CC BY
11
Вестник КазНМУ №3-2017
403
УДК: 371
Р.Р. Турумбаева, М. А. Шаихова, А.А. Омарова
С. Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттъщмедицина университетi «Шет тш жэне кэаби шет тш» кафедрасы
КАЗ¥МУ-ДА УШ Т1ЛДЕ Б1Л1М БЕРУД1 1СКЕ АСЫРУ
Мацалада уш тшде бшм берудi дамытудыц 2015-2020 жылдарга арналган жол картасыныц ic- шараларын кке асыру мацсатында универcитетiмiздi б^ргенде тYлектерiмiздiц осы дагдыларды цолдану жэне кем дегенде уш тiлдi ерюн мецгертуге цабметтмг жайында айтылады. Мацаланыц мацсаты- уш тiлдi: цазац, орыс жэне агылшын тлдерш жетiк мецгерген цабiлеттi жастарды аныцтау жэне цолдау, тiлдiк царым-цатынас мэдениетш цалыптастырып, квп тiлдi мецгерген тулганы тэрбиелеу, универcитеттi бiтiрушi болашац дэр^ерлер уш тiлдiк тосцауыл, тлмашца муцтаждыц болмауын, цазацстандыц патриотизмдi ныгайту, взгехалыцтардыцмэдениетiмен тшн цурметтеу болып табылады.
Tyttmdi свздер:тiлдiц мэртебеа, бэcекелеcтiк,тiлдердiц уш тугырлылыгы, кэ^би тацырып,академиялыц утцырлыц, тлмаш
Kipicne. Ел1м1зде тш саясаты Мемлекет басшысы Н. Назарбаевтыц тшелей басшылыгымен саликалы да, сындарлы турде жузеге асырылуда.Елбасы жыл сайынгы Казахстан халкына арнайтын дэстурл1 жолдауларында да тш саясатына, оныц Мнде ;огамдагы мемлекеттш тшдщ мэртебейн кетеру мэселейне кецш белген болатын.Бтм мен гылымныц, экономиканыц, бизнестщ, саясаттыц, жалпы бэсекелестштщ карыштап дамып отырган бугшгщей жаhандану кезецшде Елбасы керегендш танытып, алдымыета уш тшд бшу кажетттн койып отыр. Эйресе, ескелец урпа; пен жастар алдында б1рнеше тш бшу мшдет тур.Мемлекет басшысы "Жаца элемдеп жаца Казахстан" атты Казахстан халкына Жолдауында: "Казахстан халкы бук1л элемде уш тшд пайдаланатын жогары б1л1мд1 ел ретшде танылуга ттс. Булар: казак тт - мемлекеттш тш, орыс тт — ултаралы; катынас тт жэне агылшын тШ — жаhандык экономикага ойдагыдай к1р1гу тшГ, — деген болатын.Бул деген1м1з оку орындарына жаца мшдеттер, жаца талап, жаца максаттар койып отыр дегенд1 тус1нд1ред1. Непзп максаты - ем1рден ез орнын тацдай алатын езара карым - ;атынаста езш ерган устап, кез келген ортага тез бешмделетщ белгШ б1р гылым саласында б1л1м1 мен бШгш керсете алатын, кептшд жэне кепмэдениетт ;уз1ретт1л1ктерд1 игерген полимэдениетт жеке тулганы ;алыптастыру.
Президент Нурсултан Назарбаев биылгы халывда арнаган "Казахстан халкыныц эл-аукатын арттыру — мемлекеттш саясаттыц басты максаты" атты Жолдауында Yкiметтiц алдына "Тшдердщ уш тугырлылыгы" мэдени жобасын кке асыруды жеделдету мiндетiн койып отыр.Елiмiздiц дамыган 30 елдiц катарына гаруге жэне Болон бастамасыныц MYMкiндiгiн жогарылату, академиялы; уткырлы; пен бiлiм беру багдарламаларын ЖYзеге асыру Yшiн ЖОО-да кептшд бiлiм беру ЖYЙесiн ;уру бiлiм беру саласыныц бэсекеге кабшетт факторларыныц бiрi болып табылады.(2) Yш тiлде бiлiм берудi дамытудыц 2015-2020 жылдарга арналган жол картасыныц к шараларын кке асыру максатында университетiмiздi бiтiргенде TYлектерiмiздiц осы дагд^1лард^1 ;олдану жэне кем дегенде ym тiлдi еркiн мецгертуге кабшетт болып табылады:
— наукастыц тiлiнде наукаспен сауатты сейлесу;
— агылшын тiлiнде эцпмелесе алу, оныц iшiнде кэсiби такырыпта.
— шет тiлiнде (агылшын тШнде) мамандыктарыныц профилi бойынша шетел эдебиеттерш езбетiнше талдау, о;и алу;
— баяндамалар, рефераттар, тезистер жэне т.б. курастыру;
— ез университетiмiзде жэне баска да жогары оку орындарында кеп тiлдi студенттiк конференцияларга катысу; (3)
Бiздiц тэжiрибемiзде-тэжiрибе сабактарын, ОС0Ж, С0Ж - дi окытуда, TYрлi эдiс-тэсiлдердi колданамыз. ¥рпа;ка бiлiм берудщ эр TYрлi нускаудагы мазмуны, курылымы, гылымга жэне тэжiрибеге негiзделген жаца идеалар, инновациалы; технологиялардыц бiрi: «lesson study» (сабакты зерттеу) тэсiлi, орта бтм ЖYЙесiнде элемдiк жогары децгейде кол жетюзген анагурлым танымал окыту эдiстемелерi арасында сындарлы окыту теориясына негiзделген тэсiл кец тараган. Lesson Study-оку сапасын арттыруды кездеген тэжiрибенi жаксарту Yшiн демократиялы; тэсiл. Эдк-тэсшдер, технологиялар ете кеп,
оларды колдануда, калай колдану керектiгi туралы бiлуiмiз керек. Сондай-а; сабакты кызыкты, тартымды, студент ез ойын еркiн, сонымен катар езiндiк сыни пiкiр кезкарасын жеткiзе бiлетiндей, эрбiр студенттiц кажеттМн TYсiнуде, саба; барысында ешбiр тш YЙренушi тыс калмайтындай еткiзуде жаца инновациялы; технологиясыз елестету MYMкiн емес.(4)
Материалдар мен тэciлдepi. Тэжiрибелiк сабактарда вербальдi-графикалык эдiсiн, TBL эдiсiн, коммуникативт о;ыту эдiсiн, ассоциаграмма, «brainstorm» (Мига шабуыл)эдкш, рельдiк ойындар, сезжумбактар, пазлдар жэне т.б. еткiземiз.МиFа шабуыл эдкш 1941 жылы А.Ф.Осборн усынFан болатын. Эуел баста жарнамалы; бизнесте колданылFан бул эдiс адамныц шыFармашылык ойлауына козFау салу максатын кездеген едъ Булэдiстiцнегiзгiмiндеттерi:
— МYMкiндiгiншекепидеялардыжинактау;
— Fылыми немесе окуFа катысты мэселелердi шешу;
— Студенттердщ шыFармашылыкойлауын дамыту;
— ынтымактастьщтыдамыту.
МиFа шабуыл - топ MYшелерiнiц белгiлi бiр такырып бойынша белсенд жумыс iстей отырып, соFан катысты айтылFан идеяларын ез шшде талкылап, орта; келiсiмге келгендерiн непздеп жазып усыну эрекетi. Бул эрекет ЖYргiзушi тарапынан на;ты белгiленген уакыт келемiнде орындалуы шарт.
Ауызша жэне жазбаша сурау, лексика - грамматикалы; тапсырмаларды орындау, такырыптыц мазмунын айту, терминалогиялы; сездiкпен жумыс, кернекiлiктер мен жаFдаяттык тапсырмаларды, аралы; бак;^1лаудыц тестш тапсырмаларын орындаймыз. ОС9Ж-дi уйымдастыруда такырып бойынша кецес, ауызша жэне жазбаша тапсырмаларды ездМнен орындау, шаFын топтармен жумыс, шюрталас, диалогтар, релдiк ойындар ЖYргiземiз.С9Ж-дi уйымдастыруда студенттер С9Ж так;^1рыбы бойынша эдебиетпен жумыс, рефераттау жэне аннотациялау тэсшдерш колдана отырып, баяндамалар, рефераттар, эссе дайындайды (слайд шоу). С9Ж так;^1рыбы бойынша дайындалFан эрбiр жумыс студенттердщ калауы бойынша ym тшде корFалады. Лексикалы; материалд^1 бекiтуде Глоссарий тэсШн колданамыз. Глосарий — белгш1 бiр шыFармада кездесетiн, сирек колданылатын сездердiц TYсiндiрме сездiгi. Глосарий де казiргi кезде TYсiнiксiз кене сездер (архаизмдер, диалектизмдер, поэтикалы; еск1 формалардыц Yлгiлерi) мен сез тiркестерiне, кене жазу ескертгаштершщ тiлiне т.б. TY^m берiледi.Сирек кездесетiн кейбiр аударма сездштер де Глосарийге жатад^1. Жеке тшдердщ тарихын зерттеуде Глосарий-дiц мэнi зор. (3) «Тшдщ YштуFырлылыFы» мэдени жобасын жэне Каз¥МУ-да KурастырылFан ym тшде окыту концепциясын iске асыру максатында шет тiлдер кафедрасы жэне мемлекеттш тiлдi дамыту белiмiмен бiрлесе отырып, «Жалпы медицина», «Стоматология», «Фармация», «Фармация ешмдершщ технологиясы» факультеттерiнiц 1, 2 курс студенттерi арасында жыл сайын «Тiлдарын » олимпиадасынеткiзедi. Олимпиаданыц етгазшу максаты- ym тiлдi - казак, орыс жэне аFылшын тiлдерiн жетш мецгерген кабiлеттi жастард^1 аныктау жэне колдау, тiлдiк карым-;атынас мэдениетiн калыптастырып, кеп тiлдi мецгерген тулFаны тэрбиелеу, университет^ бiтiрушi болаша; дэрiгерлер ym тiлдiк
404
Вестник КазНМУ №3-2017
тоск;ауыл, тшмашк;а мук;таждык; болмауын, ;азак;стандык; патриотизму ныгайту, езге хальщтардыц мэдениет мен тШн курметтеу болып табылады. Бул ез кезегшде дэр1герге
деген суранысты арттырады, олардыц бэсекеге ;абшеттштн жогарылатады. (5)
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Казак телевизиясы. Энциклопедия. — Алматы: КазА;парат, 2009. - № 1. - 57 с.
2 Казакстан Республикасыныц Президент! Н.Э.Назарбаевтыц Казакстан халкына Жолдауы. 2012 жылгы 14 желтоксан / http://www.akorda.kz
3 Словарь социолингвистических терминов. - Алматы: Казак Университет!, 2002. - 109 с.
4 Рысбаева Г. Агылшын тшнщ мэртебей //https://45minutkz.wordpress.com/2014/03/08
5 Тшдердщ уштугырлылыгы / / http://strategy205
6 Yштiлдiлiк - игШгсп кубылыс // Казак тт мен эдебиет орыс мектебшде. - 2014. - № 4. - С. 48.
Р.Р. Турумбаева, М. А. Шаихова, А.А. Омарова
ТРЕХЪЯЗЫЧНОЕ ОБУЧЕНИЕ В КАЗНМУ
Резюме: в данной статье говорится о необходимости владения тремя языками выпускниками КазНМУ согласно дорожной карте развития на период 2015-2020г. Цель статьи - поддержка трехъязычия, развитие языковой культуры, воспитание полиязычного специалиста, чувства патриотизма, уважение к иноязычной культуре. Новая концептуальная программа трехъязычного обучения направлена на формирование языковой среды, позволяющей студентам свободно общаться на государственном, русском и иностранном (английском) языке.
Ключевые слова: трехязычное обучения, владение тремя языками, воспитание полиязычного специалиста
R.R. Turumbaeva, M.A. Shaikhov, A.A. Omarov
TRILINGUAL TEACHING AT THE KAZNMU
Resume: This article is about necessity of graduaters of KazNMU maintain of three languages according to the development in the period of 2015-2020 y. New conceptual trilingual training program is directed in forming of languages sphere that enables students fluently communicate in the state, Russian and foreign (English) languages.
Keywords: trilingual teaching, polylingual specialist, lesson study, brainstorm, academic mobility, competition.
