CC BY
19
Вестник Ка^НЖУ №1-2019
ЭОЖ 616.7-008:614
!Д. Манкеев, 2А.Е. Уалиева
1 «Цазсщстан Республикасы денсаулъщ сащтау министрлш цогамдъщ денсаулъщ ссщтау комитеттщ Алматы облысъь цогамдъщ денсаулъщ сащтау департамента» Республикалъщ мемлекеттш мекемеа. 2 Эл-Фараби атъш.дагъ1 Цаз¥У, Биомедициналъщ статистика жэне дэлелд1 медицина кафедрасъ
АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША К¥С ШАРУАШЫЛЫГЫ КЭС1ПОРЫНДАРЫНДА САНИТАРЛЬЩ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЬЩ БАКЫЛАУЫН ¥ЙЫМДАСТЫРУ
Мал шаруашылыгы азыц-тулЫпен цамтамасыз ету арцылы квптеген елдерде KYHкврiс децгейiн цалыптастырады, сонымен цатар зооноздыц аурулардыц аурудыц таралу жолдарыныц бiрi болып табылады. Ветеринарияда цадагалаудыц мацызы зор, вйткенi ветеринариялыц цызмет тамац жэне биологиялыц цауiпсiздiктi цамтамасыз ету жоспарында реттеушi функцияга ие, ал жануарлардыц жуцпалы жэне жаппай жуцпалы емес ауруларыныц алдын алу жэне жою, мал шаруашылыгы внiмдерiнiц ветеринариялыц-санитариялыц тургыдан цаутаздтн цамтамасыз ету мемлекеттiк ветеринариялыц цызметтщ мiндетi болып табылады. Бул зерттеу тамац внiмдерiнiц цаутаздтн багалау yшiн, ауруларга царсы курес жвнiндегi багдарламалардыц негiзiн цамтамасыз етедi жэне саясаткерлерге осы тез дамып келе жатцан сектордыц жан-жацты всуi туралы хабарлайды. ТYйiндi свздер: Санитарлыц-эпидемиологиялыц цадагалау, цус ет!'н вндiру, ветеринариялыц-санитариялыц шаралар
К1р1спе. Тама;тану адам денсаулыгыныц ;аушизд^ мен eмiр суру сапасыныц ец мацызды факторлардыц бiрi болып табылады. Тама;тыц сапасы адамныц жалпы эл-ау;атына, оныц жумыс ;абыетше жэне ;оршаган ортаныц ;олайсыз факторларыныц эсерше, соныц шшде вндiрiстiк факторлардыц терiс эсерлерiне тeзiмдiлiктi арттырады. Мал шаруашылыгы азык;-тYлiкпен ;амтамасыз ету ар;ылы темен жэне орташа табысы бар елдерде KYнкврiс децгешн ;алыптастырады, нары;та да Yлкен ы;палын тигiзедi. Соныц iшiнде, элемдiк жэне отанды; тэжiрибеде ;ус есiру енеркэсiбi елдегi ;ажетт азы;-тYлiк енiмдерiн тез улгайтуга жэне халы;тыц диетасындагы акуыздыц оцтайлы тецгерiмiн ;амтамасыз етуге ;абыетт екенiн растайды. Бас;а салалармен салыстырганда ;ус енiмдерiн ендiрудiц жогары ^р^тшп - ;устыц жылдам жетiлуiне, азы;-тYлiктi, энергияны, тiрi ецбек KYшiн темен тутынуына байланысты. Бул ауыл шаруашылы; ендiрiсiнiц осы саласын дамытудыц орындылыгын дэлелдейдi [1]. Цазiрri уа;ытта Цаза;станныц ;ус есiру енеркэсiбi агроенеркэсiптiк кешендеп жетекшi индустрия болып табылады, ол 2007 жылдан 2014 жылга дешн ;ус етi ендiрiсiн 2,2 есе арттыра алды [2]. 2017 жылы ет ендiретiн ;ус фабрикаларыныц ;ус етiнiц Yлесi 94% (168,4 мыц тонна) болды, ендiрiлген жумырт;аныц Yлесi 75% (3,8 млрд. дана). Шаруа ;ожалы;тары мен жеке шаруашылы;тарда ;ус етiнiц 4% (11,6 мыц тонна), ал жумырт;аныц 25% (1,2 млрд. Дана) ендiрiлдi [3].
Сонымен ;атар, тагамдык; аурулардыц ;урылымында айтарлы;тай Yлестi азы;-тYлiк токсикоинфекциялары ;осады. Тагамдык; токсикоифекцияларыныц пайда болу себептерi - бул аурудыц ;оздыргыштары Yшiн жа;сы ;оректж орта болып табылатын кептеген тагамдар (сYт, ет жэне т.б.). Жыл сайын азы;-тYлiк жэне су ар;ылы пайда болтан аурулардан 2,2 миллион адам еледь олардыц кепшiлiгi балалар [4]. Сонды;тан, азы;-тYлiк ;аушаздИн ба;ылау санитариялы; -эпидемиологиялы; сараптама жэне мониторинг ;ызметше ете мацызды, себебi жануарлардыц ешмдершщ ;аутаздИн ;амтамасыз ету, жу;палы жэне жаппай жу;палы емес жануарлар ауруларыныц алдын-алу жэне жою мемлекеттiк ;огамдык; денсаулы; са;тау комитетiнiц мiндетi болып табылады.
Жогарыда айтылгандарды негiзге ала отырып, зерттеудщ ма^саты Алматы облысындагы ;ус шаруашылыгы кэсiпорындарыныц санитарлыщ-эпидемиологиялык;
ба;ылау уйымдастыруын талдау болып табылады. Зерттеу нэтижелерь Алматы облысыныц ;ус
фабрикаларыныц ;ус етiн ендiру технологиясы б1р;атар сатылардан туратынын, оныц iшiнде ;ус есiретiн цехтiц жемшеп ендiрiсiнiц мацызы зор екенш керсеттi [5, 6, 7]. Ветеринарияльщ-санитариялы; шаралар зиянкестердiц, аурулардыц немесе ауру тудыратын агзалардыц енушен, таралуынан туындайтын тэуекелдерден ;оргау Yшiн, сондай-а; бас;а да осыган байланысты зиянкестерен залал таралуыныц алдын алу ма;сатында ;урылган белгiленген мiндеттi талаптар мен рэамдер болып табылады [5].
Бас;аша айт;анда, ветеринариялы;-санитариялы; шаралар жануарлардыц денсаулыгын са;тауды жэне ;алпына кел^рудь олардыц ;алыпты енiмдiлiгiн (тиiмдiлiгiн) ;амтамасыз ететiн жалпы жэне арнайы шаралардыц жиынтыгы болып табылады. Цус фабрикаларыныц ветеринарлы; ;ызметшде ветеринариялы;-санитариялы; шаралар кешенш са;тау аса мацызды жэне ветеринариялы;-санитарлы; ба;ылауды ЖYзеге асыру шецберiнде ;ус фабрикаларыныц ветеринария мамандары Yнемi ;адагалап отырады [5].
8ндiрiстiк технологияларды талдау темендепш керсеттi. Жас ;устарды сатып алу ветеринариялы; ;атынаста ;аушаз кездерден ЖYзеге асырылады. Келесi ;ус тобын орналастырмас бурын, белмелердi толы; залалсыздандыру, тазалау жэне тазарту (;о;ысты жоюды ;оса алганда) ЖYзеге асырылады. Цустарды азы;тандыру ;ус ауруын тугызатын патогендердi жоюды ;амтамасыз ететiн температурада жылумен ецделген ;унарлы жеммен ЖYзеге асырылады. Кэсшорындар аумагы тебесiнде тiкендi сымы бар, бшкэтп Yш метр дуалмен ;оршалган, бул мал шаруашылыгыныц аумагына ;аса;ана енуден ;оргауды ;амтамасыз етедi. Цус фабрикаларыныц периметршде кепжылды; жасыл алацдар орналас;ан, аумагы кегалдандырылган жэне ;атты жабындыдан жасалган енi 3,5 м болатын кiру жолы бар. Цус фабрикаларында ашы; су ;оймалары жо;, сонды;тан кэсiпорында суда ЖYзетiн ;устарды есiру Yшiн жагдай жасалмаган. Жер Yстi суларын дренаждау жэне жою Yшiн беткейлер мен аралы;тар орнату жумыстары жоспарланган. Санитарлы; ;оргау аймагыныц келемi кем дегенде 1200 м. ;урайды. Цус фабрикаларыныц аумагы бастап;ы ендеу айма;тарына, жемшеп дайындауды, са;тауды, ецдеудi жэне енеркэсiптiк ;алды;тарды жоюды ;амтамасыз ететiн айма;тарга белiнген, сондай-а; 55 экiмшiлiк белiктерi бар. Эр ;устар орналас;ан белмелерде азы;-тYлiк цехы (азы;-тYлiк ;оймасы), желдету жэне технологиялы; сацылаулар орнатылган, жабайы ;устардыц ушып кiруiне жол бермеу Yшiн торлармен жабды;талган, сондай-а; елi елi жабайы ;усты жою шаралары ^ке асырылады.
Эрбiр ендiрiстiк алацга иретш есiктерде ветеринариялы;-санитариялы; ба;ылау-еткiзу пункл мен ;урылыс нысандары бар. ¥йым ;ызметiне ;атысы жо; келiктердiц, уйымыныц аумагына кiрулерiне жол берiлмейдi. Юру тек ;ана тура;ты жумыс ^тейтш, дезинфекциялы; ;ондыргылар орналас;ан арнайы юретш орын ар;ылы гана ЖYзеге асырылады. Цызмет керсететш персоналдыц ;ус са;талатын уйымныц ендiрiстiк аумагына кiруi, арнайы кшм мен ая; киiм киу, гигиеналы; душ ;абылдау ар;ылы ЖYзеге асырылады.
Цустардыц жу;палы ауруларын алдын-алу шарасы, ендiрiстiк циклдi эпизоотологиялы; ба;ылау, тауы;тыц микробиологиялы; жэне вирусологиялы; мониторингу диагностикалы; мониторинг (серологиялы; зерттеулер, микробиологиялы; зерттеулер: емiр CYPу эдiсi - топты; ;о;ыс Yлгiлерi, бактериологиялы; зерттеулер, клокадан алынган ;оспалар), антибиотиктердщ профилактикасы,
Vestnik KazNMU №1-2019
пробиотиктердщ профилактикасы, вакцинация,
дезинфекциялау жэне дезинфекция ар;ылы жузеге асырылады. Цус фабрикаларыныц ветеринариялы;-сауы;тыру ЖYЙесiн ;амтамасыз ету жуйеа эр процесте тама; внiмдерiнiц ластану ;аушн талдауды квздейдi. Осылайша, жемшеп вндiрiсiнiц барлы; технологиялы; тiзбегiнде жэне дайын азы;-тYлiк жемшептерге жеткенше оны патогендi ;оса алганда микрофлорамен егудщ Yздiксiз Yрдiсi бар. Ец ;аушт - бул сальмонеллалармен азы;тыц ластануы. Шартты-патогендi жэне патогендi микрофлорамен жу;тырудан ;оректенудi болдырмау Yшiн, емдеу жем-шеп ;урамдас белiктерiне немесе дайын ешмге ;осылатын KYPделi бактерияга ;арсы препараттармен ЖYргiзiледi. Келесi ;аушэт нYKте, ендiрiстiк циклдер ететiн айма;тар - ;ус фабрикасы, жемшеп дайындау орталы;тары жэне т.б. Ветеринарлы; мамандар мал сою алацына, кэдеге жарату ;ондыргысына жэне ашылу белмесше ерекше назар аударады. Осы айма;тардыц бэрi ;органыспен ;амтамасыз етiлген, инфекцияныц «жанаспайтын» жэне патогендерден толы; тазартуга кепiлдiк бередi. Жэне, ец бастысы - бул
енiмдердi, бiрiншi кезекте, сальмонеллалардан ;оргау. Сальмонелла жу;тырган ;ус союга тYCсе, онда осы ендiрiстiк циклде енiмнiц енiмдерiнде ластау ;ауш бар [1]. Демек, ;ус фабрикаларыныц зацды тулгалар ;ызметше мемлекеттiк араласуын азайту тургысынан алганда, енеркэсiптiк ветеринариялы; жэне санитарлы; ба;ылаудыц мацыздылыгы артады.
Цорытынды. Алматы облысындагы ;ус фабрикаларыныц ;олданылатын жогары технологиялы; жабды;тары сау ;устардыц есуiне жагдай жасайды.
Цус фабрикаларыныц ветеринариялы; жагдайын ;амтамасыз етуге багытталган шаралар кешенi ветеринариялы; медицина саласындагы ;олданыстагы нормативтiк ;у;ы;ты; актiлердiц талаптарын ;анагаттандырады [2, 5, 6, 8, 9].
Санитарлы; - эпидемиологиялы; тургыдан ;аушаз енiмдердi шыгаруды ;амтамасыз ету Yшiн, эрбiр процесте тама; енiмдерiнiц ластану ;аушн талдау жэне оларды болдырмау Yшiн шаралар уйымдастырылган.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Бессарабов Б. Ф., Бондарев Э. Птицеводство и технология производства яиц и мяса птиц. - СПб.: Лань, 2005. - 352 с.
2 Официальный сайт Комитета по статистике МНЭ РК [Электрон. ресурс]. - URL: http://www. stat.gov.kz (дата обращения: 11.2015)
3 Комитет статистики Министерства национальной экономики РК (дата обращения: 2018)
4 Meakins жэне т.б., 2003, WHO and FAO, 2009, Zhao et al., 2001
5 Об утверждении Ветеринарных (ветеринарно-санитарных) правил - Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 29 июня 2015 года № 7-1/587. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 25 августа 2015 года № 11940.
6 Горшков, В. В. Технология производства продукции птицеводства и звероводства [Текст] : учеб.-метод. пособие / В. В. Горшков, В. Н. Хаустов. - Барнаул : Изд-во АГАУ, 2008. - 83 с.
7 Кочиш, И. И. Птицеводство [Текст]: учебник / И. И. Кочиш, М. Г. Петраш, С. Б. Смирнов - Москва : КолосС, 2003. - 407 с. -(Учебники и учеб. пособия для студентов высших учебных заведений).
1А.Манкеев, 2А.Е.Уалиева
1 Республиканское государственное учреждение «Департамент охраны общественного здоровья Алматинской области комитета охраны общественного здоровья министерства здравоохранения Республики Казахстан» 2 КазНУ им. Аль-Фараби, кафедра биомедицинской статистики и доказательной медицины.
ОРГАНИЗАЦИЯ САНИТАРНО-ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКОГО КОНТРОЛЯ НА ПТИЦЕВОДЧЕСКИХ ПРЕДПРИЯТИЯХ ПО АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ
Резюме: Животноводство путем обеспечения продовольствием формирует прожиточный минимум во многих странах, а также является одним из путей распространения зоонозных заболеваний. Контроль в ветеринарии имеет важное значение, так как ветеринарная служба имеет регулирующую функцию в плане обеспечения пищевой и биологической безопасности, а задачей государственной ветеринарной службы является предупреждение и ликвидация заразных и массовых неинфекционных болезней животных, обеспечение ветеринарно-санитарной безопасности животноводческой продукции. Это исследование обеспечивает основу программ по борьбе с болезнями для оценки безопасности пищевых продуктов и информирует политиков о всестороннем росте этого быстро развивающегося сектора.
Ключевые слова: санитарно-эпидемиологический надзор, производство мяса птицы, ветеринарно-санитарные меры.
1A.Mankeev, 2A.E.Ualieva
1Republican state institution "Department of Public Health of the Almaty region of the Committee of Public Health Protection of the Ministry of
Health of the Republic of Kazakhstan"
2Al-Farabi Kazakh National University, Department of Biomedical Statistics and Evidence-Based Medicine.
THE ORGANIZATION OF SANITARY-EPIDEMIOLOGICAL SURVEILLANCE ON POULTRY FARMS OF ALMATY REGION
Resume: Animal husbandry, through the provision of food, forms the subsistence minimum in many countries, and is also one of the ways of the spread of zoonotic diseases. Control in veterinary is important, as the veterinary service has a regulatory function in terms of food and biological safety, and the task of the state veterinary service is to prevent and eliminate infectious and mass non-infectious animal diseases, ensuring veterinary and sanitary safety of animal products. The study provides the basis for disease control programs to assess food safety and informs policy makers of the comprehensive growth of this fast-growing sector.
Keywords; sanitary and epidemiological supervision, poultry meat production, veterinary and sanitary measures
