The ways of usage of versified fragments in “Tafsiri Husayn” (interpretation of Husayn )by Husayn voizi Koshifi Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

УДК 891.550-1 ББК 83,3(2 Т)

УСУЛХОИЗИКРИ АШЪОР ДАР Абдуцодирзода Саидмукаррам, номзади илмуои

"ТАФСИРИХУСАЙНЙ"-И филология, дотсентиДонишгоуимиллиии

ХУСАЙН ВОИЗИ КОШИФЙ Тоцикистон (Тоцикистон, Душанбе)

СПОСОБЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ Абдукодирзода Саидмукаррам, кандидат

СТИХОТВОРЕНЫХ ОТРЫВКОВ В филологических наук, доцент Таджикского

"ТАФСИРИХУСАЙНИ"-И национального университета

ХУСАЙНА ВАИЗА КАШИФИ (Таджикистан, Душанбе)

THE WAYS OF USAGE OF VERSIFIED Abduqodirzoda Saidmukarram, candidate of

FRAGMENTS IN "TAFSIRIHUSAYN" philological sciences, Assisate Professor the Tajik

(INTERPRETATION OF HUSAYN) BY National University (Tajikistan, Khujand),

HUSAYN VOIZIKOSHIFI E-mail: saidmukaram_m@yahoo.com

Вожа^ои калиди: Хусайн Воизи Кошифи, "Мавоуиби Алийя " ("Тафсири Хусайни "), тарцума, тафсир, шеър, басомад, услуби шеъри

Дар мацола масъалаи истифодаи ашъор дар "Тафсири Хусайни "-и Хусайн Воизи Кошифи мавриди барраси царор дода шудааст. Зикр мешавад, ки фарогирии каломи манзум, махсусан, ашъори дорои мазомини баланди ахлоцию ирфони дар китобуои тафсир уодисаи маъмули адаби мебошад. Гуфта мешавад, ки Хусайн Воизи Кошифи дар китобуои тафсири худ, аз цумла дар "Тафсири Хусайни ", ба монанди аксари муфассирони цабл аз худ бо мацсади равшантар баён намудани матлаб ва тавзеуи комилтари андеша аз ашъори дилнишин суд цустааст. Муайян карда шудааст, ки Хусайн Воиз, дар "Цавоуир-ут-тафсир"-и хеш дар баробари шеъри форси ашъори арабиро уам овардааст, аммо дар "ТафсириХусайни" бештар ашъори тоцикиро зикр карда, шеъруои араби дар ин асар ба нудрат дучор мешаванд. Асоснок карда мешавад, ки таваццууи камтари Кошифи ба ашъори араби намоёнгари таваццууи махсус доштани вай ба шеъри тоцики, мацсади эцоди ва доираи мухотабонаш уамбастаги дорад. Хулоса мегардад, ки тарици зикри ашъор дар "Тафсири Хусайни ", ба равишуои гуногун буда, зарази аслии муфассир дар овардани ашъор аз чунин нукот иборат аст: таъйиди моддауои лугавй ва ё масъалауои тавзеуу тафсиршуда, ки ба шаруи мууимтарин маънщои цуръони оиданд, бо мацсади тавзеуи комилтари матлаб уамчун далел овардани ашъор, ки як навъ бозгуи матлаби ироашуда аст, бо зикри мавзуи шеър овардани абёте, ки аз назари маъни ба мантици умумии гуфтор иртибот дошта, ба навъе барои мавзуъро бори дигар равшантар таъкид кардан зикр шудаанд, циуати тавзеуи ин ё он мафууми цуръони, тацвияти андешаи матраушуда, интицоли андешаи наздик ба маънии мавриди назар ва аз тарици таъкиди маъно.

Ключевые слова: Хусайн Ваиз Кашифи, «Мавахиби Алийя» («Тафсири Табари»), перевод, комментарии к Корану, поэзия, частота, стиль поэзии

В статье обсуждается использование стихотворнъа отрывков в «Тафсири Табари» (Комментариях Хусайна) Хусайна Ваиза Кашифи. Отмечается, что использование поэтической речи, особенно стихов с высоким моральным и этическим содержанием в книгах комментариев Корана, является обычным литературным событием. Подчеркивается, что Хусайн Ваиз Кашифи, как и многие его предшественники, широко использовал стихотворные отрывки в своих книгах комментариев к Корану, в том числе в «Тафсири Табари», чтобы сделать комментарий более ясным и чётко прояснить свою точку зрения. Установлено, что Хусайн Ваиз в своем «Джавахир-ут-тафсире» наравне с персидскими стихотворениями также использует арабскую поэзию, но в «Тафсири Табари» большая часть стихотворнъа отрывков преведена из таджикской поэзии и редко содержит арабские стихи. Обосновано, что малопривлекательность арабских стихов в «Тафсири Табари» обусловлена особым интересом Хусайна Ваиза к таджикской поэзии, его творческим замыслом и кругом читателей. Делается вывод, что ссылка на стихотворение в «Тафсири Табари» имеет множество способов и основная цель комментатора состоит в том, чтобы прояснить следующее: утверждение лексикона или пояснительных вопросов, которые являются наиболее важными для интерпретации Корана; с целью более подробного объяснения предмета обсуждения того, что стихотворные отрывки являются своего рода воспроизведением представленного материала; со ссылкой на предмет стихотворения, которое по смыслу относится к общей логике речи, и в некотором смысле, чтобы подчеркнуть предмет более четко; чтобы объяснить ту или иную тему из Корана; для подкрепления упомянутого мнения; передача мысли, близкой к предполагаемому значению.

Key words: Hussein Preacher Koshifi, "Ma'awibi's Ali" (Hussain's Commentary), translation, commentary, poem, frequency, poetry style

This article discusses the use of poetry in Hussein's Commentary on Hussein's Publication. It is often said that the use of the word for words, especially poems with high moral and ethical content in commentary books, is a popular literary event. It is said that Hussein's preacher has sought in his commentary books, including in the "Hussein's Commentary," like many of his predecessors, in order to make the article more clear and to clarify his point of view. It is established that Hussein Wooster, in his Jawahir-ut-Tafsir, also uses Arabic poetry, but in the Hussain Commentary most of the Tajik poetry is rarely found in this work. It is justified that Kosifi's low interest in Arabic poetry is due to his special interest in Tajik poetry, his creative purpose, and his contacts. It is concluded that by referring to the poem in the "Hussein's Commentary", the basic purpose of the poem is to clarify the following: The best of the material is to present a poem that is a kind of reinterpretation of the material. avzehi or Muslim concept, strengthening matrah§uda opinion, opinions close to the meaning and look through the underlying meaning.

Овардани шеър дар хилоли каломи мансур дар таърихи насрнависии форсй собикаи кадима дошта, ин равиш дар нависандагии асримиёнагй ва то худуде дар насри бадеии муосир маъмул мебошад. Баъзе нависандагон, ки дар бораи фанни нависандагй рисолаю кутуб ва дастурхои нигорандагй таълиф кардаанд, оид ба чигунагии овардани каломи манзум дар сухани мансур назархои омузанда хам баён кардаанд. Барои мисол, тавзехи зерини Мухаммад ибни Абдулхолики Майханй дар китоби "Дастури дабирй" перомуни шинохтани мавкеи овардани шеър дар наср чолиб ба назар мерасад: "Ашъори тару обдору пурхикмат ба кор дорад, валекин на бар вачхе, ки сухан гарон шавад, балки чое, ки сахт лоик бувад ва бар тарифе, ки сабук ояд ва агар як байтро мачол наёбад, бар мисрое иктисор кунад, ки хиффат мар суханро дар боистатар аз шеъру ороиш"(10, 36).

Фарогирии каломи манзум, махсусан, ашъори дорои мазомини баланди ахлокию ирфонй дар китобхои тафсир ходисаи маъмули адабй мебошад. Бинобар ин, Хусайн Воизи Кошифй хам дар китобхои тафсири худ, аз чумла дар "Тафсири Хусайнй", ба монанди аксари муфассирони кабл аз худ, бо максади равшантар баён намудани матлаб ва тавзехи комилтари андеша аз ашъори дилнишин суд чустааст.

Агар ба таърихи зикри шеър дар каломи муфассирон диктат кунем, маълум мегардад, ки нахустин кушиши аз шеър мадад чустан дар фахми мафохими куръонй, чунонки Саййидмухаммади Алавимукаддам овардааст, аз хазрати Алй (к) шуруъ шудааст. Мувофики таъйиди ин донишманд, "бисёре аз сахоба ва бисёре аз тобеин барои дарки чизхои мушкил ба у (хазрати Алй (к) - С. А.) ручуъ мекарданд. У низ барои фахми бисёре аз мафохими куръонй ба шеъри чохилй хам мурочиа мекард, то дар фахми калимоти куръонй аз шеър кумак бигирад: "Инна-ш-шеъра девон-ул-араби"" (1,14).

Овардани шеъри форсй дар китобхои тафсири ба забони арабй таълифшуда хам ходисаи маълум аст. Масалан, Исмоил Хаккии Бурсавй (вафот: 1716) дар таълифи тафсири "Рух-ул-баён", ки он "мачмуае аз маорифи исломист", аз ашъори Аттор, Саъдй, Амир Хусрави ДехлавйДофиз, Ч,омй, Соиб, Камолиддин Исмоили Исфахонй барои истишход истифода кардааст. Махсусан, чун Бурсавй "ба шеъри форсй унсу улфати зиёде дошт, лизо, дар тафсири арабии худ ба таври мутавассит дар хар сахифа чахор байт шеър ва бештар аз Мавлавй дар заминаи оёти Калому-л-Лохи мачид овардааст" (1, 24). Шояд таваччухи зиёди ин муфассир ба каломи манзум аз он чо маншаъ гирифтааст, ки тафсири вай ба равиши ирфонй навишта шудааст.

Таваччухи муфассиронро ба шеър, аз чумла дар овардани шеъри форсй ва мавкеи истифода дар тафсири оятхои куръонй, дар доираи чанд сабаб метавон хулоса кард:

1. Унс ва улфати зиёди баъзе аз муфассирон ба шеъру шоирй;

2. Табъи шоирй доштан ва ба шеъргуй машгул будани баъзе азтафсирнигорон;

3. Муфассирон аксар ба шеърхои шоирони мутасаввифу ориф дар заминахои ахлокй ва ирфонй истинод карда, бинобар ин, бештар аз шеърхои орифона суд чустаанд. Аз ин чихат муфассирони пайрави ин равиш ба суханони худ латофати махсус ва перояи ирфонй додаанд.

4. Аз нигохи мухтаво тафсирнигорон ба шеър зимни тафсири оятхои марбут ба такво, эхсон, таваккул, афв, игмоз, нахй аз такаббур ва дигар ахлоки нописандида истинод кардаанд.

Хусайн Воизи Кошифй, дар китоби "Ч,авохир-ут-тафсир" (9) дар баробари шеъри форсй ашъори арабиро хам овардааст, аммо дар "Тафсири Хусайнй" (4; 7; 8) бештар ашъори точикиро зикр кардааст, шеърхои арабй ба нудрат дар ин асар дучор мешаванд. Чунон ки Ч,алоли Нойинй хам мушохида кардааст, Кошифй "барои баёни сухан ва равшан намудани

калом дар хилоли оёти байинот голибан ба ашъори малеху фасехи форсй ва калимоту суханони ирфонй мутавассил шуда ва ба нудрат ашъори арабй дар тафсири хеш ворид сохтааст" (5, 80).

Таваччухи камтари Кошифй ба ашъори арабй намоёнгари таваччухи махсус доштани вай ба шеъри точикй, максади эчодй ва доираи мухотабонаш хамбастагй дорад. Масалан, дар тафсирхои бузург, ба мисли "Тафсири Табарй", "Кашшоф", "Муъчам-ул-баён", "Мафотех-ул-гайб" ва амсоли инхо дар зимни тафсири оятхо муаллифон хеле зиёд ба ашъори тозй истишход намудаанд, ки гарази онхо дар ин амал "голибан барои исботи эъчози Куръон ва баёни фасохату балогати китоби осмонй" будааст (5, 81).

Аввалин бор дар сураи Бакара ва хам дар саросари тафсир шеърро далел овардани Хусайн Воизи Кошифй дар тавзехи ояти бистум мушохида мешавад, ки пас аз ишора ба тамсилу ташбех ба сурати зайл аст:

"...Хосил он ки бо умеди неъмати дусту мадхгуй будандй ва аз бими мехнати душману айбчуй ва ахволи мунофикон дар хар замоне ба хамин минвол аст. Маснавй: Ба хангоми рохат мутобеъ шаванд, Ба вацти машаццат мунозеъ шаванд. Чу давлат дарояд, хама чокаранд, Ба накбат зихар душмане бадтаранд" (7, 7).

Кошифй шеъри форсиро дар тафсири хеш ба равишхои гуногун накл кардааст, ки хар кадом максади муайянеро дар пай доранд. Дар зер ба мухимтарин равишхои истифодаи муфассир аз шеър ишора мешавад:

1. Бевосита пас аз тавзехоти худ дар зимни калима, ибора ва ё таркиботи куръонй барои таъйиди гуфтахои худ, ки ба шархи мухимтарин маънихои куръонй оид хастанд. Масалан, дар мавриди тавзехи бухл накардан ва мазаммати бахилй чунин овардааст:

Бухлу хиссат мардро расво кунад, Балки дар чохи халокаш афганад. Руйи цаннатро куцо бинад бахил, Баста бех афтода андар пойи пил. Асхиёро бо цаханнам кор нест, Цойи мумсик цуз миёни нор нест (7, 61).

2. Баъзе шеърхо дар тавзехи комилтари матлаб хамчун далел оварда шудаанд, ки як навъ бозгуи матлаби гуфташуда мебошанд. Аз чумла, байтхои зерин, ки баъд аз тавзехи мазмуни ояти 61 оварда шудаанд, аз мазмуни кисме аз хамин оят ахз шуда, ки мазмуни байт хам ба ин васила тасдик мешавад. Барои равшан шудани матлаб аввал байтро оварда, баъдан мазмуни мавриди назарро хам накл мекунем:

Хар гунох зангест бар миръоти дил, Дил шавад з-ин зангхо хору хицил. Чун зиёдат гашт дилро тираги, Нафси дунро беш гардад хираги.

Мазмуни бахши мавриди назари оят чунин аст, ки "бар он буд, ки осй шуданд дар фармони Худои таъоло ва буданд, ки аз худуд мегузаштанд ва тачовуз аз хадди фармони у мекарданд ба касрати исён. Яъне, харчанд маъсият бештар кунанд, занг бар оинаи дил бештар менишинад" (7, 19).

3. Равиши дигар бо зикри мавзуи шеър овардани абёт дар мазмуни мавриди назар мебошад, ки он хам ба мантики умумии гуфтор иртибот дошта, аз чихати таъкиди мавзуъ фарк мекунад. Масалан, дар намунаи зерин:

"Худовандй фазли бузург аст, бар хар кй хост, уро нубувват додаву дар сифати фазл ба азамат ашъорест бар он ки, фард:

Фазли у фазлест афзун аз адад,

Лутфиу лутфест берун аз шумор" (5, 32).

4. Равиши дигар бо зикри сарчашма овардани ашъор мебошад. Масалан, чунин услубро дар мавриди тавзехи мафхуми куръонии "сибгату-л-Лох" мушохида кардан мумкин аст: "Сибгату-л-Лох рутбаи вилоят ва дарачаи мухаббат аст. Хар киро ба ранги дусте бароварданд, аз хама оламаш бар сар оварданд. Ва назди мухаккикон сибгату-л-Лох ранги берангист ва то касе аз рангомезй пок нашавад, ранги сибгату-л-Лох нагирад. Хулосаи расоили дарвешону нуковаи ибороту ишороти эшон баёни маънии ин сибгат аст. Ва ба

ха;и;ати он аз ин рубой, ки сохиби "Лавоех"... ба ;алами карам бар алвохи афхоми мустафидон мусаббат фармуда, пай метавон бурд: Пас беранг аст ёри дилхох, эй дил, Цонеъ нашави ба ранг ногох, эй дил, Асли хама рангхо аз он берангист, Ман ахсану сибгатам-мина-л-Лох, эй дил"(7, 41).

5. Бо зикри исми шоир овардани шеър, ки барои та;вияти андешаи матрахшуда истифода шудааст. Аввалин мавриде, ки ба ин равиш дучор мешавем, рубоии фарзанди муаллиф Фахриддин Алии Сафй аст, ки дар маънии ;иёси зикри забон бо зикри дилу чон оварда шудааст: "Дар ин боб фарзанди азиз Сафиюддин Алиро рубоиест. Рубой:

Цуз ёди туам аз дили ношод бирафт, Дар сина хавои гулу шамшод бирафт. Мустагрици зикри ту чунонам, ки дигар Дар зикри туам гайри ту аз ёд бирафт" (5, 46).

Мавриди дуюм овардани ду байт шеъри маснавй аз Саноии Fазнавй аст, ки бар асоси хамин равиш зикр шуда, дар тавзехи маънии "тирагии имсок, ки сифати хок аст", мебошад: "Хдким Саной (рр) ба хамин маънй ишорате фармуд. Маснавй: Чор мургест чор табъи бадан, Цумларо бахри дин бизан гардан. Пас ба имону ацлу ишцу далел Зинда кун хар чахорро чу Халил" (7, 90).

Тавзехи муфассали хадиси чахор мурге, ки дар абёти боло омадааст, дар мабхаси истишход ба ;асаси машхури анбиё ва хикоёт хохад омад.

Хрлати дигар аз руйи номи асар шинохтани муаллифи шеър аст, ки дар матни зерин аз Абдуррахмони Ч,омй будани шеър аз зикри номи маснавии "Сабхат-ул-аброр" маълум мешавад: "Ё айюхаллазина оману - эй гурухи гаравидагон; ло тубтилу - ботил макунед ва табох масозед; сада;отикум билманни - музди сада;ахои худ ба миннат ниходан бар дарвеш, чи мол аз он хак;и дарвеш аст ва тавонгар чуз хаммоли он беш нест ва миннат сохиби молрост, на хаммолро. Ва хазрати ха;ои;панохй ишорате бад-ин маънй дар "Сабхат-ул-аброр" мефармояд. Маснавй: Бори фацр ар фикани аз як тан, Бори миннат манехаш бар гардан. Чун атобахш Худо омаду бас, Бех, ки доно нанихад миннати кас. Дар карам хилагаре беш наи, Чудро рахгузаре беш наи.

Пас, мутасадди; бояд, ки ба шукронаи он, ки мазхари асари хайр во;еъ шуда, миннатдоранда бошад, на миннатниханда"(7, 92).

6. Равиши дигари суд чустан аз маонии матрах дар шеърхо, барои тавзехи як матлаб истифода аз шеърхои гуногун дар як мавзеъ мебошад. Масалан, ду байт аз маснавй, як байт шеър ва як байт ;итъа дар матни зерин паси хам оварда шудаанд, ки хар кадом бори таъкиди маъноиро бар душ доранд:

"Фашарибу мищу - пас биёшомиданд аз он чуй зиёда аз гурфа; илло цалилан мищум - магар андаке аз эшон, ки сесаду сездах тан буданд ва ба як каф об ихтисор карданд, хам аз он гурфа сероб шуданд ва хам митхарахои эшон аз ба;ияи оби гурфа пур шуда ва он, ки зиёда аз гурфа биёшомиданд, лабхои эшон сиёх шуд ва ташнагй ба мартабае галаба кард, ки харчанд бештар хурданд, ташнатар шуданд ва бар канори чуй мондаю бо лашкари душман муло;от накарданд. Суламй (р.а) фармуд, ки ахли маърифат дар зимни ин ;исса (манзур ;иссаи Толуту Ч,олут аст - С. А) масале аз барои дунёву дин фахм карданд, бар ин вачх ки ;авми Толут соликонанд, ки мутаваччехи му;оталаи лашкари Ч,олути нафсу хавое шуда. Ва он чуйи об молу матои дунёст, хар кй бо он биёромаду ба зиёда аз он чи зарурати маош аст, майл намояд, ба иллати истис;ои хирс гирифтор шуда, харчанд бештар ба даст орад, рагбаташ ба чамъи он афзун гашта, итминон наёбад.

Маснавй:

Косаи чашми харисон пур нашуд, То садаф цонеъ нашуд, пурдур(р) нашуд. Гар бирези бахрро дар кузае, Чанд гунцад цисмати якрузае.

Ва чунин кас зери лаби нахри дунё монда, аз давлати газо бо лашкари хаво махруму бебахра аст. Ва хар кй аз чуйи дунё ба гурфа шуд, яъне ба микдори аз хуриш, ки аз он чора нест, хурсанд гашт, Хак субхонаху ва таъоло уро ба курби худ муайяд гардонида, аз руйи маънй мустагнй созад. Байт: Цаноат тавонгар кунад мардро, Хабар кун хариси цахонгардро.

Китъа:

Эй цаноат, тавонгарам гардон, Ки варои ту хец неъмат нест. Кунци сабр ихтиёри Луцмон аст, Хар киро сабр нест, хикмат нест" (7, 84).

Чунон ки аз мухтавои тавзехи нуктаи асосии куръонии мавриди назар бармеояд, муфассири огох аз андешаи Суламй бо максади тавзехи муфассали матлаб истифода карда, дар замина мавзуъро аз нигохи ирфонй матрах ва бо зикри ашъор муфассалтару возехтар ифода кардааст.

7. Тарики дигари овардани абёт ин тавзехи зарурй дар охири шеърхо аст, ки хам тавзехи маънии оят ва хам байт мебошад. Ин равишро дар мисоли зерин нишон додан мумкин аст: "...агар дарвеш набошад, тавонгар мазхари сифати чуду карам натавонад шуд: Эй тавонгар, ба хацорат манигар суи гадо, Ки гадоии вай оинаи зардории туст.

Хак субхонаху дар ин оят (манзур ояти 264 сураи Бакара аст - А. С.) чихати такмили садакаи муъминон мефармояд, ки нафакаи худро ба миннату озор ботил масозед" (7, 92).

Хамин тавр, ба сурати куллй маълум мешавад, ки равиши зикри ашъор дар "Тафсири Хусайнй", аз чумла дар байтхои баргирифта аз колабхои шеърие, ки аз нигохи басомад кобили диккатанд, дорои равишхои гуногун буда, гарази аслии муфассир аз овардани ашъор бачунин нукот такя мекунад: таъйиди моддахои лугавй ва ё масъалахои тавзеху тафсиршуда, ки ба шархи мухимтарин маънихои куръонй оиданд, бо максади тавзехи комилтари матлаб хамчун далел овардани ашъор, ки як навъ бозгуи матлаби ироашуда аст, бо зикри мавзуи шеър овардани абёте, ки аз назари маънй ба мантики умумии гуфтор иртибот дошта, ба навъе барои мавзуъро бори дигар равшантар таъкид кардан зикр шудаанд, чихати тавзехи ин ё он мафхуми куръонй, таквияти андешаи матрахшуда, интиколи андешаи наздик ба маънии мавриди назар ва аз тарики таъкиди маъно.

Барои муайян кардани басомади ашъор дар таркиби бахши мавриди назарамон аз "Тафсири Хусайнй" дар зер кулли шеърхоро аз руйи навъи шеърй ва теъдоди абёт пайдархам менависем:

1. Маснавй: 2 (7, 7), 3 (7, 9), 2 (7, 19), 7(7, 45), 3 (7, 61), 2 (7, 63), 2 (7, 67), 2 (7, 75), 2 (7, 84), 2 (5, 86), 2 (7, 90), 2 (5, 90), 2 (7, 91), 3 (7, 92), 2 (7, 93), 2 (5, 102). Цамъ: 40 байт.

2. Байт: 2 (7, 14), 2 (7, 23), 1 (5, 37), 1 (7, 38), 1 (7, 39), 1 (7, 57), 3 (7, 58), 1 (7, 62), 1 (7, 70), 1 (7, 83), 1 (7, 84), 1 (7, 84), 1 (7, 87), 1 (7, 87), 1 (7, 92), 1 (7, 92), 2 (шеъри арабй) (7, 94), 1 (7, 94), 3 (7, 95). Цамъ: 23 байт.

3. Рубой: (7, 27, 41, 46, 81). Цамъ: 4 рубой, 12 байт.

4. Фард: (7, 32, 65). Чамъ: 2 байт.

5. Цитъа: 2 (7, 77), 2 (7, 84). Цамъ: 4 байт.

Тавзехоти зеринро барои равшантар дарк кардани басомади дар боло овардаамон зарур мешуморем: 1. Тартиби мазкури анвои шеърй ба тартиби зикрашон дар сураи мавриди назар танзим шудааст; 2. Шуморахои пеш аз нишонаи ирчоъ ба теъдоди абёт далолат мекунанд; 3. Агар шуморахои хамгун ва ё ракамхои гуногун бо ирчоъ ба сахифахои якхела омада бошанд, чунин маъно дорад, ки теъдоди мазкури абёт дар як сахифа чудо-чудо, барои тавзех ва ё таъкиди маънои зарурй дар матлабхои гуногуни дар хамон сахифа дарчшуда истифода шудаанд; 4. Аз шумори умумии байтхои дар боло овардаамон танхо як рубой (аз Фахриддин Алии Сафй), ду байт шеъри маснавй (аз Хаким Саной) ва се байти дигар аз маснавй (аз Абдуррахмони Ч,омй) бо зикри муаллиф оварда шудаанд; 5. Танхо ду байти арабй истифода шудааст, ки аз ашъори мансуб ба хазрати Алй (р) накл шудааст; 6. Ба масъалаи таъйини гуяндаи шеърхо таваччухи махсус сурат нагирифтааст, вале аз руйи мухтавои баъзе аз онхо ба тарики такрибй шоиронро маълум кардан мумкин аст; 7. Кисмати мухиме аз шеърхо ба калами худи муаллифи "Тафсири Хусайнй" мутаалликанд.

Яке аз мухтассоти коргохи эчодии Хусайн Воиз дар киёс ба тафсирнигорон ба забони арабй дар он зохир мегардад, ки вай дар зикри ашъор бештар ба сарчашмахои адабию ирфонй такя мекунад. Баръакси ин равиш "ашъореро, ки муфассирини тафосири бузурги арабй дар китобхои хеш ёд кардаанд, аглаб хамон ашъорест, ки дар фархангхои тозй шохид оварда шуда ва бештари муфассирин дар зикру эроди ин ашъор мубтакир нестанд" (5, 81).

Дигар ин, ки Кошифй дар тафсирхои худ шеърхоеро овардааст, ки онхоро дар китобхои тафсири пеш аз у пайдо карда наметавонем. Шеърхои овардаи вай, ба назари мо, аксар порчахое хастанд, ки онхоро у дар хифз дошта ва дар кори воизии хеш истифода мекардааст. Чунки истифода аз шеър, суханони хикматомез ва панду насихат аз чумлаи заруроти шугаи воизй махсуб мешуданд.

Нуктаи дигар ин, ки пеш аз Хусайн Воизи Кошифй каси дигаре ба равиши интихобкардаи вай, яъне суд чустан аз ашъори форсию суханони орифона, ба форсй тафсир нанавишта буд. Дар "Равзат-ул-чинон"-и Абулфатхи Розй, ки ;абл аз "Тафсири Хусайнй" навишта шудааст, ашъори форсй ба чашм мерасад, аммо дар он тафсир шеър чандон зиёд набуда, басомади назаррас надорад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Алавй, Му;аддам Сайидмухаммад. Кошифй ва тафсири Куръон//Фаслномаи тахассусии адабиёти форсии Донишгохи озоди исломии Машхад. С.9-35.

2. Fаффорова, У. Арзишхои адабии "Тафсири Хусайнй" / У. Fаффорова // Паёми Донишгохи омузгорй : нашрияи Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айнй. -2014. - № 6 (6l). - С. 282-286.

3. Замахшарй, Мухаммад ибни Умар ибни Мухаммад. Тафсири Кошиф. Мутарчим ва баргардонанда Масъуди Ансорй.-Техрон:^о;нус,1389 -274с.

4. Кошифй, Хусайн Воиз. Тафсири Хусайнй / Хусайн Воизи Кошифй : нусхаи хаттии № 726, махфуз дар Ганчинаи нусахи хаттии китобхонаи ба номи Абдуррахмони Ч,омии Маркази фархангии ба номи профессор Шарифчон Хусейнзодаи факултети филологияи Донишгохи миллии Точикистон. - 343 с.

5. Кошифй, Камолуддин Хусайн. Мавохиби Алийя ё Тафсири Хусайнй. Бо тасхех ва му;аддимаву хошиянигории Сайид Мухаммадризо Ч,алоли Нойинй.-Техрон,1371-501с-ч.1.

6. Кошифй, Камолиддин Хусайн. Ч,авохир-ут-тафсир-ат-тухфат-ул-амир. Нусхаи мутаалли; ба китобхонаи Мачлиси Шурои миллии Ч,умхурии исломии Эрон.

7. Куръони Мачид. Мутарчам мача "Тафсири Хусайнй'.тарчума аз хазрати шох Валиуллох Мухаддиси Дехлавй, тафсир аз хазрати Мулло Хусайн ал-Войиз ал-Кошифй.-Карочй-Лохур: Точ. Компони Лимитед, 1373.-1394с.

8. Куръони карим хамрох бо тарчума, тавзехот вожанома.Мутарчим бахоуддини Хуррамшохй. Чопи савум.-Техрон,1376.-902с.

9. Майханй, Мухаммад ибни Абдулхоли;. Дастури дабирй. Ба тасхехи Сайид Алй Ризоии Бехободй.-Язд: Бехобод, 1375.-704с.

10. Нойинй, Сайид Мухаммад Ризо Ч,алол. Даромади тафсири "Мавохиби алийя"//Кошифй Камолуддин Хусайн. Мавохиби Алийя ё Тафсири Хусайнй. Бо тасхех ва му;аддимаву хошиянигории Сайид Мухаммадризо Ч,алоли Нойинй.-Техрон, 1371.-С.7-113.

REFERENCES:

1. Alawi, Maddam Sayyid Muhammad. Quran Reference and Translation // Qualification Form of Persian Literary University Mashhad Islamic University. P. 9-35.

2. Gafforova, U. Literary Values of the "Hussein Review" / U. Gafforova // Message from the Pedagogical University: the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. -Monday, 2014. - #. 6 (61). - P. 282-286.

3. Zamshariya, Muhammad ibn Umar ibn Muhammad. Review of Koshif. Translator and Reporter Massey Ansari. — Tehran: Kakunus, 1389-274р.

4. Koshifi, Hussein Preacher. Hussain / Hussein Publisher: A copy number 726, in the Manuscript copy library of the Abdurahmoni Jomi Cultural Center named after Professor Sharifjon Huseynzoda, Department of Philology, Tajik National University. - 343p.

5. Koshifi, Kamoluddin Husain. The position of Aliyah or the Hussain Commentary. With Adjustment and Preface and Preface to Said Mohammedzo Jalali Neuin. — Tehran, 1371-501c.

6. Koshifi, Kamoliddin Husain. Jawahir-ut-tafsir-at-Tufat-ul-Amir. Copy of the Library of the National Assembly of the Islamic Republic of Iran.

7. The Holy Quran. Translated by Hussain Hussain. Limited Liability Company, 1373.-1394s.

8. The Holy Quran with translation and commentary Vocabulary. Third Edition. — Tehran, 1376. - 902c.

9. Mayhani, Muhammad ibn Abdul-Halik. Guidance Guide. Adjustment to Sayyid Ali's consent.-Yazd: Bahabad, 1375.-704р.

10.Noyini, Sayyid Muhammad Reza Jalal. Proceeds of the commentary of "Ali Alibi" // Kosifi Kamoluddin Husain. The position of Aliyah or the Hussain Commentary. With an Amendment and Preface to Sayyid Mohammediza Jalal Nawini. - Tehran, 1371. - P. 7-113