Научная статья на тему 'КЎП МИЛЛАТЛИ, КОНФЕССИЯЛИ МАҲАЛЛАЛАР ДЕМОКРАТИЯНИНГ БОШ МЕЗОНИ'

КЎП МИЛЛАТЛИ, КОНФЕССИЯЛИ МАҲАЛЛАЛАР ДЕМОКРАТИЯНИНГ БОШ МЕЗОНИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
121
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги / Олий Мажлисга мурожаатнома / “янги Ўзбекистонянги маҳалла” / конфессияли маҳаллалар / миллатлараро тотувлик / диний бағрикенглик / миллий маданий марказлар / умуминсоний қадриятлар / маҳаллалар фаолиятини баҳолашнинг индикаторлари / “маҳаллабай” ишлаш тизими. / Ministry of Mahalla and Family Support / Appeal to Oliy Majlis / "New Uzbekistan New Mahalla" / religious communities / interethnic harmony / religious tolerance / national and cultural centers / universal values / indicators for assessing the activities of mahallas / Mahallabay Working System.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Илхомжон Азимжонович Рахимов, Лазизбек Отабек Ўғли Нурматов

Ушбу мақолада Ўзбекистонда маҳалла тизимини ислоҳ қилишнинг долзарб муаммолари, мустақиллик йилларида кўп миллатли, конфессияли маҳаллалар фаолиятини ташкил этишнинг ўзига хос хусусиятлари ва демократик омиллари, “маҳаллабай” ишлаш тизимининг мазмун-моҳияти ҳақида тўҳталиб ўтилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MULTINATIONAL, CONFESSIONAL NEIGHBORHOODS ARE THE MAIN CRITERIA OF DEMOCRACY

The article examines the topical problems of reforming the system of makhallas in Uzbekistan, the peculiarities of organizing the activities of multinational, religious communities and democratic factors in the years of independence, It is narrated on the content of the Mahallabay Working System.

Текст научной работы на тему «КЎП МИЛЛАТЛИ, КОНФЕССИЯЛИ МАҲАЛЛАЛАР ДЕМОКРАТИЯНИНГ БОШ МЕЗОНИ»

КУП МИЛЛАТЛИ, КОНФЕССИЯЛИ МАХДЛЛАЛАР ДЕМОКРАТИЯНИНГ БОШ МЕЗОНИ

Илхомжон Азимжонович Рахимов Лазизбек Отабек уFли Нурматов

Фаргона политехника инстиути Фаргона давлат университети

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистонда махалла тизимини ислох килишнинг долзарб муаммолари, мустакиллик йилларида куп миллатли, конфессияли махаллалар фаолиятини ташкил этишнинг узига хос хусусиятлари ва демократик омиллари, "махаллабай" ишлаш тизимининг мазмун-мохияти хакида тухталиб утилади. Таянч сузлар: Махалла ва оилани куллаб-кувватлаш вазирлиги, Олий Мажлисга мурожаатнома, "янги Узбекистон- янги махалла", конфессияли махаллалар, миллатлараро тотувлик, диний багрикенглик, миллий маданий марказлар, умуминсоний кадриятлар, махаллалар фаолиятини бахолашнинг индикаторлари, "махаллабай" ишлаш тизими.

MULTINATIONAL, CONFESSIONAL NEIGHBORHOODS ARE THE MAIN

CRITERIA OF DEMOCRACY

Илхомжон Азимжонович Рахимов Лазизбек Отабек уFли Нурматов

Fergana Polytechnic Institute Fergana State University

ABSTRACT

The article examines the topical problems of reforming the system of makhallas in Uzbekistan, the peculiarities of organizing the activities of multinational, religious communities and democratic factors in the years of independence, It is narrated on the content of the Mahallabay Working System.

Keywords: Ministry of Mahalla and Family Support, Appeal to Oliy Majlis, "New Uzbekistan - New Mahalla", religious communities, interethnic harmony, religious tolerance, national and cultural centers, universal values, indicators for assessing the activities of mahallas, Mahallabay Working System.

КИРИШ

Мамлакатимиздаги мустакил ривожланиш шароитида руй бераётган чукур ижтимоий узгаришлар узбек халки менталитетида янги миллий давлатчиликни карор топтириш, фукаролик жамиятини шакиллантиришда узини-узи бошкариш органлари фаолиятини модеринизатциялашни хаётни узи такказзо этмокда. Демократик принциплардан бири булмиш толерантлик нафакат давлатлар балки

| ^ ^ .О68 |

индивидуал тарзда шахслар даражасида хам тобора яккол равишда юзага чикиб бормокда. Шу билан бирга шуни алохида таъкидлашим керакки, бугунги глобаллашув шароитида дунё сиёсатининг мухим омилларидан булган миллатлараро тотувлик масалаларини бугунги кун талабларига мослаш шунингдек, Ер юзидаги 1600 дан ортик миллатдан бор-йуги 200 га якини уз давлатчилигига эга, холос, бундай шароитда бутун дунёда миллатлараро тотувликни таъминлаш учун уларнинг манфаатлари, рухияти, интилишларини мунтазам урганиб бориш, сиёсий-ижтимоий хаётда буни доимо эътиборга олиш кераклигини, жахон тажрибаси миллатлараро тотувликни таъминлашда факат манфаатлар нуктаи назаридан, ёки юзаки ёндашув жиддий муаммоларга сабаб булиб, кандай окибатларга олиб келишини курсатди.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Толерантлик турли этник гурухарга мансуб кишиларнинг турмуш тарзига, феъл-атворига гоялари ва диний карашларига хурмат-эхтиром билан муносабатда булишни билдиради. Толерантлик тугрисида замонавий концепсия якинда пайдо булиб ушбу тушунчани шакилланишида Юнеско ташкилотининг урни мухим эканлигини таъкидлаш керак. [1.34.б]

Бугунги кунда Мухтарам Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг ташаббуслари билан бутун Республикамизда миллатлараро тотувликни таъминлаш буйича бир катор фармонлари кабул килинган булиб, ушбу фармонлар миллатлараро муносабатларни демократик принциплар асосида шакилланишига катта имкониятлар яратиб беради, масалан 2017 йил 19 майда "Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дустлик алокаларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" фармонларида энг аввало Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги "Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дустлик алокалари кумитаси" ташкил этилганлиги ва шу билан бирга унда куйидаги вазифалар белгиланди; давлат органларининг Республика худудида жойлашган миллий маданий марказлар ва дустлик жамиятлари билан узаро алокаси ва хамкорлигини таъминлаш; мамлакатимизда яшовчи турли миллат ва элатлар вакилларининг узига хос миллий анъаналари, урф-одатлари ва расм-русумларини асраб -авайлаш ва ривожлантиришга кумаклашиш сингари вазифаларда жамиятда толерантлик ва инсонпарварлик гояларини юксалтириш, куп конфессияли махаллаларнинг узаро хамжихатлигини, улар уртасидаги узаро "ягона Ватан ягона Узбекистон" деган умуминсоний гояларни юксалтириш, улар учун тенг хукукли узаро манфаатли муносабатларни мустахкамлаш давлат сиёсатимизнинг устувор йуналишларидан бири эканлигини алохида таъкидлаб утмокчиман.

Ушбу масала Мухтарам Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг 2020 -йил 29-декабрдаги Олий Мажлисга ва Узбекистон халкига йуллаган мурожаатномаларидан хам алохида урин эгаллаган булиб куйидаги вазифаларни белгилаб берган эдилар: "Жамиятда миллатлараро тотувлик ва багрикенглик мухитини мустахкамлашга каратилган ишларимизни сифат жихатдан янги боскичга олиб чикамиз. Барчангизга маълумки, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг резолюцияси билан хар йили 30 июль Халкаро дустлик куни сифатида кенг нишонланади. Шу боис, ушбу санани Узбекистонда "Х,алклар дустлиги куни" деб белгилашни таклиф этаман/^www.gazeta.uz].

Бугун Узбекистонда 130 дан ортик миллат ва элат вакиллари бир оила булиб яшамокда. Улар барча соха ва тармокларда фидокорона мехнат килиб, ривожланган бозор иктисодиётига асосланган демократик хукукий давлат куришга ва кучли фукаролик жамиятини шакллантиришга катта хисса кушмокдалар. Мустакиллик йилларида миллий маданий марказларнинг 120 дан ортик фаоли давлат мукофотларига сазовор булди, орден ва медаллар билан такдирланди, жумладан, 14 нафарига "Узбекистон Кахрамони" юксак унвони берилди.

МУХ,ОКАМА

Республика байналмилал маданият маркази, 138 та миллий маданий марказ, Узбекистон хорижий мамлакатлар билан дустлик ва маданий-маърифий алокалар жамиятлари кенгаши, шунингдек, 34 та дустлик жамияти фаолияти Узбекистондаги барча миллатлар ва элатларнинг тарихи, маданияти, маънавий кадриятлари, анъана хамда урф-одатларини асраш ва хар томонлама ривожлантириш, миллатлараро муносабатларни уйгунлаштириш, жамият ва давлатни баркарор ривожлантиришда мухим урин тутади. [5.70.б] Узбекистондаги 10 мингга якин махаллаларнинг турли миллат ва турли диний конфессия вакилларидан иборат жуда катта оила булиб, мамлакат тарихида хали бирон марта булсин узга халкларни бехурмат килиш каби иллатлар учрамаганлигини узи канчалик узбек халки багрикенг мамлакат эканлигидан далолат беради. Президентимиз Ш.Мирзиёев томонларидан махаллани "демократия дарсхонаси" деб таъриф берганларида куп миллатли махаллалар фаолиятини янада такомиллаштиришнинг демократик, умуминсоний принципларини назарда тутганликларини таъкидлаб утган эдилар. Махалла тизими багрикенглик тимсоли сифатида жойларда утказиладиган байрамлар ёки тадбирларда багрикенглик тамойилига жуда катта эътибор каратиш максадга мувофик деб хисоблаймиз. Зеро, "Янги Узбекистон" уз олдига узаро манфаатли, тенг хукуклик, адолатлилик принципларига асосланган - хар бир фукаро миллий купчиликка ёки миллий озчиликка мансублигидан катъий назар юридик маком

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

асосида эмин-эркин яшаши кераклигини шунингдек, «Янги Узбекистонда эркин ва фаровон яшайлик!» деган эзгу гоя атрофида бирлашишни талаб килади. Республика байналмилал маданият маркази ва Республика "Махалла" хайрия Жамоат фонди билан хамкорликда "Узбекистон куп миллатли ахил оила" мавзусида илмий-амалий семинар ва давра сухбатлари булиб утди. Шунингдек, Тошкент шахридаги "Мингурик" "Афросиёб" каби махаллаларга тажрибали, ташкилотчи узга миллат вакилларидан раис сифатида сайланишини узи Узбекистонда миллатлараро тотувлик муносабатлари кай даражада эканлигидан далолат беради.[1.38.б]

"Махалла бошкарувини амалга оширишда, айнан махаллада истикомат килувчи турли миллатга мансуб ва хар-хил динларга эътикод килувчиларнинг ижтимоий-психологик дунё карашлари- диний багрикенглик тамойили асосида эътиборга олиниши керак. Уларнинг миллий ва диний кадриятларига асосланган тадбирларини ташкил килиш ва утказишда махалла бош-кош булиши лозим. Бунда "махалла - барчамизники"-деган тамойил асосида фаолият олиб бориш максадга мувофик булади. Жамиятни демократик ривожлантиришда фукароларнинг манфаати тулик эътиборга олиниши лозим. Бунинг учун махалла бошкаруви вакиллари динга тегишли умумий маълумотлар, расмий тушунчалар билан танишган булиши керак."[4.45.б]

НАТИЖА

Шу уринда мустакиллик йилларида куп миллатли, конфессияли махаллалар фаолиятини ташкил этишнинг такрорланмас жихатларига эътибор берилдики, бу жараёнларда хар томонлама узга миллат вакиларининг хар томонлама эркин яшаб фаолият олиб боришлари учун етарлича хукукий шарт- шароитлар яратилди. Шунингдек тадкикот давомида олинган маълумотлар респондентларнинг хар иккитасидан бири (51,6%) деярли махалла ахолисининг уз махалласини куп миллатли деб таъкидланганлигини курсатди.[2.145.б] Тадкикотлар давомида суровда катнашган респондентларнинг купчилиги (88,0%) узларининг бошка миллатга мансуб булган кушнилари билан муносабатларини ижобий бахолашди.[2.146.б] Тадкикот маълумотларидан шундай хулосага келиш мумкинки, махалланинг тинчлик, миллатлараро тотувлик ва динлараро багрикенглик тамойиллари фукаролик келишувини мустахкамлашдаги урни мухим эканлигидан далолат беради.

Давлатимиз рахбарининг Олий Мажлисга Мурожаатномасида кайд этилганидек, 2021-йилда мамлакатимиз иктисодиёти камида 5 фоиз усиши максад килинган. Бирок, глобал иктисодиётдаги ноаниклик узок давом этиши мумкинлиги иктисодий усишнинг кушимча захираларини топиш ва сафарбар килишни талаб этмокда. Шу боис Президентимиз барча даражадаги рахбарларга

уз сохаси буйича махаллалардаги холатни урганиш, "усиш нукталари"ни аниклаб, уларни ривожлантириш вазифасини куймокда. Иктисодий комплекс вакилларини махаллага тушириб, вертикал тизимни, барча органлар фаолиятини узаро мувофик йулга куйиш кераклиги таъкидланди.р.^Бт.ш] Президентимиз Ш.М.Мирзиёев томонларидан "махалла раиси ислохотчи" тамойили асосида махаллаларнинг имкониятлари ва хусусиятларидан келиб чиккан холда "Махаллабай" ишлаш тизими оркали камбагалликни кискартириш, хар бир махаллаларнинг усиш нукталарини аниклаш буйича берган тавсиялари юзасидан олиб борилаётган ислохотлар сабаб бугунги кунда минглаб фукаролар турмуш тарзлари фаровонлашиб бормокда. "Махаллабай" ишлаш тизимга жалб килинадиган мутахассисларнинг билим ва имконияти масаласига алохида эътибор каратилган холда, 20 мингдан ортик ходимни укитиб, уларга масалани жойида хал этиш буйича барча ваколатларни бериш мухимлиги кайд этилди. Давлат бошкаруви академиясига махалла раислари ва мазкур тизимда иштирок этадиган барча ходимлар учун укув курслар ташкил килиш, бунинг учун махсус дастур ва кулланмалар ишлаб чикиш вазифаси куйилди. Махаллабай ишлаш тизими куйидаги вазифаларни уз ичига олади: Махаллаларда тадбиркорлик фаолияти холатини (ихтисослашув йуналишини)тахлили килиш, Оилаларнинг даромад манбаларини хамда даромадли мехнатга булган интилиш ва эхтиёжларини урганиш, Ишсиз махалла ахолисини касб ургатувчи курсларга йуналтириш ва ишлаш борасида тавсиялар бериш, Х,ар бир махалланинг мавжуд имкониятларини (буш турган бинолар, ер майдонлари) урганиш, Махаллада янги тадбиркорлик лойихаларини амалга оширишда кумаклашиш ва шу оркали иктисодий усишни таъминлаш, Махалланинг тадбиркорлик салохиятини ошириш режа- графигини ишлаб чикиш.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан махалла институтини алохида бир ташкилий тузилмага айлантириш максадида "Жамиятда ижтимоий-маънавий мухитни согломлаштириш, махалла институтини янада куллаб-куватлаш хамда оила ва хотин-кизлар билан ишлаш тизимини янги даражага олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2020 йил18- февралдаги ПФ 5938- сон фармонлари кабул килинди.Ушбу фармон 20 банддан иборат булиб унда махалла ва оилани куллаб-кувватлаш вазирлигининг ташкилий тузилмаларидан тортиб мехнатга хак тулаш, моддий-техник базаларни энг охирги ахборот техник воситаларигача таъминлашни кузда тутади.

ХУЛОСА

Узбекистонда, куп миллатли, конфессияли махаллалар фаолиятини такомиллаштириш юзасидан бир талай куйидаги ишларни амалга ошириш лозим деб хисоблайман:

1.Куп миллатли махаллалар фаолиятини юритишда миллий маданий марказлар ва дустлик жамияти билан икки томонлама хамкорликни янада кучайтириш.

2. "Узбекистон ягона Ватан" шиори остида куп миллатли махаллалар уртасида маданий-маърифий тадбирларни ташкил этиш.

3. Махаллалар кошида миллатлараро тотувлик акс этган баннерларни жойлаш.

4. Куп миллатли махаллалар фаолиятини юритишга оид яхлит конун хужжатларини ишлаб чикиш.

5. Миллий маданий марказлар фаолиятига оид комплекс кулланма ишлаб чикиш.

6. "Махаллабай" ишлаш тизимини ривожлантиришнинг узок йиллик стратегиясини ишлаб чикиш.

Шу уринда хулоса шуки, Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг фукаролик жамиятини барпо этишда такрорланмас институт махаллаларга бераётган эътиборлари туфайли давлат ва жамият уртасидаги узаро богликликни куришимиз мумкин, бу эса куп миллатли Узбекистонда демократик принциплар амалда эканлигидан далолат беради. Шунингдек, "Махаллабай" ишлаш тизими оркали камбагалликни камайтириш, янги иш уринлари яратилмокда. Мухтасар килиб айтганда, "янги Узбекистон- янги махалла" тизимини фукаролик жамиятининг ажралмас кисмига айланиб бораётганлигини эътироф этишимиз мумкин. Бундан ташкари, махалла фукаролар йигинларининг махаллий ахамиятга молик масалаларни хал этиш буйича мустакиллигини таъминлаш, узини узи бошкариш тизимида ортикча бугинлардан воз кечиш максадида таркибида махаллалар тузилган шахарча, кишлок ва овул фукаролар йигинларини махалла фукаролар йигинларига бирлаштириш ва булиш йули билан кайта ташкил этишга каратилган чора-тадбирлар амалга оширилади.

Куп конфессияли махаллаларга булган эътиборнинг юкорилигига караб демократик тамойиллар ва умумэътироф этилган кадриятлар кай даражада эканлигига караб бахо берилади. Зеро, миллатлараро тотувлик демократия учун кузгудир.

REFERENCES

1."Жамият ривожида фукароларнинг узини-узи бошкариш органлари фаолиятини такомиллаштириш." Р.Муртазаева, А.Утамуродов, О.Мусаев, Д.Иноятова. Тошкент. Турон-икбол 2018 йил.

2."Махалла-фукаролар узини-узи бошкаруви институтининг ноёб намунаси. Илмий туплам.Тошкент. Мумтоз суз" 2016 йил.

3."Фукаролар узини-узи бошкариш органлари фаолиятининг норматив-хукукий тахлили." З.Рузиева, Г.Исмаилова Тошкент.2016 йил.

4. "Махалла бошкаруви" кулланма Тошкент. 2006 йил. CAE.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

5."^uHnapapo xaM^MxarauK- H^THMOHH SapKapopnuK OMHHH." MoHorpa^ua TomKeHT. H.Cau$Ha3apoB, A. OSugoB. TomKeHT ^aBnar uKracoguëT yHHBepcHTeTH 2019 hhh.

6."Y3ÔeKHCTOHga Munnaraapapo TOTyB^HK Ba AHHUH SarpHKeHrnHKHH TatMHHnam Sopacuga paxôap Kagpnap onguga TypraH Ba3u$anap: Ma^yg xonar, MyaMMonap Ba enHMnap." PecnyônuKa HnMHH-aManHH aH^yMaHH 2019 HHH 31 Man

7.Y36eKHCTOH PecnyônuKacu npe3ugeHTH ffl.Mup3HëeBHHHr OHHH Ma^nuc Ba Y3ÔeKHCToH xansura Mypo^aaraoMacu. 2020 hhh 29- geKaôpt. www.gazeta.uz

8.Y36eKHCTOH PecnyônuKacu npe3ugeHTH ffl.Mup3HëeBHHHr 2017 -nun 7-^eBpangaru

no 49-47 cohhh Y3ÔeKHCToH PecnyônuKacuHH aHaga puBo^narnupum Syauna xapaKaraap CTpareruacu Tyrpucugaru ^apMoH.

9.https://uzsm.uz/uz/press_center/uzb_news/mahallabay-ishlash-bo-yicha-yangi-tizimni-tashkil-etish-va-kambag-allikni-qisqartirish-bo-yicha-aniq.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.