Научная статья на тему 'THE PRINCIPLE OF CLARITY ON THE MATH LESSONS IN PRIMARY CLASSES'

THE PRINCIPLE OF CLARITY ON THE MATH LESSONS IN PRIMARY CLASSES Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
26
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Ученый XXI века
Область наук
Ключевые слова
ПРИНЦИП / УМСТВЕННАЯ СПОСОБНОСТЬ / АКТИВНОЕ МЫШЛЕНИЕ

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Жалилов М.А.

В этой статье описывается использование принципа доступности на уроках по математики в начальных классах.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИНЦИП ДОСТУПНОСТИ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ

This article describes the using of clarity principle on math lessons in primary forms.

Текст научной работы на тему «THE PRINCIPLE OF CLARITY ON THE MATH LESSONS IN PRIMARY CLASSES»

УДК 372.3

БОШЛАНГИЧ СИНФ МАТЕМАТИКА ДАРСЛАРИДА ТУШУНАРЛИЛИК ТАМОЙИЛИ

М.А. Жалилов1

Аннотация

Ушбу маколада бошлангич синф математика дарсларининг тушунарли-лик тамойилидан фойдаланган холда укитилишнинг хусусиятлари ёритилган.

Калит сузлар: тушунарлилик, тамойил, номаълум, фаол фикрлаш, аклий кобилият, назарий савия.

Укувчилар материални онгли равишда узлаштириши учун доимо улар-нинг билимлари ва аклий кобилиятларини хисобга олиб иш тутиш, яъни уларга мос метериалларни бериш керак. Укувчиларнинг хар хил синфлардаги аклий кобилиятлари хам турлича булади. Уз-узидан аёнки, укитувчи биринчи синфга кирса-ю, бирор масалани тенгламадан фойдаланган холда кулай усулда ечиш хакида гапира бошласа, болалар, албатта, хеч нарсани тушунмайдилар.

Бу уринда таълим укувчига тушунарли булиши учун, якиндан узокка, маълумдан камрок маълумга, камрок маълумдан номаълумга караб юриш керак. Шу билан бирга таълим олиш доимий равишда билимларнинг тупланишига, аниклашувига ва иложини борича такомиллашувига етаклаши, шу оркали укитувчи укувчиларга ёрдам бериши керак.

Математикада тушунарлилик тамойили - мавзуни ёки мавзуга оид маса-лаларни болаларнинг ёш хусусиятларига, математик кобилиятларига, математик билимларни узлаштириш имкониятларига мос равишда баён килишдир.

Бошлангич синф математика дарсларида купинча дуч келинадиган икки хил нотугри тушунча бор. Уларнинг биринчиси шуки, айрим укитувчилар укувчиларни мутлако кийнамаслик учун уларга жуда оддий, тушунарли, узларига айнан мос мисол ва масалаларни бериш керак деб хисоблайдилар. Бундай укитувчилардан таълим оладиган укувчилар билим олишга оддий ва осон, хеч кандай куч талаб килмайдиган иш деб карай бошлайдилар, хамма нарсани мавзуни хам мисол ва масалани хам, укитувчи тушунтиришига, бир неча марта тушунтиришига одатланадилар. Натижада фикр юритишни, уйлаб куришни урганмайдилар, тушуниш жараёнида кийинчиликка дуч келсалар, уни бартараф килишга уринмайдилар.

Мазкур нотугри фикрларнинг иккинчиси. Бошлангич синф укитувчиси укув предмети (математика) ни юксак савияда, хатто олий укув юртидаги дара-жада укитиш керак деб хисоблайди ва болаларга дабдабали жимжимадор ифо-даларни айтади, болалар эса уларни маъносини англамаган холда ёдлайвера-дилар.

Хуш, математика дарсларида тушунарлилик тамойили узи нима?

Бу тамойилга мувофик укув материалини болаларга шундай кийинлик даражасида бериш керакки, улар ана шу материални узлаштириш учун фаол фикрлашлари, узларининг барча аклий кобилиятларини ишга солишлари ло-зим.

Бошлангич таълимнинг назарий савиясини ошириш, бошлангич синфлардаги укувчилар узлаштириши лозим булган математик билимлар хажмини ошириш кичик мактаб ёшидаги болаларга бериладиган таълимнинг тушунар-лилиги муаммосини кескинлаштирди

Биз куйида укувчиларга тушунарлилик тамойилидан фойдаланган холда тенглама мавзусини баён килишни курсатамиз.

Маълумки, дастлаб бошлангич синфларда куйидаги куринишдаги тенг-ламалар ечилади.

Жалилов Мухаммадали Абдумуталибович - преподаватель кафедры методики начального образования, Ферганский государственный университет, Узбекистан.

Ученый XXI века • 2016 • № 5-1 (18)

х+5=10, х-5=20, 20-х=7 х:2=5, х*2=30, 20:х=4

Шу сабабдан дастлаб укувчиларга куйидаги топшириклар бериш талаб этилади:

1.10 ва 9 сонларини йигиндисини топинг;

2. 10 ва 5 сонларини айиримасини топинг;

3. 7 сонини 4 тага орттиринг;

4. 8 сонини 3 тага камайтиринг;

5. 15 сонини 2 марта орттиринг; 6.20 сонини 5марта камайтиринг.

Шу каби машклар урганилгандан сунг куйидаги топшириклар курилади: 1.10 ва х сонларининг йигиндисини топинг. Ж (10+х);

2.х ва 5 сонларининг айиримасини топинг. Ж (х-5);

3.х соннини 4 тага орттиринг. Ж (х+4);

4.х сонини 3 тага камайриринг.Ж (х-3);

5.х сонини 2 марта орттиринг. Ж (х*2);

6.х сонини 5 марта камайтиринг. Ж (х:5).

Шу каби машклар укувчиларни харфий ифодаларни тузиш малакасини шакллантиради. Шундан сунг тенглама тузишни малакали шакллантирилади. Бунинг учун куйидаги топшириклар бажарилади: 1.10 ва 9 сонларини йигиндиси 19 га тенг;

2.10 ва 5 сонларини айримаси 5 га тенг;

3.11 сони 7 сонига 4 тага орттирилганига тенг; 4.5 сони 8 сонининг 3 тага камайтирилганига тенг; 5.30 сони 10 сонининг2 марта ортирилганига тенг;

6.4 сони 20 сониниг 5 мартта камайтирилганига тенг. Сунгра куйидаги машклар берилади:

1.10 ва х сонларини йигиндиси 19 га тенг. Ж: 10+х=19;

2.х ва 5 сонларини айирмаси 5 га тенг. Ж: х-5=5;

3.х сонини 4 та орттирилгани 11 га тенг. Ж: х+4=11;

4.5 сони х сонини 3 тага камайтирилганига тенг. Ж: х-3=5; 5.30 сони х сонини 2 марта ортирилганига тенг. Ж: х*2=30; 6.4 сони х сонини 5марта камайтирилганига тенг. Ж: х:5=4; Укувчиларни харфий ифодалар тузишга ургатишда масаларда хам унумли

фойдаланиш мумкин. Бунга 2-синф математика дарслигидан мисоллар келтирайлик.

527-масала.

Фермада бир ойда 45 тарам беда, иккинчи ойда биринчи ойдагига Караганда 9 тарам ортик беда ишлатишди. Шу икки ойда неча тарам беда ишла-тилган?

Масала.

Фермада бир ойда х тарам беда, иккинчи ойда биринчига Караганда 9 тарам ортик беда ишлатилди. Шу икки ойда неча тарам беда ишлатилган? 540-масала.

Мактаб ботида 16 туп шафтоли ва 12 туп бехи бор. Мактаб ботида неча туп мевали дарахт бор? Масала.

Мактаб ботида х туп шафтоли ва 12 туп бехи бор. Мактаб ботида хаммаси булиб неча туп мевали дарахт бор? 544-масала.

Бир пачка тузга 9 сум туланади. Икки пачка тузнинг бахоси канча? Масала.

Бир пачка тузга х сум туланади. Икки пачка тузнинг бахоси канча? Бундай топширикларни бериш жараёнида уларнинг бир бирига ботликлиги ва улар орасида кийинлик даражасини кескин ошириб юбормаслик укувчиларни узлаштиришида кутилган самарани беради.

Болалар масалаларни алгебраик йул билан ечишни урганиб олишлари учун улар масаладаги берилган ва кузланаётган микдорларни ажратиб олиш; ундан узаро тенг булган иккита асосий микдорни ажратиб олиш ёки ундан битта микдорнинг узаро тенг иккита кийматини ажрата олиш ва бу кийматларни хар хил ифодалалар билан ёза олиш малакаларига эга булишлари керак.

Масалан, юкоридаги топширикларнинг давоми сифатида бундай масалалар таклиф килинади:

"Вазада 11та олма бор эди. Тушликда бир нечта олма ейилди. Шундан кейин вазада 7 та олма колди. Нечта олма ейилган?"

Бор эди - 11та олма

Ейилди-?

Колди - 7 та олма.

Масалани алгебраик усул билан ечишда укувчининг тахминий мулохазалари: "Тушликда ейилган олмалар сони х харфи билан белгилайман. 12 та олма бор эди, х та олма ейилди, 7 та олма колди, тенгламани ёзаман: 11-х=7".

© М.А. Жалилов, 2016

УДК 372.3

ПРИНЦИП ДОСТУПНОСТИ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ

В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ

М.А. Жалилов

Аннотация. В этой статье описывается использование принципа доступности на уроках по математики в начальных классах.

Ключевые слова: принцип, доступность, неизвестый, умственная способность, активное мышление.

© М.А. Жалилов, 2016

UDC 372.3

THE PRINCIPLE OF CLARITY ON THE MATH LESSONS IN

PRIMARY CLASSES

M.A. Jalilov

Annotation. This article describes the using of clarity principle on math lessons in primary forms.

Key words: clarity, principle, unknown, active, thinking, mental faculties, theoretical literacy.

© M.A. Jalilov, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.