CC BY
24
I
NAUKA DLA PRAKTYKI
mgr inz. Iwona Ortowskaa), prof. dr hab. inz. Marek Dziubinskia)*
'>Wydzial Inzynierii Procesowej i Ochrony Srodowiska, Politechnika Lödzka / Faculty of Process and Environmental Engineering, Lodz University of Technology
*Autor korespondencyjny / Corresponding author: ivona2005@wp.pl
Stochastyczny charakter procesu ewakuacji ludzi z budynkow
The Stochastic Nature of the Fire Evacuation of People from Buildings Стохастический характер процесса эвакуации людей из зданий
ABSTRAKT
Cel: Celem niniejszego artykulu jest przedstawienie stochastycznego, a wi§c przypadkowego, zaleznego od wielu zmiennych, charakteru procesu ewakuacji ludzi z budynkow. Proces ten zalezy od zachowania si§ i pr^dkosci przemieszczania si§ ewakuujgcych si§ ludzi.
Wprowadzenie: W artykule opisano wymagany czas bezpiecznej ewakuacji, na ktory skladajg si§: czas detekcji, czas alarmowania, czas wst^pnych reakcji uzytkownikow obiektu i czas przejscia. Ponadto korzystajgc z literatury przedmiotu, przedstawiono najcz^sciej obserwowane zachowania ludzi po ogloszeniu alarmu pozarowego, ktorymi sg: konczenie rozpocz^tych czynnosci; pakowanie i zabieranie rzeczy osobistych; szukanie czlonkow rodziny; proby gaszenia pozaru; przyglgdanie si§ temu, co si§ dzieje; wykorzystywanie panujgcego zamieszania do podejmowania prob kradziezy i wiele innych. Zachowania te wydluzajg czas ewakuacji, a tym samym negatywnie wplywajg na poziom bezpieczenstwa ludzi. Dodatkowo zebrano przedstawione w literaturze przedmiotu pr^dkosci przemieszczania si§ ludzi zalezne od: zag^szczenia uzytkownikow budynku na drogach ewakuacyjnych; sposobu ich przemieszczania si§; warunkow panujgcych w obiekcie; typu miejsca, z ktorego nalezy si§ ewakuowac; charakterystyki osob ewakuujgcych si§ (ich plci, gabarytow ciala, kondycji fizycznej) oraz geometrii drogi ewakuacyjnej. Wykonano tez eksperyment potwierdzajgcy stochastyczny charakter nie tylko zachowania si§ ludzi podczas ewakuacji, ale takze pr^dkosci, z jakg si§ oni przemieszczajg.
Wnioski: Przeglgd dost^pnej literatury przedmiotu pozwolil na stwierdzenie, ze calkowity czas oraz przebieg ewakuacji w znacznej mierze zalezg nie tylko od zachowania si§ ludzi, lecz takze - gdy w obiekcie jest zainstalowany system wczesnego wykrywania pozaru i alarmowania o nim - od pr^dkosci, z jakg si§ oni przemieszczajg. Potwierdzono, ze proces ten ma charakter stochastyczny.
Znaczenie dla praktyki: Eksperyment przeprowadzony z udzialem strazakow jednostki ratowniczo-gasniczej Komendy Powiatowej Panstwowej Strazy Pozarnej w Pabianicach (KP PSP w Pabianicach) potwierdza, ze nawet ta sama osoba w tych samych warunkach za kazdym razem porusza si§ z inng pr^dkoscig, przez co niemozliwe jest, zeby ewakuacja z obiektu byla powtarzalna. Eksperyment porownano z symulacjg komputerowg wykonang w pro-gramie Pathfinder, jednym z najpopularniejszych narz^dzi inzynierii bezpieczenstwa pozarowego. Stowa kluczowe: ewakuacja, zachowanie si§ ludzi, pr^dkosc przemieszczania si§, eksperyment Typ artykutu: oryginalny artykul naukowy
Przyjçty: 19.02.2018; Zrecenzowany: 29.06.2018; Zatwierdzony: 05.07.2018; Procentowy wklad merytoryczny: I. Orlowska - 80%; M. Dziubinski - 20%;
Identyfikatory ORCID autorow: I. Orlowska - 0000-0002-7134-0542; M. Dziubinski - 0000-0002-0208-3570;
Proszç cytowac: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 90-106, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.7;
Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRACT
Aim: The purpose of this article is to present the stochastic nature of the process of evacuating people from buildings. This process depends on the behaviour of the group of evacuees, as well as the speed of their movement.
Introduction: The article enumerates the elements involved in the estimated safe evacuation time, such as detection time, notification, the initial reactions of the people inside the building, and movement time. The most common reactions to fire alarms such as: trying to finishing the already started activities, packing and collecting personal belongings, looking for missing family members, attempts to extinguish the fire, trying to investigate the situation, theft attempts, etc., have been shown. These extends the evacuation time and results in lower safety levels for the evacuees. What is more, the article features human movement speed data which has been obtained from academic sources and which takes into consideration such circumstances as human traffic congestion on the escape routes, the types of movement, the specific conditions in the building, the type of place from which people are evacuating, the individual characteristics of the evacuees (such as gender, body weight and fitness levels) and finally the features of the escape route. An experiment has been carried out that not only showed the changing nature of human behaviour during evacuation but also proved the changeability of evacuation speeds of the same people in similar circumstances.
Conclusions: A review of the available academic sources has been used to estimate the total evacuation time and analyse the progress of evacuation, which in turn has revealed that it is not only human behaviour that matters during evacuation but also the existence of the fire alarm systems in the
building. as well as the speed of evacuation of every individual. It has been proven that the process is stochastic in nature, i.e. random, and depends on many variables.
Practical significance: the experiment that has been carried out with the help from the firefighters from the local unit in Pabianice has confirmed that even the same person, in similar circumstances, can move at very different speeds, which means that it is impossible to perform exactly the same evacuation operation twice. The experiment was compared with a computer simulation made in the Pathfinder program, one of the most popular tools for fire safety engineering.
Keywords: evacuation, human behaviour, speed of movement, experiment Type of article: original scientific article
Received: 19.02.2018; Reviewed: 29.06.2018; Accepted: 05.07.2018; Percentage contribution: I. Ortowska - 80%; M. Dziubinski - 20%;
Authors' ORCID IDs: I. Ortowska - 0000-0002-7134-0542; M. Dziubinski - 0000-0002-0208-3570; Please cite as: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 90-106, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.7; This is an open access article under the https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.
АННОТАЦИЯ
Цель: Целью этой статьи является представление стохастического и, следовательно, случайного, зависящего от многих переменных, характера процесса эвакуации людей из зданий. Этот процесс зависит от поведения и скорости движения эвакуированных. Введение: В статье описывается время, необходимое для безопасной эвакуации, которое состоит из: времени обнаружения, времени тревоги, времени первоначальных реакций пользователей объекта и времени выхода. Кроме того, на основе использованной по этому вопросу литературы, представлены наиболее часто наблюдаемые виды поведения людей после объявления пожарной тревоги, которые включают: завершение начатых действий; упаковку и вынос личных вещей; поиск членов семьи; попытки потушить огонь; наблюдение за происходящим; использование хаоса для попыток совершения кражи и так далее. Такое поведение продлевает время эвакуации и, таким образом, отрицательно влияет на уровень безопасности людей. Кроме того, скорости перемещения людей, описанные в литературе по этому предмету, были систематизированы в зависимости от: плотности пользователей здания на маршрутах эвакуации; способа их перемещения; условий на объекте; типа места, подлежащего эвакуации; характеристик эвакуированных (их пол, размеры тела, физическое состояние) и геометрии пути эвакуации. Был также проведен эксперимент, подтверждающий стохастический характер не только поведения людей во время эвакуации, но и скорости их перемещения.
Выводы: Обзор имеющейся литературы позволил установить, что общее время и ход эвакуации в значительной степени зависят не только от поведения людей, но и - если на объекте установлена система раннего обнаружения пожара и сигнализации - от скорости, с которой они перемещаются. Было подтверждено, что этот процесс является стохастическим.
Значение для практики: Эксперимент, который проводился с участием пожарной спасательной бригады районного штаба Государственной противопожарной службы в Пабяницах (РШ ГПС в Пабяницах) подтверждает, что даже один и тот же человек при тех же условиях, каждый раз движется с другой скоростью, поэтому невозможно, чтобы эвакуация с объекта была одинаковой. Эксперимент был сопоставлен с компьютерным симулятором, сделанным в программе Pathfinder, одним из самых популярных инструментов для обеспечения пожарной безопасности.
Ключевые слова: эвакуация, поведение людей, скорость движения, эксперимент Вид статьи: оригинальная научная статья
Принята: 19.02.2018; Рецензирована: 29.06.2018; Одобрена: 05.07.2018;
Процентное соотношение участия в подготовке статьи: I. Ortowska - 80%; M. Dziubinski - 20%;
Идентификаторы ORCID авторов: I. Ortowska - 0000-0002-7134-0542; M. Dziubinski - 0000-0002-0208-3570;
Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 90-106, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.7;
Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/
licenses/by-sa/4.0/).
Wprowadzenie
Wspótczesny swiat niesie wiele zagrozen. Jednym z nich jest powstanie pozaru, który stwarza realne niebezpieczenstwo dla zdrowia, zycia i mienia ludzi. W przypadku jego powstania konieczne jest przeprowadzenie ewakuacji osób z budynku ze wzgl^du na wyst^powanie w nim warunków, które mogq za-grazac ich zyciu. Biorqc pod uwag? wtasciwosci dymu, mozna stwierdzic, ze podstawowymi czynnikami negatywnie wptywajq-cymi na ludzi sq: ograniczenie widzialnosci, toksyczne produkty spalania, niedostatek tlenu, temperatura gazów powstajqcych w trakcie pozaru, ptomienie i ich oddziatywanie. Wazne jest, zeby ludziom zapewnic bezpieczne warunki podczas ewakuacji.
Introduction
The contemporary world is fraught with threats, including the potential occurrence of fires. A fire is a real danger to health, life and property. When it occurs, it is necessary to carry out an evacuation operation for people to leave the building due to the emergence of life-threatening conditions inside. Taking into consideration the effects of smoke, it can be stated that the primary factors adversely affecting people are: reduced visibility, toxic combustion products, oxygen deficiency, the temperature of gases emitted during fire, and flames and their effects. It is important to ensure safe conditions for evacuation.
Wymagany czas bezpiecznej ewakuacji
The required safe egress time
Polskie regulacje prawne okreslajq, ze z pomieszczen prze -znaczonych na pobyt ludzi powinna bye zapewniona mozliwose ich ewakuacji w bezpieczne miejsce na zewnqtrz budynku lub do sqsiedniej strefy pozarowej, bezposrednio albo drogami ko-munikacji ogolnej [1]. Warunki techniczne [1] doktadnie okreslajq parametry i wymagania dla drog ewakuacyjnych, a zapewnienie bezpiecznej ewakuacji z obiektu w przypadku powstania poza-ru jest priorytetem dziatan w zakresie ochrony przeciwpozaro-wej [2]. Z tego wzglçdu w procesie budowlanym coraz czçsciej analizowane sq:
- dostçpny czas bezpiecznej ewakuacji - DCBE (Available Safe Evacuation Time - ASET), ktory zgodnie z definicjq oznacza wyliczony czas pomiçdzy zaini-cjowaniem pozaru a momentem, w ktorym tolerowane, graniczne kryteria bytowe, np. wydzielenia pozarowe scian gwarantujqce bezpieczenstwo na drogach ewakuacyjnych, sq przekroczone w okreslonej przestrze-ni w budynku;
- wymagany czas bezpiecznej ewakuacji - WCBE (Required Safety Egress Time - RSET), czyli obliczony czas pomiçdzy zainicjowaniem pozaru a momentem, w ktorym uzytkownicy w okreslonych przestrzeniach w budynku sq w stanie osiqgnqc bezpieczne miejsce, gdy warunki krytyczne na drogach ewakuacyjnych nie zostanq jeszcze przekroczone [3-5].
W celu wyznaczenia wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji postugujemy siç nastçpujqcym rownaniem (1) [3-7]:
WCBE = Atd t + At + At„ + At„ . (1)
det a pre prze. * '
gdzie:
WCBE - wymagany czas bezpiecznej ewakuacji, s; Atdet - czas detekcji, czas od zainicjowania pozaru do jego wy-krycia przez system sygnalizacji pozarowej lub przez uzytkow-nikow budynku, s;
Afs - czas alarmowania, czas od momentu detekcji do ogto-szenia alarmu, s;
Af - czas wstçpnych reakcji uzytkownikow obiektu, ktory skta-da siç z czasu rozpoznania i reakcji, s;
Atprej - czas przejscia uzytkownikow budynku od wyjscia do bezpiecznego miejsca lub na zewnqtrz budynku, s.
Jesli WCBE jest krotszy od DCBE nalezy uznac, ze kryterium bezpiecznej ewakuacji zostato spetnione. W praktyce przy oce -nie DCBE bierze siç gtownie pod uwagç parametry zagrozenia, takie jak: zadymienie, wzrost temperatury oraz utratç parame-trow ognioodpornosci ogniowej przez elementy budowlane. Istotnq kwestiq jest ustalenie granicznych wartosci temperatury oraz parametrow dotyczqcych zadymienia.
W literaturze przedmiotu [8-10] jako graniczne parametry bezpiecznej ewakuacji okreslono wystqpienie na wysokosci mniejszej od 1,8 m lub rownej 1,8 m:
- temperatury 60°C,
- zadymienia ograniczajqcego widzialnosc krawçdzi ele-mentow budowlanych i drzwi ponizej 10 m.
Podczas obliczania czasu ewakuacji nalezy zwrocic uwagç na zachowanie siç ludzi, na czynniki warunkujqce ich pierw-
Polish legal regulations provide that rooms intended for people should provide options for evacuation to a safe place outside the building or in the neighbouring fire compartment zone, either directly or by using general transport routes [1]. The technical specifications [1] contain a detailed description of the parameters and requirements for escape routes, and ensuring safe evacuation from a building in the case of fire is the priority of firefighting actions [2]. Due to this, the construction process increasingly often includes an analysis of the following aspects:
- the Available Safe Egress Time (ASET), which is defined as the time measured between fire ignition and the mo -ment at which the tolerated limit values for vital criteria, e.g. fire partitions of walls guaranteeing safety on escape routes are exceeded in a specific area inside the building;
- the Required Safe Egress Time (RSET), which is the time measured between fire ignition and the moment at which users in specific areas of the building are able to reach a safe place, when the critical conditions have not been exceeded yet along the escape routes [3-5].
The required safe egress time is calculated using the following formula (1) [3-7]:
WCBE = At. t +At +At„ +At„ . (1)
det a pre prze. * '
where:
WCBE (RSET) - Required Safe Egress Time, s;
Aidet - detection time, time from fire ignition to detection by a fire
alarm system or by occupants, s;
Ata - alarm time, time from detection to sounding the alarm, s; Atpni- time from early responses of occupants, which consists of recognition and response time, s;
At - the time durinq which occupants move from the exit to
przej 3 ^
the safe place or outside the building, s.
If RSET is shorter than ASET, the criterion of safe evacuation should be considered fulfilled. In practice, when assessing ASET, the main parameters taken into account are those related to the present threats, such as smoke level, increased temperature and loss of fire-resistance parameters by construction elements. An important issue is to determine the threshold values of temperature and parameters connected with smoke levels.
In the literature [8-10] the threshold parameters of safe evac -uation were defined as the occurrence at the height of 1.8 m or less of:
- a temperature of 60°C,
- smoke levels reducing the visibility of construction element edges and doors to less than 10 m.
In calculating evacuation time, attention should be paid to the behaviour of people, the factors determining their first reactions, as the studies described in the available literature on the subject have shown that this time can be an important element of ASET [11, 12]. During the recognition stage (the first stage of the initial reactions of occupants), occupants usually
sze reakcje, poniewaz badania opisane w dostçpnej literaturze przedmiotu wykazaty, ze czas ten moze bye waznym elemen-tem DCBE [11-12]. W czasie trwania rozpoznania (pierwszej fazie czasu wstçpnych reakcji uzytkownikow obiektu) uzyt-kownicy budynku najczçsciej kontynuujq wczesniej rozpo-czçte czynnosci. Czas rozpoznania zalezy od typu budynku, natury uzytkownikow obiektu oraz systemu alarmowania i za-rzqdzania budynkiem. W pewnych okolicznosciach - np. gdy ludzie nie spiq, biorq udziat w probnych ewakuacjach, sq za-znajomieni z systemem alarmowym - czas rozpoznania moze wynosic tylko kilka sekund. Jednak gdy ludzie spiq, nie sq zaznajomieni z systemem alarmowym lub nie mogq uzyskae pomocy od personelu, czas ten moze wynosic nawet kilka mi -nut [13-14]. Czas rozpoznania konczy siç w momencie, w kto-rym uzytkownicy budynku uswiadamiajq sobie koniecznose reakcji na alarm pozarowy. Wtedy rozpoczyna siç czas reakcji, a wiçc czas, w ktorym ludzie reagujq, ale jeszcze nie roz-poczynajq ewakuacji. Moze on wynosic od kilku sekund do kilku minut w zaleznosci od okolicznosci, w jakich znajdujq siç uzytkownicy obiektu. W tym czasie uzytkownicy budynku przerywajq swoje normalne czynnosci i rozpoczynajq dziata-nia zalezne od rozwoju zagrozenia. Mogq to bye: zachowania badawcze obejmujqce czynnosci zmierzajqce do okreslenia zrodta zagrozenia, szukanie dzieci i innych cztonkow rodziny, wracanie siç po pozostawione rzeczy, proby kradziezy, proby gaszenia pozaru, szukanie drog wyjscia, alarmowanie innych o pozarze, wchodzenie w interakcje z osobami znajdujqcymi siç w otoczeniu, czekanie na krewnych i znajomych, zbieranie swoich rzeczy itp. [15-21].
Obecnie badania nad niepewnosciq czasu pierwszych reakcji opierajq siç gtownie na matematycznej analizie statystycz-nej, czyli cechy behawioralne ludzi sq badane dziçki pomiarowi czasu wstçpnych reakcji w celu ustalenia odpowiedniej funkcji rozktadu prawdopodobienstwa wstçpnych reakcji podczas ewakuacji [13]. Zatem na czasy te wptywa bardzo wiele zmiennych, ktore sq trudne do przewidzenia, w zwiqzku z czym doktadne okreslenie czasu trwania ewakuacji jest trudne.
continue the actions they were doing. Recognition time depends on the type of building, the nature of occupants and the building alarm and management system. In certain circumstances - for example when people are not asleep, they have taken part in evacuation drills and know the alarm system, the recognition time might last only a few seconds. However, when occupants are asleep and they do not know the alarm system or they are unable to ask the personnel for help, this might take several minutes [13-14]. The recognition time ends when the occupants become aware that they need to react to the fire alarm. Reaction time begins in which occupants react but still do not begin to evacuate. This might take from a few seconds to a few minutes depending on the circumstances of the occupants. During that time, the occupants interrupt their normal activities and take action depending on the type of threat. These could be investigative behaviour involving activities aimed at finding the source of the threat, looking for children and other family members, returning for things left behind, attempts at theft, extinguishing the fire, looking for an exit, alarming others about the fire, interacting with persons located in the vicinity, waiting for relatives and friends, gathering one's belongings, etc. [15-21].
Currently, studies on the uncertainty of the time of first re -action are mainly based on mathematical statistical analysis, i.e. the behavioural traits of people are studied by measuring the time of initial response to determine the specific function of the probability distribution of the initial reactions during evacuation [13]. This means that these times are determined by a very large number of variables, which are hard to predict, which is why it is difficult to precisely determine the evacuation time.
Ewakuacja ludzi z budynków
Ewakuacja to przemieszczanie ludzi, zwierzqt i dobytku z te -renów zagrozonych wojnq lub nawiedzonych klçskq zywiotowq, np. pozarem [22]. Zainteresowanie kwestiq ewakuacji ludzi za-czçto siç po serii spektakularnych pozarów. Przyktadowe po-zary przedstawiono w tabeli 1.
Tragiczne zdarzenia przyczyniajq siç do podejmowania badan majqcych okreslic, co wptywa na zachowanie siç osób podczas pozaru i jak zapewnic tym osobom bezpieczne warunki ewakuacji. Szczególnq uwagç zwraca siç na potrzebç zapewnienia ludziom bezpieczenstwa w wymaganym czasie, a takze na od-powiednie srodki gwarantujqce bezpiecznq ewakuacjç wszyst-kich osób przebywajqcych w budynku objçtym pozarem [24].
Evacuation of people from buildings
Evacuation is the movement of people, animals and belongings from areas endangered by war or struck by a disaster or fire [22]. Interest in the issue of emergency evacuation began after a series of spectacular fires. The standard is presented in Table 1.
When tragic events occur, they contribute to initiating studies aimed at determining what influences the behaviour of people in a fire and how safe evacuation conditions can be provided. Particular attention is paid to the need to ensure safety in a required time and to the appropriate measures guaranteeing the safe egress of all occupants of the building under fire [24].
Tabela 1. Wybrane pozary wraz z liczbg ofiar i rannych [23]
Table 1. Selected fires along with the number of victims and injured people [23]
Rok zdarzenia/ Year of the event Miejsce zdarzenia/Location Ofiary, ranni/Killed, injured
1903 teatr Iroquois w Chicago, USA/Iroquois Theatre in Chicago, USA zgin^ty 602 osoby/602 people died
1927 kino Laurier Palace w Montrealu, Kanada/Laurier Palace cinema in Montreal, Canada zgin^to 78 dzieci, z których tylko jedno spton^to, a pozostate zmarty w wyniku zaczadzenia (52) i stratowania (25); rannych zostato 30 dzieci/78 children died, of which only one was burned and the others died of carbon monoxide poisoning - (52) or were trampled to death (25); 30 children were injured.
1928 teatr Novedades w Madrycie, Hiszpania/Novedades Theatre in Madrid, Spain zgin^to 110 osób, a ok. 350 zostato rannych/110 people died and about 350 were injured
1930 wi^zienie w Columbus, USA/prison in Columbus, USA zgin^ty 322 osoby/322 people died
1942 klub nocny Cocoanut Grove w Bostonie, USA/Cocoanut Grove nightclub in Boston, USA zgin^ty 492 osoby, a rannych zostato kilka tysi^cy osób/492 people died and several thousand people were injured
1955 swietlica w Wielopolu Skrzynskim, Polska/a common room in Wielo-pole Skrzynskie, Poland zgin^to 58 (wg niektórych zródet - 56) osób, w tym 38 dzieci; rany odniosto 20 osób/58 people died (according to some sources - 56), including 38 children, 20 people were injured
1958 kopalnia Makoszowy w Zabrzu, Polska/"Makoszowy" mine in Zabrze, Poland zgin^ty 52 osoby/52 people died
1974 klub nocy w Port Chester, USA/night club in Port Chester, USA zgin^ty 24 osoby/24 people died
1977 klub nocy w Southgate, USA/night club in Southgate, USA zgin^ty 164 osoby/164 people died
1980 szpital psychiatryczny w Gornej Grupie, Polska/psychiatric hospital in Gorna Grupa, Poland zgin^to 55 pacjentów, a 26 zostato rannych/55 patients died and 26 were injured
1985 stadion w Bradford, Wielka Brytania/stadium in Bradford, United Kingdom zgin^to 56 osób, a 300 zostato rannych/56 people died and 300 were injured
1994 hala widowiskowa Stoczni Gdanskiej, Polska/entertainment arena of the Gdansk Shipyard, Poland zgin^to 7 osób/7 people died
1998 dyskoteka w Goeteborgu, Szwecja/disco in Gothenburg, Sweden zgin^to 60 osób, a 173 zostaty ranne/60 people died and 173 were injured
2009 klub nocny Santika w Bangkoku, Tajlandia/night club "Santika" in Bangkok, Thailand zgin^to 66 osób, a 207 zostato rannych/66 people died and 207 were injured
2009 hotel socjalny w Kamieniu Pomorskim, Polska/social hotel in Kamien Pomorski, Poland zgin^ty 23 osoby/23 people died
2009 ztobek w Hermosillo, Meksyk/nursery in Hermosillo, Mexico zgin^to 47 dzieci/47 children died
2011 kamienica w Swi^tochtowicach, Polska/tenement house in Swi^to-chtowice, Poland zgin^to 5 osób/5 people died
2016 dom w Ryczywole, Polska/house in Ryczywot, Poland zgin^to 5 osób/5 people died
2017 wiezowiec Grenfell Tower w Londynie, Wielka Brytania/Grenfell Tower skyscraper in London, United Kingdom zgin^to 71 osób, a ranne zostaty 74 osoby/71 people died and 74 people were injured
Na podstawie dostçpnej literatury przedmiotu mozna przy-jqc, ze najczçsciej spotykanymi zachowaniami ludzi w czasie ewakuacji sq:
- przyspieszenie kroku, zwiçkszenie prçdkosci poruszania siç;
- odpychanie siç, potrqcanie innych, wpadanie na siebie, wzajemne oddziatywanie;
- poruszanie siç w sposób chaotyczny;
- wracanie siç po zapomniane rzeczy, szukanie dzieci;
- czekanie na znajomych w celu ewakuowania siç razem z nimi;
- tworzenie zatorów, zwtaszcza na zwçzeniach pozio-mych dróg ewakuacyjnych przy drzwiach;
- spowalnianie ruchu przez osoby poszkodowane i poty-kajqce siç lub na skutek pojawiajqcych siç przeszkód;
- slepe podqzanie za innymi, ignorowanie alternatyw-nych wyjsc;
- wyprzedzanie wolniejszych uczestników ruchu [24, 25].
W przypadku ewakuacji z budynku objçtego pozarem mo-
zemy spodziewac siç wszystkich wyzej wymienionych za-chowan. Wszystkie one negatywnie wptywajq na przebieg ewakuacji. Znajomosc zaleznosci wystçpujqcych pomiçdzy
On the basis of the available literature it can be assumed that the most frequent behavioural patterns of people during evacuation are:
- walking faster, increasing movement speed;
- pushing others, bumping into each other, mutual interactions;
- chaotic movement;
- going back for forgotten belongings, looking for children;
- waiting for colleagues to evacuate jointly with them;
- congestion, especially in narrow passages of horizontal evacuation routes near doors;
- slowing down by people with injuries or stumbling on the obstacles;
- blindly following others, ignoring alternative exits;
- overtaking slower evacuees [24, 25].
In the case of an evacuation from a building under fire, we can expect all of the above behavioural patterns. They all have a negative effect on the progress of the evacuation. Knowing the interrela -tions between people making up the crowd is essential when build -ing a safety system and developing evacuation procedures [24].
ludzmi tworzqcymi ttum jest niezbçdna podczas budowania systemu bezpieczenstwa i opracowywania procedur ewakuacyjnych [24].
Prçdkosci przemieszczania siç ludzi
W literaturze przedmiotu okreslono, ze prçdkosc przemieszczania siç ludzi zalezy od: ich zagçszczenia na danym obsza-rze; sposobu przemieszczania siç; warunkow panujqcych na drogach ewakuacyjnych; typu miejsca, z ktorego nalezy siç ewakuowac; charakterystyki osob ewakuujqcych siç [26] (ich ptci, gabarytow ciata [27] i kondycji fizycznej [28]). To potwier-dza stochastyczny charakter procesu ewakuacji. Dodatkowo trzeba brac pod uwagç to, ze w wiçkszosci obiektow ich uzyt-kownicy siç zmieniajq, a nawet gdy sq nimi te same osoby, nie gwarantuje to powtarzalnosci przebiegu ewakuacji, co potwier-dzit eksperyment opisany w dalszej czçsci artykutu.
Przy niezaktoconym ruchu pieszych po poziomych drogach ewakuacyjnych zwykle przyjmuje siç sredniq prçdkosc przemieszczania ponizej 1,4 m/s, najczçsciej 1,2 m/s [29-31]. Prçd -kosc ta jest okreslona jako stosunek dtugosci przebytej drogi ewakuacyjnej przez osobç do czasu ewakuacji [32, 33]. W literaturze zostaty wskazane takze inne wartosci prçdkosci, np.:
- 1,25 m/s wedtug Paulsa - w budynkach biurowych,
- 1,19 m/s wedtug Nelsona i Mowrera,
- 1,7 m/s dla mçzczyzn i 0,8 m/s dla kobiet wedtug Thomp-sona i Marchanta [3, 6].
Natomiast jesli chodzi o prçdkosc poruszania siç po drogach pionowych, to wedtug Ando [3] niezaktocona prçdkosc poruszania siç po schodach w dot wynosi 0,8 m/s, a po schodach w gôrç - 0,7 m/s. Zakres prçdkosci poruszania siç po schodach przed-stawiany przez Fruina [3] jest uzalezniony od wieku i ptci. W przy-padku poruszania siç po schodach w dot prçdkosc wynosi od 1,01 m/s dla mçzczyzn w wieku ponizej 30 lat do 0,595 m/s dla kobiet w wieku powyzej 50 lat. W przypadku poruszania siç po schodach w gôrç zakres ten wynosi odpowiednio od 0,67 m/s do 0,485 m/s. Okreslono, ze zgodnie ze wskazaniami Fruina najle-piej przyjmowac zakres prçdkosci od 0,36 do 0,76 m/s [34]. Nelson i Mowrer [3] okreslili, ze prçdkosc poruszania siç po schodach wynosi od 0,85 do 1,05 m/s, a co wazniejsze - w ich ocenie nie jest ona zalezna od kierunku poruszania siç.
Na poczqtku XXI wieku zaczçto szczegotowo analizowac wptyw ruchu ludzi po schodach na czas ewakuacji. Zaobserwo-wano, ze wchodzenie jest wolniejszy od schodzenia [35, 36]. Zwro -cono uwagç, ze sq dwa istotne elementy wptywajqce na prçdkosc pieszego na schodach: jego charakterystyka oraz cechy schodow. Charakterystyka schodow zalezy od: stopnia ich nachylenia, wi-docznosci, wymiarow (w tym szerokosci, wysokosci oraz gtçbo-kosci), rodzaju, obecnosci i potozenia porçczy, zagçszczenia ludzi na schodach [36, 37]. Badacze sugerowali, ze szersze schody umozliwiajq pieszym szybsze zejscie lub przejscie obok siebie, na -tomiast wqskie schody mogq prowadzic do powstawania zatorow [36, 38]. Ponadto badacze wykazali, ze istnieje wyrazny zwiqzek pomiçdzy prçdkosciq przemieszczania siç i zagçszczeniem osob ewakuujqcych siç. Analizy pokazaty, ze prçdkosc zmniejsza siç
Speed of movement
According to the literature, the factors that impact on the movement speed of people are: their density in a given area; the method of movement; the conditions along the escape routes; the type of place from which the evacuation is carried out; the characteristics of evacuees [26] (their gender, body size [27] and fitness [28]). This confirms the stochastic na -ture of the evacuation process. In addition, it should be taken into account that the occupants of most buildings change, and even if they are the same people, this does not guarantee the reproducibility of evacuation, as confirmed by the experiment described in the further part of the article.
With unhindered movement of pedestrians along horizontal escape routes, the average movement speed is usually assumed to be below 1.4 m/s, most often 1.2 m/s [29-31]. This speed is defined as the ratio between the length of the escape route covered by the person until evacuation [32, 33]. Various authors also indicate other walking speed values, such as:
- 1.25 m/s according to Pauls - in office buildings,
- 1.19 m/s according to Nelson and Mowrer,
- 1.7 m/s for men and 0.8 m/s for women according to Thompson and Marchant [3, 6].
In the case of the movement speed along vertical routes, according to Ando [3] the unhindered movement speed down the stairs is 0.8 m/s and up the stairs - 0.7 m/s. The range of movement speeds on the stairs presented by Fruin [3] depends on age and gender. For downward movement, the speed ranges from 1.01 m/s for men under 30 years of age to 0.595 m/s for women over 50. In the case of upward movement, this range is from 0.67 m/s to 0.485 m/s, respectively. It was determined that, in accordance with the observations made by Fruin, it is best to assume the speed range of 0.36 to 0.76 m/s [34]. Nelson and Mowrer [3] found that movement speed on the stairs is from 0.85 to 1.05 m/s, and, more importantly, it does not depend on the direction of movement.
Early into the 21st century, the impact of the movement of people on the stairs on evacuation time began to be analysed in more detail. It was observed that ascending is slower than descending the stairs [35,36]. It was found that there were two important elements affecting the movement speed of a pedestrian on the stairs: the nature of the person and the features of the stairs. The features of the stairs include: slope, visibility, di -mensions (width, height and depth), type, the presence and location of railings, and crowd density [36, 37]. It was suggested that wider stairs facilitate quicker descent or passing in opposite directions, while narrow stairs may lead to congestion [36, 38]. Furthermore, it was demonstrated that there was a clear connection between movement speed and density of evacuees. A number of analyses have shown that speed decreases as density increases [36, 39, 40]. The behaviour of people on
wraz ze wzrostem tego zagçszczenia [36, 39, 40]. Na zachowanie siç ludzi na klatkach schodowych wptywa wiele czynnikow, np. ptec, wiek i zdolnosci fizyczne tych osob oraz nachylenie scho-dow. Ponadto okreslono, ze prçdkosc wchodzenia lub schodzenia po schodach zalezy do odlegtosci przebytej przez pieszego (im wyzej ktos wszedt, tym wolniej siç porusza) [38, 41]. Stwierdzo-no dodatkowo, ze zdolnosc do intensywnego wysitku fizycznego zmniejsza siç stopniowo wraz z wiekiem - osoby starsze poru-szajq siç na schodach z mniejszq prçdkosc niz ludzie mtodzi [36]. Co wazne, okreslono, ze srednia prçdkosc ewakuacji jest zawsze mniejsza od normalnej prçdkosci przemieszczania, co jest spo-wodowane ograniczeniami wyjscia i przejscia [42].
Dla porownania w tabeli 2 i 3 przedstawiono prçdkosci przemieszczania siç uzytkownikow budynkow podane w dostçpnej li-teraturze przedmiotu. Prçdkosci te sq zalezne od wielu czynnikow, takich jak: typ chodzenia, warunki na drogach ewakuacyjnych, typ uzytkownikow, rodzaj miejsca, sposob dokonywania pomiaru.
staircases is affected by a number of factors, e.g. the gender, age and physical fitness of people and the slope of the stairs. Moreover, it was determined that the speed of ascent or descent depends on the distance already covered by the person (the longer the ascent, the slower the movement) [38, 41]. It was also found that the ability to sustain heavy physical exertion is reduced gradually with age - older people are slower on the stairs than young people [36]. Importantly, it was determined that the average movement speed during evacuation is always smaller than the movement speed in normal conditions, which is caused by restricted entry and passage [42].
For comparison, Tables 2 and 3 present the movement rates of occupants of buildings provided in the available literature on the subject. The speeds depend on numerous factors, such as gait, conditions along escape routes, occupant type, area type, measurement method.
Tabela 2. Wartosci prçdkosci przemieszczania siç uzytkownikow budynkow [15, 43-51] Table 2. Movement rates of occupants [15, 43-51]
Rodzaj uzytkownikôw/Occupant type Prçdkosc/Speed [m/s]
- dziecko/child 0,4-1,08
- kobieta w podesztym wieku/elderly woman 1,04
- mçzczyzna w podesztym wieku/elderly man 1,05
- starsi/elderly 1,04
- dorosta kobieta/adult woman 1,24
- dorosty mçzczyzna/adult man 1,3
- dorosli/adults 1,27
Rodzaj ruchu/Traffic type Prçdkosc/Speed [m/s]
- normalny/normal 1,2-1,8
- wyjscia/egress 0,8-1,5
Warunki przemieszczania siç po korytarzu/Conditions for moving around the corridor Prçdkosc/Speed [m/s]
- niezattoczonym/unobstructed 1,4
- optymalnie zattoczonym/optimally crowded 0,7
- umiarkowanie zattoczonym/moderately crowded 0,39
- zattoczonym/ crowded 0,1
Rodzaj budynku/Type of building Prçdkosc/Speed [m/s]
- uzytecznosci publicznej/public building 0,51-1,27
- wiezowiec/high-rise 0,57-1,20
- apartament/apartment building 0,52-1,12
Po schodach o wymiarach (wysokosc, szerokosc)/Stairs with dimensions (height, width) Prçdkosc/Speed [m/s]
0,20; 0,25 m 0,85
0,18; 0,25 m 0,95
0,17; 0,30 m 1,00
0,17; 0,33 m 1,05
Po schodach o stopniu nachylenia/Stairs with the following slopes Prçdkosc/Speed [m/s]
20° 0,9
25° 0,8
30° 0,7
35° 0,6
40° 0,5
45° 0,4
Rodzaj uzytkownikôw/Type of occupant: Prçdkosc/Speed [m/s]
po schodach/ascent t ze schodow/descent l
Mçzczyzni/Men Wiek/Age
<30 0,67 1,01
30-50 0,63 0,86
>50 0,51 0,67
Kobiety/Women
<30 0,635 0,755
30-50 0,59 0,655
>50 0,485 0,595
- dziecko/child 0,29 0,31
- kobieta w podesztym wieku/elderly woman 0,27 0,26
- mçzczyzna w podesztym wieku/elderly man 0,29 0,29
- starsi/elderly 0,28 0,28
- dorosta kobieta/ adult woman 0,3 0,36
- dorosty mçzczyzna/ adult man 0,32 0,42
- dorosli/adults 0,31 0,38
Tabela 3. Wartosci pr^dkosci przemieszczajgcych si^ ludzi w zaleznosci od ich wieku oraz rodzaju drogi ewakuacyjnej [52] Table 3. Speed values of moving people depending on their age and type of escape route [52]
Rodzaj drogi ewakuacyjnej/Type of escape route Przedziat wiekowy/ Age range Prçdkosc/Speed [m/s]
Poziome drogi ewakuacyjne/Horizontal escape routes 18-29 1,2-1,6
Pionowe drogi ewakuacyjne, w gorç/Vertical escape routes, up 18-29 0,216-0,6
Pionowe drogi ewakuacyjne, w dot/Vertical escape routes, down 18-29 0,78-1,3
Poziome drogi ewakuacyjne/Horizontal escape routes 30-50 1,2-1,5
Pionowe drogi ewakuacyjne, w gorç/Vertical escape routes, up 30-50 0,18-0,5
Pionowe drogi ewakuacyjne, w dot/Vertical escape routes, down 30-50 0,6-0,97
Poziome drogi ewakuacyjne/Horizontal escape routes >50 0,91-1,25
Pionowe drogi ewakuacyjne, w gorç/Vertical escape routes, up >50 0,144-0,4
Pionowe drogi ewakuacyjne, w dot/Vertical escape routes, down >50 0,39-0,93
Na ryc. 1 przedstawiono zaleznosc prçdkosci przemiesz-czania siç ludzi od ich wieku i ptci. Z danych wynika, ze osoby majqce 18-29 lat poruszajq siç najszybciej, przy czym wraz z wiekiem zdolnosc szybkiego przemieszczania siç maleje [53, 54]. Przedstawiona zaleznosc miesci siç w przedziatach prçd-kosci wskazanych w tabeli 2 i 3.
Fig. 1 presents the dependence of the movement rate of people on their age and gender. The data show that people between 18 and 29 years of age move faster, and the ability to move quickly decreases with age [53, 54]. The presented dependence is within the speed range provided in Tables 2 and 3.
Rycina 1. Zmiana pr^dkosci przemieszczania si^ osöb w zaleznosci od ich wieku [53] Figure 1. Changes in the movement speed of people depending on their age [53]
Podczas analizy warunkow ewakuacji zdefiniowano zaleznosc, zgodnie z ktorq na prçdkosc przemieszczania siç ewakuujq-cych siç ludzi wptywa ich zagçszczenie, co zestawiono w tabeli 4.
In analysing the evacuation conditions, it was found that the movement speed of evacuees is affected by their density, as shown in Table 4.
Tabela 4. Parametry pr^dkosci przemieszczania si^ i zag^szczenia ludzi otrzymane przez roznych badaczy [55] Table 4. Parameters of movement speeds and densities of evacuees obtained by different researchers [55]
Badacz/ Researcher Prçdkosc/Speed [m/s] Zagçszczenie [osoby/m2]/Density [people/m2]
Fruin (1971) 1,3 6,6
Hankin i/and Wright (1958) 1,61 6,46
Johansson i inni/et al. (2008) 0,6 10,79
Möri and Tsukaguchi (1987) 1,4 9,00
Polus (1983) 1,25 7,18
Seyfried (2005) 1,34 5,55
W literaturze przedmiotu jedne zrodta podajq, ze gdy za-dymienie jest mate - widzialnosc 10-12 m - ludzie porusza-jq siç z prçdkosciq 0,8-0,9 m/s, a gdy zadymienie jest duze
In the literature on the subject, some sources suggest that when the smoke level is low, with the visibility of 10-12 m, peo -ple move at the speed of 0.8-0.9 m/s, and when the smoke level
- widzialnosc 3-5 m - z prçdkosciq 0,6-0,8 m/s [56, 57]. Inne zrodta podajq, ze przy widzialnosci 5-10 m prçdkosc przemieszczania siç po poziomych drogach ewakuacyjnych wynosi 0,96 m/s, a po schodach - 0,62 m/s. Przy widzialnosci 3-7 m prçdkosci te wynoszq odpowiednio 0,64 m/s oraz 0,53 m/s [26].
Reasumujqc, trzeba zauwazyc, ze podczas wyznaczania catko-witego czasu ewakuacji konieczne jest uwzglçdnienie czasu zwtoki jej rozpoczçcia, poniewaz stanowi on znaczny procent catkowitego czasu i moze miec znaczqcy wptyw na jego dtugosc, zwtaszcza w obiektach, w ktorych brak jest urzqdzen przeciwpozarowych alarmujqcych o powstaniu pozaru. Natomiast w budynkach, w kto -rych poziom zarzqdzania bezpieczenstwem pozarowym jest wy-soki (znajdujq siç urzqdzenia rozgtaszajqce alarm pozary skraca-jqce czas zwtoki), wymagany czas ewakuacji w znacznej mierze zalezec bçdzie od czasu przejscia ludzi do miejsca bezpiecznego.
is high, with the visibility of 3-5 m, at the speed of 0.6-0.8 m/s [56, 57]. Other sources indicate that at the visibility of 5-10 m, the movement speed along horizontal escape routes is 0.96 m/s and on the stairs - 0.62 m/s. With the visibility of 3-7 m, these speeds are 0.64 m/s and 0.53 m/s, respectively [26].
In conclusion, it should be pointed out that in determining the total evacuation time, it is necessary to take into account the time of delay before it is initiated, as it covers a considerable percentage of the total time and might significantly affect its length, especially in buildings, where there are no fire alarms in place. As for buildings with a high level of fire safety manage -ment (equipped with fire alarms, which reduce the time of delay), the required evacuation time largely depends on the time of passage of people to a safe place.
Badanie czasu ewakuacji ludzi z budynku KP PSP w Pabianicach Charakterystyka pozarowa obiektu
Obiekt bçdqcy przedmiotem badan to budynek uzytecznosci publicznej, niepodpiwniczony, majqcy dwie kondygnacje nad-ziemne. Zgodnie z warunkami technicznymi [1] obiekt zalicza siç do grupy budynkow niskich.
Budynek przedstawiony na ryc. 2 znajduje siç przy ul. Ki-linskiego 4 w Pabianicach. Miesci siç w nim KP PSP w Pabiani-cach oraz jednostka ratowniczo-gasnicza.
Evacuation time studies at the KP PSP
building in Pabianice
The building's fire specifications
The examined structure is a two-storeyed public utility build -ing without a basement. In accordance with the technical conditions [1], the building is classified as a low building.
The building presented in Fig. 2 is located at ul. Kilinskie-go 4 in Pabianice. It houses the District Headquarters of the State Fire Service (KP PSP) in Pabianice and a firefighting and rescue unit.
Rycina 2. Widok frontu budynku KP PSP w Pabianicach Figure 2. View of the front of the fire brigade building in Pabianice Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Budynek ma konstrukcjç zelbetowo-murowanq. Gtowne ele-menty konstrukcyjne obiektu spetniajq wymagania dla klasy „D" odpornosci pozarowej. W budynku znajdujq siç dwie klatki scho-dowe, w ktorych szerokosc biegow schodow wynosi 1,2 m, a szerokosc spocznikow - 1,5 m. Najwiçkszy wptyw na przebieg ewakuacji ma zainstalowany w obiekcie system powiadamiania o pozarze.
The building structure is made of reinforced concrete and brick. Its main structural elements fulfil the requirements of fire resistance class "D". The building features two staircases with the flight width of 1.2 m and landing width of 1.5 m. The progress of evacuation is largely determined by the fire notification system installed in the building.
Metodyka badania przebiegu ewakuacji ludzi
Zgodnie z przyjçtq metodykq badan ewakuacjç rozpoczç-to po jej ogtoszeniu przez radiowçzet. Do rejestracji przebiegu
The study methodology of evacuation
In accordance with the adopted study methodology, evacu -ation began right after it was announced via the public address
eksperymentu uzyto czterech kamer wideo Canon LEGRIA HF M406. Zgodnie z ryc. 3 i 4 punkty obserwacyjne umieszczo-ne byty:
- na parterze, dziçki czemu mozliwa byta rejestracja ruchu po pionowej i poziomej drodze ewakuacyjnej;
- na piçtrze: w pomieszczeniu, z ktorego ewakuowali siç strazacy, oraz na korytarzu, dziçki czemu mozliwa byta rejestracja przemieszczajqcych siç osob po poziomej i pionowej drodze ewakuacyjnej.
system. Four Canon LEGRIA HF M406 video cameras were used to record the experiment. In accordance with Figs. 3 and 4, the observation points were located:
- on the ground floor, allowing the recording of movement along the vertical and horizontal escape routes;
- on the first floor: in the room, from which firefighters evacuated and in the corridor, which allowed the record -ing of movement along the vertical and horizontal escape routes.
Rycina 3. Lokalizacja kamer wideo na piçtrze: w pomieszczeniu oraz na korytarzu Figure 3. Location of video cameras on first floor: in the room and in the corridor Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Rycina 4. Lokalizacja kamery wideo na parterze jednostki ratowniczo-gasniczej
Figure 4. Location of the video camera on the ground floor level of the Firefighting and Rescue Unit
Zrodto: Opracowanie wtasne.
Source: Own elaboration.
Kamery obstugiwane byty przez osoby wyznaczone do pomocy przy rejestracji przebiegu eksperymentow i znajdo-waty siç na wysokosci umozliwiajqcej swobodnq ich obstugç przez operatora, czyli na wysokosci klatki piersiowej.
Dane z przebiegu ewakuacji
Skromnym wktadem do zbadania powtarzalnosci wyni-kow badan dotyczqcych czasu ewakuacji z budynku jest wyko-nanie kilku ewakuacji dla tego samego obiektu i tych samych osob biorqcych udziat w ewakuacji. Autorzy zdajq sobie sprawç z tego, ze wykonane pomiary sq jedynie wstçpem do dyskusji na temat powtarzalnosci przebiegu ewakuacji. Kompleksowe podejscie do tego zagadnienia wymagatoby przeprowadzenia
The video cameras were operated by individuals assigned to help record the course of the experiments and were located at a height allowing their free operation, i.e. at chest height.
Evacuation data
A small contribution to the analysis of the reproducibility of results of studies on the evacuation time from buildings can be made by carrying out several evacuations for the same build -ing and for the same occupants. The authors are aware that the performed measurements only serve as an introduction to the discussion on the reproducibility of evacuation. A thorough approach to this subject would require carrying out a large number
bardzo wielu ewakuacji dla roznych obiektow, o identycznych, a takze roznych sktadach osobowych ewakuowanych. Nalezy wspomniec, ze w dost?pnej literaturze przedmiotu nie znalezio -no opublikowanych danych doswiadczalnych na temat powta-rzalnosc otrzymanych czasow ewakuacji, czyli uzyskanych po przeprowadzeniu kilku eksperymentow z tq samq grupq ludzi w tych samych warunkach.
Eksperyment dotyczqcy powtarzalnosci ewakuacji przepro-wadzono wsrod strazakow jednej ze zmian w jednostce ratowni-czo-gasniczej przy KP PSP w Pabianicach. Badanie zaktadato, ze ewakuacja z pomieszczenia, w ktorym znajdowato si? dzie-si?c osob, rozpocznie si? po ustyszeniu przez nie komunikatu gtosowego „Uwaga, ogtaszam ewakuacj?" nadawanego z gto-snika radiow?zta. Po tych stowach strazacy wychodzili z za-mkni?tego pokoju, co ilustruje ryc. 5.
of evacuations for a variety of buildings with identical, and also different, compositions of occupants. It should be mentioned that no published experimental data have been found in the available literature on the subject relating to the reproducibility of the observed evacuation times, i.e. data obtained after several experiments with the same group of people under the same conditions.
The experiment concerning the reproducibility of evacuation was carried out among the firefighters on one shift at the firefighting and rescue unit of KP PSP in Pabianice. The study assumed that evacuation from a room with ten occupants begins after the voice message "Attention, please evacuate" is heard from the public address system. After hearing the message, the firefighters started leaving the room, as illustrated in Fig. 5.
Rycina 5. Strazacy wychodzgcy z pomieszczenia Figure 5. View of firefighters leaving the room Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Kolejnym etapem ewakuacji byto przejscie korytarzem o dtugosci 16 m, co przedstawiono na ryc. 6.
The next stage of evacuation was to traverse a 16 m long corridor, as shown in Fig. 6.
Rycina 6. Ruch na poziomej drodze ewakuacyjnej Figure 6. Movement on a horizontal escape route Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Po pokonaniu korytarza strazacy schodzili pionowq drogq After traversing the corridor, firefighters descended a verti -
ewakuacyjnq, czyli klatkq schodowq, w ktorej szerokosc bie- cal escape route, i.e. a staircase, with the flight width of 1.2 m
gow schodow wynosita 1,2 m, a szerokosc spocznikow - 1,5 m, and landing width of 1.5 m, as shown in Fig. 7. zgodnie z ryc. 7.
Rycina 7. Zejscie po schodach oraz wyjscie na zewngtrz budynku Figure 7. Going down the stairs and going outside the building Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Po zejsciu po schodach strazacy fragmentem poziomej drogi ewakuacyjnej udali si? na zewnqtrz budynku. W momencie, w kto -rym ostatni uczestnik badan przeszedt przez zewn?trzne drzwi ewakuacyjne, konczono pomiar czasu ewakuacji. Wykonano trzy proby eksperymentu w odst?pach 20-minutowych. Za kazdym razem strazacy mieli przemieszczac si? z „normalnq" pr?dkosciq.
Po przeanalizowaniu zapisu z kamer wideo stwierdzono, ze catkowity czas ewakuacji wszystkich strazakow z budynku podczas pierwszego eksperymentu wynosit 39,1 s, podczas dru -giego - 37,3 s, a podczas trzeciego - 41,5 s. Roznica w otrzy-manych czasach mi?dzy najkrotszym i najdtuzszym czasem ewakuacji wyniosta 10,1%. W ewakuacji brato udziat 10 osob.
Analiza zapisu przebiegu ewakuacji pozwolita okreslic na-st?pujqce zachowania przemieszczajqcych si? ludzi:
1. W trakcie ewakuacji nie wyst?powat czas zwtoki; ewa-kuacja nast?powata natychmiastowo po ogtoszeniu ko-munikatu.
2. Przed drzwiami stanowiqcymi wyjscie z pomieszczenia po -wstato zag?szczenie powodujqce wydtuzenie czasu ewakuacji zalezne od przepustowosci drzwi, co ilustruje ryc. 5.
3. Strazacy przemieszczali si? ruchem uporzqdkowanym, jeden za drugim, co ilustrujq ryc. 6 i 7.
4. Zgodnie z ryc. 7 strazacy, schodzqc po schodach, trzy-mali si? por?czy.
After descending the stairs, the firefighters used a fragment of the horizontal escape route to leave the building. As soon as the last study participant passed the external escape door, the evacuation time measurement was stopped. The experiment was repeated three times with 20-minute intervals. Each time the firefighters were instructed to walk at a "normal" pace.
After analysing the video camera recordings it was found that the total evacuation time of all firefighters from the building during the first experiment was 39.1 s, during the second - 37.3 s, during the third - 41.5 s. The difference in the obtained times between the shortest and the longest evacuation time was 10.1%. 10 people participated in the evacuation.
An analysis of the recording of the evacuation process allowed to determine the following behaviour of evacuees:
1. During evacuation there was no delay time; the evacuation started immediately after the message was announced.
2. A congestion formed in front of the exit door from the room, which extended the evacuation time depending on the crowd flow capacity of the door, which is illustrated in Fig. 5.
3. Firefighters moved in an orderly fashion, one after another, which is illustrated in Figs. 6 and 7.
4. As shown in Fig. 7, the firefighters held the handrail when descending the stairs.
Wykonany eksperyment potwierdza, ze przeprowadzenie ewakuacji tego samego dnia z tymi samymi uzytkownika-mi budynku nie gwarantuje stuprocentowej powtarzalnosci otrzymanych czasow ewakuacji. Eksperyment potwierdza rowniez, ze na czas ewakuacji wptywa zachowanie ludzkie, ktore jest trudne do przewidzenia i powtorzenia w kolejnej, identycznej ewakuacji, co oznacza, ze ten aspekt rowniez na -lezy brae pod uwagç.
Komputerowy model symulacji ewakuacji wykonany w programie Pathfinder
W celu porownania rzeczywistych i symulacyjnych czasow ewakuacji z budynku wykorzystano program Pathfinder [58, 59]. Pathfinder jest specjalnym typem symulatora, w ktorym kaz-dy zdefiniowany uzytkownik ma szereg indywidualnych cech mogqcych wptywac na jego ruchy i decyzje podczas symulacji niezaleznie od innych osob. Kazdej osobie mogç byc przypisa-ne jego indywidualne cechy, takie jak: rozmiar, wyglqd, prçd-kosc przemieszczania siç, opoznienie w podejmowaniu decyzji o ucieczce. Pathfinder uzywa algorytmow z zakresu sztucznej inteligencji, gdyz kazda osoba opisana w systemie ma swoje cele, poglqdy oraz cechy osobowosciowe [60]. Takie podejscie do problemu pozwala zaobserwowac, jak w danym srodowisku grupy ludzi organizujq siç do ewakuacji. Rowniez dziçki temu na podglqdzie mozemy zobaczyc jako rezultaty ptynny i realistycz-ny przeptyw ludzi na drodze ewakuacji. W programie Pathfinder ludzie sq przedstawiani wizualnie jako osoby w przestrzeni 3D. Tak prowadzone obliczenia pozwalajq na lepszq reprezentacjç drogi ewakuacji. Osoba, ktora przemieszcza siç podczas ewakuacji, za kazdym razem bierze wirtualnie pod uwagç cate ota-czajqce jq srodowisko.
Technika poruszania siç uzyta w programie Pathfinder (zmienno-sterujqca) jest wariantem w oryginalnej technice sterowania, ktora pozwala modelom uciekajqcych ludzi wy-bierac takie czqstkowe kierunki poruszania siç, aby ich in-dywidualny czas ewakuacji byt jak najkrotszy. W kazdym ko-lejnym kroku czasowym kazdy ewakuujqcy siç uzytkownik budynku wybiera najkorzystniejszq dla siebie drogç ucieczki. Aktualizacja modelu zmienno-sterujqcego nastçpuje po 0,1 s. Uwzglçdnia on mozliwosc kolizji i bezwtadnosc. Pathfinder zawiera rowniez alternatywny model poruszania siç ttumu bazujqcy na rownaniach opisanych w literaturze przedmio-tu [61]. W tym trybie pracy Pathfinder odtwarza w pierwszej kolejnosci rçczne obliczenia, uzywajqc do tego zatozen i wy-tycznych SFPE Handbook (Society of Fire Protection Engineers Handbook) [61]. To pozwala na szybkie okreslenie czasu ewakuacji dla modelu budynku, a nawet dla modelu duzego kom-pleksu budynkow. W programie domyslne ustawienie generuje postac ludzkq o szerokosci ramion 0,4558 m, ktora porusza siç z prçdkosciq 1,19 m/s.
Podczas wykonywania symulacji komputerowych zastoso-wano domyslne ustawienia programu przypisane poszczegol-nym uzytkownikom obiektu i wykonano symulacje dla dwoch przypadkow zachowan ludzi: dla modelu SFPE, co przedstawio-no na ryc. 8-11, oraz dla modelu zmienno-sterujqcego.
The performed experiment proves that conducting the evacuation on the same day with the same users does not guarantee full reproducibility of the obtained evacuation times. This experiment also confirms that evacuation time is affected by human behaviour, which is difficult to predict and reproduce in another identical evacuation procedure, so this aspect should also be taken into account.
A computer model of simulated evacuation prepared using Pathfinder software
The computer programme Pathfinder was used to compare the actual and simulated evacuation times from the building [58, 59]. Pathfinder is a special-purpose simulator which allows setting a number of individual features of each defined user, that might affect movement and decisions during the simulation, regardless of other people. Each person can have individ -ual features such as size, appearance, movement speed, decision delay. Pathfinder uses artificial intelligence algorithms and every person described in the system has its goals, views and personality traits [60]. This approach to the problem allows observing how in a given environment groups of people organise their evacuation. The software also provides visual information showing the flow of people along the escape route in a smooth and realistic way. Pathfinder presents people visual -ly in 3D space. Such calculations facilitate better representation of the escape route. Each person moving along the escape route takes into account the whole environment at every point on the way.
The movement technique used in Pathfinder software (reactive steering mode) is a variant of the original steering mode, which allows the models of evacuees to choose partial directions of movement to make their individual evacuation time as short as possible. At every successive time step, each evacuating occupant model selects the route of escape which is the most advantageous for itself. The reactive steering mode is updated after 0.1 s. It supports collisions and inertia. Pathfinder also features an alternative crowd behaviour mode based on the equations described in the literature [61]. In this mode, Pathfinder first recreates manual calculations using the assumptions and guidelines of the SFPE Handbook (Society of Fire Protection Engineers Handbook) [61]. This facilitates quickly determining evacuation time for the model of a building and even for the model of a large complex of buildings. The default setting generates human models with a shoulder width of 0.4558 m, moving at a speed of 1.19 m/s.
In creating computer simulations, the software's default settings assigned to occupants were used and simulations were performed using two behaviour modes: the SFPE mode, as shown in Figs. 8-11 and the reactive steering mode.
Enkuarari : 0/10
Rycina 8. Rozpocz^cie ewakuacji Figure 8. Starting the evacuation Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Rycina 9. Przebieg symulacji ewakuacji. Czas t = 8,2 s od momentu rozpoczçcia ewakuacji Figure 9. The course of evacuation simulation. Time t = 8,2 s from the beginning of the evacuation Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Evakuonan : 1/10
32,4
Rycina 10. Ruch po pionowej drodze ewakuacyjnej (koncowy etap ewakuacji). Czas t = 32,4 s od momentu rozpoczçcia ewakuacji Figure 10. Movement on a vertical escape route (the final stage of evacuation). Time t = 32.4 s from the moment of the evacuation started Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Ewakuowani : IC/10
Rycina 11. Zakonczenie ewakuacji. Czas t = 43 s od momentu rozpoczçcia ewakuacji Figure 11. The end of the evacuation. Time t = 43 s since the beginning of the evacuation Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Zgodnie z przeprowadzonq symulacjq komputerowq przy wykorzystaniu modelu zachowania SFPE czas ewakuacji 10 osob z budynku wynosi 43 s, a przy wykorzystaniu modelu zmienno-sterujqcego - 40,3 s. Wyniki uzyskane przy zastosowa -niu dwoch roznych modeli dla analizowanego przypadku mozna uznac za bardzo zblizone, co zapewne wynika z prostej geome -trii drogi ewakuacyjnej i matej liczby ewakuujqcych siç ludzi.
As determined in the computer simulation using the SFPE behaviour mode, the time of evacuation of 10 people from the building is 43 s, and using the reactive steering mode - 40.3 s. The results obtained using two different modes for the analysed case are highly similar, which probably results from the simple geometry of the escape route and the small number of evacuees.
Podsumowanie
Przeglqd dostçpnej literatury przedmiotu pozwala stwierdzic, ze przebieg ewakuacji w znacznej mierze zalezy od ludzi biorqcych w niej udziat [3-7, 10-21, 24-55, 61] oraz od zagrozenia wystçpujq -cego w obiekcie [62]. W tracie badan potwierdzono stochastyczny charakter procesu ewakuacji. Pokazat to eksperyment z udziatem strazakow, w ktorym trzy ewakuacje wykonane w dwudziestomi-nutowych odstçpach za kazdym razem daty inny czas, mimo ze ewakuacje te przeprowadzano w tych samych warunkach i z tymi samymi osobami. Otrzymane czasy roznity siç od siebie o ok. 10%. Nalezy jednak miec na uwadze to, ze strazacy biorqcy udziat w eksperymencie nie wykonywali zadnych prac, lecz jedynie cze-kali na rozpoczçcie ewakuacji. Tak przeprowadzone badanie po-twierdza, ze nawet ta sama osoba w tych samych warunkach za kazdym razem porusza siç z innq prçdkosciq, przez co niemozliwe jest, zeby ewakuacja z obiektu byta powtarzalna.
Summary
A review of the available literature on the subject leads to the conclusion that the progress of evacuation largely depends on the evacuees [3-7, 10-21, 24-55, 61] and the kind of danger occurring in the building [62]. The study confirmed the stochastic nature of the evacuation process. This was shown by the experiment involving firefighters who took part in three evacuations in twenty-minute intervals. The evacuation time was different in each case, even though the evacuations were carried out under the same conditions and with the same participants. The obtained times differed from each other by approx. 10%. It should be noted, howev er, that the firefighters participating in the experiment were not performing any work, but waited for the evacuation to begin. This type of study confirms that even the same person under the same conditions can move at a different pace each time, which makes it impossible to ensure the reproducibility of evacuation from a building.
Wnioski
Ze wzglçdu na stochastyczny charakter opisanego zjawiska do otrzymanych czasów ewakuacji nalezy podchodzic z pew-nym dystansem, poniewaz nie jestesmy w stanie przewidziec, jaka grupa osób bçdzie siç ewakuowac, która z ptci bçdzie w niej przewazac, jaki bçdzie wiek tych osób ani jaka bçdzie ich kon-dycja fizyczna. Dlatego wazne jest, zeby podczas projektowania warunków ewakuacji zapewnic pewien margines bezpieczen-stwa przy okreslaniu wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji.
Conclusion
Due to the stochastic nature of the described phenomenon, the obtained evacuation times should be approached as approximate, as we are unable to accurately predict the groups of evac -uees, the gender and age distribution and physical fitness of its members. For this reason, it is important to keep a certain safety margin in determining the required safe egress time.
Literatura/Literature
[1] Rozporzgdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkow technicznych, jakim powinny od-powiadac budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1422 z pozn. zm).
[2] Procedury organizacyjno-techniczne w sprawie spelnienia wymagan wzakresie bezpieczenstwa pozarowego winny sposob, niz to okreslo-no wprzepisach techniczno-budowlanych, wprzypadkach wskazanych w tych przepisach, oraz stosowania rozwiqzan zamiennych, Komenda Gtowna PSP, Warszawa 2008.
[3] Matolepszy R., Wymagany i dost^pny czas bezpiecznej ewakuacji - metodyka obliczania, Zakopane 2010.
[4] BS 7974:2001 The application of fire safety engineering principles to fire safety design of buildings. Part 6. Human factors: Life safety strategies - Occupant evacuation, behaviour and condition (Sub-system 6), zatgcznik PD 7974-6:2004.
[5] Gwynne S.M.V., Purser D., Boswell D.L., Pre-warning staff delay: A forgotten Component in ASET/RSET calculations, w: Pedestrian and Evacuation Dynamics, R.D. Peacock, E.D. Kuligowski, J.D. Averill (red.), Springer, Londyn 2010, s. 243-253.
[6] Ctapa I., Porowski R., Dziubinski M., Wybrane modele obliczeniowe czasowewakuacji, „Safety & Fire Technique" 2011, 24(4).
[7] Ctapa I., Analysis of selected calculation models for evacuation times, w: Emergency Evacuation of People from Buildings, Redaktorzy: Kçp -ka P., Jaskotowski W., BEL Studio, Warszawa 2011, s.71-81.
[8] Podrçcznik projektanta systemow sygnalizacji pozaru, Czçsc I i II, w: Dzialanie instalacjiprzeciwpozarowej wynikajqcejz zalozen scenariu-sza pozarowego, J. Sawicki (red.), Izba Rzeczoznawcow SITP, Insty-tut Techniki Budowlanej, Warszawa 2010.
[9] Skulich J., Procedury, Biuro Rozpoznawania Zagrozen Komenda Gtowna PSP, Warszawa 2008.
[10] Chotuj L., Bezpieczna ewakuacja a zalozenia scenariusza pozarowe- [32] go, „Safety & Fire Technique" 2013, 3, 127-130.
[11] Lovreglio R., Ronchi E., Nilsson D., A model of the decision-making process during pre-evacuation, „Fire SafetyJournal" 2015, 78, [33] 168-179.
[12] Kobes M., Helsloot K., Vries B. de, Post J.G., Building safety and human behaviour in fire: A literature review, „Fire Safety Journal" [34] 2010, 45, 1-11.
[13] Guowei Z., Di H., Guoqing Z., Guanglin Y., Probabilistic model for safe evacuation under the effect of uncertain factors in fire, „Safety Sci- [35] ence" 2017, 93, 222-229.
[14] Rogsch C., Galster R., Luthardt T., Mohr D., The effect of pedestrian placement andpre-movement times on evacuation simulation, „Trans- [36] portation Research Procedia" 2014, 2, 291-299.
[15] Proulx G., Evacuation time and movement in apartment buildings, „Fire Safety Journal" 1995, 24, 229-246. [37]
[16] Mu H.L., Wang J.H. , Mao Z.L., Sun J.H., Lo S.M., Wang Q.S., Pre-evacuation Human Reactions in Fires: An Attribution Analysis [38] Considering Psychological Process, „Procedia Engineering" 2013,
52, 290-296.
[17] D'Orazio M., Longhi S., Olivetti P., Bernardini G., Design and experimental evaluation of an interactive system for pre-movement [39] time reduction in case of fire, „Automation in Construction" 2015,
52, 16-28.
[18] Purser D.A., Bensilum M., Quantification of behaviour for engineer- [40] ing design standards and escape time calculations, „Safety Science"
2001, 38, 157-182.
[19] Mawson A.R., Mass Panic and Social Attachment: The Dynamics of [41] Human Behavior, Ashgate Publishing, Brookfield (VT), 2007.
[20] Nilsson D., Johansson A., Social influence during the initial phase
of a fire evacuation - analysis of evacuation experiments in a cinema [42] theatre, „Fire Safety Journal" 2009, 44, 71-79.
[21] Kuligowski E.D. i Hoskins B.L., Analysis of occupant behavior during
a high-rise office building fire, w: Pedestrian and Evacuation Dynam- [43] ics, R.D. Peacock, E.D. Kuligowski, J.D. Averill (red.), Springer, Lon-dyn 2010, s. 685-697.
[22] http://sjp.pwn.pl/szukaj/ewakuacja.html, [dost^p: 30.05.2015]. [44]
[23] http://www.ekologia.pl/srodowisko/specjalne/najwieksze-po-zary-w-polsce-i-na-swiecie,16873,1.html, [dost^p: 30.05.2015].
[24] Ctapa I., Dziubinski M., Human behavior as one of the factors determining the course of the evacuation process, BiTP Issue 3, 2013, [45] 149-158.
[25] Wang J., Zhang L., Shi Q, Yang P., Hu X, Modeling and simulating for congestion pedestrian evacuation with panic, „Physica A: Statistical [46] Mechanics and its Application" 2015, 428, 396-409.
[26] Jeon G.J., Kim J.Y., Hong W.H., Augenbroe G., Evacuation perfor- [47] mance of individuals in different visibility conditions, „Building and Environment" 2011, 46, 1094-1103.
[27] Kady R.A., Davis J., The effect of occupant characteristics on crawl- [48] ing speed in evacuation, „Fire Safety Journal" 2009, 44, 451-457.
[28] Spearpoint M., MacLennan H.A., The effect of an ageing and less [49] fit population on the ability of people, „Safety Science" 2012, 50, 1675-1684.
[29] Kosinski R., Grabowski A., Matematycznemodelowanieibadaniasy- [50] mulacyjne zachowania siq ludzipodczas ewakuacjiz budynkow, „Bez-pieczenstwo Pracy" 2013, 1, 20-25. [51]
[30] Chattaraj U., Chakroborty U., Subhashini A., Empirical studies on impacts of obstacle inside corridor on pedestrian flow, „Procedia - So- [52] cial and Behavioral Sciences" 2013, 104, 668-677.
[31] Ko S., Spearpoint M., Teo A., Trial evacuation of an industrial premises and evacuation model comparison, „Fire Safety Journal" 2007, [53] 42, 91-105.
Fang Z.M., Song W.G., Li Z.J., Tian W., Lv W., Ma J., Xiao X., Experimental study on evacuation process in a stairwell of a high-rise building, „Building and Environment" 2012, 47, 316-321. Ma J., Song W.G., Tian W., Lo S.M., Liao G.X., Experimental study on an ultra high-rise building evacuation in China, „Safety Science" 2012, 50, 1665-1674.
Yang L., Rao P., Zhu K., Liu S., Zhan X, Observation study of pedestrian flow on staircases with different dimensions under normal and emergency conditions, „Safety Science" 2012, 50, 1173-1179. Shi L., Xie QY, Cheng X.D., Chen L., Zhou Y., Zhang R.F., Developing a database for emergency evacuation models, „Building Environment" 2009, 44, 1724-1729.
Lam J.H.T., Yuen J.K.K., Lee E.W.M., Lee R.Y.Y., Experimental study on upward movement in a high-rise building, „Safety Science" 2014, 70, 397-405.
Fujiyama T., Tyler N., Predicting the walking speed of pedestrians on stairs, „Transportation Planning and Technology" 2010, 33, 177-210. Peacock R.D., Averill J.D., Kuligowski E.D., Stairwell Evacuation from Buildings: What We Know We Don't Know, NIST Technical Note 1624, National Institute of Standards and Technology, Gaithers-burg 2009.
Frantzich H., Study of movement on stairs during evacuation using video analysing techniques, Report 3079, Lund Institute of Technology, Lund University, 1996.
Peacock R.D., Hoskins B.L., Kuligowski E.D., Overall and local movement speeds during fire drill evacuations in buildings up to 31 stories, „Safety Science" 2012, 50, 1655-1664.
Kretz T., Grunebohm A., Kessel A., Klupfel H., Meyer-Konig T., Schreckenberg M., Upstairs walking speed distributions on a long stairway „Safety Science" 2008, 46, 72-78.
Cheng H., Yang X.K., Emergency evacuation capacity of subway stations, „Procedia - Social and Behavioral Sciences" 2012, 43, 339-348.
Bosina E., Weidmann U., Estimating pedestrian speed using aggregated literature data, „Physica A: Statistical Mechanics and its Application" 2017, 468, 1-29.
tozowicka D., Metody szacowania prqdkosci przemieszczania si% ludzi w modelach ewakuacji ze szczegolnym uwzglqdnieniem specyfiki ewakuacji ze statkow pasazerskich, „Logistyka" 2010, 6, 2031-2040.
Fang Z., Wang P., Chen D., Chen D.H., Duan J.X., Hu Z.R., The development of evaluation software of safety evacuation for high buildings, „Fire Science and Technology" 2004, 23, 439-442. Yeo S.K. i He Y., Commuter characteristics in mass rapid transit in Singapore, „Fire Safety Journal" 2009, 44, 183-191. Lee D., Kim H., Park B.J., Park J.H., The current status and future issue in human evacuation from ships, „Safety Science" 2003, 41, 861-876.
Li Y.Q., Building fire protection engineering, Chemistry Industry Press, Pekin 2004.
Fruin J.J., Designing for pedestrians: a lever-of-service, Highway Re -search Record, Number 355, Pedestrian, Highway Research Board, Washington, DC 1971.
Larusdottir A.R., Dederichs A.S., Evacuation of children: Movement on stairs and on horizontal plane, „Fire Technology" 2012, 48, 43-53. Qu Y., Gao Z., Xiao Y., Li X., Modeling the pedestrian's movement and simulating evacuation dynamics on stairs, „Safety Science" 2014, 70, 189-201. Lord J., Meacham B., Moore A., Guide for evaluating the predictive capabilities of computer egress models, National Institute of Standards and Technology, NIST GCR 06-886, 2005. Thompson P., Nilsson D., Boyce K., McGrath D., Evacuation models are running out of time, „Fire Safety Journal" 2015, 78, 251-261.
[54] Bosina E., Weidmann u., Estimating pedestrian speed using aggregated literature data, „Physica A: Statistical Mechanics and its Application" 2017, 468, 1-29.
[55] Vermuyten H., Beliën J., Boeck L.D., Reniers G., Wauters T., A review of optimisation models for pedestrian evacuation and design problems, „Safety Science" 2016, 87, 167-178.
[56] Mizielinski B., Systemy oddymiania budynkôw wentylacja, Wydaw-nictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1999.
[57] Mizielinski B., Kubicki G., Wentylacjapozarowa. Oddymianie, Wydaw-nictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2012.
[58] http://www.pyrosim.pl/pathfinder-symulacja-ewakuacji-z-budyn-ku/budownictwo-ogrzewnictwo.html, [dost^p: 04.05.2015].
[59] Pathfinder 2011, instrukcja obslugi - wersja 2011.2, Thunderhead Engineering, Stigo.
[60] Thornton C., O'Konski R., Hardeman B. Swenson D., Pathfinder: An Agent-Based Egress Simulator, w: Pedestrian and Evacuation Dynamics, R. Peacock, E. Kuligowski, J. Averill (red.), Springer, Londyn 2011, s. 889-892.
[61] Engineering guide to human behavior in fire, SFPE, 2003.
[62] Helbing D., Farkas I., Vicsek T., Simulating dynamical features of escape panic, „Nature" 2000, 407, 487-490.
MGR INZ. IWONA ORtOWSKA - absolwentka Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoty Gtöwnej Stuzby Pozarniczej w War-szawie, funkcjonariusz Panstwowej Strazy Pozarnej. Obecnie jest doktorantkg na Wydziale Inzynierii Procesowej i Ochrony Srodowiska Politechniki tödzkiej. Jako przedmiot swoich zainteresowan nauko-wych wybrata modelowanie numeryczne procesöw ewakuacji oraz inzynierii bezpieczenstwa pozarowego.
PROF. DR HAB. INZ. MAREK DZIUBINSKI - pracownik naukowy Politechniki tödzkiej. Na tej uczelni obecnie petni funkcjç kierownika Ka-tedry Inzynierii Chemicznej na Wydziale Inzynierii Procesowej i Ochrony Srodowiska. Naukowo interesuje siç: przeptywami wielofazowymi ze szczegölnym uwzglçdnieniem przeptywöw dwufazowych ciecz - gaz cieczy newtonowskich i nienewtonowskich, reologig i reome-trig techniczng, elementami ryzyka i bezpieczenstwa procesowego (wyptywy jedno- i dwufazowe z rurociggöw i zbiorniköw) oraz utrzy-mywaniem emulsji i ich wtasciwosciami.
IWONA ORtOWSKA, M.ENG. - she graduated from the Faculty of Fire Safety Engineering at the Main School of Fire Service in Warsaw. She is an officer of the State Fire Service. Currently a Ph.D. student at the Faculty of Process and Environmental Engineering of the Lodz University of Technology. Her principal research interests involve the numerical modelling of evacuation processes and fire safety engineering.
PROF. MAREK DZIUBINSKI, D.SC. ENG. - a research fellow at the Lodz University of Technology, currently serves as the Head of the Department of Chemical Engineering at the Faculty of Process Engineering and Environmental Protection. His scientific interests revolve around multiphase flows, with particular emphasis on Newtonian and non-Newtonian liquid-gas liquid flows, rheology and technical rheometry, risk and process safety elements (single- and two-phase outflows from pipelines and reservoirs), and the maintenance of emulsions and their properties.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego
Stworzenie anglojçzycznych wersji oryginalnych artykulöw naukowych wydawanych w kwartalniku „BITP. Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza" - zadanie finansowane w ramach umowy 658/P- DUN/2018 ze srodköw Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dziatalnosc upowszechniajgcg naukç.
