CC BY
12
Рустамов Шавкат Рапимович,-
мудири Шуъбаи илми ДД^БСТ, н.и.ф., дотсент
УСУЛШОИ САБТИ АСНОД ДАР ФАР&АНГ&ОИ АСРИМИЁНАГИИ
ЛОМЕЪИ ШЕЪР1
Бо пайдоиш ва таснифи зумрае аз фараангаои тафсир'' дар охири асри XVI ва ибтидои асри XVII мисли «Ма.маъулфурс»-и Сурурии Кошош, «Фараанги Лааонгир1»-и Мир Ламолиддин Хусайн Инлуи Шероз'1, «Фараанги Сомон1»-и малаулулмуаллиф, «Ломеъуллугот»-и Ниёзии Хилоз', «Дурри дар'1»-и Алии Шарвош, «Бураони котеъ»-и Муааммад Хусайн Халафи Табрез'1, «Бааруллугот», «Ган.нома»-и Ал'1 ибни Тайфури Бистом'1, «Фараанги Рашид'1»-и Шайх Абулгафури Таттав'1 ва боз чандин нусхааои фараангномааои муътабари тафсирии форс'1 мактаби фараангнигории йинд майлони сифатан нави рушдро сипар'1 намуд ва дар таърихи инкишофи анъаноти роили лугатнавис' бо фарогирии густурдаи вожаву аснод ва усулаои мухталифи тафсиру накд луготи ин давра бар луготи мутакаддимин ру.аон пайдо кард.
Мусаллам аст, ки фараангаои мустанад аз нигоаи матншинос'' ва накду баррасии ашъори суханварони пешина ва аам дар вокушоди паалуаои мухталифи маънои вожаао нисбат ба фараангаои гайримустанад имтиёзи бештаре дошта, чун сарчашмаи муътамад дар гираакушоии укдааои роили осори суханварон хизмати арзанда ба сомон мерасонанд.
йануз муааккики шааир В. А. Капранов ба масъалаи накду баррасии мутуни фараангаои давраи аввал тавал.уа намуда, зарурати таалили киёсии онаоро бо фараангаои ломеи асри XVII ишора намудааст (6, 26).
Лои баасу тардид нест, ки фараангаои ин аад бо зумрае аз хусусиёти интикодиашон имтиёз доранд. Оиди ин масъала аз расоили мухталифи тадкикотии соааи лексикография монанди «Фараанги Рашид'1'» аамчун асари лексикограф'1'»-и йамид Ааадов ва «Фараанги Лааонгир!» аамчун сарчашмаи лексикографияи толику форс» -таълифи й. Рауфов, тадкикоти В. Капранов, С. И. Баевский, мукаддимаи дебочаи «Фараанги Низом» ва гайраао метавон ошно шуд. Лекин аз байни ин лугавиён, ки зикрашон дар боло гузашт, ду нафар - яке - Рашидаддини Таттав'1 ва дигаре йусайни Инлу бо ибтикороти хосае, ки дар усули таълиф намудаанд, кобили таваллуаи хоса мебошанд.
Яке аз хусусиятаои бар.астаи ин ду фараанг -«Фараанги Рашид'1» ва «Фараанги Лааонгир'1» он аст, ки муаллифон пайваста бар мабнои луготи мокаблашон ва истиноди рои., ки аксаран мукаррар дар луготи пешин меомад, маъниаоро бар маааки иёр санлида, бештар мустакиман ихро.и маъонии нав намуда, аз давовину осор шавоаиди тоза бозлуст намудаанд. Ин амал бешак яке аз сабабаои иштиаор ёфтани ин ду лугат байни муштариёни шеъру адаби форс1 гардидааст ва бесабаб нест, ки Саид
Мушаммадалии Доиюлислом «Фаршанги Рашидт-ро хулосаи «Фаршанги Лашонгир!» номидааст.
Мусаннифи «Фаршанги Рашид!» бар «Фаршанги Лашонгир!» он кадар назари тези интикод' дорад, ки назираш дар луготи дигар нест. Дар бархе маон'1, ки йусайни Инлу аз истинодаш хорил намудааст, бо назари тааммул ва тардид нигаристани Рашид'' гуё ба назари аввал мугризона менамояд. йатто ба лузъитарин ифодашои муаллифи «Фаршанги Лашонгир!» нуктагир'1 дорад, ки мегуяд:
«Огил: - ба гушаи чашм нигаристан аз руи хашм. йаккок мегуяд:
Нармак уро яке салом задам, Кард з'1 ман ба ним чашмогил. Ва «Сомон''» (зоширан нусхаи «Фаршанги Сомош»-ро Рашид'1 дар назар дорад) гуяд: - гушаи чашм ва ин шеър чунин хонда:
Нармак уро салом кардам д'1, Кард суям нигаш ба чашмогил. ...ва сашеш шамин маънист ва байт низ чунин аст, на чунон ки Лашонгир' (сошиби «Фаршанги Лашонгир!»- Ш.Р.) гумон бурда».
Аз хусусиёти дигаре, ки дар ин ду лугат бахусус «Фаршанги Рашид'1» возештар ба назар мерасад, ин усули сабти аснод дар киёсу мукобила, ё худ тавзеши интикодии маънишои шаршшаванда ба шисоб меравад. Дар ин маврид равиши интикодиро дар «Фаршанги Рашид!» метавон ба ду гуруш лудо намуд.
• Аввал равиши накд бар мабнои нусхашои мухталифи ин ё он давовину осор.
• Дигар накд ба такозои мантик ва маънишои санад.
Табиист, ки ин ду пашлуи як равиш боиси афзоиши эътимодбахшии нусха гардида, муаллифи фаршанг тавонистааст, то сараро аз саким лудо намояд, чунонч'' дар ин мисол дидан мумкин аст:
«Малох - ба фатш лазираест аз лазоири Зирабод, ки ба малоха машшур аст. Саъд' гуяд:
Зи толи маликзодае дар Малох, Магар санге афтод дар санглох». Баъдан Рашид'' меорад: «Ва дар аксар нусахи «Бустон» - Мунох - ба замми «мим» ва ба лои «лом» «нун» дида шуда, ба маънии «лои хобонидани шутур». Лекин маънии аввал муносибтар аст».
ё Лои дигар Рашид'' дар фаршангаш овардааст:
«Бафч: - ба фатш ва лими форс'' - оби дашон, ки шангоми сухан гуфтан берун афтад. Фахр'' гуяд:
Сабук мерафту об аз дида мерехт, Чунонки аз дашон вакти сухан бафч. Ва баъзе гуфтаанд, касе ки об аз дашон мерезад ва ин мисраи Фахр'' чунин хонда: «Чунон к - об аз дашон вакти сухан бафч».
Баъд Рашид'' меорад: «ва ин асаш аст аз лишати ривояти шеъри Фахр'' ва муаллифи «Нафисулфунун» низ ба шамин маъш оварда».
Намуна меорем аз «Фарaанги Рашид'1» барои равиши дувум, яъне накд бар мабнои мантик:
«Соруна - дарахти ангур бувад. Шоир гуяд:
Сиришк аз мила aамчy дур рехта, Чу хуша зи соруна овехта».
Пас аз ташреaи маънии мазку рва зикри санад меафзояд: «Зоaиран ки дар байт чунин бошад: «Чу хуша зи созу бтевехта» ва «созу» ба маънии лифи хурмо».
йарчанд, ки ин ло бар вазну мантик зоaиран ихлоле нарасидааст, лекин ин байти машayр, ки aанyз дар «Лугати фурс» истинод шудааст ва минбаъд лугавтени дигар онро мукаррар мазбут медоранд, ба ин карина, яъне ба шакле, ки Рашид! дуруст мешуморад, лое сабт наëфтааст. Ин далели он буда метавонад, ки мусаннифи «Фарaанги Рашидх"» бар мабнои мантик, ба тасaеaи байт икдом варзидааст ва ин равиш дар матншиноа арзише чандон надорад. Ё лои дигар дар «Фарaанги Рашидх»:
«Кияк - ба маънои гурба низ омада. Амиди Лумаю гуяд:
Фарки саaобаи набï кай расадат к-аз аблаaï, Курсифат талаб куш нармии кокум аз кияк». Баъдан Рашидï зоaиран аз шакли дурусти ин байт ва мувофикати маънии вожаи шарaшаванда бо байт шак мебарад ва кайд менамояд: «аммо дар ин байт «катак» ба фатaи «коф»-у «то» - ба маънии гусфанди кyтоaдастy по низ метавон хонд».
Ин гуна равиш ë худ усули истинодро метавон дар мавриди табйину тафсири вожаaои «полопол», «гуш кардан», «танг» ва дигарон метавон дид.
Дигар аз хасоисе, ки махсусан хоси фарaангaои ин аaд, бахусус «Фарaанги Рашидх» аст, ин масъалаи мувофикат ва созгории маъниaо бо истинод аст. Мусаннифони фарaангaо дар фарогирии маълумоти мухталифи нyсхаaо маъниaоро накд намуда, маъниaои мувофик ва гайрисозгорро сареaан нишон додаанд. Дар ин маврид бояд гуфт, ки aам йусайни Инлу ва aам Рашидх дар ин лода ибтикороти беназире доранд. Масалан дар мавриди тафсири маънии «Испхул», ки мусаннифи «Фарaанги Лаaонгирï» бар Мyaаммади йиндушош ва йофизи Убаaï нуктагирх дорад. Аз лониби Рашидх бошад, ин эроди гирифтаи Инлу рад мешавад. Яъне йусайни Инлу вожаи «Испхул»-ро ба маънии «пехол» бо истинод аз Баaромï оварда мегуяд: «йиндушош ва йофизи Убаaï зоaиран ба маънии «Испхул» нарасидаанд ва онро яъне «базрикутно» навиштаанд...
Лекин тафсироти Рашидх сифатан боризтар буда, бар мабнои нусахи муътабар сурат пазируфтааст, ки мегуяд: «Аспгул - билфатa гиëaи маъруф, зеро шабеa аст ба гуши асп ва шуаро шапушкро бад-он шабеa диaанд ва онро асбгули лонвар гуянд, яъне аспгули лондор, чунон ки Баaромï гуяд:
Ба aел гош наëрам ба хона кард маком, З - он ки хона пур аз асбгули лонвар аст».
Баъдан Рашидï меафзояд: «Ва гумони соши6и «Фарaанги Лаaонгирï» хатост.. 4ï эшон дар ин байт ба маънии базрикутно нагуфтаанд, балки
киноя аз шапуш кардаанд ва ин маън'1 дар ин байт дуруст аст ва аспхул ба маънии пехол дар нусхаи дигар ба назар наёмада ва шоаиде мехоаад».
Чунин намунааоро метавон дар мавриди табйини вожааои «ауш», «Муборак мурда озод кардан», «вараки бод» ва дигарон беохир овард, ки аз нуктадонию маънисанл'1 ва фитрати балану завки бадеии мусаннифони осори лугав'1 башорат медиаанд.
йамчунин метавон аз усули дигари сабти истинод дар сутури луготи ин давра, ки низ аукми маъмул'1 гирифт, ин ин ло аарф зад. Ин истифода аз рисоилу осори наср'1, шуруа ва тафсироти Каломи шариф аст. Аз он ло, ки муааккикони ин ду фараанг яъне й. Рауфов ва й.Ааадов дар сарчашмааои истифодашуда дар таълифи ин ду фараанг ишора намудаанд, аз расоилу шуруа ёд накардаанд.
Устод В.А.Капранов навиштааст, ки «дар луготи макотиби йинд умуман бо ибтидо аз «Фараанги Лааонгир'1» усули нави фараангнигор'1 -шарау тафсири маънии умумии истинод ё ашёе, ки оиди он сухан меравад риво. ёфт» (8,157). Баъдан барои тайиди фикри хеш чанд мисол меорад ба тарики «шоир дар сифати асб гуяд» ё «Шифо'1 дар аалви Завк1 гуяд» ва гайраао.
йарчанд ин кабил амсол дар луготи йусайни Инчу ва Рашид'1 зиёданд, лекин боз дар ин лугот унсураои шараи дохил'1 низ дида мешаванд. Рашид'1 дар мавриди тафсири маънии «бум», ки замини нокишта ва гайриободон аст, якбора вожаи «покизабум»-и санадашро ташреа медиаад ва мегуяд: «ва покизабум аз лои пок ва аз хоки покиза ва дар «Фараанг» (зоаиран «Фараанги Лааонгир'1»-ро дар назар дорад) ба маънии «сиришт» ва «ху» гуфта, мустанад ба шеъри Саъд'1: «Шунидам, ки мардест покизабум» ва дар ин таамул аст».
Бояд кайд намуд, ки баръакси йусайни Инлу Рашид'1 бар тафсироташ якин ва муътакид нест, ки ло-ло ин тавр ишора дорад, яъне «валлоау аълам» ё «тааммул аст».
Мисоли дигар аз «Фараанги Рашид'1»:
«Нохуни офтоб - яъне оташ. Хокон'1 гуяд:
Чашми Суаайлу нохуна нохуни офтобу не, К - оташу канди у диаад бо наю бод ёвар'1».
Сипас Рашид'1 ба шара мепардозад: «аммо дар ин байти Хокон'1 ба маънии оташ нест, балки маън'1 он аст, ки дар чашми Суаайл нохуна меафтад, ё он ки дидани Суаайл нохунаро дафъ кунад ва дар нохуни офтоб, ки иборат аз хутути шуоист най мефтад, ё он ки най дар он нохун афтодан муаол аст, вакте ки оташу канди но'1, яъне сурх'1 ва ширинии лаби у бо най навохтан ва бод дар он дамидан машгул шавад ва низ нохуни шоаид ва нохуни чанг1».
йамчунон Рашид'1 дар табйину тафсири вожааову матолиб аз шараномаао истифода ё ишора ба онао намудааст, ки низ аз усули лолиби истиноди ин лугот маасуб мешаванд. Хоса, ки ин равиш дар лугатномааои давраи аввал роил нест. Чунонч'1 дар тафсири вожаи «Лублубу»- ба маънии
«аарза» аз Мавлав'1 санаде меорад ва мегуяд: «лекин аакикати ин байт аз «Лавоаируласрор»-и Шайхи Озар'1 маълyм шавад».
йамчунин Рашид'1 аз шараи мазкyр дар бобати шараи вожаи «нолyрмак» меорад: «Шайхи Озар! гyфта, ки нолурмаю маъбади Фалотyнy БyKротиëн, аазор ааким бyданд, ки дар ааволии дайри Мухрон маскан доштанд ва аз он ло ба лойи дигар мерафтанд».
Аммо йусайни Инлу ба луз маъниаои «дар буткада нишастан ва номи мардест аз зуаоди тарсоëн» дигар ишорае ба рисолааои шараï намеорад. Истиноди Рашидï аз шуруа мааз ба хотири нигоадошти асолати маънист. Бар хилофи дигар фараангао ва ë «Лааонгирï», ки маънии вожаи «Дабир»-ро ба луз «нависанда» ва «котиб» бар дигар тобишао тарлеа надодаанд, мусаннифи «Фараанги Рашцщ» менависад:
«Дабир ва дувир - бизам нависандаи нома ва дар асл «дубир» ва «дувир» буда ва «бир»-у «вир» ба маънии аофиза аст, яъне он ки аофизаи назму наср дорад ва дар баъзе шуруаи Aнварï гуфта, ки «дувир дар асл ду вир буда, яъне соаиби ду идрок бояд, яке барои ламъ кардани маъш дар дил ва дигар барои ламъи ауруф ба калам, ба хилофи дигарон ки як идрокашон басандааст».
Рашидï бо истифода аз маводи шараао то андозае бар кори интикодиаш дар бозлусти асолати тафсир такони тоза ва муътамаддии хос бахшидааст, ки бешубаа арзиши таснифоташро болобарï менамояд. Чун дар тафсири маънии вожаи «Пири пунба» меорад: - «яъне касе, ки багоят пир шуда бошад, чунонки асло муи сиëа надошта бошад. Камол гуяд:
Дар хонагоаи боf на содир на ворид аст, То пири пунба гашт аарифи гарон ба раф. Ва дар шараи Aнварï гуфта: «Сурате муаиб, ки дар боf насб кунанд барои рамонидани мургон ва аамин байти шоаид оварда ва ин маъш ба байт муносибтар аст».
Истинод бар шавоаиди шеърï анъаноте роил буд барои лyfавиëни то асри XVII. Ин усули истинод дар фараангаои ин мараила маафуз дошта шуд. Агар лyfатномааои пешин ба инобати сирф фора ва fайриарабï будани вожааояшон аз расоилу тафсирао маншаъ нагиранд, мусаннофони асри XVII кушидаанд, ки бо истифода аз онао домани тафсиру табйини маъниаоро васеътар, муътамадтар ва билохира мустакимтар созанд. Агар нахустин маротиба истифода аз истиноди тафсири Куръон дар аамин давра рост меояд гуем, хато нахоаем кард. Чyнончï йусайни Инлу дар «Фараанги Лааонгирï» меорад:
«йазина - ду маъш дорад, аввал харл бувад. йаким Саноï дар лавоби китобати толире, ки гумони дyздï ба шогирди ааким бурда, маркум сохта, ки «дарахти аиммате, ки андалеби он руауламин аст, ошëнаи fyробyлбайн масоз ва хазина давлате, ки аазинаи хоаиши руаулкудс аст, бар кулбаи кулоби дин Kиëс макун».
Дар давоми тафсири маъш менависад: «Ва ааëнан ба маънии хазина низ ояд. Чунонки Мавлоно йусайн Воиз дар зайли тафсири ояи каримаи
«Валлазина якнизуназзашаба» аз амолии Имом Зашириддини Валвол' накл карда, ки «агар дигарон шазинаи мол кунанд, ту хазинаи аъмол кун ва агар дигарон кунузи аърози фония луянд, ту румузи асрори бокия луй».
Пас аз тафашшус бо «Фаршанги мавзуии Куръони карим»-таълифи устод Хуррамшош'' маълум мегардад, ки тафсири йусайн Воиз бар ояи 34 -и сураи Тавба аст.
Усули истифода аз расоили шарш'', тафосир ва истиноди порчашои наср'' бахусус дар «Фаршанги Рашид!» ба ду рош сурат гирифтааст:
• накл'
• шалл'
Дар мавриди истиноди накл'' хеле шавошид шастанд, ки аксарашон чун сарчашмаи фаршанг дар тадкикоти й. Ашадов, ки пиромуни арзиши лексикографии ин фаршанг анлом ёфтаанд, матраш нагардидааст. Масалан:
« Болидан - ба маънии нашву намо кардан ва афзудан. Сано'' гуяд: То ки биншаст хола дар болиш, Болиш омад зи ноз дар болиш .
Баъд Рашид' менависад: «Ва низ болон талаи лонварон ва аз ин лост «гурги болондида» ва авом ба галат борондида гуянд... ва дигарон борон ба маънии дигар фашмидаанд ва ба маънии дашлез низ гуфтаанд, муродифи болона. йаким Сано'' дар китобе, ки ба садри алам навишта чунин оварда: «Кивомуддин, ки тахту тол дар болои арш манзари кадри уст, ба болонаи асфалассофилин ч'' кор дорад?».
Ин гуна наклшоро сошиби «Фаршанги Рашид!» аз «Макомоти йамид'», «Табакот» -и Абдуллоши Ансор'', «Эълози хусрав''» ва гайрашо фаровон овардааст.
Усули накли шаллии порчашои мансурро дар «Фаршанги Рашид!» зимни тафсири маънии вожаи «ронайн» чунин ба мушошида гирифтан мумкин аст:
«Ронайн - шалворе, ки сипошиён вакти савор' пушанд зери муза ва Низомии Арузии Самарканд'' дар «Чашор макола» гуяд: Чун Рудак'' касидае, ки дар ситоиши Бухоро ва ташриси Нуши Сомон' бар сари Бухоро гуфта буд, бихонд, малик аз нишот муза бе ронайн дарпушид ва савор шуд».
Аммо дар «Чашор макола» вазъи сабт дигаргун аст ва низ сухан он чо дар бораи сайри йарии Наср ибни Ашмад меравад. Аз ин валш забти Рашид'' сашеш нест.
Дигар аз хусусияти «Фаршанги Рашид''» ин нигоши интикодии муаллифи он ба интисобу истинод аст. Ин равиш бо чанд вижагишояш дар вокушоди укдашои марбут ба матншиносии лугот кобили пайравист. Чун зимни тафсири маънишои вожаи «нах» алайши дигар сарчашмашо, ки истиноде аз Нахшаб' меоранд, Рашид' чунин менависад: «Нах - ресмон ва абрешиму гайра ва номи дев аст. Нахшаб'' гуяд:
Нах номи дев бошаду шаб тирагиву гам».
Баъдан менависад: «ва зоширан ин шеъри Нахшаб'' нест, шеъри дигар аст дар шалви ашли Нахшаб. Чунонки мисраи аввал далолат мекунад, гуяд: Аз Нахшаб' мадор тамаъ дар лашон карам».
Маълум аст, ки лугавиён дар тафсир ва истинодашон аз сарчашмааои мухталифу луготи муътамад фаровон истифода намудаанд. Ва дар забти интисоб ё ба кавле атрибутсия ба онао ишора менамоянд. Дар зер намунае меоварем, ки дар он Рашид'1 байти маъмули устод Рудакиро, ки мансубияташ ба устод лои тардид нест, ба суханвари дигар мансуб медонад. Масалан:
«Унбура - ба замми алифу бо, шутури муйрехта. Фахри Каввос мегуяд: Бар канори луй бин'1 растаи бодому себ, Рост пиндор'', катори уштуронанд унбура.
Байти дигари ин шеъри устод, ки дар «Сиаоаулфурс» зери вожаи «дастара» сабт шудааст, дар китоби «Адабиёти давраи Сомониён дар фараангаои форс''» мушикофона ба риштаи таакик омадааст. Дар «Фараанги ашъори Рудах!» -таълифи Амон Нуров «обра» ба маънои шакли кутоашудаи оброа ва гузаргоаи обу селоб ба ин истиноди Рудак'1' сабт шудааст:
Бар канори луй бинам растаи бодому сарв, Рост пиндорам катори уштурони обра.
Аслан ин байт ва каринааои дигари навишти он дар нусхааои фараангао ба номи Фаррух'', Гаввос, ё Фахри Каввос низ мастур аст. Ба аамин тарика бархе абёти машаури устод Рудам дар «Фараанги Рашид''» ба номи йиндушоа ва Муизз'' низ забт шудаанд, ки мавриди пажуаиши алоаидаанд.
Хулоса «Фараанги Рашид''» ва «Фараанги Лааонгир!'», ки бо хусусиятаои хоси интикодиашон имтиёз доранд, маводи фаровону заминаи мусоид барои накду баррасии мутуни луготи дигар фароаам оварда метавонанд. Анвои мухтасоти мазбур ин ду фараангро дар арсаи таърихи лугатнигор' ба аайси фараангаои муътабар ва ном' бар мабнои кавии арзишаои илмиву адаб'' муарриф'' менамояд.
Вожашои калидТ: тафсири маънии вожаао, фараанги тафсирии асримиёнап, навовариаои муаллиф, калимоти бисёрмаъно, иктибос, адабиёти форсу толик
Ключевые слова: комментировать смысл слова, средневековой толковый словарь, новаторство автора, многзначные слова, цитаты, таджикско-персидской литературы. Key words: commenting the meaning of the word, midieval defining dictionary, authors innovation, polysemantic words, quotations, Tajik Persian literature.
Адабиёт:
1. Ааадов ft. «Фараанги Рашид''»- аамчун асари лексикограф''. -Душанбе: Дониш, 1981.-119 с.
2. Абдулманнони Насриддин. Шаранавис'' дар таърихи адаби форс-толик. Дар ду кисм. -Хуланд, 2000-2001. кисмаои 1-2.
3. Атахонова А. Сравнительное и тематическое изучение лексики фархангов (на материале «Фархангнома» Хусайна Вафои). Автореф.дисс.канд.филол.наук. -Душанбе, 1974.- 24 с.
4. Баевский С.И. Ранняя персидская лексикография XI- XV вв. -М.: Наука, 1989.-166 с.
5. Баевский С.И. Способы подтвердительного цитирования в ранних персидских словарях // Письменные памятники Востока. -М.:Наука, 1973. - с. 107.
6. Капранов В.А. «Лугат-и фурс» Асади Туси и его место в истории таджикской «фарси» лексикографии. -Душанбе, 1964. - 212с.
7. Капранов В.А. О некоторых особенностях персидско-таджикской лексикографии в Индии XVI- XIX вв. //Иранская филология. -Душанбе, 1970. Хилди 2,- С. 60-70.
8. Капранов В.А. Таджикско-персидская лексикография в Индии XVI - XIX вв. - Душанбе: Дониш, 1987.-223 с.
9. Рауфов ft. «Фараанги Лааонгир'1»- аамчун сарчашмаи лексикографияи толику форс. -Душанбе, 1973. - 190с.
10. Саидов С. Адабиёти давраи Сомониён дар фараангаои форс'1. -Хуланд, 1999.-230 с.
11. Сангинов А. Словарь «Бахори Аджам» и его лексикографическая характеристика. Автореф. дисс... канд. филол. наук. -Душанбе, 1973. -32с.
12. Фараангаои форс'1. Таълифи дуктур Муааммад Дабирсиёк'1. -Теарон, 1368. - 820 с.
13. Фараанги «Шарафномаи Маняр'1». Нусхаи хатп таати № 418 аз ганхинаи дастхатаои нодири ИШ АИ Лумаурии Толикистон.-252 варак.
14. Фараанги Лааонгир'1. Таълифи Мир Ламолиддин йусайн ибни Фахриддин йасан Инлуи Шероз'1. Виростаи дуктур Рааими Афиф'1. -Машаад: Интишороти Донишгоаи «Фирдавс'1»-и Машаад, 1351.Лилдаои 1-3.
15. Фараанги Рашид'1. Абдуррашид ибни Абдулгафур ал-йусайш ал-Мадаш ат-Татав'1. Ба эатимоми дуктур Муааммад Аббос'1. Дар ду лилд. -Теарон, 1337.Лилдаои 1-2.
16. Фараангномаи «Зафонгуё ва лааонпуё»- фараанги фурс «Панлбахш'1». Таълифи Бадриддини Иброаим. Ба кушиши йабибуллоаи Толиб'1. -Теарон: Интишороти «Позина», 1381.-524с.
Рустамов Шавкат Рахимович,-
кандидат филологических наук, доцент, завотделом науки ТГУПБП
Способы иллюстрирования в средневековых толковых словарях
В статье анализируются способы комментирования смысла слов в средневековых толковых словарях на примере персидских толковых словарей XVII века: «Фарханги Рашиди» («Словарь Рашида») и «Фарханги Чахонгири» («Словарь Джахонгира»). Автор на основе конкретных примеров и анализа иллюстративного материала выявляет новаторство авторов словарей, которые впервые дали подробное толкование значений многозначных слов, подкрепляя своё толкование цитатами из произведений классиков таджикско-персидской литературы.
Rustamov Sh.R.
The ways of illustrating in medievel defining dictionaries
The given article analyses the ways of commenting the meanings of the words in medievel defining dictionaries(glossaries) on the examples of Persian defining dictionaries of XVII centuries: ("Фарханги Рашиди") ("Rashid's Dictionary") and ("Фарханги Чахонгири ") ("Jahongir 's Dictionary").
On the basis of concrete examples and analyses of illustrated materials the author exposes the innovation of the author's dictionaries, which gave detail the detailed definition of the meanings of polysemantic words for the first time, confirming his definition with quotations from the works of the classics of Tajik-Persian literature.
Пулодова Наима Юсуповна,-
доцент, завкафедрой английского языка Пулатова Замира Джамолиддиновна,-
ст. преподаватель кафедры английского языка
ГЛАГОЛЬНЫЕ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ В АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ
Статья посвящена анализу глагольных фразеологических единиц в английском, русском и таджикском языках. В сопоставительном аспекте проблема фразеологических единиц была исследована выдающимся таджикским лингвистом, доктором филологических наук, профессором Маджидовым Х., а также Азимовой М.Н., Юсуповой М., Атоевой М.М. и другими учёными.
Фразеология - часть лингвистики, которая изучает функционально и семантически неделимые сочетания с точки зрения их происхождения, структуры, семантики, стиля использования. Фразеологические единицы могут являться основой для новых образований - других сочетаний и слов. Фразеологические единицы выражают особенный характер языка, отражают историю народа, самобытность культуры и образа жизни.
Согласно определению, данному профессором А. В. Куниным, компоненты фразеологических единиц называются лексемами. Некоторые лексемы - это потенциальные слова, лексемы с ослабленным лексическим значением и ослабленной синтаксической функцией, которые можно
