CC BY
39TRANSPORT LOGISTIKASINI TAHLIL QILISHGA IMITATSION
MODELLASHNI QO'LLASH
J. Suyumov G. Madaliyeva K. Xakimova
TATU Farg'ona filiali Marg' ilon 2-son kasb-hunar Margilon Bank texnikumi
maktabi
ANNOTATSIYA
Maqolada moddiy resurslarni yetkazib berish uchun transportning variantlari, yuk turi, jo'natish hajmi, iste'molchiga etkazib berish vaqti va transport xarajatlarini imitatsion model orqali tahlil qilishning yechimlari keltirilgan.
Kalit so'zlar: unimodal, multimodal, imitatsion modellashtirish, eksperiment, intuitiv jarayon, vizual modellash paketlari.
APPLICATION OF SIMULATION MODELING IN THE ANALYSIS OF
TRANSPORTATION LOGISTICS
ABSTRACT
The article presents solutions for transport options for the delivery of material resources, type of cargo, volume of transportation, delivery time to the consumer and an analysis of transport costs using a simulation model.
Keywords: unimodal, multimodal, simulation, experiment, intuitive process, visual simulation packages.
KIRISH
Agar tarixga nazar tashlasak, kishi o'z xayot faoliyati davomida boshi berk ko'chaga kirib qolganda, hamma vaqt ilmiy - texnikaviy yangilikka intilgan va erishilgan muvaffaqqiyat evaziga o'zi uchun berk bo'lgan ko'chani ochiq qilib olgan: olov paydo bo'lishdan to bug' mashinasi, yadro, atom energiyasi paydo bo'lishiga qadar biz bu voqealarning guvohi bo'lganmiz.
Jamiyat taraqqiyotidagi barcha o'zgarishlar inson omilining faollashuviga, insonlarning mehnat va intellektual saloxiyatidan imkoni boricha unumli foydalanishga, barcha mehnatkashlarning ijodiy quvvatlarini to'la ishga solishga hamda shaxs bilan jamiyat va davlat o'rtasidagi qiziqish va munosabatlarning mutanosibligini ta'minlashga bog'liqdir.
Hozirgi kunda moddiy resurslarni sotib olish va yetkazib berish jarayonida, shuningdek tayyor mahsulotni iste'molchilarga tarqatishda ishlab chiqaruvchi
kompaniya transporting har xil turlaridan, turli logistika sheriklaridan, shuningdek transportning turli xil variantlaridan foydalanishi mumkin.
Unimodal (bitta tur) transport transportning bir turi, masalan, avtomobil yo'li bilan amalga oshiriladi. Odatda, etkazib berish zanjirini tashishning boshlang'ich va tugash joylari oraliq saqlash yoki yuklarni qayta ishlash operatsiyasiz ko'rsatilgan bo'lsa ishlatiladi. Bunday transportda transport turini tanlash mezonlari odatda yuk turi, jo'natish hajmi, iste'molchiga etkazib berish vaqti va transport xarajatlari hisoblanadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Yuklarni multimodal tashish (multimodal alohida transport) odatda transportning ikki turi bilan amalga oshiriladi, masalan:
temir yo'l - avtomobil, daryo - avtomobil, dengiz - avtomobil va boshqalar. Bu holda, yuk birinchi transport turi bilan yuk ortish punkti yoki yuk terminali deb nomlanadi, qisqa muddatli saqlash bilan yoki keyinchalik boshqa transport turiga o'tkaziladi. Bunga temir yo'l stantsiyalari yoki dengiz transporti markazining dengiz (daryo) porti korxonalari tomonidan xizmat ko'rsatilishi odatiy misol bo'ladi. Multimodal tashishning belgilari - bu bir nechta transport hujjatlarining mavjudligi, yukning yagona tarif stavkasi yo'qligi, transport jarayonining ishtirokchilari o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning izchil sxemasi. To'g'ridan-to'g'ri multimodal tashish holatida, yuk egasi o'z nomidan va boshqa transport turini ifodalovchi keyingi tashuvchi nomidan ish olib boruvchi birinchi tashuvchi bilan shartnoma tuzadi. Shu sababli, yuk egasi ikkalasi bilan shartnomaviy munosabatda bo'lib, ularning har biri yuk egasi bilan hisob-kitoblarni amalga oshiradilar va yuklarning faqat yo'nalishning tegishli qismida xavfsizligi uchun javobgar bo'ladilar.
MUHOKAMA
Transport tizimlarining (temir yo'l - avtomobil, daryo - avtomobil, dengiz -avtomobil va boshqalar) ishlashini tahlil qilishda nafaqat ishning iqtisodiy samarasini hisoblash, balki unga o'zgaruvchan ish parametrlarining ta'sirini baholash ham dolzarb bo'lib qoladi (masalan, ish vaqti), yuklash va tushirish operatsiyalari, ob-havo sharoiti va boshqalar). Shunday qilib, transportlarni ishlatish tajribasi shuni ko'rsatdiki, yaxshi iqtisodiy samaraga ega bo'lgan ba'zi transport tizimlari tashqi omillarning o'zgarishiga to'liq moslashmagan va buning natijasida ular nobud bo'lgan.
Quruqlik va suv transport tizimlarini tahlil qilish uchun na juda qimmat va uzoq muddatga cho'zilgan dala tajribalari, na funktsional bog'liqliklardan foydalangan holda murakkab tizimni tavsiflash va ularni boshlang'ich shartlar bilan bog'lashga qodir bo'lgan an'anaviy analitik modellashtirish, o'zgaruvchan parametrlar (murakkab transport tizimlarida vaqt, sabab-oqibat munosabatlari, oqibatlar, chiziqli bo'lmaganlar, stokastik (tasodifiy) o'zgaruvchilar mavjud) va haqiqatga juda qo'pol yaqinlashish mumkin. Bunday vaziyatda imitatsion modellashtirishdan foydalanish eng maqbul yechim ekanligi ilmiy asoslangan.
Imitatsion modellashtirish (IM) - bu tahlil qilishning eng kuchli vositalaridan biri, murakkab tizimlarni o'rganish, uni boshqarish noaniqlik sharoitida qaror qabul qilish bilan bog'liq. Boshqa usullar bilan taqqoslaganda, bunday modellashtirish ko'plab alternativalarni ko'rib chiqish, boshqaruv qarorlarining sifatini oshirish va ularning oqibatlarini aniqroq bashorat qilish imkonini beradi. IM g'oyasi sodda va shu bilan birga intuitiv jozibador bo'lib, uni haqiqiy ob'ektda amalga oshirish mumkin bo'lmagan yoki tavsiya etilmaydigan holatlarda tizimlar bilan tajriba o'tkazish imkonini beradi.
IM asosan hisoblash tizimlari nazariyasi, matematika, ehtimollar nazariyasi va statistikada tug'ilgan. Ammo shu bilan birga, IM va eksperiment asosan intuitiv jarayonlar bo'lib qolmoqda.
NATIJALAR
Qo'llash mahoratiga ko'p bog'liq bo'lgan barcha kuchli vositalar singari, IM ham juda yaxshi yoki juda yomon natijalar berishi mumkin. Bu muammoning yechimini yoritib berishi yoki chalg'itishi mumkin.
Har qanday kompyuter imitatsiyasi singari, IM hali ishlab chiqilayotgan tizimlar bilan hisoblash tajribalarini o'tkazish va xavfsizlik yoki yuqori xarajat nuqtai nazaridan to'liq natijali tajribalar uchun maqsadga muvofiq bo'lmagan tizimlarni o'rganish imkonini beradi. Shu bilan birga, jismoniy modellashtirishga shakl jihatdan yaqinligi tufayli ushbu tadqiqot usuli kengroq foydalanuvchilar doirasi uchun maqul keladi.
Hozirgi vaqtda kompyuter sanoati turli xil modellashtirish vositalarini taklif qilsa, har qanday malakali muhandis, texnolog yoki menejer nafaqat murakkab ob'ektlarni modellashtirish, balki ularni grafik muhitlar yoki vizual modellash paketlari shaklida amalga oshirilgan zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda modellashtirish qobiliyatiga ega bo'lishi kerak.
Vizual modellash paketlari foydalanuvchiga modellashtirilgan tizimning tavsifini qo'llaniladigan maydon uchun tabiiy va asosan grafik shaklda kiritish imkonini beradi (masalan, tom ma'noda funktsional diagrammani chizish, unga bloklarni joylashtirish va ularni havolalar bilan ulash), shuningdek taqdim etish. Imitatsiya natijasida vizual shakl, masalan, diagrammalar yoki animatsiyalar ko'rinishida bo'ladi. Shunday qilib, transport tizimining IM natijasida tajribalar natijalari raqamli ma'lumotlar shaklida, shuningdek, mumkin bo'lgan animatsion rasm ko'rinishida taqdim etiladigan dasturiy mahsulotlarni yaratish mumkin.
Zamonaviy modellashtirishni avtomatlashtirish paketining yana bir muhim xususiyati ob'ektga yo'naltirilgan modellashtirish texnologiyasidan foydalanish bo'lib, u allaqachon yaratilgan va tasdiqlangan modellarni qo'llash va qayta ishlatish chegaralarini keskin kengaytirish imkonini beradi.
XULOSA
Yuqoridagilardan kelib chiqib, bir qator amaliy xulosalar chiqarish mumkin. Birinchidan, imitatsion modellashtirish murakkab transport tizimlarini o'rganish uchun
samarali vositadir. Ikkinchidan, har qanday transporti tizimining adekvat imitatsion modelini yaratish uchun katta hajmdagi dastlabki ma'lumotlarni to'plash va statistik ishlov berish talab etiladi. Uchinchidan, zamonaviy vositalar transport tizimlarining imitatsion modellarini maqbul mehnat xarajatlari bilan dasturiy ta'minotni amalga oshirish imkonini beradi. To'rtinchidan, transport tizimining ishlashini tahlil qilish jarayonida IM dan foydalanish ushbu tizimning optimal parametrlarini tanlash imkonini beradi va pirovardida, tashish samaradorligini oshiradi.
REFERENCES
1. Математическое моделирование социально-экономических процессов/ Киселев В.В., Гончаренко В.М./ КноРус-2021
2. Transport logistikasi va turlari / https://kvakusha.ru/uz/chto-takoe-transportnaya-logistika—vidy-i-tipy-transporta-zadachi-istoriya/
3. Suyumov, J., Madaliyeva, G., & Xakimova, K. (2021). IMITATION MODELING TECHNOLOGIES IN HIGHER EDUCATIONAL PROCESS. Теория и практика современной науки, (5), 18-21.
4. Suyumov, J. Y. (2021). KOMPYUTER IMITATSION MODELLARI ASOSIDA FAOL OQITISH TEXNOLOGIYASINING NAZARIY ASOSLARI. Scientific progress, 2(3), 459-466.
5. Suyumov, J. Y. (2021). Theoretical basis of active teaching technology on the basis of computer imitation models. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(7), 205-210.
6. Raximov, D. S. (2021). DIVERSIFIKATSIYA HUDUDLAR SANOATNI MUVOZANATLI STRATEGIK RIVOJLANTIRISh YO'NALIShLARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(3), 199-207.
7. Рахимов, Д. Ш. (2021). САНОАТ ЩТИСОДИЁТИДА МАХДЛЛИЙЛАШТИРИЛАЁТГАН МАДСУЛОТЛАРНИ ДИВЕРСИКАЦИЯЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА. Scientific progress, 1(6), 505-511.
8. Khusanova, M. K. (2021). ANALYSIS OF DISCRETE CONVOLUTION IN THE MATLAB PROGRAM. Scientific progress, 2(4), 1023-1028.
9. Pulatov, G., Ganiev, S., & Karimova, G. POSSIBILITIES OF INFORMATION TECHNOLOGIES IN ENSURING THE QUALITY OF EDUCATION.
10. Abdullaev, S. S., & Pulatov, G. G. (2016). SECURITY USE CASE AND SECURITY MISUSE CASE. In Современные научно-практические решения и подходы (pp. 41-44).
11. Djalilov, M. L., Abdullaev, S. S., & Pulatov, G. G. (2016). FLUCTUATIONS IN TWO-LAYER PLATE UNDER THE INFLUENCE OF SHOCK LOADS.
In Современные научно-практические решения и подходы (pp. 30-33).
12. Пулатов, Г. Г., & Мадалиева, Г. А. (2018). ИССЛЕДОВАНИЕ СВОЙСТВ КАУСТИК ПРИ ПОМОЩИ MAPLETS. In ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ НА УКИ И ОБРАЗОВАНИЯ (pp. 30-32).
13. Пулатов, Г. Г., & Хакимова, К. А. (2018). ТИПОВЫЕ ПРОБЛЕМЫ ДИСТАНЦИОННОГО ОБРАЗОВАНИЯ. In ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ НА УКИ И ОБРАЗОВАНИЯ (pp. 33-35).
14. Latipdjanovich, D. M., Shavkatjonovich, A. S., & Gofurjonovich, P. G. IMPROVE THE STRENGTH OF HMAC BASED ONE TIME PASSWORDS USING SHA3 IN HMAC. НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЕ РЕШЕНИЯ И ПОДХОДЫ, 2016, 34.
15. Latipdjanovich, D. M., Shavkatjonovich, A. S., & Gofurjonovich, P. G. IMPROVE THE STRENGTH OF HMAC BASED ONE TIME PASSWORDS USING SHA3 IN HMAC. НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЕ РЕШЕНИЯ И ПОДХОДЫ, 2016, 34.
16. Yuldashov, I., & Goynazarov, G. (2021). A NEED TO IMPROVE THE INSTITUTIONAL SYSTEM FOR INCREASING THE SOCIAL ACTIVITY OF YOUNG PEOPLE AT THE STAGE OF DEVELOPMENT. Интернаука, (12-3), 1819.
17. Каримов, У., & Каримова, Г. (2021). АХБОРОТ ОКДМИ ВА АХБОРОТ МАДАНИЯТИНИНГ ШАКЛЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ. Scientific progress, 2(3), 743-750.
18. Karimov, U. U., & Karimova, G. Y. (2021). THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN ACHIEVING EDUCATIONAL EFFECTIVENESS. Журнал естественных наук, 7(1).
19. Каримов, У. К. Г. К. ИЛМ-ФАН ВА ТАЪЛИМ СОХДСИДАГИ АХБОРОТЛАШУВ.
20. Pulatov G. G. SIMSIZ TARMOQNI UZAYTIRISH MUAMMOLARI VA YECHIMLARI.
21. Kuzibaevna, O. G. (2020). TECHNOLOGIES OF DEVELOPING THE ECOLOGICAL CULTURE OF STUDENTS IN THE PROCESS OF LEARNING A FOREIGN LANGUAGES IN HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS. Solid State Technology, 63(1s), 1816-1825.
22. Karimov A., Muxammadjonov X. INFORMATION TECHNOLOGIES: INFORMATION EDUCATION AND INFORMATICS //Экономика и социум. -2020. - №. 8. - С. 40-43.
