CC BY
12ТИЛЛО ПУЛОДЙ-ВАССОФИ ВАТАН
Худойдодов А.
Донишгохи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Дaр Дoнишгox,и oмyзгoрии пoйтaхт (имруз Дoнишгox,и дaвлaтии oмyзгoрии Тoчикиcтoн бa нoми Caдриддин Айнй) coлxoи 50-90 acри гyзaштa мaктaби зaбoншинocй Ba aдaбиëтшинocии бyзyргe aмaл мeкaрд, ки дaр тaрбия Ba бa кaмoл рacидaни чaнд нacли ycтoдoни мaкoтиби миëнaвy oлй, oлимoн, шoирoнy нaвиcaндaгoн хизмaтxoи шoиcтaрo бa a^oM рacoнидaaнд. имруз шoгирдoн аз Шaрифчoн Xyceйнзoдa, Хoлик Mирзoзoдa, Лyтфyллo Бyзyргзoдa, Нocирчoн Maъcyмй, Юрий
Бoбoeв, AбдyлFaнй Эшoнчoнoв, M. Иcмaтyллoeв,Тиллo Пyлoдй,Вox,ид Acрoрй, Чршн
Бoбoкaлoнoвa, Я. Иcoeв Ba зумраи дигар, ки 6o як caмимиятy эxcocи шoгирдoнa аз эшoн ëдoвaр мeшaвaнд.
Тиллo Путодй дар тарбия чанд нacли oмyзгoрoн, шoирoнy нaвиcaндaгoни точик чун ycтoди мexрyбoнy мураббии acли накши мyaccир гyзoштaacт. Прoфeccoр Faффoр Чурзсв ба хамин маънй нaвиштaacт, ки «x^raëm caдoкaт ба кacби oяндa, мухаббат ба зaбoнy aдaбиëтрo дар дили mo на факат oн ycтoдoнe, ки дaрc мeдoдaнд, чoй мeкaрдaнд, балки мyaллимoнe хам, ки ба mo дaрc нaдoдaaнд, 6o дoниши худ, гуфтори худ oнрo таквият мeбaхшидaнд. Дар чумлаи orao ycтoди баш хoкcoр, хyшгyфтoр, шoири шинoхтa Тиллo Путодй хам кaрoр дoштaнд» [6, c. 7].
Уcтoд Тиллo Пyлoдй дар факултет caрвaрии махфили aдибoни 4aBo^o ба ухда дoштaнд. Алй Бoбoчoн, Хикмат Рахмат ва баъдтар Лoик Шeрaлй, Foиб Caфaрзoдa, Х,абибулто Фaйзyллo, Пиримкул Caтгoрй дар хамин махфил дacти дyoи ycтoд Тиллo Пyлoдирo гирифтаанд.
««Иан аз ерии уст^д Тиллo Пyлoдй,-нaвиштaacт F. Чурзсв,- мaхcycaн баъди хатми дoнишкaдa, ки дар рузшмаи биcëртирaжaи «:Пeдaгoги чaвoн» ба шфати катиби мacъyл кoр мeкaрдaм, бeштaр бaрхyрдoр гаштаам. Уcтoд маеъулияти гушаи адабии рyзнoмaрo ба Ухда дoштaнд ва шсъру Xикoяxoи нaвкaлaмoнрo тахрир мeкaрдaнд. Ин рyзнoмa ба як навъ мактаби тарбияи aдибoни навкалам табдил сфта буд.
Бoрe ycтoд дар бeмoрхoнa биcтaрй шудаанду ман хабар насфтаам. Рyзe дар бoлoи мизам хaтчaeрo дидам, ки дар oн чунин байт навишта шудааст:
X,e4 кac аз ^лу axвoлaм нaмeгирaд хабар,
Х,амнишишнам ку^ рафтанду ëрoнрo чй шуд?
Maн аз бeпaрвoии худ хичoлaт кашида, зуд ба aëдaтaшoн шитoфтaм ва зимнан узр хocтaм. Maн oн вакт хануз эxcoc накарда будам, ки бaрoи шaхcи бeмoр aëдaтy cyxбaти ëрy oшнo дoрyи шифo хам шуда мeтaвoнaд, тo y рoзи дил гуфта, дарди хyдрo caбyк гaрдoнaд, чyнoн ки шoир Aбдyрaxмoни Myшфикй гyфтaacт:
Эй нaфace oMaAa бeмoрии ман бин,
Дарди дили ман гуш куну зoрии ман бин....» [6, c. 7-24].
Аз мyxтaвoи нaвиштaxoи бoлo маълум мeгaрдaд, ycтoд Тилю Пyлoдй дар инкишoф ва ба вoя рacидaни чанд нacли шoирoнy нaвиcaндaгoни точик, дар дoнишкaдaи oMysrc^ як махфили биcëр гарму шoирхeзрo ташкил карда, хизмaт^oи шoиcтaeрo ба a^oM рacoнидaaнд.
Тиллo Пyлoдй 4 майи шли 1912 дар кишлoки Пиши шхияи ШyFнoни BMKB дар oилaи дсх^ни кaмбaFaл ба душ oмaдaacт. Падари Тиллo (ycтoи oxaнгaр) баъзан шeърxoи cиëcию хачвй гуфта, хату caвoди кoфй дoштaacт. Таъшри падар ва мухити coзгoр ба Тилшэи чaвoн имкoният дoд, ки хднуз дар oвoни бачагй китобои aрaбирo oMyOTa, шeърxoи шoирoни ^acra^o aзëд нaмoяд. Аз ин амал майлу рaFбaти Тиллo Пyлoдй ба шeърy шoирй афзун гардида, мycтaкилoнa ба шeър гуфтан пaрдoхтaacт. Mexри шсъру шoирй дар дили y мacкaн гирифта, yрo чун дoнaндaи хуби зaбoн ва aдaбиëти точик ба вoя рacoндaacт.
Фaъoлияти oмyзгoрии Тиллo Пyлoдй coли 1928 дар якс аз мaкгaбxoи шхияи ШyFнoн nac аз кyшoдa шудани ма^аб^и аввалини махви бecaвoдй OFOЗ мсгзрдзд. Пyлoдй 8 coл ба хдйш муаллими зaбoн ва aдaбиëти точик фамлият намуда, бад ин вacилa caxми хyдрo дар тарбияи тoлибилмoн мeгyзoрaд.
Тиллo Пyлoдй coли 1936 бaрoи мукаммал намудани дoниши худ ба факултети зaбoн ва aдaбиëти Инcтитyти пeдaгoгии ба нoми Т.Г. Шeвчeнкo (xoлo Дoнишгoxи даватии oмyзгoрии Тoчикиcтoн ба нoми С. Айнй) шoмил мeгaрдaд. У хангоми дoнишчyй ба вижата^ зaбoн ва aдaбиëти клaccики тoчикy фoрc тaвaccyти oмyзишy чycтyчyи пaйвacтa oшнoй пaйдo намуда аз ма^ра^ дoниши oмyзгoрoни acra ва шмй иcтифoдa нaмyдaacт. Путодй ëди ин ycтoдoн ва oлимoни зиндaëдрo ба хагир oвaрдa, навишта буд, ки: «Дар фа^лтет-и mo мyaллимoни coxибихтиcoc, мoнaнди Шaрифчoн ^yceйнзoдa, AбдyлFaнй Mирзoeв, Хoлик Mирзoзoдa, Рaчaбзoдa мoрo дaрc мeдoдaнд. Дар катори ин гуна мyaллимoн, ки x^o oдaмoни машхури рecпyбликa гардидаанд, Лутфулто Бyзyргзoдa низ буд...»[3]. Maxз кумаку рaxнaмoии ин ycтoдoн буд, ки дар
тули чахор соли донишчуй дар баробари омузиш, бо адибони мaърyф мисли устод Садриддин Лйнй, Мирзо Турсунзода, Чалол Икромй, Пулод Толис ва дигарон аз наздик шиносой пайдо намуд ва ба махфилхои адабии онхо кашида мешавад.
Соли 1940 пас аз хатми институт чанд муддат ба шахри ХорyF рафта, дар яке аз мактабхои мданаи ин шахр ба хайси муаллим фаъолият мекунад. Худи хамон сол (соли 1940) ба узвияти Иттифоки нависандагони Точикистон пазируфта мешавад. Баъдан ба Душанбе баргашта, аз соли 1945 дар кафедраи aдaбиëти Института педагогии ба номи Т.Г. Шевченко (ДДОТ ба номи С. Arä^ фаъолияти худро то рузхои вопасини умр (соли 1974) идома медихад.
Хaëт ва эчодиëти Тилло Пулодиро аз ду чихат мавриди омузишу баррасй карор бояд дод. Пеш аз хамаба фаъолияти устод Т. Пулодй чун мураббй ва устод арчгузорй намуд ва сониян фаъолияти шоирии уро мавриди омузишу пажухиш карор бояд дод.
Далели омузгори асил будани y ин аст, ки дар факултети забон ва aдaбиëт дарс гуфта, дар тарбияи омузгорон, aдaбиëтшиноcон ва шоирони чавон сахми бaFOят бузург гузоштааст. Тилло Пулодй то охири умр ба махфили «Ддибони чавон»-и донишгох рохбарй намуда, рохи эчодии шоиру нависандагони чавонро равшан намудааст. Шоиру нависандагони точик, ба мисли Faффор Мирзо, Файзулло Лнcорй, Aлй Бобочон, Хикмат Рахмат, Лоик Шералй, Мехмон Бахтй,Бобо Насриддинов ва дигарон сабаки аввалини худро махз аз y гирифтаанд.
Тилло Пулодй дар баробари таълиму тадрис чун олими нуктадону мухаккикй асил дар пажухишу тахкикй aдaбиëти классикиву муосир сахми арзанда гузоштааст. Маколахои «Оид ба омухтани тарчимаи холи Рудакй дар синфи VII», «Назаре ба рyбоиëти халкии пешазреволютсионии Бадахшон», «Лхaмияти омухтани назарияи aдaбиëт дар синфхои Vni-X», «Баъзе кайдхо оид ба шеърхои С. Afea», «Лфкори пешкадам - махкумкунандаи акидаи динй» ва дигархо аз ин гувохй медиханд.
Маколаи «Назаре ба рyбоиëти пешазреволютсиони Бадахшон» - и Тилло Пулодй дар омузиши минбаъдаи фолклори Бадахшон рох кушод. Маколаи мазкур аз чахор кисм - мукаддима, нaмоëнтaрин намояндагони назми дахонакии Бадахшон, жанрхои назми шифохии Бадахшон ва мавзуъхои назми Бадахшон иборат буда, кушиши аввалин мухаккик барои аз нестшавй эмин доштани назми шифохии мардуми Бадахшон махсуб меëбaд. Мавриди зикр аст, ки «Тилло Пулодй дар хамин маколаи худ хусусияти забон, вазну кофия, бaдеиëт ва бо aдaбиëти классикй марбут будани рyбоиëти мардуми Бадахшонро низ мавриди тахкик карор дода, биcëр махсусиятхои онро батафсил шарху эзох додаст».
Ба нашр расидани мачмуаи илмии ^«Шоирони халкии Бадахшон» («Ирфон», 1964) номи Тилло Пулодиро на факат чун шоиру муаллим, балки чун мухаккик ба хонанда муаррифй намуд. Тилло Пулодй барои таълиф ва ба табъ расидани мачмуамазкур заминаи хуби илмиву маънавй дошт. Чунин як замина барои Тилло Пулодй хануз соли 1942 пас аз ба кори экспедитсияи илмй-тадкикотй (дар хайати олимони барчастаи Шуравй М.С. Aндреев, A.K. Писарчик, Т.В. Сеглин ва СА Мангадская) чалб шудан, ки дар Бадахшони кухй гузаштааст, фарохам омада буд. Мачмуаи илмии «Шоирони халкии Бадахшон» самараи чустучуи хамонвактаи Тилло Пулодй ба хисоб рафта, ба васила Тилло адиб ашъори кисме аз шоирони халкии Бадахшонро аз нестшавй эмин доштааст.
Тилло Пулодй хануз аз овони хурдй пас аз мутолиаи мероси классикони aдaбиëти точик ва муосир калам ба даст гирифта, бахри ситоиши хaëти осоишта ва пешравихои чомеа шеър ва суруду таронахо эчод мекард. Соли 1945 дар хaëти шоир хурсандии бузурге руй медихад. Достони «Тухфаи шоир» дар шакли китобчаи алохида ба табъ расида, аз махорату малака ва калби саршори y нисбат ба Ватан шаходат медод. Достон дорои 7 боби буда, дар он аз хусуси зулми хонхои махаллй ва истибдоди амирони Бухоро, шуришхои халкй, Faлaбaи инкилоби Октябр ва озодй, OFOЗ гардидани чанги Ватанй, шикаст ëфтaни душман, Faлaбaи таърихии Лрмияи Сурх_ сухан меравад.
Зимни бaëни хукмронии хонхои махаллй - амир ^убоду Лcфaлихон ва амирони Бухоро на танхо ходисаро тасвир мекунад, балки муносибат ва хиccиëтaшро нисбати зиндагии халк дилсузона тавассути санъати тазод чунин ба калам медихад:
Зи Fyрбaт чавон он замон пир буд,
Зи Faм халк аз чони худ сер буд.. .[3, с.169].
Ин достон aрмyFOни тозае буд аз чониби шоир бахшида ба ХХ солагии Бадахшон. Харчанд достон аз камбудихо орй набуд, вале мавзуи асар хеле мухим, душвор ва масъулиятнок аст.
Ба чуз аз достони «Тухфаи шоир» Тилло Пулодй чандин достонхои дигар эчод намудааст, ки дар байни онхо ^«Достони педагогй», «Хaëти нав», «Зикриë ва Резак» мавкеи нaмоëнро ишFOл мекунанд.
Тилло Пулодй муаллифи чандин мачмуахои шеърии дигар аст, ки онхо дар солхои баъдй ба нашр расидаанд, аз чумла: ^«Бадахшони озод» (1948), «Номаи бахт» (1958), ^«Бахори шодй» (1962), ^«Гулхои Бадахшон»(1965, ба забони русй), «Ленин хамеша бо мост» (1963), «Субхи кишвари ман» (1970), «Рохи дил» (1982) ва Faйрa..
Тилло Пулодй кариб дар хамаи шаклу жанрх,ои чинси гиной (лирикй) кувваозмой намудааст. Дар ашъори шоир суруд, тарона, рубой, дубайтй, газал, достон ва касида мавкеи асосй доранд. Васфи Ватану ватандустй, садокатмандй ба халки худ, мудофиаи Ватан, озодй, вахдату сулху амонй, чонфидоии мардуми мехнаткарини точик, табиати кухистон, ишку мухаббати поки инсонй, илму дониш, мактабу муаллимон ва комилхукукии занону духтарон аз мавзуъхои марказии шеърхои Пулодй махсуб меёбад.
Дар шеърхои лирикии мохияти сиёсй-ичтимой доштаи Пулодй образи Ватан - модар дар маркази диккат карор шрифта, мухаббат ва хиссиёти самимии шоир баён меёбад: Ватан чу модари мушфик маро дар огушаш, Гирифту аз хатару хавфхо начотам дод. Х,амеша шод дили ман зи неъмату нушаш, Зи шири шахдсифат шарбати хаётам дод [2,с.5].
Шоир аз шукуху шахомати кишвари азизаш ва равнаку барори мехнати хамкоронаш ба вачд омада, хиссиёташ лабрез мешавад. Адиб дар ин сурат хама мехру самимияти худро нисбат ба Ватан тасвир мекунад:
Бишкуфта ба монанди чаманхо Ватани мо, Равшан шуда аз барки тачалло Ватани мо. Дунёи ситам, кухи гам аз реша фуру рехт, Бархам зад аз олам ялдо Ватани мо. Дар хусни дилафрузи табиат чу арусе, Рахшанда чу гулдастаи дунё Ватани мо [4, с. 6].
Силсилаи шеърхои лирикии дар мавзухои васфи Ватан, чонфидоии халки точик дар рохи бунёди иншооти азим, сулху вахдат ва ободонии шахру дехот иншонамудаи шоир аз он чихат чолиби таваччуханд, ки дар онхо тачассуми хаёти вокей амику равшан мушохида мешавад.
Пулодй дар ситоиши муаллим, ки дар чодаи тарбияи насли наврас сахми бориз дорад, шеърхои «Муаллим», «Панди устод», «Ба мактаб рав, сабак омуз», «Насихати падарй»-ро таълиф намуда, моро ба олами рангини айёми наврасй рахнамун месозад. Панди шоир ба олами ботинии мактаббачагон рох ёфта, ин байтхо сармашки зиндагии онхо мегарданд. Масалан, шоир аз санъати ташбех истифода намуда, дар шеъри «Ба мактаб рав, сабак омуз!» муаллимро бар «магз», ки ба «пуст» басо наздик аст, шабохат медихад: Муаллим чун падар бошад туро дуст, Туро наздик хамчун магз дар пуст[2, с.9].
Тилло Пулодй дар офаридани тасвирхои пуробуранги бахори нозанин махорати баланди нигорандагй дорад. Дар шеърхои «Бахор», «Бахори мо» ва «Фасли бахор» ва газали «Бахори ман, биё» бахори пурфайзу хушлатофатро васф карда, бо эхсоси баланди шоирй манзарахои дилнишини ин фасли нозанинро тараннум менамояд. Чунончй, Бахори шлибон суи Ватан хандида меояд, Ба истикболи у шодии мо раксида меояд. Чароги дил, гизои руху нури дида меояд, Зи кухсори вафо оби сафо гелида меояд[4, с.171].
Дар ин порчаи шеърй таносуби сухан риоя шуда, «раксиданй шодй», «чароги дил» ва «гелидани оби сафо» таъбирхои хуби шоиронаанд.
Мавзуъхои фавк, гарчанде дар хама шаклхои шеърй тасвир шуда бошад хам, бештар дар газалхои ишкй-лирикй ва ичтимоии у мазмуну ранги пургановати дигаре пайдо кардаанд. Махсусан, газалхои дар ситоиши Ватан, ишку мухаббат ва бахор сурудаи шоир хеле чолиби диккат буда, онхоро муайянкунандаи макому мартабаи Тилло Пулодй дар майдони шеъру шоирй хисобидан мумкин аст.
^исме аз чунин газалхои шоир («Ишки дилу акли ман», «Ватани мо», «Ишки Ватан»), ки чун ифтихорномаи шоири ватанпарвару адолатхох ба гуш расида, симои Тилло Пулодиро чун шоири газалсаро намоён сохтаанд. Газалхои Тилло Пулодй дар шаклу образсозй, навпардозй дигаргуние надоранд, вале шоир дар замони худ анъанаи ниёгонро идома бахшида, дар газалсарой бо сабку услуби сода ва омиёна ба майдони шоирй ворид гардидааст.
Мавриди зикр аст, ки Тилло Пулодй дар мавзухои анъанавии адабиёти классикй шеъру газалхои «Орзу», «Ишки дилу акли ман», «Шаби васл», «Оташи ишк», «Сайргохи дил», «Ёри дилнавоз омад», «Овози дил», «Аз дил, аз дил»-ро эчод намуда, дунёи ботинии худро ба тасвир оварда,аз санъатхои бадей хуб истифода кардааст. Масалан дар газали «Орзу» аз санъатхои ташбех, тавсиф ва истиора хуб истифода карда, газали маргубе тиншо намудааст: Хуррам он рузе, ки чоно сер бинам руи ту, Сер гардам аз тамошои хами абруи ту. Орзу дорам шавам оина дар пеши рухат,
Ё шавам шoнa бимoнaм руй бар гecyи ту.
Дар гyлиcтoни чaмoлaт хамчу булбул хар зaмoн,
Гул 6ycaM ба ëди кoмaти дилчуи ту,
Оташи ишки ту 4o бигрифт дар дил, эй нигар,
Чдоми ман дар хoнaвy фикру хaëлaм cyи ту.. .[1, c.16]
Дар ин бaйтxo вoжaxoи калидй дар алокаи мaънoй буда, инчунин иcтифoдaи caнъaти тaвcиф бaрoи вoкeй ифoдaшaвии рaFбaти oшикoн мycoидaт нaмyдaacт.
Лахзаи дигаре, ки дар ин Faзaл ба чашм мeрacaд, oн аст, ки кахрамони лирикй бaрoи ба вишл рacидaн xaттo 6o нажми cyбx ахд мeбaндaд, ва таъбири шoирoнaи «6o нacими cyбx ахд бастан» табъи хoнaндaрo ба чуш oвaрдa, ба захми дилxo мархам мешавад: Бo нacими cy6x бастам ахду кардам илтимoc, To caбoxи ид oрaд аз гyлиcтoн буи ту [1, c.16].
Охирин мачмуи ашъори шoир «Този дил» 6o кушиши фарзанди шoир Шoдй Пулодй coли 1982 баъди вaфаги устод нашр шуда, як навъ мexрнoмаecт ба Ватан, мoдaр, мaрдyмoни мехнатдусти кишвар, дилбacтaгии шoир ба табиати aфcyнкoри диëри азиз Maxcy6 Meë6aA. Mycaннифи китoб дар ин мачмуа, шeърxoи дар coлxoи oхири умр эчoд намудаи шoир ва инчунин интихoбaн шeърxoи дар мачмуахои пешин ба табъ рacидaи уро дoхил нaмyдaacт. Аз мyтoлиaи aшъoри ин мачмуа Fyнчaxoи бишкуфтаи «Фози дил»- и устод Tиллo Пyлoдирo эxcoc намудан мумкин acт, ки чй гуна калби аз мухаббати Ватан caршoри шoир аз мyзaффaриятxoи нав ба нави oн ба чушу хуруш мeoяд. Агар ycтoд Лoxyтй дар Faзaли
Maxбyби хама халки чaxoн шуд Ватани mo, Умсди хама бeвaтaнoн шуд Ватани mo [4, c.6].
шукуху шaxoмaти вaтaнaшрo хамчун «махбуби хама халки чaxoн», «умеди хама беватанон» ба тacвир oвaрaдa бошад, Tиллo Пyлoдй дар Faзaли xaмнoми чaвoбияи худ 6o yнвoни «Ватани mo» 6o фахр мегуяд:
Бишкуфта ба мoнaнди чaмaнxo Ватани mo, Faвшaн шуда аз барки тaчaллo Ватани mo [4, c.6].
Вaтaнaшрo чун чаман шyкyфoн, пуркудрат, бархамзанадаи зулм, зуру тaвoнo, xycнaш рузафзун, рахшанда, гyлдacтaи душ, шарафманд, партавфикан, зс6и тaмoшo тacвир нaмyдaacт: Дyнëи cитaм, кухи FaM аз реша фуру рсхт, Бархам зад аз oлaм шаби ялдo Ватани мо... Дар xycни дилафрузи табиат чу aрyce, Faхшaндa чу гулдастаи дyнë Ватани mo. Эй дидаи бинанда, ту 6o чашми хакикат, Бингар, ки шуда зс6и тaмoшo Ватани mo[4, c.6].
Тавшфи Ватан аз мaвзyъxoи марказии ашъори шoир мaxcyб мeëбaд, чунки мaвзyъxoи дигари aдaбиëти oн aйëм тaнxo 6o рoбитa ба мавзуи ватандустиву ватанпарварй ифoдa мегардид, зeрo шхтори cиëcии дaврoн, FOяи xyкмрoни чамъият, тaвcифи FOяи кoммyниcтй ватани ягонаи cагcиaлиcтирo талкин менамуд. Талкини ин мавзуъ ва FOяи марказии адабиет мундаричаи FOявии шeърxoи «Ватани mo», ««KacaM ба нoмaт, эй Ватан», «Mexри Mocквa», «Точикистони mo», «Koрвoни хасг», «Бахори кишвари ман», <<Суруди Ватан», «Ишки Ватан», «Ба зшрати диëр» -и шoиррo ташкил дoдaaнд.
Аз тахлилу бaррacии шсъру Faзaлxoи шoир ба хyлocae oмaдaн мумкин аст, шoир дар Faзaлcaрoй шакли анъанавии ин жaнррo пурра риоя намуда, аз чихати ycтyхoнбaндй чавобгуи тaлaбагaнд.
Зaрoфaтy чаззабият, тacвирxoи шоирона, cyхaнoни caмимии каломи шоир ба мaFЗ андар мaFЗи дилу чони coмeъ ва хонанда нуру зиС мeбaхшaнд. Савту caдoи мyрFaкoни чаманистони ашъори шоир чун Fyнчaxoи наврустаи гулу рзСхини дар бахорон ба чилва омада, моро ба Сди даврони гузашта мeбaрaнд ва мо бо шеъри Тилло Пулодй он айёмро аз нав ба лавхи хотир меоварем. Дар гулгашти ашъори шоир кадам мезанему ба хшбони aндeшa ворид мешавем ва аз он тафохур мecoзeм, ки замоне ycтoд ба шогирдони фaкyлтeти филологияи точик, навкаламони фaкyлтeтy донишгох аз алифбои шсъру шоирй мacлиxaтгaрy устоди рохнамо буданд.
Meгyянд, ки <<шоирон нaмeмирaнд, онхо ба бахри cys^ Fyra мeзaнaнд». Вокеан, хидмати Тилло Пулодй ба хайш шоир, омузгор ва мухаккик макоми уро чандин «caдcoлaxo»-и дигар дар дилу дидахо абадй нигох хохад шуд. Шсъри acra ва он хама ишки caмимиeрo, ки дар шсър ифода кaрдaacт, ба y умри човидона мебахшад, зеро:
Харгиз намирад он, ки дилаш зинда шуд ба ишк, Сабт acт бар чаридаи олам давоми мо.
АДАБИЁТ
1.Пулодй Тиллобек. Бадахшони озод.-Сталинобод:Нашрдавточ.,1948.- 60 с.
2. Пулодй Тилло. Номаи бахт-Сталинобод: Нашрдавточ, 1958.
3.Пулодй Тилло. Субхи кишвари ман.-Душанбе:Ирфон, 1970.
4. Пулодй Тилло. Рози дил. Тартибдиханда Шодй Пулодй.- Душанбе: Ирфон, 1982.-368 с.
5.Пулодй Т. Симои фаромушнашаванда // Комсомоли Точикистон, 1967, 9 май
б.Чураев F. Чдбри устод бех зи мехри падар. Дар кит.: Шарораи мехр. Мураттиб Алй Бобочон- Душанбе: Сармат компания, 2009.-196 сах.
ТИЛЛО ПУЛОДИ-ВОСПЕВАЮЩИЙ РОДИНУ
В статье анализируются педагогические и поэтические деятельности Тилло Пулоди, который долгие годы (1945-1974) проработал в Душанбинском педагогическом институте имени Т. Г. Шевченко (ныне Таджикской государственной педагогической университет им. С. Айни).
Т. Пулоди написал в размере малых лирических жанров, в том числе рубои, суруд, тарона, газал, достон и др. Воспевание родины, наука и знания, школа и учителей, истинний любов, природа горных край, равенство женжин и др. являются в центром поэзии поэта.
Ключевые слова: деятельность, преподаватель, лирика, песня, ода, наук, знания, родина, школа
TILLO PULODI, THE GLORIFIER THE MOTHERLAND
This article deals with pedagogical and poetic activities of Tillo Pulodi, who worked at the Dushanbe Pedagogical Institute named after T. G. Shevchenko (currently called Tajik State Pedagogical University named after S. Aini) for many years (1945-1974).
T. Pulodi wrote ruboi, verse, ghazal, poem, and etc. in the size of small lyrical genres. Glorification of the motherland, science and knowledge, school and teachers, true love, nature of the mountain region, equality of women, etc. are in the center of the poet's poetry.
Keywords: activity, teacher, lyrics, song, ode, science, knowledge, homeland, school.
Сведения об авторе:
Худойдодов Аъзам Овлододович — доктор филологических наук, профессор кафедры теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни. Тел.: (+992) 919328220. E-mail: khudoidodov 1959@mail.ru About the author:
Khudoidodov Azam Ovlododovich—Doctor of Philological Scienves, Professor in the Department of Theory and History of Literature, Tajik Sate Pedagogical University named after Sadriddin Aini. Tel.: (+992) 919328220. E-mail: khudoidodov 1959@mail.ru
ШЕВАХОИ ХУНАРИИ ИСТЩБОЛ АЗ САБКИ БЕДИЛ
Охунцонова Н.Р.
Донишгоуи давлатии хуцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон(Хуцанд, Тоцикистон)
Шоирону эчодкорон хамешагй дар холати таъсирпазирй аз якдигар фаъолият мебаранд. Аз хунару эчоди якдигар бахра мебардоранд ва барои ояндагон чи аз лихози хунарй ва чи аз лихози сабку услуб мерос мегузоранд.
Рочеъ ба таъсири сабки хиндй ва ба вежа мактаби Бедили Дехлавй ба шуарои каламрави Мовароуннахр ахли назар андешахои чолиб баён доштаанд. Мусаллам аст, ки шоирони хавзаи адабии Хуканд низ дар мактаби мероси бузурги адабиёти форсии точикй тарбия гирифта буданд.
Хануз аз асри ХУШ сар карда, равияи табъи хешро дар киёс бо истеъдоди Мирзо Абдулкодири Бедил санчидан марсум шуд ва шоирони асрхои XVIII-XIX новобаста ба дарачаи истеъдод панча бар панчаи Абулмаонй мезаданд. Садриддин Айнй дар «Намунаи адабиёти точик» хангоми шарху тавзехи осори Ахмади Дониш оид ба авч гирифтани таклиду пайравй ба услуби Бедил ва минбаъд майл кардани суханварон ба сабки соданависй чунин зикр кардааст: «Дар ахдхои охирй (манзур асрхои XVIII-XIX) дар Бухоро ва Мовароуннахр дар назму наср таклиди Бедил шухрат гирифта, хар ахлу ноахл, ки ба дасташ калам мегирифт, чизе дар пайравии Бедил навиштанро аз чумлаи татиммаи камоли худ мешуморид» [1, 289].
Академик А. Мирзоев оид ба таъсири сабки хиндй ва услуби бедилй дар адабиёти Осиёи Марказй андешаронй карда, авчи камолоти онро ба нимаи дуюми асри XVII марбут медонад [2, 24]. Тадкикоти солхои охир аз он далолат мекунад, ки ба андозае ин масъала халлу фасл гардида истодааст ва масъалаи таъсирпазирй аз сабки хиндй дар ашъори шуарои дарбори Амир Умархон низ
