Научная статья на тему 'ТОЛЕРАНТЛИК МИЛЛАТЛАРАРО ТОТУВЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ОМИЛИ'

ТОЛЕРАНТЛИК МИЛЛАТЛАРАРО ТОТУВЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ОМИЛИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

114
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миллат / миллатлараро тотувлик / толерантлик / кўпмиллатлилик / бағрикенглик / диний бағрикенлик / ҳамжиҳатлик / қадрият / жамият / тараққиѐт. / nation / interethnic harmony / tolerance / multinationality / tolerance / religious tolerance / solidarity / value / society / development.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Хосият Нормўминовна Махманова

Мазкур мақолада Миллатлараро тотувликни таъминланишининг ҳуқуқий асослари мамлакатимизда яратилганлиги ва бу борада амага оширилаѐтган ишлар таҳлил этилган. Толерантлик одамларни жипслаштиришини, ўзаро ишончини мустаҳкамлаб маънавий муҳитни яхшилашини ва бу эса жамият ривожланишига ижобий таъсир кўрсатиши хусусида фикр юритилади. Толерантлик инсон ҳуқуқларини юзага чиқаришнинг муҳим шартларидан бири эканлиги асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article analyzes the fact that in our country a legal framework has been created to ensure interethnic harmony and the work carried out in this direction. It is believed that tolerance unites people, strengthens mutual trust and improves the spiritual environment, which in turn has a positive effect on the development of society. It is argued that tolerance is one of the most important conditions for the realization of human rights.

Текст научной работы на тему «ТОЛЕРАНТЛИК МИЛЛАТЛАРАРО ТОТУВЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ОМИЛИ»

ТОЛЕРАНТЛИК МИЛЛАТЛАРАРО ТОТУВЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ

ОМИЛИ

Хосият Нормуминовна Махманова

Узбекистон Республикаси Олий Хдрбий авиация билим юрти

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада Миллатлараро тотувликни таъминланишининг хукукий асослари мамлакатимизда яратилганлиги ва бу борада амага оширилаётган ишлар тахлил этилган. Толерантлик одамларни жипслаштиришини, узаро ишончини мустахкамлаб маънавий мухитни яхшилашини ва бу эса жамият ривожланишига ижобий таъсир курсатиши хусусида фикр юритилади. Толерантлик инсон хукукларини юзага чикаришнинг мухим шартларидан бири эканлиги асослаб берилган.

Калит сузлар: миллат, миллатлараро тотувлик, толерантлик, купмиллатлилик, багрикенглик, диний багрикенлик, хамжихатлик, кадрият, жамият, тараккиёт.

ABSTRACT

This article analyzes the fact that in our country a legal framework has been created to ensure interethnic harmony and the work carried out in this direction. It is believed that tolerance unites people, strengthens mutual trust and improves the spiritual environment, which in turn has a positive effect on the development of society. It is argued that tolerance is one of the most important conditions for the realization of human rights.

Keywords: nation, interethnic harmony, tolerance, multinationality, tolerance, religious tolerance, solidarity, value, society, development.

КИРИШ

Х,ар кандай купмиллатли мамлакатда, хусусан Узбекистонда турли миллат ва элатларнинг интеллектуал, маданий ва иктисодий салохиятларини юрт тараккиётини ривожлантиришга сафарбар этувчи кудрат миллатлараро тотувликнинг таъминланиши билан боглик. Чунки миллатлараро тотувлик «умумбашарий кадрият булиб, турли хил халклар биргаликда истикомат киладиган минтака ва давлатлар миллий тараккиётини белгилайди, шу жойдаги тинчлик ва

April, 2022

1230

SapKapopnuKHuHr Ka^onarn SynuS xu3Mai Kunagu». [1] Munnaraapapo TOTyBnuK-KynMHnnaTnnnHKHHHr puBO^naHumuHH TatMuHnoBnu My^HM acocgup.

Ä^ABHET^AP TÄ^^H^H BA METO^O^OrHHCH

ro^opugaru agaSueTnapra Mypo^aai KuncaHrro, Munnaraapapo TOTyBnuK yMyMSamapufi KagpuaT SynuS, Typnu xun xa^Knap SupranuKga ucTH^OMaT KunaguraH MHHTaKa Ba gaBnaraap Munnufi TapaKKueTHHu SenrunafiguraH guHufi SarpuKeHrauK roacu xunMa-xun guHufi эtтнкogгa era SynraH KumunapHuHr Sup 3aMuH, Sup BaiaHga, onu^aHoS roa Ba Huaraap fiynuga xaMKop Ba xaM^uxai SynuS amamu xaKuga MatnyMoraap KenurapunraH Munnufi ucraKgon roacu: acocufi TymyHna Ba TaMofiunnap, Y36eKucToH PecnySnuKacu npe3ugeHTu fflaBKai Mнpзнeeвнннг Y36eKucToH PecnySnuKacu Onufi Ma^nucu Ba xanKura Mypo^aarnoMacu, ^SeKucTOH PecnySnuKacu Кoнcтнтyцнacн, Ba A.3pKaeBHuHr MatHaBuaTmyHocnuK acapnapuga, ronaHumnapuga $uKp Ba MynoxasanapuHu SungupuS yTumraH.

HATH^A BA MYXOKAMA^AP

Y3SeKucTOH PecnySnuKacu npe3ugeHTu fflaBKai Mup3ueeB Onufi Ma^nucra Ba xa^Kura fiynnaraH Mypo^aarnoMacuga "...^aMuaTga Munnaraapapo TOTyBnuK Ba SarpuKeHrnuK My^uTuHu MycTaxKaMnamra KapaiunraH umnapuMroHu cu^ai ^M^aTgaH aHru SocKunra nuKaMu3"[2] geraH roaHu anoxuga TatKugnagunap. MatnyMKu, Y3SeKucToH axonucu Munnufi TapKuSura Kypa axonucu Kyn Munnarau gaBnaraap KaTopura Kupagu. X,o3up Y3SeKucTOHga 136 Ta Munnai Ba эпaraapнннг BaKunnapu amafigu. AfiHuKca, Кoнcтнтyцнaga «Y3SeKucToH xa^KKHu MunnaragaH Kaitufi Ha3ap, y3SeKucTOH PecnySnuKacuHuHr ^yKaponapu TamKun этagн»[3],-geS SuTunumu Kaiia axaMuaTra эгa Syngu. By u^oga Ha^aKai Typnu Munnai Ba эпaт BaKunnapuHuHr TeHr xy^KgunuruHu Kafig этгaнпнгн, Sarau aHru, «y3SeK xanKu» TymyHnacugaH пpнннцнпнaп $apK KunaguraH «y3SeKucToH xanKu» TymyHnacuHu KoHyHufinamTupraHu SunaH axaMuaTnugup. «^SeKucTOH xanKu» TymyHnacuHuHr кoнyннfiпamтнpнпнmн Munnaraapapo TOTyBnuK, Munnai Ba эпaraap ypTacugaru xaM^uxarauK УзSeкнcтoннннг MyxuM aTpuSyra экaнпнгннн u^oganaS Sepgu[4]. ^yMnagaH, Y3SeKucToH PecnySnuKacu Кoнcтнтyцнacннннг 18-Moggacuga myHgafi gefiunagu: «Y3SeKucToH PecnySnuKacuga Sapna ^yKaponap Sup xyKyK Ba эpкннпнкпapгa эгa SynuS, ^mhcu, upKu, Munnarn, Tunu, guHu, u^TuMoufi KenuS nuKumu, эtтнкogн, maxcu Ba umuMoufi MaBKeugaH KaTtufi Ha3ap KoHyH onguga TeHrgup»[5].

April, 2022

1231

Асосий конунимизда "толерантлик" (багрикенглик)алохида ажралиб

истикомат килувчи барча миллат ва елатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари хурмат килинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади деб кайд килинган. Давлатимизнинг ушбу мухим сохадаги давлат сиёсати "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегиясининг бешинчи "Хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний багрикенгликни таъминлаш хамда чукур уйланган, узаро манфаатли ва амалий ташки сиёсат сохасидаги устивор йуналишида" белгиланган.

Юртбошимизнинг 2017 йил 19 майдаги "Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дустлик алокаларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармонига мувофик, Республика байналмилал маданият маркази хамда Узбекистон хорижий мамлакатлар билан дустлик ва маданий-маърифий алокалар жамиятлари кенгаши негизида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дустлик алокалари кумитаси ташкил етилган[6].

Мамлакатимизда толерантликни таъминлаш борасида чукур уйланган сиёсат натижасида фукаролар орасида узаро хамжихатлик янада мустахкамланиб, миллатлараро ва конфессиялараро мулокотнинг механизмлари такомиллаштирилди хамда фукаролар эркинликларини кенгайтиришнинг хукукий ва ташкилий асослари мустахкамланмокда. Жумладан, миллатлараро муносабатлар сохасида давлат органларининг фукаролик жамияти институтлари билан узаро хамкорлик даражасини янада ошириш максадида Миллатлараро муносабатлар сохасида Узбекистон Республикаси давлат сиёсати концепсияси тасдикланди.

Узбекистонда миллатлараро тотувлик ва хамжихатлик сохасида олиб борилаётган ислохатлар натижасида миллатлараро ва динлараро муносабатларнинг янги модели яратилиб, 2021 йил якунига кура дустлик хамжамиятлари сони 38та, миллий марказлар сони эса 150 тага етди.

Хозирда мамлакатимизда давлат ва нодавлат таълим муассасаларида укитиш 7 тилда олиб борилади. Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси уз курсатувларини 12 тилда намойиш етади, ундан ортик тилда газета ва журналлар нашр етилмокда. Шу билан бир каторда хар бир миллатнинг умумий манфаатлари билан бирга уз кадриятлари хам бор. Узбекистон каби куп миллатли мамлакатда турли миллатлар

туради. Конституциямизнинг 4-моддада Узбекистон Республикаси уз худудида

манфаатларини уйгунлаштириш, улар орасида тотувликни

April, 2022

TatMHHHam TapaKKueTHHHr xaH KHHyBHH OMHHHapugaH 6upu xucoSHaHagu [7].

^hhhh SaFpuKeHrHHK Foacu xuHMa-xuH guHHH etTHKogra era 6yHraH KumuHapHHHr 6up 3aMHH, 6up BaraHga, OHH«:aHo6 Foa Ba HuaTHap HyHuga xaMKop Ba xaM^uxar 6yHu6 amarnHHH aHrHaragu. Y36eKHCTOH PecnySHHKacu Koнстнтyцнaсннннг 31-Moggacuga "X,aMMa ynyH bh^hoh epKHHHuru Ka^OHaraaHagu. X,ap 6up hhcoh xoxHaraH guHra эtтнкog KHHumu eKH xen KaHgafi guHra эtтнкog KHHMacHHK xyKyKura era. ^hhhh KapamHapHH Ma^SypaH CHHrgupumra HyH KyftuHMaftgH", geraH HopMa KupuTHHraH. "Bu^goH epKHHHuru Ba guHHH TamKHHOTHap TyFpucuga"rH KOHyHga xaM ^yKoponapHHHr WKopuga KeHTupuHraH кoнстнтyцнaвнн xyKyK Ba epKHHHHKHapu MycTaxKaMHaHraH. KeHHHru HHHHapga ^axoH xaM^aMuaTH TOMOHugaH guHHH эpкннннк coxacugaru "Maxcyc Ky3aTyBgaru gaBHaraap" pyftxaraga Y36eKHCTOH xaM KaHg этннгaн эgн.

^hhhh 6aFpuKeHrnHKHH TatMHHHam Macananapuga MyraaKO aHruna eHgomyBHap Harn^acuga Ha^aKar mhhhhh cuecaT, 6aHKH Ma3Kyp coxaga xaHKapo MangoHga HHrapu cypuHaeTraH Tama66ycHap ^axoH xaM^aMuara TOMOHugaH KyHHa6 - KyBBaTHaHgu. ^yMnagaH, 2018 HHHga XaHKapo guHHH эpкннннк 6yfiHHa xuco6oTgaru "aHoxuga xaBOTup yftFOTyBHH" gaBHaraap pyftxaragaH HHKapuHraH 6ynca, MyHTa3aM ohh6 SopuHraH h^;o6hh y3rapumnap Harn^acuga Y36eKHCTOHHHHr 2021 HHHgaH guHHH эpкннннк coxacugaru "Maxcyc Ky3aryBgaru gaBHaTHap" pyftxaragaH xaM HHKapuHraHu geMOKpaTHK ucHoxaraapHHHr эtтнpo$н 6yHgu.

fflyHHHreK, cyHrru ftHHHapga MaMHaKarga guHuft экстpeмнзм Ba Teppopu3Mra Kapmu Kypamum Hopa-Tag6upHapHHH aMaHra omupumgaru eHgamyBHap кoнцeптyaн ^HxargaH KaftTa Kypu6 HHKHHgu. Acochh эtтн6op axoHH opacuga npo^HHaKTHKa Ba TymyHTupum umHapuHH $aoH ohh6 6opumra KapaTHHu6, catftu xapaKaTHap "^axoHarra Kapmu Matpu^ar" geraH Foara acocHaHMoKga.

KynMHHHaTHH MaMHaKaTHap ynyH y3ra THHHapra, yp$ - ogaTHapra, MagaHuaTra, эtтнкogгa SaFpuKeHr 6yHum KaTTa axaMuaT Kac6 этagн. "ToHepaHTHHK MHHHaraapHUHr mhhhhh MagaHuaraapHHHr y3apo aHOKa KHHumu, 6up - 6upugaH ypraHuS, y3apo 6oftumHHHHr 6upHHHH mapTugup"[8] geftgu $aftHacy$ ohhm ASgypaxuM 3pKaeB.

YMyMSamapufi KagpuaT xucoSHaHraH TOHepaHTHHK xo3upru 3aMOH gaBHaTHHHHr энг MyxuM arpH6yraapHgaH Supugup. KynMHHHaTHH ^aMuaT mapouTuga MHHHaraapapo TOTyBHHKHH Ba MaMHaKaT TapaKKueTHHH puBO^HaHTupyBHH MyxuM omhh

April, 2022

1233

Ba3H^acHHH yTafig^YsSeKucTOH mapomnga Munnaraapapo ToTyBnuKHu TatMuHnam ynyH y3SeK xanKUHHHr MuHr fiunnuK Tapuxu gaBoMuga maKnnaHraH Ha3apufi Ba aManufi Ta^puSanap yMyMSamapufi, yMyMuHcoHufi KagpuaTnap SunaH yfiryHnamTupunMoKga.

XY.TOCA

roKopngarn $uKp Ba Mynoxa3anapuMu3gaH Kyfiugaru xynocanap KenuS HHKagn:

MaMnaKaraMroga TonepaHTnuKHu TatMuHnam ynyH cnecHH-xyKyKHH (MunnarngaH KaTtufi Ha3ap Sapna ^yKaponapHuHr TeHr xy^yKttunuru, ^aMuaT Ba gaBnaT umnapura umTupoK этнm эpкннnнгн Ba my KaSunap), uKTucogufi (6o3op MyHocaSaraapura acocnaHraH HKTHCogneT, MynKHunuK maKnnapuHuHr TeHrnuru, xycycufi MynKKa эгa Synum uMKoHuaTnapu Ba my KaSunap), h^thmohh -MagaHufi (Typnu Tunnapga Hamp этнnagнгaн OMMaBHH puBo^naffrapum Ba Munnufi Tunga TatnuM onum uMKoHuaTnapu Ba my KaSunap) mapT-maponraap aparanraH Ba aHaga MycTaxKaMnaHumu ynyH maponraap aparanumu no3uMgup.

TonepaHTnuK uhcoh xyKyKnapuHu W3ara HuKapumHuHr MyxuM mapTnapugaH Supugup. Akc xonga ogaMnapHu ^MHcura, Tunura, Munnarara, guHura, н^тнмoнн KenuS HuKumu Ba axBonura KapaS Sup SupugaH a^param, KuMnapHugup KaMcuTum, HeKnam, xypnam KaSu unnaraap amaS KonaBepagu TonepaHTnuK MunnaTnapapo ToTyBnuKHu TatMuHnamra xu3MaT Kunagu, ogaMnapHu ^MncnamTupagu, y3apo umoHHuHu MycTaxKaMnaS MatHaBufi MyxuTHu axmunafigu. By эca ^aMuaT puBo^naHumura u^oSufi Tatcup KypcaTagu.

REFERENCES

1. MunnuH HCTHKgon foach: acocun TymyHna Ba TaMonunnap.- T.: ^Hru acp aBnogu. 2001. -E.166.

The idea of national independence: basic concepts and principles.- T .: Generation New Age. 2001. -p.166.

2. Y36eKHCTOH PecnySnuKacu npe3ugeHTH fflaBKar Mup3HeeBHHHr Y36eKHCTOH Pecny6nuKacu OHHH Ma^nucu Ba xanKura Mypo^aarnoMacu. "XanK cy3u" ra3eTacu. 2020 nun 30 geKa6p, №276 (7778).

Address of the President of the Republic of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev to the Oliy Majlis and the people of the Republic of Uzbekistan. Newspaper "People's word". December 30, 2020, No. 276 (7778).

April, 2022

1234

3. Узбекистон Республикаси Конституцияси.- Т.: Узбекистон.2018. -Б.9. The Constitution of the Republic of Uzbekistan.- T.: Uzbekistan.2018.p.9.

4. Жахонгиров Бурхон Буронович. Узбекистоннинг Япония билан илмий -техникавий алокалари. Academic Research in Educational Sciences, 2021. 2 (Special Issue 1), -Б. 312-318; Jakhongirov Burkhon Boronovich. Scientific and technical relations of Uzbekistan with Japan. Academic Research in Educational Sciences, 2021.2 (special issue 1), pp.312-318.

5. Узбекистон Республикаси Конституцияси.- Т.: Узбекистон.2018.-Б.9. The Constitution of the Republic of Uzbekistan.- T.: Uzbekistan.2018. -р.9.

6. Жахонгиров Бурхон Буронович. Узбекистоннинг Европа мамлакатлари билан илмий-техникавий алокалари. Утмишга назар журнали. 2021. 2 сон, 4 жилд. -

[Jakhongirov Burkhon Boronovich. Scientific and technical relations of Uzbekistan with European countries. A look into the past. 2021.2 issues, 4 volumes.pp.16-21]

7. ^axoHrapoB EypxoH Eyp0H0BHH.y36eKHCT0HHHHHr xopn^HH MaMnaKaraap ônnaH HHM-^aH coxacngara xaMKopnnK anoKanapn. Academic research in educational contents. 2021.Volume 2, Issue 2, 986-994.

[Jakhongirov Burkhon Boronovich. Cooperation of Uzbekistan in the field of science with foreign countries. Academic research of educational content. 2021. Volume 2, Issue 2, pp.986-994.]

8. 3pKaeB A. MatHaBH^TmyHOcnHK. MoHorpa^na. 1-khto6. - T.:MatHaBHAT, 2018.

-Б.338.

9. Erkaev A. Spirituality. Monograph. Book 1. - T .: Spirituality, 2018.р.338.

Б.16-21

April, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.