o'sish va aholi bandligiga ijobiy ta'sir ko'rsatadigan asosiy iqtisodiy faoliyat turidir, chunki u iqtisodiyotning transport, mehmonxona va restoran xizmatlari, savdo, qurilish, iste'mol tovarlari va ko'plab kabi asosiy tarmoqlariga katta ta'sir ko'rsatadi.
Shuningdek, turizm O'zbekistonning dunyoda nufuzini mustahkamlash, qadriyatlarimizni shakllantirish va ko'p asrlik madaniy almashinuv, tillar xilma-xilligi va bunyodkorlik samarasi bo'lgan mamlakat jozibadorligini oshirishga hissa qo'shishning muhim vositasidir.
Bundan tashqari, turizm biznes yoki dam olish maqsadida ko'proq sayohat qiladigan fuqarolar hayotining tobora muhim jihatiga aylanib bormoqda. Mamlakatdagi madaniy va tabiiy merosga, shuningdek, an'analar va zamonaviy madaniyatga ta'sir ko'rsatadigan faoliyat turi sifatida turizm O'zbekistonning iqtisodiy o'sishi va barqaror rivojlanishi uchun imkoniyat yaratadi.
Shunday qilib, turizm murakkab tarmoqlararo kompleks bo'lib, u iqtisodiyotning ko'plab tarmoqlarining ham davlat, ham mintaqaviy darajada ijtimoiy-iqtisodiy o'zaro munosabatlarini tartibga solishga tizimli yondashuvni talab qiladi.
Dunyodagi barcha mamlakatlar iqtisodiga ta'sir ko'rsatgan iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy muammolar turizm xizmatlariga bo'lgan talabga sezilarli ta'sir ko'rsatdi, shuning uchun turizmga innovatsion yondashuv masalasi keskin tus olmoqda.
Turizm va xizmatlardagi innovatsiyalar nima ekanligini, ular qanchalik muhimligini va ularga qanday erishishni tushunish uchun avvalo innovatsiya tushunchasini aniqlab olishimiz kerak. Innovatsiya - bu shunchaki yangi narsa emas, bu yangisini amalga oshirish, xoh u menejment sohasidagi eng ilg'or tajriba bo'lsin, vazifalarni amalga oshirish, texnologiya va eng yangi ilm-fan yutuqlarini joriy etish, talab qilinadigan mahsulot va xizmatlarni yaxshilashga qaratilgan bozordir. Turizm
ko'plab mamlakatlar uchun aholi daromadining asosiy manbai bo'lib, YaIMdagi ulushi 50-60 foizni tashkil etadi. Rivojlangan mamlakatlarda ham turizm iqtisodiyotning eng muhim tarmoqlaridan biri bo'lib, har qanday soha rivojining kaliti bo'l gan innovatsion jarayonni shu qadar muhim qiladi.
Yuqorida aytilganlardan kelib chiqib, shunday xulosa qilish mumkinki, turizmdagi innovatsiyalar doimiy va majburiy jarayon bo'lib, uning mohiyati yangi yo'nalishlarni ishlab chiqish, yangi turlar va ekskursiyalar yaratish, bozorga yangi turistik mahsulotni taklif qilishdir.
O'zbekiston Respublikasini 2021-yilgacha ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish strategiyasiga muvofiq "Turizm-rekreatsion majmua ko'p tarmoqli kompleks bo'lgan respublika iqtisodiyotini rivojlantirishning eng istiqbolli va ustuvor yo'nalishlaridan biri hisoblanadi. xo'jalik yurituvchi subyektlarning manfaatlari o'z ifodasini topadi.Har qanday hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini oshirish ko'p jihatdan turistik xizmatlar ko'rsatishda salohiyatdan foydalanishga bog'liq.
Bundan tashqari, takomillashtirish yoki yangi materiallar, asbob-uskunalar, texnologik jarayonlar, mahsulotlar, xizmatlar va usullarni yaratish nafaqat turizm, balki butun iqtisodiyotning samaradorligini tubdan o'zgartiradi va sezilarli darajada oshiradi.
Iqtisodiyotning ma'lum bir sohasining muvaffaqiyatli rivojlanishi ko'p jihatdan nafaqat fan-texnika va texnologiya sohasiga, balki iqtisodiy va ijtimoiy o'zgarishlar bilan chambarchas bog'liq bo'lgan davriy ravishda sodir bo'ladigan innovatsion jarayonlarga bog'liq.
Turizmdagi innovatsiyalar - bu yangi turistik marshrutlarni, loyihalarni ishlab chiqish, yaratish, ularning joriy etilishi aholi bandligini oshirish va uning daromadlari o'sishini ta'minlashdir [1].
Turizm sohasidagi innovatsiyalarga sifatli yangilikka ega bo'lgan va mintaqada sanoatning barqaror ishlashi va rivojlanishini ta'minlaydigan ijobiy o'zgarishlarga olib keladigan tizimli hodisalar sifatida qarash kerak [2]. Shunday qilib, boshida katta foyda keltirmaydigan turistik loyihalarni yaratish va amalga oshirish g'oyasi turizmni rivojlantirishga turtki berishi va shu orqali qo'shimcha ish o'rinlari yaratilishi va aholi daromadlarining oshishiga faol hissa qo'shishi mumkin.
Innovatsiyalar ko'lami juda katta, u nafaqat ilmiy-texnikaviy ishlanmalar va ixtirolardan amaliy foydalanishni qamrab oladi, balki mahsulot, jarayonlar, marketing, tashkil etishdagi o'zgarishlarni ham o'z ichiga oladi. Innovatsiyalar yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot, texnologik jarayonlar, yangi xizmatlar va ijtimoiy ehtiyojlarni qondirishning yangi yondashuvlarida mujassamlangan faoliyat natijasida o'zgarishlarning aniq omili sifatida ishlaydi.
Shunday qilib, turizm sohasidagi innovatsion faoliyat yangi yoki mavjud mahsulotni yaratish, transport, mehmonxona va boshqa xizmatlarni yaxshilash, yangi
bozorlarni o'zlashtirish, ilg'or axborot va telekommunikatsiya texnologiyalarini va tashkiliy va boshqaruv faoliyatining zamonaviy shakllarini joriy etishga qaratilgan.
Ammo shuni ta'kidlash kerakki, turizmga innovatsiyalarni joriy etishga mamlakatdagi iqtisodiy vaziyat, aholining ijtimoiy ahvoli, milliy qonunchilik, shuningdek, hukumatlararo va xalqaro shartnomalar sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Shuning uchun ham har bir mamlakatda turizm faoliyatida innovatsiyalarning paydo bo'lishining motivlari va sabablari har xil. Shunga qaramay, bir nechta xarakterli xususiyatlarni ajratib ko'rsatish mumkin:
- aholining boshqa hududlardagi turmush tarzi bilan tanishish va yangi bilimlarga bo'lgan ehtiyojining ortishi;
- ko'plab an'anaviy yo'nalishlar bo'yicha aholining ko'pligi;
- raqobatning keskinlashuvi, standartlashtirilgan global mahsulotlar bo'yicha takliflarning o'sishi;
- o'z fuqarolarining o'z mamlakati mintaqalaridagi kabi zonalarga (tabiat, madaniyat, iqlim) ketishini oldini olish zarurati;
- eng talabchan turistlarning ehtiyojlarini to'liq qondirish uchun dam olish va sayohat qilish uchun jozibador sharoitlar (tabiiy va madaniy xususiyatlar, dam olish imkoniyatlari, aniq tovarlar va maxsus turistik xizmatlarni sotib olish) uyg'un kombinatsiyasi;
- iqtisodiyotda texnologik inqilob va xizmatlarning kengayishi; - taklif iqtisodiyotidan talab iqtisodiyotiga o'tish.
Respublikamiz xalqlarining madaniyati va san'ati o'ziga xos va betakrordir.
Bu yerda har bir xalq o'zining azaliy an'analari, xalq og'zaki ijodi, xalq hunarmandchiligi va etnolingvistik qiyofasini saqlab qolgan. O'zbek mentalitetining o'ziga xos xususiyati odamlarning mehribonligi, samimiyligidir. Turistlarni mahalliy aholi xonadonlarida dam olishga jalb etish ular o'rtasida yaxshi insoniy munosabatlarni shakllantirish, madaniyat va an'analar almashinuvini yo'lga qo'yishdan iborat. Bunday munosabatlar yo'lga qo'yilsa, odamlarning qalbi ochilib, ularni og'ir damlarimizda barchamiz uchun zarur bo'lgan har qanday ijodiy ijodga tayyorlaydi.
Madaniy meros obyektlari saqlanib qolgan tarixiy manzilgohlarga sayyohlik marshrutlari katta tarixiy, madaniy va ilmiy ahamiyatga ega bo'lib, sayyohlar va dam oluvchilarda katta qiziqish uyg'otadi.
O'zbekiston juda ko'p tarixiy diqqatga sazovor joylarga ega va go'zal qishloq joylari daxlsizligida saqlanib qolgan, tabiat bog'lari va muzey-shaharlari "ochiq osmon ostida" joylashgan mamlakatdir. Samarqand, Buxoro va Xiva kabi turistik markazlarga intensiv sayohatlar va oilaviy mini-mehmonxonalarda joylashtirish, ularning tarmog'ini rivojlantirish davlat tomonidan faol rag'batlantirilmoqda.
Shunday qilib, respublikada salohiyatidan to'liq foydalanilmayotgan iqtisodiyotning yuqori rentabelli tarmog'i sifatida turizmni rivojlantirish uchun zarur
shart-sharoitlarni yaratish uchun mintaqada noyob imkoniyat mavjud. Turistik xizmatlar bozorida yangi mahsulotning paydo bo'lishi boshqa, yanada ilg'or loyihalarni ishlab chiqish, ularni moliyalashtirish imkonini beradi. Turizmdagi innovatsiyalar katta moddiy, moliyaviy xarajatlarni talab qiladi. Shuning uchun davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash kerak.
O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2016-yil oxirida "O'zbekiston Respublikasining turizm industriyasini jadal rivojlantirishni ta'minlash chora-tadbirlari to'g'risida"gi farmonni imzolagan edi, unda turizm infratuzilmasini yaratish va rivojlantirish, viza berish tartib-taomillarini soddalashtirish hamda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Turizm masalalari bo'yicha muvofiqlashtiruvchi kengashni tashkil etish to'g'risida. Muvofiqlashtiruvchi kengashning tashkil etilishi turli vazirliklar, idoralar va boshqa xo'jalik yurituvchi subyektlar o'rtasida turizmni rivojlantirish bo'yicha faoliyatni muvofiqlashtirish, shuningdek, mamlakatimizda turizmni rivojlantirish bilan bog'liq masalalarni tezkorlik bilan ko'rib chiqish va hal etish imkonini beradi.
Turizmni rivojlantirishni davlat tomonidan tartibga solish va qo'llab-quvvatlashning asosiy mexanizmi ular asosida ishlab chiqilgan turizmni rivojlantirishning respublika va maqsadli shahar dasturlari hisoblanadi. Ko'rib chiqilayotgan sohadagi hududiy maqsadli dasturlar tadbirlarining muvaffaqiyatli amalga oshirilishi turizmning boshqa tarmoqlarga qaraganda tezroq rivojlanishini, respublika turizm mahsulotlarining tashqi bozorlarda raqobatbardoshligini ta'minlash imkonini beradi.
Shunday qilib, turizm sohasidagi innovatsion faoliyat yangi yoki mavjud mahsulotni yaratish, transport, mehmonxona va boshqa xizmatlarni yaxshilash, yangi bozorlarni o'zlashtirish, ilg'or axborot va telekommunikatsiya texnologiyalarini va tashkiliy va boshqaruv faoliyatining zamonaviy shakllarini joriy etishga qaratilgan.
REFERENCES:
1. Kaurova A.D. Turizm sektorini tashkil etish : darslik. Nafaqa. - SPb.: Gerda, 2010.188 s.
2. Chudnovskiy A.D. Sanoat turizmi boshqaruvi - M.: Knorus, 2009. 164 s.
3. Tuxliyev I.S. Turizm asoslari : O'quv qollanma.
4. Ahmadjonov, A Abdullayev, M Mamayusupov, O Umarjonov. (2021). Raqamli iqtisodiyotda boshqaruv muammolari. Science and Education, 2(10), 636-642.
5. AA, Mulaydinov Farkhod Muratovich. (2021). RAQAMLI IQTISODIYOT TUSHUNCHASI, AFZALLIKLARI VA AMALIY AHAMIYATI. AXEOPOT-KOMMYHHKA^X TEXHOïïOrHXïïAPH BA TEXEKOMMYHHKA^mAPHHHr 3AMOHABHH MYAMMOiïAPH BA EHHMÏÏAPH OHÏÏAHH PECnYEXHKA HÏÏMHH-TEXHHK AHMYMAHHHHHrMAEPY3AÏÏAP TYnïïAMH, 2 (6), 794
6. A Abdullaev. (2021). RAQAMLI IQTISODIYOT - KADRLAR TAYYORLASHNING DOLZARB MASALALARI. Ushbu maqolada raqamli iqtisodiyotning o'ziga xos xususiyatlari, uning ...
7. Akhmadjonov, A Abdullayev, A Abdupattayev, M Sultonov. (2021). ISLAMIC BANKING MANAGEMENT, ASSETS AND LIBILITIES. Scientific progress, 2 (6), 1525-1532.
8. M Mamadjonov, A Abdullayev, I Abdurahmonov, A Mamadaliyev. (2021). CHALLENGES OF MANAGEMENT IN THE DIGITAL ECONOMY. Scientific progress, 2 (6), 1533-1537.
9. MMQ Tojiyeva, AAU Abdullayev. (2021). THE USE OF MODERN TECHNOLOGIES IN STATISTICAL DATA COLLECTION. Asian Journal of Multidimensional Research 10 (12), 250-254.
10. O Akhmadjonov, A Abdullaev, B Umarjonov, M Shamsiddinov. (2021). ISLOM MOLIYASINING XUSUSIYATLARI. Scientific progress 2 (8), 634-638.
11. O Akhmadjonov, A Abdullaev, S Yusupuv, J Anvarov. (2021). ISLOM BANKCHILIGIDAGI XAVF. Scientific progress 2 (8), 639-642.
12. O Akhmadjonov, A Abdullaev, M Shamsiddinov, B Umarjonov. (2022). ISLAMIC FINANCE. Scientific progress 3 (2), 48-50.
13. O Akhmadjonov, A Abdullaev, J Anvarov, S Ismoilov. (2022). ISLOM MOLIYASI. Scientific progress 3 (2), 45-47.
14. O Akhmadjonov, A Abdullaev, S Karimova, F Solijonova. (2022). Jahon savdo tashkiloti boshqaruv tizimi. Scientific progress 3 (2), 343-347.
