CC BY
108Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
TILSHUNOSLIKDA LIBOS NOMLARI
Gulruh Soxibbek qizi Tillaboyeva
Farg'ona davlat universiteti o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada tilshunoslikda libos nomlari ilmiy jihatdan tadqiq etligan. Kalit so'zlar: kiyim-kechak, bosh kiyim, ust kiyim, diniy kiyim, sharq kiyim, leksema, ma'no
NAME OF CLOTHES IN LINGUISTICS
ABSTRACT
In this article, clothing names in linguistics have been scientifically researched. Keywords: clothing, hat, outerwear, religious clothing, east clothing, lexeme, meaning
KIRISH
Xalq turmushining boshqa sohalari singari milliy liboslarni o'rganish har bir elatning etnik tarixi va madaniyatini, uning boshqa xalqlar bilan o'zaro aloqalarini tatbiq etish bilan chambarchas bog'liqdir. U moddiy va ma'naviy yodgorliklar ichida xalqlarning milliy o'ziga xosligini aks ettiruvchi va etnik belgilarini ko'rsatuvchi mezon ham hisoblanadi. Shu ma'noda libos tarixini o'rganish. Yer ko'rrasida mana necha ming yillardan beri yashab kelayotgan xalqlar boy madaniy merosi, shu bilan birga ularning an'analari, yashash tarzi haqida ko'pgina ma'lumot ham beradi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Liboslar nafaqat insonlarning tabiiy va estetik ehtiyojlarini qondiradi, shu bilan birga ularda har bir millatning urf-odatlari, ijtimoiy munosabatlar, mafko'raning ba'zi bir elementlari, diniy e'tiqod, nafosat va estetik me'yorlarni aks ettiradi. Bundan tashqari, kiyimlarda inson yashagan joy va zamon, uning hayotiyligi, quvonchli yoxud qayg'uli voqealar namoyon bo'ladi.
Kiyim jamiyat moddiy va ma'naviy madaniyatining tarkibiy qismidir. Bir tomondan, u inson mehnati mahsuli sifatida ma'lum bir moddiy qiymatga ega bo'lib, ma'lum bir ehtiyojlarni qondirsa, ikkinchi tomondan, u amaliy-bezak san'ati namunasi hamdir. Me'moriy inshootlar, mehnat va turmush qurollari singari kiyim ham ma'lum bir tarixiy davr, mamlakatning tabiiy iqlim sharoiti, xalqning milliy o'ziga xosliklari va uning go'zallik haqidagi tasavvuri haqida ma'lumot beradi.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Kiyim va libos tushunchalari mazmun-mohiyati jihatdan birbiri bilan mushtarak ko'rinsa-da, ushbu tushunchalar o'rtasida birmuncha farqlar ham mavjud. Kiyim deganda, avvalo, inson tanasining turli qismlarini berkitish uchun zarur bo'lgan, uni tashqi muhitning turli ta'sirlaridan himoyalaydigan buyumlar tushuniladi. Kiyimning qator turlari mavjud. Bular: ichki kiyim, ustki kiyim, turli uzunlikdagi paypoqlar, poyabzal, bosh kiyimlari.
Mana shu predmetlar turli vazifalarni bajaruvchi aksessuarlar, bezaklar, soch turmagi, pardoz bilan birga libosni tashkil etadi. Aynan libos insonning ijtimoiy kelib chiqishi, uning o'ziga xos xususiyatlari, yoshi, jinsi, xarakteri va estetik didini namoyon etadi. Kiyim nafaqat tabiiy ehtiyojni ta'minlovchi bir vosita, balki u amaliy san'at namunasi hamdir. U amaliy san'atning barcha namunalari singari go'zallik hamda ma'lum bir maqsadga yo'naltirilganlik bilan ajralib turadi. Tanani turli tashqi ta'sirlardan, xususan, issiq va sovuqdan saqlashdek amaliy vazifani bajarish bilan birga, u bezak, chiroy singari estetik funksiyalarga ham ega. Shu sababli ham jamiyat taraqqiy etib borgan sari, insonlarning estetik didi oshib brogan sari kiyimlarning bezagiga, asosiysi takrorlanmasligiga e'tibor ortib boraveradi.
Ma'lumki, dastlabki davrlarda inson tabiatning turli ta'sirlari, shuningdek, hayvon va hasharotlarning chaqishidan o'zini himoyalash maqsadida tanasiga tuproq, loy, moy surtib yurgan. Keyinchalik bu surtmalarga o'simlik bo'yoqlari qo'shilib, inson tanasini turli shakl va ranglar bilan bezash urf bo'lgan. Keyinchalik tanaga tatuirovkalar (teri ostiga turli bo'yoqlarni kiritish) chizish orqali himoya qobig'ining vaqtini uzaytirish odat tusiga kirgan. Har xil qushlar patlari, o'ldirilgan hayvonlar tishlari, suyaklar, sochlar turli ramziy vazifalarni bajarish bilan birga tanani himoyalagan ham. Vaqt o'tgan sari tanasining qanchalik katta qismi ma'lum bir yopinchiq bilan berkitila borgan sari inson turli ramzlarni mavhumlash maqsadida quloq, burun, lab, dahanda sun'iy mahkamlovchi usullar o'ylab topgan va ulardan bezak sifatida foydalana boshlagan.
Aynan mana shu hozir biz tilga olgan tanani bo'yash, tatuirovkalar kiyimning dastlabki shakllari bo'lib, matodan qilingan kiyimlar paydo bo'lgach ham, ular e'tibordan qolmadi. Endi ular libosning ma'lum bir elementi sifatida namoyon bo'lib, unga ko'rk va estetik qiymat berish vazifasini bajargan. Oradan vaqt o'tib, insoniyat ip yigirish va undan mato to'qishni o'ylab topgan, tanaga tushurilgan tatuirovkalar matolarga ko'chib, undagi bezak vazifasini o'tay boshlagan.
NATIJALAR
Tarixiy liboslarda bezaklar nafaqat o'z egasining ijtimoiy kelib chiqishi, ya'ni tabaqasini anglatgan, shuningdek, majoziy ma'no kasb etish bilan birga, kishilarning
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
estetik didini ham ifodalagan. U vaqt o'tgan sari takomillashib, ularning turlari ko'paydi va shakllari murakkablashib bordi. Xususan, ularning yechib-kiyiladigan, tanaga mahkamlanadigan (bilaguzuklar, uzuklar, ziraklar, matoga mahkamlangan yoxud tushurilgan (kashtalar, bosma rasmlar, bo'rtma bezaklar) turlari paydo bo'ldi.
Kiyib-yechiladigan bezaklar shakliga inson tanasi shakli ham ta'sir etgan. Aynan mana shu holat sabab barmoq va bo'yinga taqiladigan bezaklar aylanasimon shaklni olgan. Shunday qilib, liboslardagi shakllarning paydo bo'lishi va mukammallashib borishiga tarixiy omillar - tashqi muhit, iqlim, fasllar va boshqalar; ijtimoiy-iqtisodiy omillar - tarixiy taraqqiyot, etnik kelib chiqishi, din, turmush tarzi, fan-texnika rivoji va boshqalar; inson omili - jinsi, yoshi, gavda to'zilishi, psixologiyasi va boshqalar ta'sir ko'rsatadi. Shu ma'noda har bir xalqning rivojlanish bosqichlari kishilar liboslarida o'z izini qoldiradi. Bu holat libos davr va uslubga monand o'zgarib turishini ham ko'rsatadi.
Kiyim — odam tanasini tashqi ta'sirlardan muhofaza qiluvchi va estetik funksiyalarni bajaruvchi buyum hamda buyumlar majmui. Kiyim odam tashqi qiyofasini o'zgartirishda katta rol o'ynaydi. U qiyofani 60% gacha o'zgartiradi. Kiyim kishining badiiy didini ifodalaydi, madaniy saviyasini belgilaydi, shaxsni xarakterlaydi. Kiyim kishiga nisbatan turli his-tuyg'ular uyg'otadi. Masalan: jiddiylik, vazminlik, jo'shqinlik, sovuqlik, oddiylik va boshqalar. Kiyim insonning ilk rivojlanish davridan boshlab doimo inson bilan birga rivojlanib keldi. Kiyimning dastlabki ko'rinishlari Ibtidoiy davr odamlarining qabila bo'lib yashagan vaqtiga to'g'ri kelgan. Bu davrda daraxt barglari, poxollar, hayvon terilarini tanaga beldan bog'lab yurishgan. Kiyim insonning ijtimoiy hayoti, mehnat faoliyati va ongining rivojlanishi tufayli u ham rivojlanib bordi. Kiyimning keying ko'rinishi turli o'simlik va hayvonot mahsulotlaridan to'qilgan oddiy gazlamalarni tanaga o'rab yurishdan iborat edi.
Inson tanasining shakli va yashash tarzi dastlabki kiyimlarning ko'rinishini belgilagan. Dastlabki davrlar, ya'ni ibtidoiy tuzumda hayvon terisi yoki o'simlik novdalarini to'qish asosida muayyan bir shaklga keltirilishi oqibatida tayyorlangan mato inson tanasinining ma'lum bir qismlarini berkitishga xizmat qilgan.
Bunda to'g'ri to'rtburchak mato yelkaga yoxud bo'ksaga tashlanib, tana atrofiga diogonal yoki aylana bo'yicha gorizontal holatda bog'langan. Bog'lanish joyiga ko'ra ular bir-biridan farqlangan. Shu usulda ikki xil: yelka va belga bog'lanadigan kiyim turlari paydo bo'lgan.
Zig'ir tolalaridan mato to'qishda misrliklar kata mahoratga ega bo'lganlar. Misrning zig'ir tolalaridan tayyorlangan mato o'zining nafisligi bilan tabiiy ipak matolaridan qolishmagan. Setkasimon qilib to'qilgan
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
gazmollar oltin iplar va undan tayyorlangan turli shakllardagi bezaklar, yaltiroq munchoqlar, turli kashtalar bilan bezaklangan. Oq va oq matoning turli ko'rinishlari, ayniqsa, urf bo'lgan. Shuningdek, gulli matolar ham ishlab chiqarilgan. Qora rang motam ramzi bo'lmagan.
Matolarning butun yuzasiga geometrik shakllar (yo'l-yo'l, to'lqinsimon chiziqlar) tasviri tushirilgan. Ularning atrofini gullar, xususan, nilufar gulining bargi va umumiy ko'rinishi, palma, qamish, turli o'simliklar barglari bilan bezashgan. Zodagonlar kiyimlari hayvonlar tasviri, xususan, ko'zoynakli ilon - ureus, go'ng qo'ng'izi, qanotlarini yozib turgan lochin kabilar bilan bezalgan. Marosim liboslari uchun zig'ir matolardan tashqari teri va mo'ynadan ham foydalanilgan.
Qadimiy Misr liboslarining shaklida taxlama (drapirovka) asosiy o'rin tutadi. Burmalar kiyimning asosan old tomonida bo'lib, libosning orqa qismi yengil burmalanib, tanaga yopishib turgan. Kiyimning orqa qismi uzaytirilmagan.
Buyuk Britaniya kabi iqtisodiy rivojlangan mamlakatda eski xalq kiyimlari uzoq vaqtdan beri unutilgan. Uning o'ziga xos ko'rinishi hozirda faqat raqs va xor jamoalari, milliy xalq raqs jamiyati a'zolarining stilize qilingan xalq liboslarida saqlanib qolgan. Buyuk Britaniya aholisining ko'pchiligi bugungi kunda umumiy Evropa uslubidagi ko'ylak kiyishadi. Ammo evropaliklarning kiyimida sodir bo'ladigan barcha tekislash bilan u hali ham har bir xalq uchun o'ziga xos xususiyatlarini saqlab qoladi. Ko'pincha "inglizcha uslub", "ingliz kostyumi" iboralari qo'llaniladi. Kiyimning an'anaviy ingliz uslubi nafisligi, kesilgan chiziqlarning qat'iyligi va soddaligi, keraksiz tafsilotlar va mayda bezaklarning yo'qligi, matolarning yumshoq, sokin ohanglari bilan ajralib turadi; sport kiyimlari mashhur. Kiyim va uning tafsilotlaridagi ba'zi professional farqlar Buyuk Britaniyada saqlanib qolgan. Ishchilar, qoida tariqasida, qalpoq kiyishadi va port shaharlarida dokerlar, qo'shimcha ravishda, bo'yinlariga rangli sharf bog'lash odat tusiga kiradi; ko'plab keksa fermerlar modadan uzoq bo'lgan uch qismli kostyumlar va kigiz shlyapalar kiyishni afzal ko'radilar. Hozir ham, shaharning ishbilarmon tumanlarida siz xuddi shunday kiyingan kotiblarni ko'rishingiz mumkin: tor chiziqli shim, qora ko'ylagi, baland oq yoqali, boshlarida va qo'llarida shlyapa. o'zgarmas qora soyabon.
Ba'zi hollarda, asosan, rasmiy holatlarda, o'rta asr kiyimlari ham ishlatiladi. Qadimiy liboslar, masalan, qirol oilasi a'zolari tomonidan toj kiyish marosimida va parlament rasmiylari sessiyaning ochilish kunlarida kiyiladi. Sud majlislarida sudyalar va advokatlar xalatda o'tirishadi va boshlari o'rta asrlarga oid kukunli parik bilan qoplangan. Qip-qizil astarli qora xalat va to'rtburchak qora qalpoqchalarni eng qadimgi ingliz universitetlarining professor-o'qituvchilari va talabalari kiyishadi. Qirollik gvardiyasi hali ham 16-asr formasini kiyadi. Shotlandiyaning ba'zi hududlarida xalq
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
liboslari hanuzgacha saqlanib qolgan. Shunday qilib, tog'li Gaelning tantanali libosi o'ziga xosligi bilan ajralib turadi. U zig'ir matodan tikilgan yoqali oq ko'ylak, tizzagacha bo'lgan katak yubka, katta burmali (ko'l), kalta mato ko'ylagi va bir yelkasiga tushadigan plashdan iborat. Oyoqlariga paypoq va qalin dag'al poyafzal, metall tokali, boshiga esa keng katakli to'q rangli beret kiyiladi. Kilt va plash maxsus katakli matodan - tartan yoki tartandan qilingan, bundan oldin har bir Shotlandiya urug'i ushbu matoning o'ziga xos rangiga ega edi. XVIII asr oxiridan boshlab. bu kiyim Shotlandiya gvardiyasining formasiga aylandi. Shotlandiya o'rtasida milliy harakatning rivojlanishi keltlar madaniyatiga qiziqishni jonlantirdi. Bu harakat yetakchilari Shotlandiya madaniyati va ingliz tili o'rtasidagi farqni, uning o'ziga xosligini ta'kidlashga intiladi. Shuning uchun ham gaellarning xalq kiyimlariga e'tibor qaratildi; kilt, plaid, katak mato barcha shotlandlarning milliy libosi hisoblana boshladi. Endi ko'plab o'smir o'g'il bolalar kilt kiyishadi va kattalar shotlandlari ham piyoda sayohatlarga, xalq bayramlari va sport o'yinlariga borishadi.
MUHOKAMA
Libos tushunchasi nafaqat badiiy uslubda, balki ilmiy uslubda ham majoziy ma'noda qo'llanishini, xususan, tafakkurga ham nisbat berilganligini kuzatish mumkin: "Tafakkurni "yalang'ochlab" bo'lmaydi. Bu muqaddas hodisa doimo libosda bo'lishi kerak. Shu sababli biz mental tuzilmalar tarkibini va hatto ularning mazmun-mundarijasini ham tasavvur qilishda beixtiyor lisonga, uning belgili vositalariga murojaat qilamiz" [1].
Navoiy she'riyatida qo'llangan libos tushunchali leksik birliklar ham tilning tarixiy bosqichida alohida kategoriyani tashkil etadi. Voqelikni kategoriya (konsept) sifatida idrok etish, predmet-hodisalar haqida ma'lumotga ega bo'lish to'plangan ma'lumotlar asosida kuzatilayotgan voqelikni tavsiflash hamda tasniflash imkonini beradi. Navoiy tilida qo'llangan libos nomlari shoir asarlarining izohli lug'atida yuzdan ziyod. Mazkur guruh a'zolarini muayyan paradigmalar asosida tasniflab o'rganish maqsadga muvofiqdir.
Tananing qaysi qismiga kiyilishi yoki tegishliligiga ko'ra kiyimlarni uch jihatdan tasniflagan ma'qul: bosh kiyim, ustki kiyim, oyoq kiyim(i) tarzida.
Navoiy asarlari lug'ati asosida to'plangan libos kategoriyasiga oid nomlar bir nechta o'xshashlik munosabatlarini hosil qiladi. Bunday o'xshashlik munosabatlari kiyim nomlarining quyidagicha tasnifida namoyon bo'ladi:
• tananing muayyan qismiga tegishliligiga ko'ra (bosh kiyim, ustki kiyim, oyoq kiyimi nomlari, shuningdek, bu paradigma a'zolari tarkibiga kiyim detallari nomini ham kiritish mumkin);
• tayyor kiyim yoki uning uchun asos ekanligiga ko'ra (kiyim va mato nomlari);
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
• mavsumiy xususiyatiga ko'ra (yozgi va qishki mavsumda kiyiladigan kiyim nomlari);
• qaysi ijtimoiy tabaqa va toifa kiyimi ekanligiga ko'ra (darvesh va qalandarlar kiyimi, shohona kiyimlar va qimmatbaho matolar, g'arib va qashshoqlar kiyimi, harbiylar kiyimi, temirchilar kiyimi, hofizlar kiyimi, g'ayridinlar kiyimi nomlari);
• qaysi tilning ifoda birligi ekanligiga ko'ra (turkiycha, forscha va arabcha kiyim nomlari).
Quyida ana shunday paradigmalar va uning a'zolarini ko'rib o'tamiz.
Tananing muayyan qismiga tegishliligiga ko'ra kiyim nomlari
Shoir ijodiga xos libos tushunchali leksemalarni tananing qaysi qismiga tegishliligiga ko'ra quyidagi guruhlarga ajratish mumkin[2]:
1. Bosh kiyim nomlari:
a) erkaklar bosh kiyimi: aloqa, amoma, bo'rk, dastor, kallapo'sh, kuloh, sepech, tark, navro'ziy;
b) ayollar bosh kiyimi: burunchak, gardyazdiy, lachak, miqna', nimtark, sarandoz, shol, yalov, yog'lig'
Navoiy asarlari tilida ro'ymol, yog'lig', burunchak, gardyazdiy, lachak singari ro'mol tushunchali leksik birliklar ham qo'llangan. Bu nomlar ayollar kiyim-boshining eng muhim qismlari sifatida qo'llanish faolligi bilan ajralib turadi. Ro'ymol so'zi eski o'zbek tiliga fors-tojik tilidan o'tib o'zlashgan bo'lib, hozirgi o'zbek adabiy tili va uning lahjalarida faol qo'llanadi. B.Bafoevning aytishicha, O'rxun-Enisey yozma manbalarida, Mahmud Koshg'ariy lug'atida, "Tafsir"da, "Qipchoq tili lug'ati"da qayd etilmagan. Ro'mol so'zi tarixan qo'shma so'z bo'lib, u ro'y-ro' - yuz, bet va mol (molidan - surtmoq, artmoq ma'nolarini anglatuvchi) so'zlaridan yasalgan. So'zning bu shakldagi dastlabki ma'nosi 'betni artadigan, betni surtadigan, bet artgich kabilar bo'lib, 'boshni berkitadigan, boshga bog'laydigan, bosh bog'lagich ma'nolari keyinchalik paydo bo'lgan[3]. Dastro'molda esa artiladigan a'zolarga qo'l ham kiradi.
Qadimgi davrlarda turkiy tillarda ro'mol burunchuq deb yuritilgan. Mahmud Koshg'ariyning "Devonu lug'oti-t-turk" asarida burunchuq ikki ma'noda qo'llangan: a) peshonabog' (ro'mol); b) boshga o'raladigan, yopinadigan yopinchiq[4].
B.Rajabovaning qayd etishicha, bu so'z (burunchak - nozik ipdan to'qilgan ro'mol) Alisher Navoiy ijodida ko'p uchramaydi, shoir ko'p o'rinlarda yog'lig' so'zini qo'llagan. Bu so'z (burunchak( Navoiyning "Tarixi muluki Ajam" asarida poetik timsol darajasiga ko'tarilgan va ramziy ma'noda qo'llanib, hukmdorlar o'rtasidagi diplomatik munosabatlarning buzilishiga sabab qilib ko'rsatilgan[5].
Navoiy asarlarida ham bu so'z burunchuk//burunchak shakllarida uchraydi. Ro'molning turkiysi yovliq//jovliq, eski o'zbek tilida turkiycha varianti yog'liqdir.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Ozarbayjon tilida ro'mol bash yaylig'i deb yuritiladi. Yog'liq qozoqlarda jauliq. qirg'izlar shu tipdagi bosh kiyimini kiyma elechek deyishadi. Ko'pchilik turkiy til lug'atlarida yovliq shaklida uchraydi. Ozarbayjon tilida yoyliq; qumiq tilida yavluk; tuva tilida bosh yavlik (Tyurkskie yaziki, II, 210, 400); qirg'iz tilida jooluq - platok (Kirg.-rus., 261); uyg'ur tilida yag'liq (Uyg'.-rus., 775[6].
B.Bafoev adabiyotlar (Shoabdurahmonov, Baskakov, Malov, Budagov)da bu so'zning manbai turkiy til ekanligi ko'rsatilgani holda, uning etimoni borasida ma'lumotlar yo'qligini ta'kidlaydi. Olimning fikricha, bu so'z yasama (lach+ak) bo'lib, lach eroniy til materiali va -ak turkiy ot yasovchi qo'shimcha lachak formasini hosil qilgan. Eroniy tillardagi lach so'z-morfemasi inson tanasi a'zosi lunj va lagom/ligomning arabiylashgan shakli lijom so'zlari bilan bir umumiy asosga egadir. Demak, "lachak so'zi lach+ak morfologik tarkibiga ega bo'lib, "lunjni bog'lovchi" demakdir[7].
Turkiy tillarning qadimgi davrida lachak so'zining muqobil varianti - egäk so'zi bo'lgan. Mahmud Koshg'ariy "Devon"ida lachakka o'xshash kiyim nomi egäk so'zining izohi (egäk - xotinlar bosh yopinchiqlariga bog'laydigan ip, bog'ich)[8] funksional jihatdan uning lachakka o'xshashligini ko'rsatadi. Agar forsiydagi lachak so'zining asosi ligomda ham, turkiy tildagi egäk(engak)da ham 'lunj' tushunchasining ifodalanishi inobatga olinadigan bo'lsa, tarixan bu ikki kiyim nomlari bir xil vazifa bajarishi ma'lum bo'ladi. Lachak va engak so'zlariga funksiyadosh lokki so'zi ham tilning tarixiy bosqichlarida qo'llangan. Bulardan egäk boshqa variantlarga qaraganda qadimiyroqdir.
Keksa ayollar boshidan ro'mol tushib ketmasin uchun uning ustidan buklab-buklab o'raladigan ro'mol lokki deyiladi. Hozirgi kunda Buxoro, Samarqand va Toshkentda lokki o'rniga peshonabog' qo'llanadi[9].
Shu o'rinda qayd etish lozimki, M.Asomiddinova o'z lug'atida lachak va lokki so'zlarini deyarli bir xil izohlagan bo'lishiga qaramay, ularning bir tushuncha ifoda etishiga e'tibor qaratmaydi[10].
XULOSA
Tarixiy kiyim nomlari esa bizga turli adiblar, yozuvchilar, tarixchilar asarlari orqali etib keladi. SHu jihatdan Alisher Navoiy asarlari ham nodir manbalardan biri hisoblanadi. Alisher Alisher Navoiy asarlarida kiyim-kechak nomlari o'z qatlamga oid leksemalar, shuningdek, o'zlashgan qatlamga oid birliklar bilan ham ifodalangan. Arab tilidan o'zlashgan libos nomlari ham Alisher Navoiy asarlarida faol qo'llangan.
Xullas, arab tilidan o'zlashgan kiyim-kechakka oid leksemalar qatorida quyidagilarni ko'rsatish mumkin: xil'at, qabo, jubba, xirqa, hulla, abo, rido, taylason, toqiya, amoma, burqa'. Bular orasida boshga kiyiladigan yoki o'raladiganlari: toqiya,
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
amoma; ust kiyimlar: xil'at, hulla, qabo, xirqa, jubba, rido, taylason; din ahliga mansub yopinchiqlar: rido, taylason; shayx, darvesh va qalandarlar kiyimlari: abo, xirqa; yuzga tutiladigan parda: burqa'.
REFERENCES
I.Abdullaev F.O'zbek tili leksikasining ba'zi bir ma'salariga doir. Pushkin nomidagi Til va adabiyot instituti asarlari to'plami. 1-kitob. -T.: 1949, -29 бет. (Abdullaev F. On some issues of the lexicon of the Uzbek language. Collection of works of the Pushkin Institute of Language and Literature. Book 1. -T.: 1949, -29 pages.)
2. Safarov Sh. Cognitive linguistics. - Jizzax: Sangzor, 2016.- P.44.
3.Umarova.N. Alisher navoiy asarlarining lisoniy-konseptual tadqiqi avtoreferati Farg'ona - 2021 -b.17. Umarova.N. Abstract of linguistic-conceptual research of Alisher Navoi's works Fergana - 2021 -p.17.
4. Bafoev B. O'sha kitob. 129-b. Bafoev B. That book. 129-b.
5. Mahmud Koshg'ariy. Devonu lug'oti-t-turk. 1- jild. -B. 479. Mahmoud Kashgari. Devonian dictionary-t-turk. Volume 1 -B. 479.
6.Rajabova B.Koshg'ariy va Navoiyda ayrim so'zlarning mushtarak talqini // O'zbek tili va adabiyoti, 2018. - №6. - B.45-49. Rajabova B. Joint interpretation of some words in Kashgari and Navoi // Uzbek language and literature, 2018. - №6. - B.45-49.
7.Bu haqda qarang: Asomiddinova M. Kiyim-kechak nomlari. - Toshkent: FAN, 1981. - B.29. See: Asomiddinova M. Names of clothes. - Tashkent: FAN, 1981. - P.29.
8. Bafoev B. Ko'hna so'zlar tarixi. -Toshkent: FAN, 1991. - B.126. Bafoev B. History of ancient words. -Tashkent: FAN, 1991. - P.126.
9. Mahmud Koshg'ariy. Devonu lug'oti-t-turk. I jild. - T.: Mumtoz so'z, 2016. -B. 108. Mahmoud Kashgari. Devonian dictionary-t-turk. I skin. - T .: Mumtoz soz, 2016. -B. 108.
10. Asomiddinova M. Kiyim-kechak nomlari. - Toshkent: FAN, 1981. - B.30. Asomiddinova M. Names of clothes. - Tashkent: FAN, 1981. - B.30.
II. Asomiddinova M. Ko'rsatilgan asar. - B. 30, 53, 54. Asomiddinova M. Presented work. - B. 30, 53, 54.
12. Abdullaev F.O'zbek tili leksikasining ba'zi bir ma'salariga doir. Pushkin nomidagi Til va adabiyot instituti asarlari to'plami. 1-kitob. -T.: 1949, -29 бет. (Abdullaev F. On some issues of the lexicon of the Uzbek language. Collection of works of the Pushkin Institute of Language and Literature. Book 1. -T.: 1949, -29 pages.)
13. Asomiddinova M. Kiyim-kechak nomlari. Toshkent, 1981.-B.14. (Asomiddinova M. Clothing names. Tashkent, 1981.-P.14.)
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
14. Alisher Navoiy asarlari lug'ati. -T.: G'.G'ulom nomidagi "Adabiyot va san'at nashriyoti", 1972.. -B.654. (Dictionary of works of Alisher Navoi. - T .: "Literature and Art Publishing House" named after G. Gulom, 1972 .. - P.654.)
15. Tog'aev T. Alisher Navoiy asarlarida kiyim-kechak nomlari. "Filologik tadqiqotlar-VIII" ilmiy anjuman materiallari. -T.: "Alisher Navoiy universiteti" NMU, 2018. -B.16. (Tog'aev T. Names of clothes in the works of Alisher Navoi. Proceedings of the scientific conference "Philological Research-VIII". -T .: "Alisher Navoi University" NMU, 2018. -P.16.)
16. Usmonov U. Xudojestvennaya interpretasiya problemi prorochestva v uzbekskoy literature. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (69), 41-48. http://s- o-i.org/l.l/TAS-01-69-9 (Usmonov U. Khudojestvennaya interpretation problemy prorochestva v uzbekskoy literature. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (69), 41-48. http://s-o-i.org/1. 1 /TAS-01-69-9 That should have been translated as well)
17. Nabijonova, F. (2022). Boshlangich sinflarda didaktik oyinlarning ahamiyati: Nabijonova Feruza. Qo'qon universitetining ilmiy materiallar bazasi, 1(000006).
18. Tillaboyeva, G., & Umarova, N. R. (2021). ALISHER NAVOIY ASARLARIDA BADIIY TAXALLUSLARNING QO 'LLANILISHI. Студенческий вестник, (13-5), 70-72.
19. Tillaboyeva, G. S. Q. (2022). ALISHER NAVOIY SHE'RIYATIDA "SHAXS" TUSHUNCHASI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(2), 182-196.
20. Usmanova, O. S. (2022). National curriculum and new generation mathematics textbook. Asian Journal of Multidimensional Research, 11(2), 11-16.
