Научная статья на тему 'Tishli g‘ildiraklarni avtomatik loyihalash tizimida hisoblash va sinash'

Tishli g‘ildiraklarni avtomatik loyihalash tizimida hisoblash va sinash Текст научной статьи по специальности «Механика и машиностроение»

CC BY
95
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
uzel / nastran / nasa / unigrafika / test / dastur / geometriya / modellashtirish / xossalar / fem / fea / transport / material / komponent. / узел / настран / наса / униграфика / тест / программа / геометрия / моделирование / свойства / фем / фэа / транспорт / материал / компонент.

Аннотация научной статьи по механике и машиностроению, автор научной работы — Voxobov Rustamjon Abdumannob o'g'li

Maqolada plastik asosidagi tishli g„ildirakni hisoblash va virtual sinash ketma ketligi bayon qilingan bo`lib, kichik bir tishli g„ildirak misolida loyihalash ishlari va virtual sinov amalga oshirilgan. Virtual tarzda loyihalash va sinash uchun maxsus formulalar yordamida hisob ishlari bajarilgan va uch o„lchamli printer yordamida chop etilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Calculation and testing of gears in an automatic design system

В статье описана последовательность расчета и виртуального испытания пластмассовой шестерни, а также проектирование и виртуальное испытание малогабаритного одинарного колеса. Расчеты выполнялись по специальным формулам виртуального проектирования и испытаний и распечатывались на трехмерном принтере.

Текст научной работы на тему «Tishli g‘ildiraklarni avtomatik loyihalash tizimida hisoblash va sinash»

алгоритм Fa строит [ /] -множество всех функций / из о\, заданных в Sk . И так как

F выбирает из Г/1 такую g (х), для которой г = min г, то справедлива.

2 J'v<- ы

Теорема 1. Алгоритм F является оптимальным по таблице 2.

Доказательство оптимальности алгоритмов F исходит из определений.

Заключение

В настоящей работе исследовано совокупность корректоров из функционального замыкания. Выбор корректора произведено с помощью решения экстремальной задачи на контрольном множестве объектов: выбирается функция к-значной логики оптимально корректирующая значение предиката на конечном подмножестве объектов, для которых эти предикаты известны и известны результаты их вычислений алгоритмами.

ЛИТЕРАТУРА

1. E. V. Dyukova, Yu. I. Zhuravlev, P. A. Prokofjev, "Logical correctors in the problem of classification by precedents", Comput. Math. Math. Phys., 57:11 (2017), 1866-1886 (Scopus).

2. Kabulov A. V., Normatov I. H., Boltaev Sh, and Saymanov I. Logic method of classification of objects with non-joining classesa. Advancesin Mathematics: Scientific Journa 19 (2020), no.10, 8635-8646 ISSN: 1857-8365 (printed); 1857-8438 (electronic) https://doi.org/10.37418/amsj.9.10.89 (Scopus).

3. Kabulov A.V. and Normatov I.H. About problems of decoding and searching for the maximum upper zero of discrete monotone functions// - Journal of Physics Conference Series 1260(10):102006 - August 2019 DOI: 10.1088/1742-6596/1260/10/102006 pp. - 1-7 (Scopus).

4. .Kabulov A.V., Normatov I.H. and Ashurov A.O. Computational methods of minimization of multiple functions// - Journal of Physics Conference Series 1260(10):102007 - August 2019 DOI: 10.1088/1742-6596/1260/10/102007 pp. - 1-10 (Scopus).

5. Normatov I. H. Principle of independence of continuation of functions multivalued logic from coding// - Journal of Physics: Conference Series 1210(1):012107 May 2019 DOI: 10.1088/1742-6596/1210/1/012107 pp. 1-6 (Scopus).

6. Kabulov A.V., Normatov I.H., Kalandarov, Karimov A.A. Algorithmic Method of organization of Specialized Workshops// - I.I. Inter/Jour.IJARSET, Vol. 5. Issue 4. April, 2018. pp. 5670-5675 (05.00.00; №8) (IF = 6.126).

UDK 629.066

TISHLI G'lLDIRAKLARNI AVTOMATIK LOYIHALASH TIZIMIDA HISOBLASH

VA SINASH

Voxobov Rustamjon Abdumannob o'g'li.

Andijon mashinasozlik instituti assistenti. E-mail address: rvahobovuz@mail.ru. +99897 338-76-78

Annotatsiya: Maqolada plastik asosidagi tishli g'ildirakni hisoblash va virtual sinash ketma ketligi bayon qilingan bo'lib, kichik bir tishli g'ildirak misolida loyihalash ishlari va virtual sinov amalga oshirilgan. Virtual tarzda loyihalash va sinash uchun maxsus formulalar yordamida hisob ishlari bajarilgan va uch o'lchamli printer yordamida chop etilgan.

Аннотация: В статье описана последовательность расчета и виртуального испытания пластмассовой шестерни, а также проектирование и виртуальное испытание малогабаритного одинарного колеса. Расчеты выполнялись по специальным формулам виртуального проектирования и испытаний и распечатывались на трехмерном принтере.

Annotation: The article describes the sequence of calculation and virtual testing of a

plastic-based gear, and the design and virtual testing of a small single-gear wheel. Calculations were performed using special formulas for virtual design and testing, and printed using a three-dimensional printer.

Kalit so'zlar: uzel, nastran, nasa, unigrafika, test, dastur, geometriya, modellashtirish, xossalar, fem, fea, transport, material, komponent.

Ключевые слова: узел, настран, наса, униграфика, тест, программа, геометрия, моделирование, свойства, фем, фэа, транспорт, материал, компонент.

Key words: node, nastran, nasa, unigraphics, test, program, geometry, modeling, properties, fem, fea, transport, material, component.

Kirish. Turli mashina va mexanizmlarda aylanma harakatni bir valdan ikkinchi valga turli usullar bilan uzatiladi. Agar vallar orasidagi masofa nisbatan katta bo'lsa, u holda aylanma harakat tasma yoki zanjir bilan uzatiladi. Tishli uzatmalarda aylanma harakat tishli g'ildiraklar vositasida uzatilib, bu uzatish tishlarning o'zaro ilashishidan hosil bo'ladi. Tishli uzatmalar mashinasozlikda juda keng tarqalgan. Tishli g'ildiraklar aylanma harakatni yetakchi valdan yetaklanuvchi valga uzatish uchun ishlatiladi. Avtomobilning turli qismlarida ham tishli g'ildiraklardan, asosan harakatni uzatuvchi bo'g'inlarda keng foydalaniladi.

Dolzarbligi. Bugungi kunda tishli g'ildiraklami qo'llanilish sohasiga qarab turli materiallardan foydalaniladi, ammo plastik qotishma asosida tayyorlangan tishli g'ildiraklardan asosan kichik mexanizmlarda va yuklanish uncha yuqori bo'lmagan jihozlarda foydalaniladi. Plastik asosidagi tishli g'ildiraklarni asosan quyish yo'li bilan olinib, plastik turiga qarab foydalanishga tavsiya etiladi. Tishli g'ildiraklarni loyihalash sifat va aniqlikni talab etadi shuning uchun ham loyihalash jarayoni uzoq vaqt talab etadi. Shu sababli tishli g'ildiraklarni virtual loyihalash bugungi kunda dolzarb hisoblanadi.

Maqsad va vazifalar. Tishli g'ildiraklarni loyihalash uchun dastlab tishli g'ildirak hisobi haqida ma'lumotlar keltirib o'tamiz, Turli mashina va mexanizmlarda aylanma harakatni bir valdan ikkinchi valga turli usullar bilan uzatiladi. Agar vallar orasidagi masofa nisbatan katta bo'lsa, u holda aylanma harakat tasma yoki zanjir vositasida uzatiladi. Lekin vallar orasidagi masofa nisbatan kichik bo'lganida harakatni uzatish asosan tishli uzatmalar yordamida amalga oshiriladi. Tishli g'ildiraklar aylanma harakatni yetakchi valdan yetaklanuvchi valga uzatishda qo'llaniladi. Agar tishli ilashmalardagi silindrik tishli g'ildiraklarning tishlarini cheksiz kichiklashib yo'qolib boradi deb faraz qilsak, u holda uzatma friksion uzatmaga aylanadi. Bu uzatmada ikki silindrik g'ildirak o'zaro ishqalanib aylanma harakat qiladi.

Bunday tasavvur qilinadigan silindrlar boshlang'ich silindrlar deb ataladi, ularning

1-rasm. Tishli g'ildiraklar turlari.

diametri esa boshlang'ich yoki bo'luvchi aylanalar diametri deb ataladi hamda d harfi bilan belgilanadi. Tishli g'ildirak tishlarining qalinligi S va o'yiqlar kengligi A boshlang'ich aylana bo'yicha o'lchanadi.

2-rasm. Tish parametrlari

Metall tishli g'ildiraklardan foydalanganda, ayniqsa ochiq turdagi mexanizmlarda, ishlatiladigan mexanizmlardan qat'i nazar, ishlash bilan bog'liq muammolar doimiy ravishda yuzaga keladi.

Quyidagi yoqimsiz muammolar metall tishli g'ildiraklarda paydo bo'ladi:

• kuchli shovqin;

• tebranish;

• qizish;

• korroziya;

• mexanizmning og'irligi;

Yuqoridagi muammolar ortidan metal tishli g'ildiraklarda tishlarning obraziv yeyilishi yuzaga keladi, natijada, ilashmada foydalaniladigan moylarning tarkibida obraziv donalar paydo bo'lib, yuritma uchun qilinadigan harajatlarning ortishiga sabab bo'ladi.

Yuqoridagi muammolarni hal qilish optimal loyiha orqali amalga oshirilishi mumkin. Buning uchun tishli g'ildiraklarning yuklama tushuvchi qismlarini metall hamda tishli qismlarini qattiq plastiklardan yasash mumkin.

Tishli g'ildiraklarni ishlatish davomida ularga turli kuchlar ta'sir etadi: 1. Ilashishda hosil bo'ladigan kuchlar.

1.1 Aylanma kuchlar

1.2 Normal kuchlar

1.3 Markazga intiluvchi kuch

Tishli uzatmalarni ilashishi jarayonida ilashish chizigida har xil kuchlar xosil bo'ladi. Asosiy kuch bu tish sirtiga tik bo'lib ilashish chizig'i bo'yicha yo'nalgan normal Fn kuchdir.

To'g'ri tishli silindirsimon uzatmalarda Fn normal Fn=Ft/cosa kuchni aylanma Ft hamda markazga intiluvchi Fr kuchlarga ajratiladi. (3-rasm)

3-rasm. Tishlarda xosil bo'luvchi kuchlar.

Aylanma kuch Ft yetaklovchi tishli gildiraklar uchun gildirakka urinma shaklida aylanishga teskari tamonga yo'nalgan bo'lsa, yetaklanuvchi tishli g'ildiraklar uchun aylanish tamoniga yo'nalgan bo'ladi.

Ft=2T2/d.

Markazga intiluvchi kuch Fr ilashish chizig'idan markazga tamon intilgan bo'ladi.

Fr=Ftga.

4-rasm. Ilashishda hosil bo'ladigan kuchlar.

To'g'ri tishli silindrsimon uzatmalarni mustaxkamlikka hisoblash standartlashtirilgan.

G'ildirak tishlarining mustaxkamligi asosan kontakt kuchlanishga chidamliligi bo'yicha tekshiriladi. Bu kuchlanishning hisobiy qiymatini aniqlashda o'qlari o'zaro parallel joylashgan radiuslari r1, r2 bo'lgan ikki silindrlar o'rtasida hosil bo'lgan kontakt kuchlanishni aniqlash uchun yozilgan Gers formulasidan foydalaniladi:

=_.q

н V 2^(1 -ß2) Pk

Tishli g'ildiraklarni virtual sinashda avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlaridan foydalaniladi. Avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlarida ishlovchi muhandislik dasturlari ishlab chiqilgan bo'lib, bulardan rivojlangani Siemens Unigraphics dasturi hisoblanadi.

Dastlab Sinash bo'limi yordamida o'lchami 440 mm bo'lgan tishli g'ildirak sinov jarayonlari tayyorlanadi.

5-rasm. Virtual sinalgan tishli g'ildirak.

Virtual sinovdan o'tkazilgan va loyihalangan tishli g'ildirakni real tarzda ko'rish va plastik holida chiqarish uchun 3D printer yordamidan foydalaniladi. Mavjud CreatBot De Plus markali 3D printerdan foydalangan holda chop etishni amalga oshiramiz.

6-rasm. Creat de plus markali 3D printer yordamida chop etish.

Plastik asosidagi tishli g'ildiraklardan sanoatda, yuklanish uncha katta bo'lmagan qismlarda foydalanish mumkin. Plastik asosdagi tishli g'ildiraklar quyidagi afzalliklarga ega ekani aniqlandi:

1. Yengil vaznga egaligi;

2. Arzonligi;

3. O'rnatish osonligi;

4. Zanglamasligi;

5. Kimyoviy ta'sirdan zarar ko'rmasligi;

Xulosa. Avtomobilning ushbu moslamasini dastur yordamida sinash ishlarini amalga oshirib real holatda amalga oshiriladigan sinovlardan ko'ra tejamkor va sifatli amalga oshirilishini ko'rib o'tdik. Avtomobil qismlarining plastik detallarini sinashda aynan virtual sinash dasturlaridan foydalanilishi bugungi zamon talabi hisoblanadi. Yuqorida amalga oshirilgan virtual sinovi yordamida buyumning materiali ishlash sharoitiga mos ekanligi aniqlandi.

ADABIYOTLAR

1. Болдырев, А. В. Методика обучения топологическому проектированию конструкций на основе моделей тела переменной плотности. / А. В. Бодырев, М. В.

КИСКА ХАБАРЛАР

Павельчук // Онтология проектирования - 2016 - Т.6, № 4 (22). с. 501 -513.

2. Боровков, А. И. Компьютерный инжиниринг [Текст]: учебное пособие - СПб.: Изд-во СПбПУ, 2012. - 93 с.

3. Ёкубов Ё. О., Эргашев Д. П. Оптимальное проектирование конструкций с помощью цифровых интегрированных технологии //Universum: технические науки. -2020. - №. 11-1 (80). с. 21-24.

4. Вохобов Р., Ёкубов Ё., Эргашев Д. Конструкция багаж автомобиля cobalt для автоматического закрытия// The scientific heritage: электрон.научн.журн.2020. № 46

5. Вахобов Р.А., Ёкубов Ё.О., Нумонов М.З. "ВИРТУАЛЬНОЕ ТЕСТИРОВАНИЕ ВСПОМОГАТЕЛЬНЫХ ЧАСТЕЙ АВТОМОБИЛЯ" The Scientific Heritage, no. 62-1, 2021, pp. 42-46. doi:10.24412/9215-0365-2021-62-1 -42-46The Scientific Heritage, (62-1), 42-46. doi: 10.24412/

6. Нуманов Мухаммадалишохрухбек Зокиржон Угли. "Методы обеспечения проектирования автомобильных деталей на компьютере" Universum: технические науки, no. 7-1 (76), 2020, pp. 40-43.

7. Yoqubov Y.O. Integrallashgan kompyuter muhandislik tizimida konstruksiyalarni optimal loyihalash //Namangan muhandislik-texnologiya limiy-texnika jurnali: - 2020. - №. 5-Mahsus son 2. 286-272 bet.

8. Комаров, В. А. Точное проектирование / В.А. Комаров // Онтология проектирования, 3 (5), 2012, с. 8 - 23

9. Kayumov B. A. Experimental Study of Reliability Indicators Injection Feeding System of Gasoline Engines in Road and Climatic Conditions of Central Asia.//Russia, Krasnoyarsk: Journal of Siberian Federal University. Engineering & Technologies. - 2016. - №9. Issue 1. - P. 86-104 p. (05.00.00; №1)

10. Дадабоев Р.М., Аббасов С.Ж. Перспективы использования водородного топлива в автомобилях // Universum: технические науки :электрон. научн. журн. 2021. 3(84). URL: https://7universum.com/ru/tech/archive/item/11348 (дата обращения: 26.11.2021).

11. Kayumov B.A. Development methodological of research of non-failure operation of an injection supply system petrol engines //Germany, Stuttgart: European Applied Sciences. -2017. - №1. - P. 39-42.

12. Каюмов Б.А. Анализ закономерностей распределения отказов элементов инжекционной системы питания двигателей методом сплайн-функций. //Россия, Курган: Вестник Курганского государственного университета. Серия «Технические науки». -2014. - №2. - С. 73-75.

13. Vokhobov R., Yoqubov Y., & Ergashev D. (2020). The design of the Cobalt car's baggage lid for automatic closing. The Scientific Heritage, (46-1 (46)), 33-35.

СУТ МА^СУЛОТЛАРИНИНГ ИККИЛАМЧИ ХОМ АШЁЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ИНСОН ОРГАНИЗМИГА ФИЗОЛОГИК ТАЪСИРИ

Ёкубжанова Ёкутхон Гуломжановна НамМКИ, катта укитувчи. +998905558816, yakubjanova75@gmail.com

Аннотация. Ушбу макола х,озирда республикамизда сут ва сут мах,сулотларини кайта ишлашда х,осил буладиган иккиламчи хом ашёлардан самарали фойдаланиш, шунингдек, таркиби фойдали озикавий моддаларга бой булган мах,сулотлар ишлаб чикариб, чикиндисиз технологияларни тадбик этишга каратилган.

Аннотация. Данная статья сейчас направлена на эффективное использование вторичного сырья, которое образуется при переработке молока и молочных продуктов в

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.