Научная статья на тему 'ТУГУНЛИ БУҚОҚ -ҚАЛҚОНСИМОН БЕЗ ПАТОЛОГИЯСИНИНГ САБАБЛАРИНИ АНИҚЛАШ ТАҲЛИЛИ'

ТУГУНЛИ БУҚОҚ -ҚАЛҚОНСИМОН БЕЗ ПАТОЛОГИЯСИНИНГ САБАБЛАРИНИ АНИҚЛАШ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тугунли буқоқ / қалқонсимон без патологияси / йод моддаси / малигнизация / бемор / Bethesda / Nodular goiter / thyroid pathology / iodine element / malignant neoplasms / patient / Bethesda

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Мадолимова Одина Равшанбековна

Мақолада тугунли буқоқ -қалқонсимон без патологиясининг сабабларини аниқлаш таҳлиллари келтирилган бўлиб, бугунги кунда тугунли буқоқ -қалқонсимон без патологиясининг энг кўп тарқалган касалликларидан бири ҳисобланади. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, ҳар йили икки миллиарддан ортиқ киши кам миқдорда йод истеъмол қилиши оқибатида, қалқонсимон без патологиясида ўзгаришлар содир бўлади. Йод билан таъминланган минтақаларда пальпацияланадиган тугунли буқоқнинг тарқалганлик даражаси аёлларда 5%, эркакларда 1% ни ташкил этади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Мадолимова Одина Равшанбековна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS FOR DETERMINING THE CAUSES OF THYROID GLAND PATHOLOGY

The article presents an analysis of the identification of the causes of thyroid pathology of nodular goiter, which today is one of the most common diseases of nodular goiter-thyroid pathology. According to the World Health Organization, more than two billion people annually experience changes in thyroid pathology caused by low iodine intake. The prevalence of palpable nodular goiter in areas supplied with iodine is 5% in women and 1% in men

Текст научной работы на тему «ТУГУНЛИ БУҚОҚ -ҚАЛҚОНСИМОН БЕЗ ПАТОЛОГИЯСИНИНГ САБАБЛАРИНИ АНИҚЛАШ ТАҲЛИЛИ»

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

ANALYSIS FOR DETERMINING THE CAUSES OF THYROID

GLAND PATHOLOGY Madolimova Odina Ravshanbekovna

(Master's student of Karakolpakistan Medical Institute) https://doi.org/10.5281/zenodo.10897418

ARTICLE INFO

Received: 23th March 2024 Accepted: 29th March 2024 Online: 30th March 2024

KEYWORDS Nodular goiter, thyroid pathology, iodine element, malignant neoplasms, patient, Bethesda.

ABSTRACT

The article presents an analysis of the identification of the causes of thyroid pathology of nodular goiter, which today is one of the most common diseases of nodular goiter-thyroid pathology. According to the World Health Organization, more than two billion people annually experience changes in thyroid pathology caused by low iodine intake. The prevalence of palpable nodular goiter in areas supplied with iodine is 5% in women and 1% in men.

АНАЛИЗ ДЛЯ ОПРЕДЕЛЕНИЯ ПРИЧИН ПАТОЛОГИИ ЩИТОВИДНОМ

ЖЕЛЕЗЫ Мадолимова Одина Равшанбековна

(Аспирант Караколпакистанского медицинского института) https://doi.org/10.5281/zenodo.10897418

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 23th March 2024 Accepted: 29th March 2024 Online: 30th March 2024 KEYWORDS

Узловой зоб, щитовидной элемент

злокачественные новообразования, Bethesda.

патология железы, йода,

пациент,

В статье представлен анализ выявления причин патологии щитовидной железы узлового зоба, который на сегодняшний день является одним из наиболее распространенных заболеваний узлового зоба - патологии щитовидной железы. По данным Всемирной организации здравоохранения, более двух миллиардов человек ежегодно испытывают изменения в патологии щитовидной железы, вызванные низким потреблением йода. Распространенность пальпируемого узлового зоба в областях, снабженных йодом, составляет 5% у женщин и 1%у мужчин.

ТУГУНЛИ БУКОК - КАЛКОНСИМОН без патологиясининг САБАБЛАРИНИ АНИКЛАШ ТАХ,ЛИЛИ

Мадолимова Одина Равшанбековна

(Кароколпогистон Тиббиёт института магистаранти)

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

https://doi.org/10.5281/zenodo.10897418

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 23th March 2024 Accepted: 29th March 2024 Online: 30th March 2024 KEYWORDS

Тугунли буцоц, цалцонсимон без патологияси, йод моддаси, малигнизация, бемор, Bethesda.

Мацолада тугунли буцоц - цалцонсимон без патологиясининг сабабларини аницлаш та^лиллари келтирилган булиб, бугунги кунда тугунли буцоц -цалцонсимон без патологиясининг энг куп тарцалган касалликларидан бири щсобланади. Жауон соглицни сацлаш ташкилоти маълумотларига кура, %ар йили икки миллиарддан ортиц киши кам мицдорда йод истеъмол цилиши оцибатида, цалцонсимон без патологиясида узгаришлар содир булади. Йод билан таъминланган минтацаларда пальпацияланадиган тугунли буцоцнинг тарцалганлик даражаси аёлларда 5%, эркакларда 1% ни ташкил этади.

Сунгги йилларда Оролбуйи минтацасида экологик вазиятни тубдан яхшилаш, минтацани ижтимоий-ицтисодий ривожлантиришни жадаллаштириш хамда ахоли турмуш тарзи ва даромадларини оширишга царатилган кенг цамровли ислохотлар амалга оширилди. Орол денгизининг цуриб цолган цисмида экотизимни яхшилаш, тадцицотлар ва инновацияларнинг илгор тажрибаларини жорий этиш мацсадида Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Оролбуйи халцаро инновация маркази ва Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Оролбуйи минтацаси учун Инсон хавфсизлиги буйича куп томонлама шериклик траст жамгармаси ташкил этилди хамда Оролбуйи минтацасини экологик инновациялар ва технологиялар худуди деб эълон цилиш хацида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг махсус резолюцияси цабул цилинди.

Орол денгизи атрофида яшайдиган инсонлар соглигига сув ва хаво ифлосланишининг салбий таъсирини юмшатиш дастурларини ишлаб чицилишига эришилди. Бугунги кунда тугунли буцоц - цалцонсимон без патологиясининг энг куп тарцалган касалликларидан бири хисобланади. Жахон соглицни сацлаш ташкилоти маълумотларига кура, хар йили икки миллиарддан ортиц киши кам мицдорда йод истеъмол цилиши оцибатида, цалцонсимон без патологиясида узгаришлар содир булади. Пидемиологик тадцицотлар шуни курсатдики, йод билан таъминланган минтацаларда пальпацияланадиган тугунли буцоцнинг тарцалганлик даражаси аёлларда 5%, эркакларда 1% ни ташкил этади. Тасодифий ультратовуш текшируви натижасида инсонларда тугунли буцоцларнинг аницланиш холати 19-67%ни ташкил этади. Х,ар йили йод танцислиги хавфи билан 38 миллион инсон тугилади. Х,озирги вацтда йод танцислиги шароитида тугунли буцоцларнинг малигнизацияга утиш хавфи жуда хам ортиб кетиши дунйодаги энг долзарб муаммолардан бири сифатида царалмоцда.

Буцоц (Зоб) цалцонсимон безнинг катталашиши булиб, бу касаллик купинча йод етишмаслиги кузатиладиган мамлакатларда кенг тарцалган. Бироц, бу йод

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

препаратларидан ортикча фойдаланиш фонида йоднинг ошиб кетиши натижасида х,ам ривожланиши мумкин. Аёлларда ушбу касаллик эркакларга Караганда 5 марта купрок учрайди. Пайдо булган тугунлар ;ал;онсимон без тукималарида шаклланадиган жуда куп фиброз чанди;лардан иборат. Калконсимон без инсон танасида модда алмашинувини назорат ;илиш маркази х,исобланади. Уни купинча согли; ;ури;чиси деб аташади. Чунки согликда муаммо юз бериши билан безовталаниш, кайфиятнинг йуклиги, чарчок ва уйкучанлик х,олатлари кузатилади. Калконсимон без билан богли; муаммолар аёлларда купрок; учраши мумкин булсада, эркакларда х,ам бундай хасталик тез-тез ;айд килинади. Калконсимон без бизнинг танамизнинг энг мух,им органларидан биридир. Кичик х,ажми ва вазнига карамасдан (тахминан 20 грамм), бу х,а;ик;атан х,ам х,аётий энергия ишлаб чикарувчи х,исобланади. Калконсимон без тироксин, трийодотиронин ишлаб чикаради, буларсиз танада энергияни ишлаб чи;ариш амалга ошмайди. Бу энергия инсоннинг барча тизимлари ва органларнинг ишига ;аратилган.

Калконсимон без шунингдек, юрак фаолиятини, мия фаолиятини, юрак мушакларнинг тонусини х,ам бош;аради. Ёш утиши билан аёлларда гормонал узгаришлар (климакс давридан олдин ва кейин) юз беради. Шунинг учун бундай даврда калконсимон без жуда сезувчан булиб, иммун тизимининг заифлашуви, юкумли касалликлар, йод етишмаслиги ёки орти;чалиги, стрессларга тезда жавоб кайтаради. Соглом хужайраларга ;арши курашадиган антитаналарнинг патологик фаоллашуви натижасида ёш утгани сайин аёллар аутоиммун касалликларга купрок; мойил булиб колишади. Ушбу антитаналар калконсимон без фаолиятини х,ам сустлаштиради. Натижада заифлик, хотиранинг пасайиши, шишлар, тана вазнининг ортиши, терининг куруклашиши, сочларнинг муртлиги, мушак огриклари ва спазмлар, ич котишлари кузатилади.

Дунёда калконсимон без патологиясини даволаш билан боглик амалиётда тугунли букокларни жаррохлик самарадорлигини аниклаш учун янги даволаш тизимларини ишлаб чикиш долзарб муаммо булиб колмокда. Жах,онда олиб борилаётган илмий текширишлар тугунли букок билан огриган беморлар х,аёт сифатини пасайиши, уларнинг саратон касаллигига утишини эрта ташхислаш ва олдини олишга каратилган катор тадкикотлар олиб борилмокда. Тугунли букок билан огриган беморларнинг х,аёт сифати яхшиланиши ва касалликдан улим курсаткичининг камайиши, малигнизацияга утиш хавф омилларини аниклашга боглик хисобланади.

Америка олимлари охирги йилларда тугунли букок касалликларида ACR TIRADS ва Bethesda диагностик усулларидан фойдаланишни самарали эканлигини исботламокдалар. Тугунли букок касаллигини даволашда жаррохликдан кейинги асоратларнинг олдини олиш ва оператив усулнинг хажмини бах,олаш алохдда ах,амият касб этади.

Мамлакатимиз тиббиёт сох,асини ривожлантириш тиббий тизимни жах,он андозалари талабларига мослаштириш, ах,оли орасида турли даражадаги сурункали касалликлар таркалишини камайтириш ва олдини олишга каратилган катор вазифалар юклатилган. Хусусан, мамлакатимизда ах,олига курсатилаётган тиббий ёрдамнинг самарадорлиги, сифати ва оммабоплигини ошириш, шунингдек,

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

касалликларни эрта ташхислаш ва даволашнинг ю;ори технологии усулларини жории ;илиш, патронаж хизматини яратиш оркали, соглом турмуш тарзини куллаб-кувватлаш ва касалликларни олдини олиш каби вазифалари белгиланган. Шу муносабат билан республика ах,олиси учун ижтимоиИ ва тиббий хизмат сифатини ошириш, шунингдек, давлат мух,офазасига мух,тож ах,оли уртасида касалликларнинг ривожланишига ;арши кураш буйича профилактика чораларини такомиллаштиришга эътибор каратилмокда.

Урганилган тад;и;отларда тугунли бу;о; касаллигини даволашда малигнизацияга утиш хавфини бемор х,аёт сифатини пасайишига ва улим хавфини ошишига сабаб булувчи омил эканлигини курсатди. Тугунли бу;о;ларнинг 5-15% холатларида, беморнинг ёши, жинси, радиацион экспозицияси, оилавий ва бош;а холатларга богли; холда саратон учраши ани;ланади. Тугунли бу;о; касаллиги йод тан;ислиги холатларида 6-12 ёшли болалар популяциясида 5%дан купро; холатларда учрайди. Европада 2012 йил курсаткичларига кура, 53 минг ах,олига илк бор ;ал;онсимон без саратони ташхиси куйилган.

Олиб борилган тад;и;отлар шуни курсатадики, аёлларда касалланиш эркакларга нисбатан 3 баробар ю;ори курсаткични ташкил этган (х,ар 100 000 ах,олига 9,3:3,1). Америка Кушма Штатларида йилига ;ал;онсимон без саратон касаллиги билан касалланиш даражаси х,ар 100 минг ах,олига 12,2 ни ташкил этади. Америка онкологик касалликларга ;арши курашиш жамияти (The American Cancer Society) маьлумотига кура, Америкада ;ал;онсимон без саратони эпидемиологик жих,атдан усиб бораётган касаллик сифатида катта ёшдаги эркак ва аёллар уртасида х,ар йили 5%дан орти; курсаткичга ошиб бораётгани ;айд этилган.

Кал;онсимон без саратони билан касалланиш курсаткичи Россияда х,ар 100 минг ах,олига 1,97 ни ташкил этади. Узбекистон Республикасида 2018 йилда эркаклар орасида 100 минг ах,олига 10 та, Аёллар орасида 100 минг ах,олига 15 тани ташкил ;илади, улим курсаткичи 100 минг ах,олига 1-2 тани ташкил ;илмо;да. Бугунги кунда тугунли бу;о; касаллигини эрта ани;лаш ва жаррохлик усулида даволаш х,ам катор олимлар томонидан урганилганлигига карамасдан, замонавий тиббиётнинг них,оятда мух,им муаммоси х,исобланади.

Узбекистонда ;ал;онсимон без жаррохлик амалиётида Bethesda таснифини куллаш ва амалга ошириш билан биргаликда тугунли х,осилаларни башорат ;илиш ва дифференциал бах,олаш олимлар томонидан урганилган булиб, йод билан нисбатан таъминланганлик ва йод тан;ислиги шароитида тугунли бу;о;ларни ёмон сифатли усмага утишини эркак ва аёлларда интеграл бах,олаш ёрдамида ани;ланган. Мамлакатимизда исти;омат килаётган тугунли, аралаш х,амда куп тугунли бу;о; билан хасталанган беморларни йод билан таъминланганлик ва йод тан;ислиги шароитида уни ёмон сифатли усмага айланишинии интеграл бах,олаш йулга куйилган булиб, эрта ташхислаш, уз ва;тида олдини олиш ва башоратлаш алгоритмлари яратилган.

Беморларни эрта ташхислаш ва даволаш режасини тузиш, тугунли бу;о; билан хасталанган беморларнинг х,аёт сифати яхшиланишига олиб келиши ва уз навбатида даволашга кетадиган харажатларни камайтиради.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

Республика ихтисослаштирилган илмий амалий эндокринология тиббиёт марказининг жаррох,лик булимида сунгги йигирма йил ичида тугунли бу;о; касаллиги буйича жаррох,лик амалиёти утказилган 8720 нафар беморларнинг касаллик тарихи, операцион журналларнинг маълумотлари ва амбулатор карталари билан танишиб чи;илганда, улар тугунли, куп тугунли ва аралаш бу;о; буйича жаррох,лик амалиёти ёрдамида даволанган. Тугунли бу;о;ларни даволашда руйхатга олинган беморлар куйидаги тартибда та;симланган:

-6453 нафар бемор аралаш бу;о; ва улардан 5718 (88,2%) нафари аёллар, 735 (11,8%) нафари эркаклар;

-1895 нафар бемор куп тугунли бу;о;, улардан 1699 (87%) нафари аёллар, 196 (13%) нафари эркаклар;

-348 нафар бемор тугунли бу;о; улардан 297 (84%) нафари аёллар, 51 (16%) нафарини эркаклар ташкил ;илган.

Тошкент шах,ридаги Витамед клиникасида (2019-2020 йиллар) ;ал;онсимон безда жаррох,лик амалиёти утказилган 158 беморларда ACR TIRADS ва Bethesda тизимларидан фойдаланилган маълумотлар урганилди. Уларда тугунли (n=70), аралаш токсик булмаган (n=31), диффузтоксик (n=29), аралаш токсик бу;о; (n=6), токсик тугунча (n=15) ва аутоиммун токсик бу;о; (n=7) сабабли жаррох,лик амалиёти утказилган беморларни 148 (94%) аёллар ва 10 (6%) эркаклар ташкил ;илган. Эндокринолог О.В. Николаев таснифига кура, клиник объектив ва субъектив текширишлар (умумий курув, пайпаслаш, юрак ва ;он томирлар аускультацияси), асбобий текширишлар (ультратовуш, электрокардиограмма), рРадиоиммун текширишлар (Т3, Т4, ТТГ) натижаси, 60 (13%) беморда тугунли бу;о;нинг I-II даражаси, 400 (82%) беморларда III даражаси, 27 (5%) IV-V даражаси ани;ланган (1-жадвал).

1-жадвал.

Текширувлар натижасида аникланган беморларда тугунли букок даражаларининг курсаткичлари

Тугунли бу;о; Жами

I-II даражаси III даражаси IV-V даражаси

60 (13%) 400 (82%) 27 (5%) 487 (100%)

Радиоиммун текширувлар Чехияда ишлаб чикарилган «IMMUNOTECH» тижорат тест-тупламлари ёрдамида утказилди. Иммун х,олатнинг меъёрий чегараси: трийодтиронин (Т3) -1,2 -2,8 нмоль/л, тироксин (Т4) 60/160 нмоль, ТТГ -0,17-4,05мМL деб олинди. Гипотиреознинг огирлик даражасини ани;лашда гипофизнинг ТТГ ва Т3, Т4 гормонлари курсаткичларига асосланилди. Жаррох,лик амалиётидан кейин келажакдаги о;ибатларини бах,олаш учун ;он зардобидаги Т3, Т4, ТТГ барча беморларда текширилди.

Гистологик ва цитологик текширишлар гематоксилин-эозин билан буялган гистологик кесим намуналар асосида умумий ;абул ;илинган усул буйича Республика ихтисослаштирилган илмий амалий эндокринология тиббиёт марказининг ходимлари билан биргаликда амалга оширилди. Оддий тугунли бу;о; малигнизацияланиши

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

хавфини интеграл бах,олаш учун маълумотлар компьютерда йигилган булиб, унда тугунли бу;о; буйича сунгги йилларда Республика ихтисослаштирилган илмий амалий эндокринология тиббиёт маркази жаррох,лик булимида операция ;илинган беморлар тугрисидаги маълумотлар мужассамланган. Беморларнинг умумий сони 8720 нафар кишини ташкил ;илди. Йод билан нисбатан таъминланганлик ва йод тан;ислиги шароитларининг тугунли ва куп тугунли бу;о; ривожланишига таъсир этиш жараёни ва ёмон сифатланиши урганилган. Ушбу ма;садда ю;орида таъкидланганидек, пролифератив бу;о; билан хасталанган 8720 нафар бемор тах,лил ;илинди. Утказилган илмий тад;и;от ишидан ма;сад йод билан нисбатан таъминланганлик ва йод тан;ислиги шароитларининг тугунли ва куп тугунли бу;о; турларининг ривожланишига таъсир курсатиш жараёнини урганишдан иборатдир. Йод билан нисбатан таъминланганлик йилларида жаррох,лик амалиёти утказилган беморларнинг сони мазкур давр бошига нисбатан, унинг охирида умуман камайган булса х,ам, йод тан;ислиги даврида икки маротаба я;;ол купайиши ани;ланди.

References:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 7 декабрдаги 5590-сонли «Согли;ни са;лаш тизимини тубдан такомиллаштириш буйича комплекс чора-тадбирлар тугрисида»ги Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 мартдаги ПК-2857-сон «Узбекистон Республикасида бирламчи тиббий-санитария ёрдами муассасалари фаолиятини ташкил этишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»,

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 июндаги ПК-3071-сон «Узбекистон Республикаси ах,олисига 2017-2021 йилларда ихтисослаштирилган тиббий ёрдам курсатишни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида»ги Карори.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 18 декабрдаги ПК-4063-сон «2019-2022 йилларда юкумли булмаган касалликлар профилактикаси даражасини ошириш тугрисида»ги Карори.

5. Тураева О.Б. Дмс.уз - доктор максудова клиникаси. 2021 йил. https://dmclinic.uz/doctors/turayeva-oydinoy-baxtiyor-qizi/.

6. https://www.facebook.com/DMClinic.uz/?locale=nb_NO.

7. https://med24.uz/uz/bolezn/zob.

8. https://tibbiyot.info/buqoq-kasalligi-yoki-zob-davolash-rivojlanish-sabablari-oldini-olish/.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.