Научная статья на тему 'ТРАНСВЕРСАЛ ИЗОТРОП ЖИСМЛАР УЧУН ИККИ ЎЛЧОВЛИ ТЕРМОЭЛАСТИК БОҒЛИҚ МАСАЛАНИ СОНЛИ ЕЧИШ ВА УНИНГ ДАСТУРИЙ ТАЬМИНОТИ'

ТРАНСВЕРСАЛ ИЗОТРОП ЖИСМЛАР УЧУН ИККИ ЎЛЧОВЛИ ТЕРМОЭЛАСТИК БОҒЛИҚ МАСАЛАНИ СОНЛИ ЕЧИШ ВА УНИНГ ДАСТУРИЙ ТАЬМИНОТИ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
69
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Композицион / конструкция / термоэластик / иссиқлик ўтказувчанлик / деформация / математик модел / динамик / тензор / квадрат пластина. / Composition / construction / thermoelastic / thermal conductivity / deformation / mathematical model / dynamic / tensor / square plate

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Абдураимов Достонбек Эгамназар Ўғли, Нурқулов Жалолиддин Алишер Ўғли

Мақолада трансверсал изотроп жисмлар учун икки ўлчовли термоэластик боғлиқ масалани сонли ечиш усули ва унинг дастурий таьминоти кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по компьютерным и информационным наукам , автор научной работы — Абдураимов Достонбек Эгамназар Ўғли, Нурқулов Жалолиддин Алишер Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NUMBER SOLUTION OF A TWO-DIMENSIONAL THERMOELASTIC CONNECTION PROBLEM FOR TRANSVERSAL ISOTROPIC BODIES AND ITS SOFTWARE

The article describes the method of numerical solution of a two-dimensional thermoelastic problem for transversal isotropic bodies and its software.

Текст научной работы на тему «ТРАНСВЕРСАЛ ИЗОТРОП ЖИСМЛАР УЧУН ИККИ ЎЛЧОВЛИ ТЕРМОЭЛАСТИК БОҒЛИҚ МАСАЛАНИ СОНЛИ ЕЧИШ ВА УНИНГ ДАСТУРИЙ ТАЬМИНОТИ»

ТРАНСВЕРСАЛ ИЗОТРОП ЖИСМЛАР УЧУН ИККИ УЛЧОВЛИ ТЕРМОЭЛАСТИК БОГЛЩ МАСАЛАНИ СОНЛИ ЕЧИШ ВА УНИНГ ДАСТУРИЙ

ТАЬМИНОТИ Абдураимов Достонбек Эгамназар yFли

Гулистон давлат университети катта ук;итувчиси Нуркулов Жалолиддин Алишер yFли

Гулистон давлат университети талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.6636433

Аннотация. Мацолада трансверсал изотроп жисмлар учун икки улчовли термоэластик боглиц масалани сонли ечиш усули ва унинг дастурий таьминоти курсатилган.

Калит сузлар: Композицион, конструкция, термоэластик, иссицлик утказувчанлик, деформация, математик модел, динамик, тензор, квадрат пластина.

ЧИСЛЕННОЕ РЕШЕНИЕ ДВУМЕРНОЙ ТЕРМОУПРУГОЙ ЗАВИСИМОЙ ЗАДАЧИ ДЛЯ ПОПЕРЕЧНЫХ ИЗОТРОПНЫХ ТЕЛ И ЕЕ ПРОГРАММНОЕ

ОБЕСПЕЧЕНИЕ

Аннотация. В статье описывается метод численного решения двумерной задачи термоупругости для трансверсально-изотропных тел и его программное обеспечение.

Ключевые слова: Состав, конструкция, термоупругая, теплопроводность, деформация, математическая модель, динамика, тензор, квадратная пластина.

NUMBER SOLUTION OF A TWO-DIMENSIONAL THERMOELASTIC CONNECTION PROBLEM FOR TRANSVERSAL ISOTROPIC BODIES AND ITS

SOFTWARE

Abstract. The article describes the method of numerical solution of a two-dimensional thermoelastic problem for transversal isotropic bodies and its software.

Keywords: Composition, construction, thermoelastic, thermal conductivity, deformation, mathematical model, dynamic, tensor, square plate.

КИРИШ

Табиатдаги учрайдиган айрим ходисалар ва жараёнлар амалиёт масалаларини ечиш билан боглик булган ех,тиёж хозирги кунда мух,им ва долзарб мавзулардан бири булиб хисобланади. Бу каби жараёнларни математик куринишида ифодалаш, уни алгебраик, интеграл ёки дифференсиал тенглама ёки тенгламалар системаси куринишига келтириб ечиш мумкин булади. Хозирги замонда йирик табиий-илмий ва халк хужалиги масалаларини ечишда программа таъминотидан фойдаланиш кенг кулланилмокда. Мураккаб жараёнларни ва муаммоларни программа таъминотини яратишни урганишда шу обектларнинг математик моделини тузиш ва тахлил етиш кенг таркалмокда.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Республикамизнинг купгина ишлаб чикариш сохдларида композицион материаллардан фойдаланиш замон талабига айланиб бормокда. Конструкциялар ва улар элементларининг термоэластик х,олатларини математик моделлаштириш ва сонли ечимларини аниклаш долзарб муаммоларидандир.Композитцион материалларни математик моделлаш-тиришда материал бир жинсли ва анизотроп материал билан

алмаштирилади.Термоэластик масалалар куйилишига караб боглик ва боглик булмаган чегаравий масалаларга ажралади.Умумий холда боглик масалада катти; жисмнинг харакат тенгламалари иссиклик утказувчанлик тенгламалари билан биргаликда каралади.[4] Шуни таъкидлаш лозимки температура ва унинг хосиласи харакат тенгламасида катнашади, деформация эса иссиклик утказувчанлик тенгламасига номалум сифатида киради.Боглик масалаларни математик моделларини ва уларни сонли ечиш алгоритмларини урганиш, олинган сонли натижаларга асосан янгидан-янги композицион материалларни таклиф этиш самолётсозлик, ракетасозлик, машинасозлик, автомобилсозлик, курилиш, медицина ва ишлаб чикаришнинг куплаб бошка сохаларида катта фойда келтиради.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ ВА МУХОКАМА

^уйида трансверсал изотроп жисмлар учун термоэластик масаланинг динамик богликлигининг математик модели ва бу моделни сонли ечиш каралади.[1] Трансверсал изотроп жисмлар учун боглик динамик масаланинг икки улчовли холда хдракат тенгламалари куйидагича:

С — + (Г д.С 2у \Г —-R —+Y - — C1111 ~ 2 + (C1122 + C1212^ - + C1212 ~ 2 ß1 ^ + X1 Р -,,2 dx dxdy dy ox dt

(1)

(2)

С,

dv

1212 dx2

d 2u

+ (С1212 + C221l) ~ - + С2

dxdy

d v dT

ß22^T + X2 =Р

2222 2 22

dy dy

dv

~w

Трансверсал изотроп жисмлар учун иссиклик таркалиши тенгламаси:

з dT 3 AlWT + Л22

d 2T

dT

- — /

T (ß

d 2u

dx2 1-22 dy2 s dt v/"11 dxdt ' 22 dydt

(3) бу тенглама учун бошлангич шартлар куйидагича

+ ß:

d 2v

22

) = 0

(3)

u(x, y, t J

'=0 *1' dt

= Wv

v(^ У, t Jt=0 =

dv ~dt

= ¥2,

T (x y, t J t=0 = T0

(4)

ва чегаравий шартлар куйидагича булади

u(x, ^tJx=o = u0; u(x, y, tJx= u0; u(x, y, tJy=0 = uo

v(x y, t J x=0 = v0; v(x, y, t J

= V • v(x, y, t J = Vo

x=t1 V0 5 V ' '\ y=0 0

o; u(x y, t J

^ У, t J y

= u'

y=t 2 0

V(x, y, t J y=, 2 = V0

(5)

T^ y, tJ x=0 = T (t); T(x, y, t J x=£i = T2 (t); T(x, y, tJ y=0 = t/(0; t (x, y, t J y=^ = t;(0

ix=0 ^V/' * V-' '"/Ix=^i _ 2V/> - V^ '-/|y=0 v/' - V' J\y=12

Бу ерда: Oj -кучлар тензори, Xi -хажмий кучлар, cijkl - жисмни характерловчи параметрлари, sr - деформатциялар тензори, ß - хажмий иссиклик кенгайиши

коеффициенти, £ - Кронекер символи, бунда; =

1 , i = j

cs - доимий темпратурада

j [0 , i * j

иссиклик сигим ß - иссиклик кенгайиши тензори, Л^ - иссиклик куюми тензори ва Коши

t=0

t=0

MyHOcaöaTH, O - TeMnpaTypa, p -3HH.HrH, t > 0, 0 < x < ^, 0 < y < /2 ga 3 Ta: x = ih1,(i =0,k), y = jh2 (j =0,k),t = ut (n =0,1,2,...) npa..e. TyrpH HH3HK.ap OH.acHHH Kypuö (1) -(3) TeHr.aMa.apHH Typ.H MyHOcaöaT.apga y.apHHHr xocH.a.apHra

a.MamrapaMH3.

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

C

1111

n n . n n n n . n

u,+1 j - 2ui,j + (r , r ) j+1 " Vi+1 -1 + Vi-1 ,--1

+ (C1122 + C1212 )

2

+C

u.

1212

- 2u", + u" i1 T" - Tn

i,j i,j-1 Q i+1,j i--ß11 -

4hft

+

2

n 1

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

h l

2h

P

n+1 n n

-2uu + U,j t2

C

2222

*+1 + 2v,j+-1 +(C + C )

, 2 + VC1212 + C2211 /

h

n n n . n

ui+1, j+1 - ui-1, j+1 - ui+1, j-1 + ui-1, j-1

4h h2

+

Vn _ -2vn. + vn, .

,f~< i+1,j i ,j i-1,j + Ci

1212

h12

Tn. , - T." vn+1 -2vn. + vn+1 i, j 1 i, j 1 i, j i, j i, j

- ß22-^-= p"

2h

^11

T+1,j -2Tn + t" Tn+1-2Ti, + T"-1

2 + ^22 7 2

h2

h

■c„

t

rj-in+1 rj-i

n i, j

2

t

T>(ß

ui+1,j - ui-1,j - ui+1,j + ui-1,j

11

4h T

vn+i - v"+\ - v"+ v"-1

+ ß -1-—1T---1- ) = 0

4h2T

ro^opugarH (6)-(7) Ba (8) - TeHraaMa.apgaH u"+1 , v"+1, T,1 .apHH TonaMH3.

ui,,- = (C1111

<"j1

p

+ (C + C ) + VC1122 + C1212/

n n n n

vM, j+1 - vi-1, j+1 - j-1 + v-1, j-1

4hh

+

+ C

in,j+1

1212

h2

n rpn rp n

'-1 « ^ - ^) + 2u". - u"-1

11

2h

v"+1 = — (C vi, j (C2222

v" + 2v". + v". ,

i,J+1 i, 1 i, 1-1

". + v". ,

j i,j-1

) ui+1, J+1 ui-1, J+1 Mu1, j-1 + ui-1, j-1 , + (C1212 + C 2211) 41-^h +

nnn

- u,, ,.,, - ft,.,, , , + ft,-

P

h

+C

1212

v" 2v^ + v" T- T."

i+1, J i, j i-1, J O i, J-1 i, J-1 \ , O n n+1

-h2--) + 2v"j " v'-+

n

rpn OT'n I 71« rrin | rnn

rpn+1 T ( 7 1i+1,J ~ 21 i,J + 1i-1,J , 3 j+1 ~ 21 i, j + j-1

Ti, j =--72-+ ^22 -72-

cs h h

2

n+1 n+1 n-1 . n-1 n+1 n+1 n-1 . n-1

T(n ^U - ui-1,J - ui+1j + ui-1j , ff Vn++1 - -1 - vtJ+1 + , Tn

- MA1 -TT"-+ '22 -TT"-)) + Ti,J

t

4h2t

j

(11)

(9)-(11) TeHr.aMa.ap tn+l KaT.aMga u( x, y, t), v( x, y, t), T (x, y, t) $yH^Hfl.apHHHr KHHMaT^apHHH Tonumra hmkoh 6epagu, arap o^ahh™ 2 Ta KaT.aMHHHr KHHMara Mat.yM 6y.ca, 2 Ta 6om.aHFHH KaT.aM.apgarH (n = 0 aa n = 1) 6om.aHFHH mapT.apgaH u( x, y, t)

Ba v(x, y, t) $yH^Hfl.apHHHr KuÖMaTHHH TonaMH3, T (x, y, t) ^yH^HAHHHr KHHMaTHHH эсa 1-KaT.aMga (11) MyHOca6aTgara apa.am xocu.aHH 6omKa MyHOca6aTra a^Mamrapum opKa.u TonaMH3.[2]

.2

t2_ uO+1,j - 2uQj + ulUJ

u1 j = (Cnn

j p

h

+(Q122+^1212)

v°+1, j+1 - vh,j+1 - vi+1,j-1+vh, j -1

4hA

+

0 ,->0,0 rr,0 rr,0

u°J +1 - 2ui, j + ui, j-1 ß T+1, j - T-1

00

00

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

+c

1212

h2

-'1

11

2h

L) + 2< / - u-1

(12)

2 0 , 0 0 , 0

vi =ll(C vo/+1 + 2voj + voj-1 +(C + C )

vi, j (C2222 , 2 + V C1212 + C2211/

p h2

0 o 0 , 0 ^0^0

v , - 2v+ v , 1 , -1

• r i+1,J i,J I-1,j /? i,J-1 i, J-1\ , o,,0 .,1

+ C1212-72--p22 -~-) + 2vi, j - vi,

0000 ui+1, j+1 ui-1, j+1 ui+1, J-1 + ui-1, J-1

4hh

+

h

2h

i, j i, j

(13)

t

T0 - - 2T0 + T V T0+1 - 2Tu + T0 ,

i +1, j i, j i-1, j . 1 i, j +1 i, j i, j-1

1,j

i ,j

1,j

h

+ ^22

j+1

^0 j;0 'J i,J -

T (P11

u1,, - u1

-1 -1 ■, 1 u ■ 1 u. ^ . u. 1

i+1,j i-1,j i+1,j i-1,j

1

1

4hj

-1 -1 , - v: . , - v. + v. . ,

+ p22 -^-j-^)) + T

4ht

0

i ,j

(14)

TeHraaMaHH KyHHgarH KypuHumga e3Hm MyMKHH:

n+1 7 n+1 . n+1 r

aiui+1, /+biui, / + ci-ui--1, / = fi

6) (15)

C

C1111

6yHga a, =C1111 , bi =-2(C1111 + P) , ci = C1111

C

h2

n-1

f=P

- 2u^ + u /

t

h t

' (C1122 + C1212 )

h,2

Ba

nnnn vi+1,j +1 - vi-1,j +1 - vi +1,j -1 + vi-1,j-1

4h h2

C

u

i, j+1

nn

2ui, / + ui, / -1

1212

h2

+ P11

nn

Ti+1, / - Ti-1,

2h

(7)-TeHr.aMaHH KyÖHgarH KypHHHmga e3um MyMKHH:

n

И + 1

av:+:. + bvn+1 + c.vn+}. = f

i i +1, j ^г, j i i-1, j Ji

(16)

C

Бунда ai = -^y1 h

C

h

p

c =

C

Ciiii

hi2

ва

2vf + vn-i

fi = P 2 (Cii22 + Ci2i2 )

u

i+i,j+i

u

i-i,j +i

n , n

ui+i, j-i + ui-i, j-i

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

r

4hi h

+

+C

v

i +i,j

- 2vn / + vf-i,j

i2i2

h2

ß

nn _i, j-i - _i, j-i

22

2h

(8)-тенгламани эса куйидаги куринишда ёзиш мумкин:

aT+ + ад j1 + ciTi % = fi

(17)

Бунда ai =

h

hi

c =

Л

hi2

ва

fi

Tj+i - 2 Tj + Tf -i

h2

rpn r\ rrin . rjin - Ti +i,j - Z_j + ViJ rj, - -—--T

hi

ßii

n+i n+i n-i n-i

ui+i,j - ui-ij - ui+U + ui-w

4h r

ß2

n+i n+i Vn-i A_ -,,n-i Л Vi, j + i - Vi , j-i - Vi, j+i + Vi , j-i

4h r

rr^n+i rrin _ Q _^

(15)-тенгламани м (х,у,?)| ^ = м0, м(х,у,г)^ = й0, чегаравий шартлар билан, (16)-тенгламани у(х, у, ?)х_0 = ^, у(х, у, г) е = у0 чегаравий шартлар билан (17)-тенгламани Т(х, у, ?)х_0 = Т (?), Т (х, у, ?)| = Т2 (?) чегаравий шартлар билан бирга, турлар методи билан ечилган.

Тест масаласи, киритилувчи константалар: Lyambda11, Lyambda22 - Иссиклик куюми тензорлари; БеНа11, БеИа22 - Биринчи ва иккинчи хдракат тенгламасидаги хджмий иссиклик кенгайиши коэффициентлари; С1111, С1122, С1212, С2222 - жисмни характерловчи параметрлари; Яо - жисм зичлиги; Се - доимий темпратурадаги иссиклик сигими; То -жисмга куйиладиган темпратураси; И1 - X уки буйича тугун нукталар орасидаги баландлик. И2 - Y уки буйича тугун нукталар орасидаги баландлик; 1ао -^аламларнинг вакт оралиги; п - кадамлар сони.

Lyambda11 - 0.5, Lyambda22 - 0.3, Бе«а11 - 0.05, Бе«а22 - 0.09, С1111 - 0.75, С1122 - 0.91, С1212 - 0.9, С2222 - 0.89, Яо - 1.1, Се - 3.4, Т0 - 5, И - 0.1, И2 - 0.1, 1ао -0.01, п - 10. [3]

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда амалиётда учрайдиган куплаб масалаларни математик моделлари термоэластик ёки термопластик боглик ва боглик булмаган масалаларни урганишга келтирилади.Келгуси маколаларимизда боглик масалаларга кушимча ташки таъсирлар оркали унинг х,олатини узгаришини, уларни сонли ечиш усулларини урганиш ва бу масалаларнинг дастурий таьминотини яратиш билан давом эттирамиз.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Биргер И.А. Теория пластического течения в неизотермических нагружениях //

Изв. АН СССР, Механика, -1964. -№ 3. -С.78-83.

n

n

n

Т

3.

4.

5.

6.

7.

Биргер И.А Демьянушко И.В. Теория пластичности при неизотермических нагружениях // Инж. Жур. МТТ. -1968. - № 6.

Новацкий В. Динамические задачи термоупругости. -М.: Мир, 1970. -256 с. Каландаров А.А., Адамбаев У., Худазаров P.C. Связанные и несвязанные задачи термо-упруго-пластичности // Вестник НУУз, мех-мат серия.-2010.-№3.-С.92-95. Халджигитов А.А., Каландаров А.А., Абдураимов Д.Э. "Инновацион ва замонавий ахборот технологияларини таълим, фан ва бошкарув сохдларида куллаш истик-боллари" мавзусидаги халкаро илмий - амалий онлайн конференцияси материаллари. 2020 йил 14-15 май, 548-551 бетлар.

Глушаков С.В., Ковал А.В., Смирнов С.В. Язык программирование С++: Учебный

курс // Харков: Фолио; М.: ООО «Издателство АСТ», 2001.- 500 с.

Култин Н.Б. C++ Builder в задачах и примерах.-СП б.: БХВ-Петербург, 2005.-336 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.