CC BY
38
Рустамов Шавкат Ратимович,-
мудири Шуъбаи илми ДД^БСТ, н.и.ф., дотсент
УСУЛШОИ САБТИ АСНОД ДАР ФАР&АНГ&ОИ АСРИМИЁНАГИИ
ЛОМЕЪИ ШЕЪРТ
Бо пайдоиш ва таснифи зумрае аз фаршангшои тафсир! дар охири асри XVI ва ибтидои асри XVII мисли «Малмаъулфурс»-и Сурурии Кошон!, «Фаршанги Лашонгир!»-и Мир Ламолиддин Хусайн Инлуи Шероз!, «Фаршанги Сомон!»-и малшулулмуаллиф, «Ломеъуллугот»-и Ниёзии Хилоз!, «Дурри дар!»-и Алии Шарвон!, «Буршони котеъ»-и Мушаммад Хусайн Халафи Табрез!, «Башруллугот», «Ганлнома»-и Ал! ибни Тайфури Бистом!, «Фаршанги Рашид!»-и Шайх Абулгафури Таттав! ва боз чандин нусхашои фаршангномашои муътабари тафсирии форс! мактаби фаршангнигории йинд майлони сифатан нави рушдро сипар! намуд ва дар таърихи инкишофи анъаноти роили лугатнавис! бо фарогирии густурдаи вожаву аснод ва усулшои мухталифи тафсиру накд луготи ин давра бар луготи мутакаддимин рулшон пайдо кард.
Мусаллам аст, ки фаршангшои мустанад аз нигоши матншинос! ва накду баррасии ашъори суханварони пешина ва шам дар вокушоди пашлушои мухталифи маънои вожашо нисбат ба фаршангшои гайримустанад имтиёзи бештаре дошта, чун сарчашмаи муътамад дар гирашкушоии укдашои роили осори суханварон хизмати арзанда ба сомон мерасонанд.
йануз мушаккики шашир В. А. Капранов ба масъалаи накду баррасии мутуни фаршангшои давраи аввал таваллуш намуда, зарурати ташлили киёсии оншоро бо фаршангшои ломеи асри XVII ишора намудааст (6, 26).
Лои башсу тардид нест, ки фаршангшои ин ашд бо зумрае аз хусусиёти интикодиашон имтиёз доранд. Оиди ин масъала аз расоили мухталифи тадкикотии сошаи лексикография монанди «Фаршанги Рашид!» шамчун асари лексикограф!»-и йамид Ашадов ва «Фаршанги Лашонгир!» шамчун сарчашмаи лексикографияи толику форс» -таълифи й. Рауфов, тадкикоти В. Капранов, С. И. Баевский, мукаддимаи дебочаи «Фаршанги Низом» ва гайрашо метавон ошно шуд. Лекин аз байни ин лугавиён, ки зикрашон дар боло гузашт, ду нафар - яке - Рашидаддини Таттав! ва дигаре йусайни Инлу бо ибтикороти хосае, ки дар усули таълиф намудаанд, кобили таваллуши хоса мебошанд.
Яке аз хусусиятшои барластаи ин ду фаршанг -«Фаршанги Рашид!» ва «Фаршанги Лашонгир!» он аст, ки муаллифон пайваста бар мабнои луготи мокаблашон ва истиноди роил, ки аксаран мукаррар дар луготи пешин меомад, маънишоро бар машаки иёр санлида, бештар мустакиман ихроли маъонии нав намуда, аз давовину осор шавошиди тоза бозлуст намудаанд. Ин амал бешак яке аз сабабшои иштишор ёфтани ин ду лугат байни муштариёни шеъру адаби форс! гардидааст ва бесабаб нест, ки Саид
Мушаммадалии Доиюлислом «Фаршанги Рашид!»-ро хулосаи «Фаршанги Лашонгир!» номидааст.
Мусаннифи «Фаршанги Рашид!» бар «Фаршанги Лашонгир!» он кадар назари тези интикод! дорад, ки назираш дар луготи дигар нест. Дар бархе маон!, ки йусайни Инлу аз истинодаш хорил намудааст, бо назари тааммул ва тардид нигаристани Рашид! гуё ба назари аввал мугризона менамояд. йатто ба лузъитарин ифодашои муаллифи «Фаршанги Лашонгир!» нуктагир! дорад, ки мегуяд:
«Огил: - ба гушаи чашм нигаристан аз руи хашм. йаккок мегуяд:
Нармак уро яке салом задам,
Кард з! ман ба ним чашмогил.
Ва «Сомон!» (зоширан нусхаи «Фаршанги Сомон!»-ро Рашид! дар назар дорад) гуяд: - гушаи чашм ва ин шеър чунин хонда:
Нармак уро салом кардам д!,
Кард суям нигаш ба чашмогил.
...ва сашеш шамин маънист ва байт низ чунин аст, на чунон ки Лашонгир! (сошиби «Фаршанги Лашонгир!»- Ш.Р.) гумон бурда».
Аз хусусиёти дигаре, ки дар ин ду лугат бахусус «Фаршанги Рашид!» возештар ба назар мерасад, ин усули сабти аснод дар киёсу мукобила, ё худ тавзеши интикодии маънишои шаршшаванда ба шисоб меравад. Дар ин маврид равиши интикодиро дар «Фаршанги Рашид!» метавон ба ду гуруш лудо намуд.
• Аввал равиши накд бар мабнои нусхашои мухталифи ин ё он давовину осор.
• Дигар накд ба такозои мантик ва маънишои санад.
Табиист, ки ин ду пашлуи як равиш боиси афзоиши эътимодбахшии нусха гардида, муаллифи фаршанг тавонистааст, то сараро аз саким лудо намояд, чунонч! дар ин мисол дидан мумкин аст:
«Малох - ба фатш лазираест аз лазоири Зирабод, ки ба малоха машшур аст. Саъд! гуяд:
Зи толи маликзодае дар Малох,
Магар санге афтод дар санглох».
Баъдан Рашид! меорад: «Ва дар аксар нусахи «Бустон» - Мунох - ба замми «мим» ва ба лои «лом» «нун» дида шуда, ба маънии «лои хобонидани шутур». Лекин маънии аввал муносибтар аст».
ё Лои дигар Рашид! дар фаршангаш овардааст:
«Бафч: - ба фатш ва лими форс! - оби дашон, ки шангоми сухан гуфтан берун афтад. Фахр! гуяд:
Сабук мерафту об аз дида мерехт,
Чунонки аз дашон вакти сухан бафч.
Ва баъзе гуфтаанд, касе ки об аз дашон мерезад ва ин мисраи Фахр! чунин хонда: «Чунон к - об аз дашон вакти сухан бафч».
Баъд Рашид! меорад: «ва ин асаш аст аз лишати ривояти шеъри Фахр! ва муаллифи «Нафисулфунун» низ ба шамин маън! оварда».
Намуна меорем аз «Фаршанги Рашид!» барои равиши дувум, яъне накд бар мабнои мантик:
«Соруна - дарахти ангур бувад. Шоир гÿяд:
Сиришк аз мила шамчу дур рехта,
Чу хÿша зи соруна овехта».
Пас аз ташреши маънии мазку рва зикри санад меафзояд: «Зоширан ки дар байт чунин бошад: «Чу хÿша зи созу бтевехта» ва «созу» ба маънии лифи хурмо».
йарчанд, ки ин ло бар вазну мантик зоширан ихлоле нарасидааст, лекин ин байти машшур, ки шанÿз дар «Лyfати фурс» истинод шудааст ва минбаъд лyfавиëни дигар онро мукаррар мазбут медоранд, ба ин карина, яъне ба шакле, ки Рашид! дуруст мешуморад, лое сабт наëфтааст. Ин далели он буда метавонад, ки мусаннифи «Фаршанги Рашид!» бар мабнои мантик, ба тасшеши байт икдом варзидааст ва ин равиш дар матншинос! арзише чандон надорад. Ё лои дигар дар «Фаршанги Рашид’х»:
«Кияк - ба маънои гурба низ омада. Aмиди Лумак! гÿяд:
Фарки сашобаи наб! кай расадат к-аз аблаш!,
Кÿрсифат талаб кун! нармии кокум аз кияк». Баъдан Рашид! зоширан аз шакли дурусти ин байт ва мувофикати маънии вожаи шаршшаванда бо байт шак мебарад ва кайд менамояд: «аммо дар ин байт «катак» ба фатши «коф»-у «то» - ба маънии ^сфанди кÿтошдастy по низ метавон хонд».
Ин гуна равиш ë худ усули истинодро метавон дар мавриди табйину тафсири вожашои «полопол», «гÿш кардан», «танг» ва дигарон метавон дид.
Дигар аз хасоисе, ки махсусан хоси фаршангшои ин ашд, бахусус «Фаршанги Рашид!» аст, ин масъалаи мувофикат ва созгории маънишо бо истинод аст. Мусаннифони фаршангшо дар фарогирии маълумоти мухталифи нусхашо маънишоро накд намуда, маънишои мувофик ва fайрисозгорро сарешан нишон додаанд. Дар ин маврид бояд гуфт, ки шам йусайни Инлÿ ва шам Рашид! дар ин лода ибтикороти беназире доранд. Масалан дар мавриди тафсири маънии «Испхÿл», ки мусаннифи «Фаршанги Дашонгир!» бар Мушаммади йиндушош ва йофизи Убаш! нуктагир! дорад. Aз лониби Рашид! бошад, ин эроди гирифтаи Ик^ рад мешавад. Яъне йусайни Инлÿ вожаи «:Испхул»-ро ба маънии «пехол» бо истинод аз Башром! оварда мегÿяд: «йиндушош ва йофизи Убаш! зоширан ба маънии «Испхÿл» нарасидаанд ва онро яъне «базрикутно» навиштаанд...
Лекин тафсироти Рашид! сифатан боризтар буда, бар мабнои нусахи мÿътабар сурат пазируфтааст, ки мегÿяд: «Aспfÿл - билфатш гтеши маъруф, зеро шабеш аст ба ^ши асп ва шуаро шапушкро бад-он шабеш дишанд ва онро асбfÿли лонвар гÿянд, яъне аспfÿли лондор, чунон ки Башром! ^яд:
Ба шел гош наëрам ба хона кард маком,
З - он ки хона пур аз асбfÿли лонвар аст».
Баъдан Рашид! меафзояд: «Ва гумони сошиби «Фаршанги Дашонгир!» хатост.... ч! эшон дар ин байт ба маънии базрикутно нагуфтаанд, балки
киноя аз шапуш кардаанд ва ин маън! дар ин байт дуруст аст ва аспхул ба маънии пехол дар нусхаи дигар ба назар наёмада ва шошиде мехошад».
Чунин намунашоро метавон дар мавриди табйини вожашои «шуш», «Муборак мурда озод кардан», «вараки бод» ва дигарон беохир овард, ки аз нуктадонию маънисанл! ва фитрати балану завки бадеии мусаннифони осори лугав! башорат медишанд.
йамчунин метавон аз усули дигари сабти истинод дар сутури луготи ин давра, ки низ шукми маъмул! гирифт, ин ин ло шарф зад. Ин истифода аз рисоилу осори наср!, шуруш ва тафсироти Каломи шариф аст. Аз он ло, ки мушаккикони ин ду фаршанг яъне й. Рауфов ва й.Ашадов дар сарчашмашои истифодашуда дар таълифи ин ду фаршанг ишора намудаанд, аз расоилу шуруш ёд накардаанд.
Устод В.А.Капранов навиштааст, ки «дар луготи макотиби йинд умуман бо ибтидо аз «Фаршанги Лашонгир!» усули нави фаршангнигор! -шаршу тафсири маънии умумии истинод ё ашёе, ки оиди он сухан меравад ривол ёфт» (8,157). Баъдан барои тайиди фикри хеш чанд мисол меорад ба тарики «шоир дар сифати асб гуяд» ё «Шифо! дар шалви Завк! гуяд» ва гайрашо.
йарчанд ин кабил амсол дар луготи йусайни Инчу ва Рашид! зиёданд, лекин боз дар ин лугот унсуршои шарши дохил! низ дида мешаванд. Рашид! дар мавриди тафсири маънии «бум», ки замини нокишта ва гайриободон аст, якбора вожаи «покизабум»-и санадашро ташреш медишад ва мегуяд: «ва покизабум аз лои пок ва аз хоки покиза ва дар «Фаршанг» (зоширан «Фаршанги Лашонгир!»-ро дар назар дорад) ба маънии «сиришт» ва «ху» гуфта, мустанад ба шеъри Саъд!: «Шунидам, ки мардест покизабум» ва дар ин таамул аст».
Бояд кайд намуд, ки баръакси йусайни Инлу Рашид! бар тафсироташ якин ва муътакид нест, ки ло-ло ин тавр ишора дорад, яъне «валлошу аълам» ё «тааммул аст».
Мисоли дигар аз «Фаршанги Рашид!»:
«Нохуни офтоб - яъне оташ. Хокон! гуяд:
Чашми Сушайлу нохуна нохуни офтобу не,
К - оташу канди у дишад бо наю бод ёвар!».
Сипас Рашид! ба шарш мепардозад: «аммо дар ин байти Хокон! ба маънии оташ нест, балки маън! он аст, ки дар чашми Сушайл нохуна меафтад, ё он ки дидани Сушайл нохунаро дафъ кунад ва дар нохуни офтоб, ки иборат аз хутути шуоист най мефтад, ё он ки най дар он нохун афтодан мушол аст, вакте ки оташу канди но!, яъне сурх! ва ширинии лаби у бо най навохтан ва бод дар он дамидан машгул шавад ва низ нохуни шошид ва нохуни чанг!».
йамчунон Рашид! дар табйину тафсири вожашову матолиб аз шаршномашо истифода ё ишора ба оншо намудааст, ки низ аз усули лолиби истиноди ин лугот машсуб мешаванд. Хоса, ки ин равиш дар лугатномашои давраи аввал роил нест. Чунонч! дар тафсири вожаи «Лублубу»- ба маънии
«аарза» аз Мавлав! санаде меорад ва ме^яд: «лекин аакикати ин байт аз «:Давоаируласрор»-и Шайхи Озар! маълум шавад».
йамчунин Рашид! аз шараи мазкур дар бобати шараи вожаи «:нолурмак» меорад: «Шайхи Озар'1 гуфта, ки нолурмак! маъбади Фалотуну Букротиён, аазор ааким буданд, ки дар ааволии дайри Мухрон маскан доштанд ва аз он ло ба лойи дигар мерафтанд».
Аммо йусайни Инлÿ ба луз маъниаои «дар буткада нишастан ва номи мардест аз зуаоди тарсоён» дигар ишорае ба рисолааои шара! намеорад. Истиноди Рашид! аз шурÿа мааз ба хотири нигоадошти асолати маънист. Бар хилофи дигар фараангао ва ё «:Дааонгир!», ки маънии вожаи «Дабир»-ро ба луз «нависанда» ва «котиб» бар дигар тобишао тарлеа надодаанд, мусаннифи «Фараанги Рашид!» менависад:
«Дабир ва дувир - бизам нависандаи нома ва дар асл «дубир» ва «дувир» буда ва «бир»-у «вир» ба маънии аофиза аст, яъне он ки аофизаи назму наср дорад ва дар баъзе шуруаи Анвар! гуфта, ки «дувир дар асл ду вир буда, яъне соаиби ду идрок бояд, яке барои ламъ кардани маън! дар дил ва дигар барои ламъи ауруф ба калам, ба хилофи дигарон ки як идрокашон басандааст».
Рашид! бо истифода аз маводи шараао то андозае бар кори интикодиаш дар бозлусти асолати тафсир такони тоза ва мÿътамаддии хос бахшидааст, ки бешубаа арзиши таснифоташро болобар! менамояд. Чун дар тафсири маънии вожаи «Пири пунба» меорад: - «яъне касе, ки багоят пир шуда бошад, чунонки асло мÿи сиёа надошта бошад. Камол гуяд:
Дар хонагоаи бог на содир на ворид аст,
То пири пунба гашт аарифи гарон ба раф.
Ва дар шараи Анвар! гуфта: «Сурате муаиб, ки дар бог насб кунанд барои рамонидани мургон ва аамин байти шоаид оварда ва ин маън! ба байт муносибтар аст».
Истинод бар шавоаиди шеър! анъаноте роил буд барои лугавиёни то асри XVII. Ин усули истинод дар фараангаои ин мараила маафуз дошта шуд. Агар лугатномааои пешин ба инобати сирф форс! ва гайриараб! будани вожааояшон аз расоилу тафсирао маншаъ нагиранд, мусаннофони асри XVII ^шидаанд, ки бо истифода аз онао домани тафсиру табйини маъниаоро васеътар, мÿътамадтар ва билохира мустакимтар созанд. Агар нахустин маротиба истифода аз истиноди тафсири Куръон дар аамин давра рост меояд ^ем, хато нахоаем кард. Чунонч! йусайни Ик^ дар «Фараанги Дааонгир!» меорад:
«йазина - ду маън! дорад, аввал харл бувад. йаким Сано! дар лавоби китобати толире, ки гумони дузд! ба шогирди ааким бурда, маркум сохта, ки «дарахти аиммате, ки андалеби он рÿауламин аст, ошёнаи гуробулбайн масоз ва хазина давлате, ки аазинаи хоаиши рÿаулкудс аст, бар кулбаи кулоби дин киёс макун».
Дар давоми тафсири маън! менависад: «Ва ааёнан ба маънии хазина низ ояд. Чунонки Мавлоно йусайн Воиз дар зайли тафсири ояи каримаи
«Валлазина якнизуназзашаба» аз амолии Имом Зашириддини Валвол! накл карда, ки «агар дигарон шазинаи мол кунанд, ту хазинаи аъмол кун ва агар дигарон кунузи аърози фония лÿянд, ту румузи асрори бокия лÿй».
Пас аз тафашшус бо «Фаршанги мавзÿии Куръони карим»-таълифи устод Хуррамшош! маълум мегардад, ки тафсири ftyсайн Воиз бар ояи 34 -и сураи Тавба аст.
Усули истифода аз расоили шарш!, тафосир ва истиноди порчашои наср! бахусус дар «Фаршанги Рашид!» ба ду рош сурат гирифтааст:
• накл!
• шалл!
Дар мавриди истиноди накл! хеле шавошид шастанд, ки аксарашон чун сарчашмаи фаршанг дар тадкикоти ft. Aшадов, ки пиромуни арзиши лексикографии ин фаршанг анлом ëфтаанд, матраш нагардидааст. Масалан:
« Болидан - ба маънии нашву намо кардан ва афзудан. Сано! ^яд:
То ки биншаст хола дар болиш,
Болиш омад зи ноз дар болиш .
Баъд Рашид! менависад: «Ва низ болон талаи лонварон ва аз ин лост «гурги болондида» ва авом ба fалат борондида ^янд... ва дигарон борон ба маънии дигар фашмидаанд ва ба маънии дашлез низ гуфтаанд, муродифи болона. ftаким Сано! дар китобе, ки ба садри алам навишта чунин оварда: «Кивомуддин, ки тахту тол дар болои арш манзари кадри ÿCT, ба болонаи асфалассофилин ч! кор дорад?».
Ин гуна наклшоро сошиби «Фаршанги Рашид!» аз «Макомоти ftамидï», «Табакот» -и Aбдyллоши Aнсорï, «Эълози хусрав!» ва fайрашо фаровон овардааст.
Усули накли шаллии порчашои мансурро дар «Фаршанги Рашид!» зимни тафсири маънии вожаи «ронайн» чунин ба мушошида гирифтан мумкин аст: «Ронайн - шалворе, ки сипоштен вакти савор! пÿшанд зери мÿза ва Низомии Aрÿзии Самарканд! дар «Чашор макола» гÿяд: Чун Рÿдакï касидае, ки дар ситоиши Бухоро ва ташриси Нÿши Сомон! бар сари Бухоро гуфта буд, бихонд, малик аз нишот мÿза бе ронайн дарпÿшид ва савор шуд».
Aммо дар «Чашор макола» вазъи сабт дигаргун аст ва низ сухан он чо дар бораи сайри ftарии Наср ибни Aшмад меравад. Aз ин валш забти Рашид! сашеш нест.
Дигар аз хусусияти «Фаршанги Рашид!» ин нигоши интикодии муаллифи он ба интисобу истинод аст. Ин равиш бо чанд вижагишояш дар вокушоди укдашои марбут ба матншиносии лyfот кобили пайравист. Чун зимни тафсири маънишои вожаи «нах» алайши дигар сарчашмашо, ки истиноде аз Нахшаб! меоранд, Рашид! чунин менависад: «Нах - ресмон ва абрешиму fайра ва номи дев аст. Нахшаб! ^яд:
Нах номи дев бошаду шаб тирагиву fам».
Баъдан менависад: «ва зоширан ин шеъри Нахшаб! нест, шеъри дигар аст дар шалви ашли Нахшаб. Чунонки мисраи аввал далолат мекунад, ^яд: Aз Нахшаб! мадор тамаъ дар лашон карам».
Маълум аст, ки лyfавиëн дар тафсир ва истинодашон аз сарчашмашои мухталифу луготи мÿътамад фаровон истифода намудаанд. Ва дар забти интисоб ë ба кавле атрибутсия ба оншо ишора менамоянд. Дар зер намунае меоварем, ки дар он Рашид! байти маъмули устод Рÿдакиро, ки мансубияташ ба устод лои тардид нест, ба суханвари дигар мансуб медонад. Масалан:
«Унбура - ба замми алифу бо, шутури мÿйрехта. Фахри Каввос ме^яд: Бар канори лÿй бин! растаи бодому себ,
Рост пиндор!, катори уштуронанд унбура.
Байти дигари ин шеъри устод, ки дар «Сишошулфурс» зери вожаи «дастара» сабт шудааст, дар китоби «Aдабиëти давраи Сомонтен дар фаршангшои форс!» мÿшикофона ба риштаи ташкик омадааст. Дар «Фаршанги ашъори Рÿдакï» -таълифи Aмон Нуров «обра» ба маънои шакли ^тошшудаи оброш ва гузаргоши обу селоб ба ин истиноди Рудак! сабт шудааст:
Бар канори лÿй бинам растаи бодому сарв,
Рост пиндорам катори уштурони обра.
Aслан ин байт ва каринашои дигари навишти он дар нусхашои фаршангшо ба номи Фаррух!, Гаввос, ë Фахри Каввос низ мастур аст. Ба шамин тарика бархе абëти машшури устод Рÿдакï дар «Фаршанги Рашид!» ба номи ftиндyшош ва Муизз! низ забт шудаанд, ки мавриди пажÿшиши алошидаанд.
Хулоса «Фаршанги Рашид!» ва «Фаршанги Дашонгир!», ки бо хусусиятшои хоси интикодиашон имтиëз доранд, маводи фаровону заминаи мусоид барои накду баррасии мутуни лyfоти дигар фарошам оварда метавонанд. Aнвои мухтасоти мазбур ин ду фаршангро дар арсаи таърихи лyfатнигорï ба шайси фаршангшои мÿътабар ва ном! бар мабнои кавии арзишшои илмиву адаб! муарриф! менамояд.
Божаїьои калидї: тафсири маънии вожашо, фаршанги тафсирии асримданагї, навоваришои муаллиф, калимоти бисëрмаъно, иктибос, адабиëти форсу толик
Ключевые слова: комментировать смысл слова, средневековой толковый словарь, новаторство автора, многзначные слова, цитаты, таджикско-персидской литературы.
Key words: commenting the meaning of the word, midieval defining dictionary, authors innovation, polysemantic words, quotations, Tajik Persian literature.
Адабиёт:
1. Aшадов ft. «Фаршанги Рашид!»- шамчун асари лексикограф!. -Душанбе: Дониш, 1981.-119 с.
2. Aбдyлманнони Насриддин. Шаршнавис! дар таърихи адаби форс-толик. Дар ду кисм. -Хуланд, 2000-2001. кисмшои 1-2.
3. Aтахонова A. Сравнительное и тематическое изучение лексики фархангов
(на материале «Фархангнома» Хусайна Вафои).
Aвтореф.дисс.канд.филол.наyк. -Душанбе, 1974.- 24 с.
4. Баевский С.И. Ранняя персидская лексикография XI- XV вв. -М.: Наука, 19S9.-166 с.
5. Баевский С.И. Способы подтвердительного цитирования в ранних персидских словарях // Письменные памятники Востока. -М.:Наука, 1973. - с. 107.
6. Капранов ВА. «Лугат-и фурс» Aсади Туси и его место в истории таджикской «фарси» лексикографии. -Душанбе, 1964. - 212с.
I. Капранов ВА. О некоторых особенностях персидско-таджикской лексикографии в Индии XVI- XIX вв. //Иранская филология. -Душанбе, 1910. Xилди 2,- С. 60-10.
S. Капранов ВА. Таджикско-персидская лексикография в Индии XVI - XIX вв. - Душанбе: Дониш, 1987.-223 с.
9. Рауфов ft. «Фаршанги Дашонгир!»- шамчун сарчашмаи лексикографияи толику форс. -Душанбе, 1973. - 190с.
10. Саидов С. Aдабиëти давраи Сомонтен дар фаршангшои форс!. -Хуланд, 1999.-230 с.
II. Сангинов A. Словарь «Бахори Aджам» и его лексикографическая характеристика. Aвтореф. дисс... канд. филол. наук. -Душанбе, 1973. -32с.
12. Фаршангшои форс!. Таълифи дуктур Мушаммад Дабирстек!. -Тешрон, 136S. - 820 с.
13. Фаршанги «Шарафномаи Маняр!». Нусхаи хатп ташти № 418 аз ганхинаи дастхатшои нодири ИТТТ AM Думшурии Толикистон.-252 варак.
14. Фаршанги Дашонгир!. Таълифи Мир Дамолиддин ftyсайн ибни
Фахриддин ftасан Ин^и Шероз!. Виростаи дуктур Рашими Aфифï. -Машшад: Интишороти Донишгоши «Фирдавс!»-и Машшад,
1351.Дилдшои 1-3.
15. Фаршанги Рашид!. Aбдyррашид ибни Aбдyлfафyр ал^усайн! ал-Мадан! ат-Татав!. Ба эштимоми дуктур Мушаммад Aббосï. Дар ду лилд. -Тешрон, 1337.Дилдшои 1-2.
16. Фаршангномаи «Зафонгÿë ва лашонпÿë»- фаршанги фурс «Панлбахш!». Таълифи Бадриддини Иброшим. Ба ^шиши ftабибyллоши Толиб!. -Тешрон: Интишороти «Позина», 1381.-524с.
Рустамов Шавкат Рахимович,-
кандидат филологических наук, доцент, завотделом науки ТГУПБП
Способы иллюстрирования в средневековых толковых словарях
В статье анализируются способы комментирования смысла слов в средневековых толковых словарях на примере персидских толковых словарей XVII века: «Фарханги Рашиди» («Словарь Рашида») и «Фарханги Чахонгири» («Словарь Джахонгира»). Автор на основе конкретных примеров и анализа иллюстративного материала выявляет новаторство авторов словарей, которые впервые дали подробное толкование значений многозначных слов, подкрепляя своё толкование цитатами из произведений классиков таджикско-персидской литературы.
Rustamov Sh.R.
The ways of illustrating in medievel defining dictionaries
The given article analyses the ways of commenting the meanings of the words in medievel defining dictionaries(glossaries) on the examples of Persian defining dictionaries of XVII centuries: (“Фарханги Рашиди”) (“Rashid’s Dictionary”) and (“Фарханги Чахонгири ”) (“Jahongir ’s Dictionary”).
On the basis of concrete examples and analyses of illustrated materials the author exposes the innovation of the author’s dictionaries, which gave detail the detailed definition of the meanings of polysemantic words for the first time, confirming his definition with quotations from the works of the classics of Tajik-Persian literature.
Пулодова Наима Юсуповна,-
доцент, завкафедрой английского языка Пулатова Замира Джамолиддиновна,-
ст. преподаватель кафедры английского языка
ГЛАГОЛЬНЫЕ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ В АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ
Статья посвящена анализу глагольных фразеологических единиц в английском, русском и таджикском языках. В сопоставительном аспекте проблема фразеологических единиц была исследована выдающимся таджикским лингвистом, доктором филологических наук, профессором Маджидовым Х., а также Азимовой М.Н., Юсуповой М., Атоевой М.М. и другими учёными.
Фразеология - часть лингвистики, которая изучает функционально и семантически неделимые сочетания с точки зрения их происхождения, структуры, семантики, стиля использования. Фразеологические единицы могут являться основой для новых образований - других сочетаний и слов. Фразеологические единицы выражают особенный характер языка, отражают историю народа, самобытность культуры и образа жизни.
Согласно определению, данному профессором А. В. Куниным, компоненты фразеологических единиц называются лексемами. Некоторые лексемы - это потенциальные слова, лексемы с ослабленным лексическим значением и ослабленной синтаксической функцией, которые можно
