CC BY
0UDK 631.35.
TUPROQ YUZASIGA ISHLOV BERUVCHI MASHINA AGREGATINI DINAMIK
TAHLILI
J.Muxamedov Namangan muhandislik-qurilish instituti j m muxamedov@umail.uz
D.Abduvaxobov Namangan muhandislik-qurilish institute d.a.abduvahobov@gmail.com
K.Ismatullayev Namangan muhandislik-qurilish instituti
komilionrttm@gmail.com
K.Muxammadjonov Namangan muhandislik-qurilish instituti
kyuks-1989@mail.ru
M.Madraximova Namangan muhandislik-qurilish instituti m.b.madrahimova@gmail.com
Annotatsiya. Ushbu maqolada tuproqqa yuzasiga ishlov berish va pushta olish agregati ko'p massali mashina agregati sifatida qaralib, uning dinamik tahlili keltirilgan. Tadqiqotlar natijasida massalarning harakatlarini ifodalovchi differetsial tenglamalar olingan. Differensial tenglamalarni sonli yechimi asosida parametrlarni o'zgarish qonuniyatlari va bog'liqlik grafiklari qurilgan.
Аннотация. В данной статье приведены результаты динамического анализа, которая рассматривается как много массового машинного агрегата для поверхностной обработки почвы и гребнеобразование. В результате проведенных исследований были получены дифференциальные уравнения, описывающие движение масс. На основе численного решения дифференциальных уравнений построены законы изменения и графикческие зависимости парамертов.
Abstract. This article presents the results of dynamic analysis, which is considered as a model of a mass machine unit for surface tillage and comb formation. As a result of the conducted research, differential equations describing the motion of masses were obtained. Based on the numerical solution of differential equations, the laws of change and the graphical dependences of paramerts are constructed.
Kalit so'zlar. Agregat, ishchi organ, aylanishlar soni, reduktor, dinamik, moment
Ключевые слова. Агрегат, рабочий орган, количество оборотов, редуктор, динамик, момент.
Key words. aggregate, working body, number of revolution, gearbox, dynamic, moment
uproq yuzasiga ishlov berish va pushta olish agregati konstruksiyasi traktorga osish qurilmasi bilan jihozlangan rama, pushta olgichlar o'rnatilgan brus, pushta olgich, reduktor, aylanma harakatni ta'minlab beruvchi faol ishchi organ, marker, tasmali uzatmalar, o'qlarga maxkamlangan shkivlar, juft panjalar hamda rezinali vtulkani o'z ichiga oladi [1].
1-rasm Tuproqqa ishlov berish va pushta olish agregati uzatish mexanizmlari dinamik modelini quyidagicha 10 massali dinamik sistema deb qaraymiz.
Qurilish va Ta 'lim ilmiy jurnali
https://jurnal.qurilishtalim.uz
M,
VÄ- lue
II -Ш- III -ш- IV ЧБ- V
VMV -AVvV
■/jft c. Л.В-
Mi b. M7 b, M, b. M,
—CD— —Ш— —Ш—
VI ViVA- VII -AVA- VIII vww- IX
■Un
J.M
1-rasm. Tuproqqa ishlov berish va pushta olish agregati uzatish mexanizmlari dinamik
modeli
Keltirilgan dinamik modelga quyidagi tenglamalar sistemasini yozish mumkin [2].
Мю = МЮ1 - А
dt
^юкФю = Мю1 - АФЮ - Мк - Миою, Jиофио = июиоМиою - М1 - C1 (<Рио - Uи 2 СР2 ) - b ( фио - Uи2 ф2 ) -- С5 (Фио - UuoРб ) - Ь5 (Фио - Uи6 Фб );
j2 = uu 2С1 ( Рио - uu 2 Р2 ) + uu 2Ь1 ( Р^ио - uu 2 P^2 ) -
- с2(Р2 - U23 Р3) - b2(u2 - U23 pZ>3 ) - ;
J3 «^3 = U23с2( Р2 - U23 Р3) + uu 2b2(u2 - U23 P^3 ) -
- b3 ( P^3 - U34 Ф4 ) - С3 ( Р3 - U34 Р4 ) - M3 ;
J4 ^4 = U23С2( P^3 - U34 РФ4) + U34С3 («3 - U34 «4 ) -
- b4 ( Ф4 - U45 ) - С4 ( Р4 - U45 «5 ) - ^4 ;
J5 Ф5 = U45Ь4( Ф4 - U45 ^5 ) + U45C4 ( «4 - U45 «5 ) - M5
Jб ^6 = Uu б C5 («ио - Uu« «6 ) + Uu бЬ5 (Фио - Uu б ^6 ) -
- C6 («6 - U67 ) - Ьб (Фб - U67 ) - M6
J7 = U67Сб(«6 - U67 «7) + U67b6(^6 - U67 ^7 ) -
- C7 ( «7 - U78 «8 ) - Ь7 ( ^7 - U78 ^8 ) - M7
J8 <^8 = U78C7( «7 - U78 «8 ) + U78b7 ( ^7 - U78 ф8 ) -
- Ь8 ( «ф8 - U89 Ф9 ) - C8 ( «ф8 - U89 «9 ) - M8
J9 «^9 = U89b8( - U89 «ф9) + U89C8 ( «8 - U89 «3 ) - M9 (1)
Keltirilib chiqarilgan tuproq yuzasiga ishlov berish va pushta olish agregati dinamikasini ifodalovchi differensial tenglamalar sistemasi (1) ning sonli yechimini PK yordamida standart dasturlardan foydalanib amalga oshirildi. Sonli yechishni amalga oshirishda mashina agregatining quyidagi parametrlari sifatida dastlabki qiymatlarini inobatga olindi;
ТТ3-80.10 traktori; D-245-yuritkich markali; quvati пюр = 2200амл / мин - Yuritmadagi aylanishlar soni, maksimal moment nр = 540айл / мин — ^OBni aylanishlar soni Up = 2,8 - reduktor aylanishlar soni, Ммах = 50 — 80 Нм — ishchi organni aylanishlar soni, Пио = 100 мин 1 - ishchi organni aylanishlar soni, = 0,б89кгм2, j = j = • ••• = J = 0,045кгм2 - yuritkich va massalarni inersiya momentlari, up 0 = 1,9 - uzatishlar
soni, M2 = M = •••• = M9 = (8,0 - 1,б)Нм - massalardagi momentlar, Сри = 280 - 300) Нм / рад -ishchi organdagi tasmali qattiqligi, С1 = С2 = •••• = C8 = (1б° - 200)Нм/рад - massalarga Qurilish va Ta 'lim ilmiy jurnali
Рков = б0квт - ^ОВ
ммаХ = 298Нм - ^OBdagi
https://jurnal.qurilishtalim.uz
uzatilayotgan tasmalarni qattiqligi, ърк = (280 ^300)Нм 1 рад — ishchi organdagi tasmaning
bikirligi, Ъ2 = Ъз = •••• = Ъ8 = (4,0 ~4,5)Нм 1 рад — massalarga uzatilayotgan tasmalarlarni bikirligi. Bunda boshlang'ich shartlar quyidagilardan iborat:
t = 0 . Фю = 0 . Фию = 0 . Фт. = Фз =.....= <P9 Mm = 42Нм
? ? ?
Tuproqqa ishlov beruvchi va pushta olish agregati asosiy ishchi organlari harakat qonuniyatlari
va yuklanishlari quyida keltirilgan [3].
2-rasm. Ishchi organlardagi moment va burchak tezliklarni texnologik qarshilik
o'zgarishiga bog'liqlik grafigi
1,2-9K=f(MK); 3,4-Мио= f(M^); 1,4-Jhc=0,493 кгм2; 2,3^=0,361 кгм2; Olingan ishchi organlarning harakat qonunlari, ya'ni burchak tezliklari va ishchi organ yuklanishini ifodalovchi qonuniyatlarni qayta ishlash asosida parametrlarning bog'lanish grafiklari qurildi.
Ishchi organ validagi yuklanish va agrégat panjalari vallaridagi o'rtacha burchak tezlikni texnologik qarshilikni o'zgarishiga bog'liqlik grafigi keltirilgan (2-rasm). Bunda burchak tezliklarning o'rtacha qiymatlariga va burovchi momentini o'zgarish qonuniyatiga juft panjali
val o'qlarining keltirilgan inersiya momentlarini qiymatlari salmoqli ta'sir ko'rsatadi. Ishchi
2 2
organ validagi texnologik qarshilik qiymatlari 0,1810 Нм dan 1,210 Нм gacha ortganda va JTO=0,361 кгм2 bo'lganda ishchi organ validagi burchak moment 0,21102 Нм дан 1,18102 Нм gacha chiziqsiz qonuniyati bilan ortib boradi. Bunda, mos ravishda boshlang'ich juft panjali valning o'rtacha burchak tezligi 0,9210 s-1 dan 0,6110 s-1 gacha chiziqsiz kamayib boradi. (2,3-rasm, 2,3-grafiklar). Inersiya momentni 0,493 10 kgm2 ga ortirilganda burovchi moment 0,518102 km dan 2,26 102 km gacha ortib boradi va boshlang'ich juft panjali valning o'rtacha burchak tezligi 0.8110 s-1 dan 0,576 10 s-1 gacha kamayadi. Ta'kidlash kerakki, chiquvchi ikki panjali valning o'rtacha burchak tezligi kiruvchi valga nisbatan o'zaro teng bo'ladi, faqat tebranish amplitudalari ortadi xolos. Sarf quvvatini ortishiga saralash maqsadida texnologik qarshilik qiymatlarini Mq<(0,8^-1,0) 102 Nm oralig'ida tanlash maqsadga muvofiqdir.
1 — ЛФио = f(Cm); 2 — Лф2 = f (C); 3 — Лф9 = f (C%)
ва
C8 > C7 >.....> C2 bo'lganda,4 — Л(Р9 = f (C2) ва C1 = C2 =.....= C8 булганда,
= Л(^2 = ••••Лф9
3-rasm. Tasmali uzatmalarning aylanma bikirlik koeffitsiyentlariga bog'liqlik
grafiklari keltirilgan.
Qurilgan grafik bog'lanishlar tahlili xar bir juft panjali vallarga harakat uzatuvchi mos
Qurilish va Ta 'lim ilmiy jurnali З-jild, З-son https://jurnal.qurilishtalim.uz
275
uzatma tasmasining aylanma bikirlik koeffitsiyentlari 1,36102 Nm/rad dan 2,1102 Nm/rad gacha ortib borganda ishchi organ validagi burchak tezlikning tebranish qamrovi qiymatlari 1,31 c-1 dan 0,25 c-1 gacha chiziqsiz qonuniyatda kamayib boradi. Bunda mos ravishda kiruvchi juft panjali valning burchak tezligi qamrovi 2,18 c-1 dan 0,5 c-1 gacha kamaysa, chiquvchi juft panjalar validagi Аф_9 qiymatlari 2,61 c-1 dan 0,75 c-1 gacha chiziqsiz qonuniyatda kamayib boradi. Ya'ni juft vallardagi Аф2 va Аф9 bo'yicha deyarli 1,5^1,6 barobargacha yetadi. Ushbu holat uzatmalar tasmalari bir xil aylanma bikirlikida olingan variantda bo'lganda. Agarda bo'lsa kiruvchi va chiquvchi juft panjalar vallaridagi burchak tezliklarini tebranish qamrovi qiymatlari deyarli o'zaro teng bo'ladi. Bunda uzatmalar tasmalari aylanma bikirlik koeffitsiyentlarining tavsiya qiymatlari
cl = c2 = 150Нм I рад; c4 = 180Нм I рад; c5 = 180Нм I рад; ^ = 180Нм i рад; су =190НмI рад; vaС9 = 200Нм I рад; dan iborat bo'ladi.
АДАБИЁТЛАР
1. Muxamedov J., Ismatullayev Q Tuproq yuzasiga ishlov berish va pushta olish agregati dinamik tahlili / NamMQI mexanika va texnologiya ilmiy jurnali-Namangan, 2021, №3.16-25 b.
2. Djurayev A., Turdaliyev V. Tarmoqlanuvchi mashina agregati dinamik tahlil/ To'qimachilik muammolari. -Toshkent, 2010.-№4.69-72 b.
3.A.Djurayev. Modelirovaniye dinamik mashinnbix agregatov xlopka pererabatыvayuщix mashin. Monografiya, izd "Fan", Tashkent, 1984 g., s.128
4.A.Djurayev. Dinamik rabochix mexanizmov xlopka pererabatыvayuщix mashin. Monografiya, izd "Fan", Tashkent, 1987 g., s.168
5.A.Djurayev, Kuzibayev G.S. Dinamik sistem privodov texnologicheskix mashin. Monografiya, izd "Adolat", Tashkent, 1993 g., s.287
6.Lenin.A.Ye. Matematicheskix modelirovaniye privodov mashino rudiy/ Sb. Teoriya mexanizmov i mashin. Alma-ata nauka KazSSR,1997 s-260-262 .
7. J.M.Muxamedov, D.A.Abduvaxobov, Q.Q.Ismatullayev, A.A.Raximjonov,
J.U.Usubbayev, S.A.O'lmasov. Tuproq yuzasiga ishlov berish va pushta olish agregati
dinamik tahlili xamda mashina agregati dinamik va matematik modellari/ NamMTI ilmiy texnik jurnali-Namangan, VOL 6 - Maxsus son (3) 2021, 183-190 b.
8. J.Muxamedov, D.Abduvaxobov, K.Ismatullayev, B.Muxammadaliyev. Tuproqqa ishlov beruvchi rotatsion borona tishining o'lchamlari va kinematik parametrlarini agrotexnik ish ko'rsatkichlariga ta'siri/ Mexanika va texnologiya ilmiy jurnali, 2023, № 3 (12) 113-120 b.
9. Muxamedov. J., Ismatullayev. K., O'lmasov. S. Ekish oldidan tuproqqa ishlov berish va pushta olish agregati. Yuqori samarali qishloq xo'jalik mashinalarini yaratish va texnika vositalaridan foydalanish darajasini oshirishning innovatsion yechimlari" mavzusidagi Halqaro konferensiya Gulbaxor 2022, 170-173 b.
10. Muxamedov. J., Abduvaxobov. D., Mo'minov. A., Ismatullayev. K. Vertikal rotatsion boronani tuproqqa ishlov berishdagi maqbul o'lchamlarini aniqlash. FarPI ilmiy - texnika jurnali// Scientific-technical journal (STJ FerPI, FarPI ITJ, NTJ FerPI, 2023, T.27, №5) 184-186
11. Muxamedov. J., Ismatullayev. K., Raximjonov. A., O'lmasov. S. Tuproq yuzasiga ishlov berish va pushta olish agregati: mashinasozlikda innovatsiyalar, energiyatejamkor texnologiyalar va resurslardan foydalanish samaradorligini mavzusidagi Halkaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to'plami 2-qism, Namangan 28-29-may 2021-yil, 280-283 b.
12. Muxamedov. J., Abduvaxobov. D., Ismatullayev. K., G'ulomov. M. teoriticheskiy analiz razdrobleniye komkov zubyami boronbi agregata dlya poverxnostnoy obrabotki pochvbi i gryadka obrazovaniya. International Journal of Formal Education// Volume: 2 Issue: 8 | Aug -2023. r. 136-144
Qurilish va Ta 'lim ilmiy jurnali
https://jurnal.qurilishtalim.uz
