Научная статья на тему 'ТОК ЯШИЛ ҚАЛАМЧАЛАРИДАН ИССИҚХОНАЛАРДА КЎЧАТ ЕТИШТИРИШ'

ТОК ЯШИЛ ҚАЛАМЧАЛАРИДАН ИССИҚХОНАЛАРДА КЎЧАТ ЕТИШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
94
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ток / кўпайтириш / парвариш қилиш / иссиқхона / яшил / current / reproduction / cultivation / greenhouse / greenery.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Ch. Anvarbekova, Sh. Normamatova, A. Tursunqulov

Эрта баҳорда яшил қаламчаларни экиш. Ток кўчатларини жадал етиштириш. Иссиқхоналарда ток кўчатларини етиштириш. Қаламчаларнинг ривожланишини жадаллаштириш.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GROWING SEEDLINGS FROM GREEN CUTTINGS IN GREENHOUSES

Plant green cuttings in early spring. Rapid seedling growth. Growing grape seedlings in greenhouses. Accelerate the development of cuttings.

Текст научной работы на тему «ТОК ЯШИЛ ҚАЛАМЧАЛАРИДАН ИССИҚХОНАЛАРДА КЎЧАТ ЕТИШТИРИШ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ТОК ЯШИЛ ЦАЛАМЧАЛАРИДАН ИССЩХОНАЛАРДА КУЧАТ ЕТИШТИРИШ

Анварбекова Чарос Анварбек кизи Нормаматова Шохсанам Жахонгир кизи Турсункулов Анвар Абдурахмон ^ли

Тошкент давлат аграр университети https://doi. org/10.5281/zenodo.7442980 Аннотация. Эрта ба^орда яшил цаламчаларни экиш. Ток кучатларини жадал етиштириш. Иссицхоналарда ток кучатларини етиштириш. Каламчаларнинг ривожланишини жадаллаштириш.

Калит сузлар: ток, купайтириш, парвариш цилиш, иссщхона, яшил ВЫРАЩИВАНИЕ РАССАДЫ ИЗ ЗЕЛЕНЫХ ЧЕРЕНКОВ В ТЕПЛИЦАХ Аннотация. Высаживайте зеленые черенки ранней весной. Быстрый рост рассады. Выращивание саженцев винограда в теплицах. Ускорить развитие черенков. Ключевые слова: ток, размножение, выращивание, теплица, зелень. GROWING SEEDLINGS FROM GREEN CUTTINGS IN GREENHOUSES Abstract. Plant green cuttings in early spring. Rapid seedling growth. Growing grape seedlings in greenhouses. Accelerate the development of cuttings.

Keywords: current, reproduction, cultivation, greenhouse, greenery.

Кириш

Ток кучатларини жадал етиштириш усулларидан бири. Узумнинг сархил навлари кучатларини тез, арзон ва купрок етиштиришда 1-2 кузли яшил каламчалардан фойдаланилади.Улар юкорида айтилган иссикхоналарда етиштирилади. Бунинг учун ёш яшил новдалар май ойида ток гуллагунга кадар таёрланади. 25-30 кундан сунг иккинчи марта тайёрланиши хам мумкин. Цаламчаларни эрталаб соат 5-6 дан 10 гача тайёрлаган маъкул. Цаламча олиш ва уларни экишгача булган давр бир суткадан ошмаслиги лозим. Цаламчаларни вактинчалик саклаш учун харорати 3-50С, хаво намлиги 85-90 % булган совиткичлардан фойдаланилади.

Цаламча олинадиган новданинг айрим барглари ва учки кисми олиб ташланади. Цаламчалар новданинг урта кисмидан, асосан икки кузли килиб олинади, барглари ярмигача кискартирилади. Бунда каламчаларнинг пастки кисми бугимидан 0,5-1 см. пастдан, усти кисми 0,5 см. юкорисидан кесилади. Цаламчаларни бир кузли килиб тайёрлаш хам мумкин. Бунда юкориги кесик куздан 0,5 см. юкори, пасткиси эса бугим оралиги узунлигида олиниши мумкин

Илдиз яхши ривожланиши учун каламчалар устирувчи моддалар, масалан, индолилсирка кислотасининг эритмаси (50мг/л) билан ишланади. Эритманинг хдрорати 20-250С дан ошмаслиги лозим. Эритмадаги каламчалар 8-10 соатдан сунг олиниб чайилади ва илдиз олдириш учун усти полиэтилен плёнка билан ёпилган иссикхона (туман курилмасига) экилади. Цаламчалар экиладиган жойнинг 17-20 см катлами тенг микдорда солинган чириган майда гунг ва кум аралашмасидан, устки 5 см. ли катлами эса йирик кумдан иборат булиши лозим. Цаламчалар катор оралигини 20-25 см., катор буйлаб 8-10 см. ва чукурлигини 2-3 см. килиб экилади.

Иссикхонадаги хаво харорати каламчалар илдиз олгунга кадар уртача 20-250С, намлиги 85-90% булиши лозим.Субстрат харорати 25-280С атрофида ушланади.

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

^аламчаларда 6-8 кунда илдиз, 20-25 кунда новдалар ривожлана бошлайди. ^аламчаларнинг ривожланишини жадаллаштириш максадида, улар экилганидан кейин бир ой утгач минерал угитлар билан озиклантирилади. Бунда субстратнинг хар бир метр хисобига аммиакли селитра (8 г.), донадор суперфосфат (15 г.), калйли угит (5-7 г.) солинади. 15-20 кундан кейин иккинчи марта озик-лантирилиб, бунда аммиакли селитрадан 20-25 г. калийли угитдан 10-15 г. берилади.

Усув даврида иккитагача новда колдирилади. Август ойида иссикхона устидаги плёнкалар олиб ташланади, субстрат намлиги 60-70% гача камайтирилади. Бу кучатларнинг чиникишига ёрдам беради. Кучатлар октябрнинг икккинчи ярмида казиб олинади ва сараланади. Яшил каламчалар яхши ривожланган кушимча (ён) илдизлар хосил килиш хусусятига эга. Усув даврида каламчаларда яхши ривожланган илдиз тизимидан ташкари, 50-60 см. узунликдаги новдалар хам шаклланади. Эртарок экилган яшил каламчалардан кузга бориб экишга ярокли кучатлар етишади. Июн ойида экилган яшил каламчалардан усиб чиккан новдалар керакли узунликда пишиб етмаслиги туфайли, уларнинг усти кишга похол билан беркитиб куйилади. Бахорда похол олиниб, хар бир усимлик-даги икки новда 2-3 куз колдириб кесилади, парвариш ки-линиб, кузда тулаконли кучат олинади.

Эрта бахорда яшил каламчаларни экиш максадида иситиладиган иссикхоналарда энг керакли навлардан иборат она ток тупларини экиб устириш ва улардан яшил каламчалар тайёрлаш мумкин. Она туплар 80 х 50-60 см. схемада экилади.

Сунги йилларда ток кучатларини гидропоника шароитида етиштириш технологияси хам ишлаб чикилган (В.Г.Николенко, А.С.Субботович, Л.М.Малтабар ва х.к.).

Бу усулда ер майдонига булган талаб кескин кискаради. 1 м2 майдонга 1000 тагача каламча экиш мумкин, сувга булган талаб 10 марта кискаради ва х.к. Энг мухими, субстрат харорати, ишкорлилиги (рН), сув, хаво ва озиклантириш режимларини кийналмай тартибга солиш, кучатни эса йил буйи етиштириш мумкин. Асосий субстрат гранит тошининг майдалангани ва кварцли кумдан иборат. каламчалар январ ойида 10х 10 х 7-10 см. схемада экилади. Вакт-вакти билан озиклантирилади, сугорилади. Айникса, киш ойларида суткасига 6-7 соат суньий ёруглик бериб турилади. Узбекистон шароитида бу усул хозирча кулланилмайди.

Очик ва катта майдонларда каламчалардан ток кучатларини етиштириш хар доим хам кутилган натижани беравермайди. Айникса кучатзор учун кулай жой танлаш, алмашлаб экиш тизимини жорий килиш, каламчаларнинг тез илдиз олиши ва яхши усиб ривожланиши учун кулай шароит яратиш анча кийинчиликлар билан боглик.

Кейинги йилларда Россия, Украина, Молдова, Узбекистон, ^озогистон каби мамлакатларда ток кучатларини жадал усулда иссикхоналарда етиштиришга алохида эътибор берилмокда. Мазкур мамлакатларнинг бир катор илмий хамда укув муассасаларида ток кучатларини жадал усулларда етиштиришнинг илмий ва амалий усуллари ишлаб чикилган ва улар ишлаб чикаришга жорий килинган. Иссикхоналар бир йиллик пишган новдалардан тайёрланган хдмда яшил каламчаларидан яхши ривожланган ток кучатларини етиштириш имконини беради. Бу йул билан, айникса киш ойларида ишчи кучидан, ер ва сувдан унумли ва тежамли фойдаланишга, майдон бирлиги хисобига, шунингдек, каламчаларни киска ораликда экиш билан майдон бирлиги хисобига 3-4 марта

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

куп кучат етиштиришга имкон яратилади. Иссикхоналар доимий хамда кучма булиб, улар ойна билан копланган ва полиэтилен плёнкалари билан ёпилган булиши мумкин. Ток кучатларини етиштиришда махсус курилмалар билан жихозланган, шунингдек, сабзавот экинлари етиштириладиган иссикхоналардан хам фойдаланиш мумкин.

Иссикхоналарда ток кучатларини етиштиришда иссикхона тупрогининг физик хусусиятлари, унумдорлиги катта ахамиятга эга. Бунда 2:1:1 нисбатда тайёрланган чириган гунг кукуни, донадор тупрок хамда кумдан иборат сунъй субстрат яхши натижа беради.

Субстрат 35-40 см. калинликда (бироз куп ёки кам були-ши хам мумкин) тайёрлангани маъкул. Цаламчалар 15-18 см. чукурликда тасмасимон усулда экилади. Тасмалар оралиги 80 см. тасмалардаги каторлар оралиги 20-25 см. каламчалар катор буйлаб 5 см. ораликда экилади. Бунда 1 га иссикхонага 350 минг тагача каламча экиш мумкин. Экишдан олдин субстрат намга туйдирилади.Бунда энг сифатли каламчалар очик майдондагига нисбатан деярли 1 ой олдин экилади.

Цаламчалар экилгач, 18-20 кун давомида субстрат намлиги 85-90% даражада саклаб турилиши лозим. Х,аво намлиги сув заррачаларидан иборат туман хосил килиш мосламалари оркали 85-90% даражада ушлаб турилиши керак. Экишдан бир ой утгач каламчалар хар 10 кунда, август-сентябрда хар 15-20 кунда сугорилади. Усув даври (июн, июл, август)да соф холда азот, фосфор, калий билан озиклантирилади (25-30 кг/га хисобидан). Учинчи озиклантиришда азот солинмайди. Цаламчалар экилиб 1,5-2 ой утгач иссикхона устидаги полиэтилен плёнка олиб куйилади. Ривожланаётган кучатлар тупроги бегона утлардан холи, юмшок холда сакланади, бачки новдалар олинади, замбуруг касалликларга карши курашилади. Кучатлар октябр охири ноябр урталарида казиб олинади, сараланади, экиш учун сакланади. 1 гектар иссикхонадан 220-300 минг сифатли кучат олиш мумкин. Бу очик майдондаги кучатзорлардан олинадиган кучатлардан 4-5 марта куп. Иссикхона курилиши учун кетган харажатлар 1-2 йилда тулик копланиши мумкин.

REFERENCES

1. Джавакянц Ю.М, Горбач В.И. Виноград Узбекистана. Ташкент - 2001. - с. 69-149.

2. Мирзаев М.М и др. Агроуказания по садоводству и виноградарству для Узбекистана. Ташкент - 1967. с. 21-70.

3. Ш.ТЕМУРОВ"УЗУМЧИЛИК"Тошкент - 2002.

4. Туркия Республикаси Озик-овкат кишлок хужалиги вазирлиги хамда "Denizbank" хамкорлигида тайёрланган "100 та китобдан" иборат туплами.

5. -^^^Агро олам.уз

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.