Научная статья на тему 'ТАТАРСКАЯ ТЕМАТИКА В ПЕРЕПИСКЕ САНОВНИКОВ ТЕВТОНСКОГО ОРДЕНА. 1431-1432 ГГ'

ТАТАРСКАЯ ТЕМАТИКА В ПЕРЕПИСКЕ САНОВНИКОВ ТЕВТОНСКОГО ОРДЕНА. 1431-1432 ГГ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
105
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Золотоордынское обозрение
WOS
Scopus
ВАК
Область наук
Ключевые слова
ВЕЛИКОЕ КНЯЖЕСТВО ЛИТОВСКОЕ / ТЕВТОНСКИЙ ОРДЕН / ПОЛЬСКОЕ КОРОЛЕВСТВО / СВИДРИГАЙЛО / ПАУЛЬ ФОН РУСДОРФ / ВЛАДИСЛАВ ЯГАЙЛО / УЛУГ-МУХАММЕД / ПЕРЕПИСКА / КЁНИГСБЕРГСКИЙ АРХИВ / GRAND DUCHY OF LITHUANIA / TEUTONIC ORDER / KINGDOM OF POLAND / ŠVITRIGAILA / WłADYSłAW JAGIEłłO / ULUGH MUHAMMAD / CORRESPONDENCE / KöNIGSBERG ARCHIVE

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Полехов Сергей Владимирович, Наумов Николай Николаевич

Цель: осуществить комментированную публикацию посланий весны 1431 г. - лета 1432 г. из архива великих магистров Тевтонского ордена, в которых затрагивается татарская тематика. Материалы: подлинники и списки посланий, хранящиеся в Секретном государственном архиве Прусского культурного наследия в Берлине, в составе исторического Кёнигсбергского архива (XX главное отделение); вспомогательные материалы, опубликованные и неопубликованные, оттуда же и из архивов Варшавы и Кракова. Новизна и результаты: в историческом Кёнигсбергском архиве в Секретном государственном архиве Прусского культурного наследия (Берлин) выявлены девять посланий весны 1431 г. - лета 1432 г., в которых говорится об отношениях Орды с соседями (Великим княжеством Литовским, Польским королевством, Молдавией, Валахией) и внутриордынской борьбе за власть. Установлено, что лишь три из них опубликованы полностью и на современном научном уровне. Остальные шесть посланий публикуются с описаниями их подлинников и списков и подробными комментариями.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE TATAR TOPIC IN THE CORRESPONDENCE OF OFFICIALS OF THE TEUTONIC ORDER, 1431-1432

Research objectives: This article offers annotated editions of nine letters from the archive of the grand masters of the Teutonic Order written between the spring of 1431 and the summer of 1432 concerning the Tatars. Research materials: The originals and copies of the letters preserved in the Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz in Berlin - the historical Königsberg archive (XX. Hauptabteilung), subsidiary materials, published and unpublished, from the same archive, as well as materials from the archives of Cracow and Warsaw. Results and novelty of the research: It is established that at least nine letters written between the spring of 1431 and the summer of 1432 concerning the Horde’s relations with its neighbors (the Grand Duchy of Lithuania, the Kingdom of Poland, Moldavia, and Walachia) and its ongoing internal power struggle are preserved in the historical Königsberg archive, presently named the Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, in Berlin. Only three of them have been hitherto published in full and in keeping with modern scholarly standards. The remaining six letters are published here along with the descriptions of their originals and copies besides detailed annotations.

Текст научной работы на тему «ТАТАРСКАЯ ТЕМАТИКА В ПЕРЕПИСКЕ САНОВНИКОВ ТЕВТОНСКОГО ОРДЕНА. 1431-1432 ГГ»

УДК 94(47).031 DOI: 10.22378/2313-6197.2020-8-4.784-807

ТАТАРСКАЯ ТЕМАТИКА В ПЕРЕПИСКЕ САНОВНИКОВ ТЕВТОНСКОГО ОРДЕНА. 1431-1432 ГГ.

С.В. Полехов 1, Н.Н. Наумов 2

1 Школа актуальных гуманитарных исследований Института общественных наук Российской академии народного хозяйства и государственной службы при Президенте РФ Москва, Российская Федерация sergey.polekhov@gmail. com

Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова Москва, Российская Федерация nn-naumov@mail.ru

Цель: осуществить комментированную публикацию посланий весны 1431 г. -лета 1432 г. из архива великих магистров Тевтонского ордена, в которых затрагивается татарская тематика.

Материалы: подлинники и списки посланий, хранящиеся в Секретном государственном архиве Прусского культурного наследия в Берлине, в составе исторического Кёнигсбергского архива (XX главное отделение); вспомогательные материалы, опубликованные и неопубликованные, оттуда же и из архивов Варшавы и Кракова.

Новизна и результаты: в историческом Кёнигсбергском архиве в Секретном государственном архиве Прусского культурного наследия (Берлин) выявлены девять посланий весны 1431 г. - лета 1432 г., в которых говорится об отношениях Орды с соседями (Великим княжеством Литовским, Польским королевством, Молдавией, Валахией) и внутриордынской борьбе за власть. Установлено, что лишь три из них опубликованы полностью и на современном научном уровне. Остальные шесть посланий публикуются с описаниями их подлинников и списков и подробными комментариями.

Ключевые слова: Великое княжество Литовское, Тевтонский орден, Польское королевство, Свидригайло, Пауль фон Русдорф, Владислав Ягайло, Улуг-Мухаммед, переписка, Кёнигсбергский архив

Для цитирования: Полехов С.В., Наумов Н.Н. Татарская тематика в переписке сановников Тевтонского ордена. 1431-1432 гг. // Золотоордынское обозрение. 2020. Т. 8, № 4. С. 784-807. DOI: 10.22378/2313-6197.2020-8-4.784-807

Благодарности: Публикация подготовлена при поддержке РФФИ, проект № 18-09-00057а. Приносим искреннюю благодарность проф. Адаму Шведе (Торунь) за помощь в подготовке латинских текстов и проф. Янушу Грабовскому (Варшава) за консультацию о генеалогии мазовецких Пястов.

© Полехов С.В., Наумов Н.Н., 2020

THE TATAR TOPIC IN THE CORRESPONDENCE OF OFFICIALS OF THE TEUTONIC ORDER, 1431-1432

S.V. Polekhov 1, N.N. Naumov 2

1 School of Contemporary Humanities Studies, Institute of Social Sciences of the Russian Presidential Academy of National Economy and Public Administration under the President of the Russian Federation Moscow, Russian Federation sergey.polekhov@gmail. com

2 LomonosovMoscow State University Moscow, Russian Federation nn-naumov@mail.ru

Abstract: Research objectives: This article offers annotated editions of nine letters from the archive of the grand masters of the Teutonic Order written between the spring of 1431 and the summer of 1432 concerning the Tatars.

Research materials: The originals and copies of the letters preserved in the Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz in Berlin - the historical Königsberg archive (XX. Hauptabteilung), subsidiary materials, published and unpublished, from the same archive, as well as materials from the archives of Cracow and Warsaw.

Results and novelty of the research: It is established that at least nine letters written between the spring of 1431 and the summer of 1432 concerning the Horde's relations with its neighbors (the Grand Duchy of Lithuania, the Kingdom of Poland, Moldavia, and Wala-chia) and its ongoing internal power struggle are preserved in the historical Königsberg archive, presently named the Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, in Berlin. Only three of them have been hitherto published in full and in keeping with modern scholarly standards. The remaining six letters are published here along with the descriptions of their originals and copies besides detailed annotations.

Keywords: Grand Duchy of Lithuania, Teutonic Order, Kingdom of Poland, Svitrigaila, Wladyslaw Jagiello, Ulugh Muhammad, correspondence, Königsberg archive

For citation: Polekhov S.V., Naumov N.N. The Tatar Topic in the Correspondence of Officials of the Teutonic Order, 1431-1432. Zolotoordynskoe obozrenie=Golden Horde Review. 2020, vol. 8, no. 4, pp. 784-807. DOI: 10.22378/2313-6197.2020-8-4.784-807

Thanks: The publication was prepared with the support of the Russian Foundation of Basic Research, project 18-09-00057a. We would like to express our gratitude to professor Adam Szweda (Torun) for his help in the preparation of the Latin texts and to professor Janusz Grabowski (Warsaw) for the consultation on the genealogy of the Mazovian Piasts.

Переписка сановников Тевтонского ордена между собой, с правителями соседних государств и их подданными является важным источником по истории Восточной Европы в позднем Средневековье. Письма главным образом XV и первой четверти XVI в., сохранившиеся в архиве великого магистра Ордена, в основном в составе исторического Кёнигсбергского архива (ныне находящегося в Берлине), содержат уникальные известия не только о ближайших соседях, таких как Польское королевство, Великое княжество Литовское, земли Северо-Западной Руси и др., но и о более отдалённых государствах Восточной Европы, к числу которых принадлежала и Орда. Эти послания используются в научной литературе, но весьма избирательно, по публикациям XIX-XX вв., зачастую неполным и неточным, или вовсе по

пересказам «из вторых рук». Если переписка до 1430 г. издана относительно полно и точно (хотя и здесь возможны дополнения и уточнения), то для последующего периода, чрезвычайно насыщенного событиями, такое издание отсутствует. Задача настоящей публикации состоит в том, чтобы заполнить этот пробел применительно к татарской тематике (ср.: [7]).

Хронологические рамки данной публикации охватывают весну 1431 -лето 1432 г. - от установления отношений хана Улуг-Мухаммеда с новым великим князем литовским Свидригайлом, занявшим престол после смерти Витовта в конце 1430 г., до его свержения в ночь с 31 августа на 1 сентября 1432 г. Для этого периода удалось выявить целых девять писем, в которых затрагивается татарская тематика. При этом было решено опубликовать здесь полностью лишь те письма, которые ранее не публиковались (№ 1, 6, 7, 9) или публикации которых выполнены неудовлетворительно (№ 5, 8). Для трёх посланий 1431 г. (№ 2, 3, 4), тексты которых опубликованы, приводятся лишь заголовки (регесты) с подробным пересказом содержания.

С самого начала своего правления Свидригайло оказался в остром конфликте с Польшей [6, с. 148-241], что, разумеется, сказывалось на его отношениях с Ордой [12, с. 175-176, 180-182]. Интересно, что публикуемые источники не только освещают установление контактов и союз со Свид-ригайлом (№ 1, 2, 7, 8), участие татар в польско-литовской Луцкой войне (№ 3) и конфликтах в Молдавии и Валахии (№ 5), но и доносят до нас отголоски внутриордынской борьбы (№ 8, 9) [ср.: 2, с. 173-175], которой, по-видимому, пытались воспользоваться польские правящие круги (№ 6, ср. № 4). Международный масштаб польско-литовского конфликта, в который оказались так или иначе втянуты практически все участники политической жизни Восточной и Центральной Европы, хорошо виден из публикуемых писем, в которых татарская тематика соседствует с упоминаниями земель Северо-Западной Руси, Молдавии и Валахии, чешских гуситов, владений римского и венгерского короля Сигизмунда Люксембургского и, конечно, Польши и Тевтонского ордена. Одновременно в другой части Руси то тлел, то разгорался с новой силой конфликт между юным великим князем московским Василием Васильевичем и его намного старшим дядей Юрием Дмитриевичем, претендовавшим на престол. В августе-сентябре 1431 г. и племянник, и дядя отправились в Орду, чтобы вынести свой спор на рассмотрение хана Улуг-Мухаммеда, откуда вернулись летом следующего года [5].

Публикуемые ниже тексты передаются согласно правилам, принятым для издания немецкоязычных и латиноязычных источников эпохи позднего Средневековья [27; 44; 47; 51]: сокращения раскрываются без оговорок, исправления в тексте оговариваются (при этом удвоение согласной в начале слова не сохраняется и не отмечается), текст разбивается на предложения и абзацы по смыслу, вводится современная пунктуация. Поскольку все публикуемые письма снабжены точной датой, в описании их подлинников опущены сведения о филигранях. Также не приводятся сведения о списках первой половины XIX в., подготовленных кёнигсбергскими архивистами для

Адама Ежи Чарторыйского и Теодора Нарбута1: ими можно было бы воспользоваться для реконструкции повреждённых мест, но, как показывает тщательное изучение подлинников, эти места были повреждены уже в XIX в. и восстанавливались архивными писарями весьма неточно.

Тексты посланий, издательские заголовки и комментарии к ним подготовлены к печати С.В. Полеховым при участии Н.Н. Наумова (№ 5, 8).

1

1431 г. апреля 29. Новгородок. - Вел. кн. лит. [Болеслав] Свидригайло -верховному маршалу Тевтонского ордена Генриху Хольту: сообщает, что посольство во главе с кн. Василием Красным Друцким, отправленное к кор. польскому, находится на обратном пути; король предлагает Свидригайлу встретиться, но тот соглашается на встречу не ранее 22 VII; переговоры гуситов с королём в Кракове окончились безуспешно; Сигизмунд Корибутович от имени предводителей гуситов предложил Свидригайлу союз; у Свидригайла побывал посол татарского хана [Улуг-Мухаммеда] с предложением союза; также сообщает о победе над поляками на Подолье и захваченных у них трофеях, об отправке посольства к римскому кор. Сигизмунду Люксембургскому с целью сообщить ему о контактах с гуситами и узнать его мнение, и о том, что король польский отослал от себя литовское посольство, чтобы не допустить его встречи с прибывшим к нему орденским посольством.

Ор.: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, XX. Hauptabteilung (Königsberger Archiv) (далее - GStAPK), Ordensbriefarchv (далее - OBA) 5633 (olim XVIIa 39). Бумага, 30,2x21,4.

В правом верхнем углу поч. XIX в.: № 57. (Коцебу). На обороте сверху вниз адрес: Dem ersammen herren, herrn Heynrich Holt, obirstem marschalk Dewtsches Ordins zur Prewssin, unsirm besundirm liebem frunde2. У правого края и в левой части следы прикладной красновосковой печати (Д=3,3).

Рег.: [32, s. 54; 4, с. 92-93, № 20; 49, s. 566; 18, № 1542, s. 118; 28, № 1670, s. 194; 43, № 5633, s. 352; 19, № 231, s. 284].

Swydrigall, von Gotis gnaden grosfurste zur Lithawen und zur Rewssin etc. Un-sern fruntschaft zuvor. Ersammer herre, unsir besundir liebir frunth! Wir wellen euch zu wissin seyn, das wir unsere mercliche boten, als den herczog Wasili, hewptman zur Witewsko3, und den herrn Kinsgal4, herrn Chodken5 und herrn Sudymunth6 zu dem

1 Отдел рукописей Российской государственной библиотеки. Ф. 68. № 358. Ч. 11; Lietuvos valstybës istorijos агсЬууа8. Р. 1135. Ар. 4. В. 25; Львiвська нащональна наукова бiблiотека Украши ш. В. Стефаника. Вщдш рукопишв. Ф. 5. № 2937/Ш.

2 Генрих Хольт, в первом десятилетии XV в. член кёнигсбергского конвента (081АРК, ОБА 28551), прокуратор или лесничий в Шаакен (28 IV 1401 - 081АРК, О^ешБэНаП; [далее - OF] 107, М. 236у; ОР 108, М. 248), комтур Папау и фогт Ляйпе (XI 1410 - 24 VI 1411), комтур Редена (27 VI - 28 X 1411), комтур Остероде (18 X 1411 - 23 V 1413), комтур Торна (14 V 1413 - 14 I 1414), комтур Данцига (18 X 1413 - 12 XI 1416), великий шпиттлер и комтур Эльбинга (11 XI 1416 - 1 XI 1428), верховный маршал (1428? до 18 II 1429 - 11 VII 1431), фогт Братиана (7 VII 1431 - 1434). Дружеские отношения связывали его со Свидри-гайлом ещё с 1402-1403 гг., когда князь был в Пруссии [33, 8. 8, рг/ур. 7; 40, р. 228-232).

3 Кн. Василий Семёнович Друцкий (Красный), упоминается как наместник витебский в 1431-1432, в Ошмянской битве 8 XII 1432 попал в плен к Сигизмунду Кейстутовичу, в 1446 и 1448 посол вел. кн. лит. Казимира Ягеллона на польско-литовские съезды в Пётрков и Люблин, в 1447 участвовал в его коронации [6, с. 574-575].

konig von Polin gesant hatten7, so seyn sie wiedir nw von ym gefertigit und am wege seyn. Nw habin sie zu uns vorgesant den schreybir, der do mit yn ouch ist gewest, und hot uns vorgelegit, wy das konig von Polin an uns begeret und lies bitten, das wir mit ym eynen tag uff Phinsten8 hilden und zusammen komen sulden, adir uff verste vierczentag noch Phinsten9; adir wir wellen nicht den tag mit ym also schier halden, denne uff Marie Magdalene10, als wir das ym mit unsern boten und mit seynen empoten haben, und desgleich dem hoemeyster ouch vorschreben hatten, und hoffin, das unsere dinge noch unsern willen werdin zukomen, wenne als dy eldsten der Hussin zur Crokaw bey dem konige wordin, und sie uns und euch mit yn gedrewet haben, wisset, das dyselbigen Hussin keyn ende mit dem konige gethun haben und nicht mit gutten von ym seyn gescheiden11, sundir an den her hoffenunge hatte und uns mit yn drewete. Dy haben zu uns zwer gesanth und empoten, als der Procop und herczog Sigmund und andere eldsten der Hussin, das sie mit uns weldin seyn, und des getrawten wir nicht volkomlichen, dorumme hatten wir nicht ewer fruntschaft vorschreben. So hat nw abir der herczog Sigmund zum dritten mole seynen getrawen diner mit credencien briffe zu uns gesanth, und der ouch hatte vollen macht von den andern eldsten capitan, der bote hota an uns dy botschaft brocht und geworbin, das dy herrn alle eldsten zur Hussin mit trewen wellen bey uns sten kegin allin unsern vinden; der genante bote alsus sprach: wem wir vint werden seyn, dem wellen sie auch seyn vinde, und wes wir frunde werdin seyn, mit dem wellen sie ouch fruntlichen leben12. Vorder, ersamer herre, der keysir von Tattern hatte zu uns seynen namhaftigen boten und getrawen gesanth13, und zu der czeyt ewere gebittegere seyn dobey gewest; und was her an uns geworben hot, das allis ist yn kunth worden.

4 Кезгайло (Михаил) Волимонтович, литовский боярин герба «Задора», впервые упоминается в 1401, затем - как староста вилькомирский (1410), староста жомойтский (1412-1432, 1440, 1443-1449), маршалок господарский (1413), каштелян виленский (1444-1449), один из самых влиятельных литовских панов, ум. ок. 1449 [38, p. 250-251].

5 Ходко Юрьевич, боярин герба «Kosciesza», упоминается как наместник полоцкий в 1422/23, в Ошмянской битве 8 XII 1432 попал в плен к Сигизмунду Кейстутовичу, вскоре занял влиятельное место в его окружении, которое сохранил при Казимире; умер, вероятно, в 50-е гг. XV в. [6, с. 624-625].

6 Судимонт Доргевич, литовский боярин герба «Трубы» (Trqby), племянник (по отцу) Кристина Остика, впервые упоминается в 1409 как подчаший двора Витовта, с 1432 в окружении вел. кн. лит. Сигизмунда Кейстутовича, от которого получил Хожовую (Archiwum Glöwne Akt Dawnych, Archiwum Radziwillowskie, dz. X, suplement 1, akta niesygnowane, kopia z 22 V 1558), в 1433-1434 - староста кревский, в 1434 участвовал в польско-литовско-орденском съезде, ум. ок. середины XV в. [38, p. 296-297].

7 О посольстве во главе с Василием Красным и его приёме королём в Бече около 22 IV 1431 упоминает также Длугош [21, p. 22-23; 24, s. 118]. Расходы на его приём отмечены в расходной книге Кракова под 10 IV 1431 (Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum miasta Krakowa, rkps 1596, s. 122).

8 20 V 1431.

9 3 VI 1431.

10 22 VII 1431.

11 Диспут гуситов с докторами Краковского университета состоялся 19 III 1431 [21, p. 17-22] (см. также: GStAPK, OBA 6721, датируется концом октября - началом ноября 1431 г. по содержанию и пометке).

12 См. послания Свидригайла предводителям гуситов, написанные в тот же день (GStAPK, OBA 5631).

13 Татарский хан Улуг-Мухаммед, правил в Золотой Орде в 1420-1437 с перерывами, позже обосновался в Среднем Поволжье, родоначальник первой династии казанских

Gegeben zur Nowogrodek am sontag vor sand Philippi et Jacobi anno Domini millesimo etc. tricesimo primo.

На обороте в верхней части листа дописано:

Auch, ersammer herre, als dy unsern zur Podole mit den Polin sich geslagen hatten und velt haben gehat und sie niedirgeslagen und vil pherde und harnasch genomen haben, so hot uns unsir hewptman derselbigen pherden czwelff gutte heute und b"andir vil gutte harnasch"6. Zust wissen wir nicht newczeytunge andir euch zu schreyben, denne das wir gerne welden horin ewer gesuntheyt, wenne uns das were sundirliche lipnisse.

Приложенная записка

Бумага, 21,5x6,6.

На обороте в правом верхнем углу поч. XIX в. (Коцебу): ad № 57.

Ersammer herre, umbe dy botschaft, dy der herczog Sigmund an uns hot gethunc, wellen wir zu unserm herrn den Romischen konig unsern boten senden, wenne wir wiedir yn dy vorbenanten Hussin uns nicht zunegen wellen, und an seynen roth dorynne nisnichten thuen wellen, und ist das wir denne sie mit des Romischen konigis, unsers herrn, rote uns zunegeten, das tete wir umbe andirs nicht, denne durch der Polin wille und wiedir dy Polin, und nicht wiedir andir lewte, das sie dach dy hoffart, yn der sie dirhaben seyn, czu ettlichen mose nedirten, und doruff gebit uns ewirn rot, wenne wir mit ewirm rote gerne teten. ||

Auch, als dy unsern boten zum konige von Polin worden, so hetten sie gerne dirbeyten ewere boten14; sundir do der dirhorte, das ewere sulden schierd zu ym komen, so hot her mit den unsern geeylit und von ym apgericht hot, das sie sich nicht mittenander zehen sulden, wenne sie das ungerne gezehn hetten, dorumme werden is dy Polin ewch assicht hocher sagen®, das ir nichtd yn glewben wellit, wenne dy unsern von unsir gebot hetten gerne ewer boten derbeyten, das yn alle gelegenheyt gesayt hetten.

a Далее зачёркнуто: he. bb Приписано ниже текста при помощи знака вставки вместо зачёркнутого: sechs sewberliche und wol geschickt tarczen adir schilde. c g исправлена из h. d Слово вписано над строкой. е Исправлено из raden.

2

1431 г. мая 9. Городно. - Вел. кн. лит. [Болеслав] Свидригайло - верховному маршалу Ордена Генриху Хольту: сообщает, что сегодня к нему вернулись его послы, которые побывали у польского короля [Владислава II Ягайла], ни о чём с ним не договорившись; тот требует как можно скорейшей встречи со Свидригайлом, но он не хочет съезжаться с ним до 22 VII, как уже сообщал руководству Ордена; требует от короля вернуть Каменец, Смотрич и прочие подольские замки до этого съезда, согласно их договору; в противном случае съезд не состоится; к Свидригайлу вернулся от татарского хана [Улуг-Мухаммеда] его посол, новгородский воевода Пётр [Монтигирдович]; хан обещал Свидригайлу союз, как при их предшественниках, и помощь против всех

ханов, ум. вскоре после 1 X 1445 [12, с. 172-196; 2, с. 155-182; 3; 11]. Об установлении

дружественых отношений с ним см. также послание Свидригайла Генриху Хольту от 9 V

1431 (см. № 2).

14 Посольство комтура Меве Людвига фон Ландзее к Ягайлу упоминает Длугош [21, р. 22-23].

его врагов, что подкрепил грамотой, как обыкновенно делали его предшественники; для утверждения договора хан отправляет к Свидригайлу четверых своих «князей», в том числе отца одной из своих жён; Пётр Монтигирдович написал Свидригайлу, что хан вернул ему мценского воеводу Григория Протасьева и других пленных.

Ор.: GStAPK, OBA 5638 (olim XVII 40). Бумага, 30,5x21,7.

В правом верхнем углу поч. XIXв.: № 55. (Коцебу). На обороте сверху вниз адрес: Dem ersammen herrn, herrn Heynrich Holt, obirstem marschalk zur Prewssin, unsirm besundirm libin frunde dandum. Выше (правее) сверху вниз пометка тогдашним поч.: Grosfurste. Ниже (левее) сверху вниз тем же поч.: Dem marschalk. У правого края и в левой части остатки красновосковой печати

Д=3,2).

Публ: [15, p. 255-256].

Рег.: [32, s. 55; 4, с. 93-94, № 21; 49, s. 566; 18, № 1543, s. 118; 43, № 5638, s. 352].

3

1431 г. августа 1. Луцк. - Кор. польск. Владислав II Ягайло - великому магистру Паулю фон Русдорфу: сообщает, что, не прийдя к соглашению с вел. кн. лит. [Болеславом] Свидригайлом, нанёсшим ему тяжкие оскорбления, король был вынужден выступить на войну с ним. Приблизившись к Бугу, который отделяет Польское королевство от Великого княжества Литовского, и перейдя её, королевские войска без боя заняли несколько замков, оставленных противником, и дважды выиграли сражения с ним; после этого 31 VII, переправившись через р. Стырь, у стен Луцкого замка они разбили войско вел. кн. литовского и его союзников, в бегстве погибло много литовцев, русинов и татар, были взяты в плен маршал земский Румбольд и Ян Гаштольд.

Список: GStAPK, OF 14, S. 619-620 (olim Reg. C, fol. 303 - 303v). Заголовок: Der koning von Palan schreybet nu hyrynne dem homeister, wye her habe deme grosfursten entsaget unde wye is im hot irgangen. Der qwam czu Marienburg in crastino sancti Laurentii [11 VIII1431].

Публ.: [34, dod. № 2, s. 365-366; 16, dod. № 6, p. 504-506].

Рег.: [49, s. 570; 43, № 5700, s. 356].

Аналогичное послание Ягайла, отчасти совпадающее текстуально, адресованное неназванному прелату, сохранилось в формулярнике из Курницкой библиотеки [52, s. 349-410; публ.: 15, № 194, p. 264-266]. В нём среди участников битвы также упоминаются татары.

4

1431 г. декабря 22. Растенбург. - Попечитель Растенбурга - великому магистру Паулю фон Русдорфу: к нему вернулся его коморник Андрей, отправленный к вел. кн. [лит. Свидригайлу]; по его словам, у того в посольстве побывал коморник кор. польск. [Владислава Ягайла], сообщивший, что король намерен при помощи маркграфа бранденбургского [Фридриха I], татар и гуситов напасть на Орден; на это вел. кн. ответил, что в таком случае с татарами и жомойтами нападёт на Польшу; поляки намерены к 25 XII прислать к вел. князю очередное посольство, о действиях которого ВМ сообщит

Габриэль [фон Байзен]; у вел. князя побывал слуга короля венгерского [и римского Сигизмунда Люксембургского], но не с посольством, а по собственным делам; Сигизмунд на стороне Ордена и вел. князя.

Ор.: GStAPK, OBA 5878 (olim XXIX 59). Бумага, 30x21,8.

На верхнем поле поч. середины XIX в. пр. крндш.: cop. für Polen. На обороте посередине сверху вниз адрес: Dem gar erwirdigen homeister mit aller erwirdikeit. Выше (правее) и ниже (левее) адреса сверху вниз канцелярские пометки того же времени: Rastenburg. - Seyn lantkemerer ist wedir komen von Littauwen. Czeithungen. Левее (ниже) сверху вниз поч. XIX в. пр. крндш.: [...] cop. H. У правого края и в левой части остатки прикладной печати жёлтого воска (Д=3,8).

Публ.: [35, № 532, s. 316-317].

Рег.: [49, s. 583; 43, № 5878, S. 366].

5

1432 г. июня 22. Новгородок. - Вел. кн. лит. Болеслав Свидригайло -великому магистру Паулю фон Русдорфу: получил его послание о попытках поляков оправдать в глазах своего короля [польского Владислава II Ягайла] и Свидригайла тот ущерб, который они причинили Ордену, а одновременно - и послание короля [польского Владислава II Ягайла] с его собственным послом, содержащее подобные жалобы; ему он отправил с тем же послом ответное письмо согласно пожеланиям великого магистра и письму комтура Тухеля, список которого переслал королю; отсылает великому магистру назад письмо комтура Тухеля и письмо римского короля (?); сообщает, что мазовецкие князья через своего писца просят о встрече с вел. князем для заключения вечного союза по образцу литовско-орденского; Свидригайло назначил им съезд на 20 VII в Городне или, если им будет неудобно ехать так далеко, в Гонязи; просит снабдить едущего в Литву посла великого магистра полномочиями для заключения такого договора; сообщает о вчерашнем прибытии к нему князей одоевских, братьев, с дарами, которые просили принять их под защиту и присягнули служить вел. князю. Добавляет, что по просьбе молдавского воеводы отправил ему на помощь против его брата и валахов несколько тысяч татар, теперь же он, по сообщению его собственному и отправленного к нему великокняжеского посла, примирился со своим братом и разбил 66 кораблей валахов; молдавский воевода также пишет, что турки вторглись в Венгерское королевство у Железных ворот и убили многих «венгерских господ».

Ор.: GStAPK, OBA 6138 (olim XVIIa 13). Бумага, 29,4x26,3.

В правом верхнем углу поч. XIXв.: № 81. (Коцебу). На обороте сверху вниз адрес: Dem erwirdigem herren, hern Pawel von Rusdorff, homeister Deutsches Ordens, unserm besundern lieben frunden. У правого края оттиснута неплохо сохранившаяся печать (Д=3,2) под кустодией (4,1*4,6) с минускульной надписью по окружности и изображением всадника с занесённым мечом, скачущего влево по-геральдич. В левой части её следы и печать Кёнигсбергского архива. Выше (правее) и ниже (левее) адреса сверху вниз: Grosfursten. Czu Marienburg in die apostolorum Petri et Pauli anno 32 [29 VI 1432]. Responsio est facta ibidem die proxima sequentia [30 VI 1432].

Публ.: [23, № 40, p. 247-249, только записка, с румынским переводом; 13, p. 174-176, с румынским переводом фрагмента].

Рег.: [32, s. 75; 4, с. 127-128, № 51; 49, s. 594; 18, № 1608, s. 134 (под 29 VI 1432, неточный пересказ); 28, № 1794, s. 208; 43, № 6138, s. 381].

Boleslaus, anders Switrigal, von Gots gnaden grosfurste zu Lithawen und Rewssen etc. Dem erwirdigem herren, hern Pawel von Russdorff, homeister Deutsches Ordens, unserm besundern lieben frunde, fruntschafft mit merunge alles guttes. Erwirdiger herre, unser besunder lieber frunth! Ewer brieff, der uns no neheste geanthwort ist, haben wir wol vornomen, dorynne ir schreibet, wie das die Polan manchfeldige schaden, die sie euch und den ewern offte und dicke zuczien, mit eren schrifften vor eren konig und vor uns gewonth seynt dempne und sich selbes beschonen etc. Erwirdiger herre, alsbalde als uns die ewere brieffe qwomen, warth uns ouch geantworth desselben konig brieff dorch seinen boten mit semlichena und6 den gleichen clagen15. Dorch denselben boten haben wir geschreben dem konig noch ewerm begere und noch des kumpthurs von Thauchel brieffes lawth, des wir emc abeschrifftd mitegesant haben, und denselben kumpthurs brieff mit eynem andern Romischen brieffe hyrynne vorslossen weddir senden ewer erwirdikeit. Der wir thuen zu wissen, das die herczogen6 von der Masen haben no newlich bey uns in der botschafft eren schreiber gehat, begerende von uns, das wir uns mit en gerucheten czu sehen und welden sie in eyne ebige vorbindunge zu uns sampt mit euch eynnemen. Zo haben wir en den tag zusammenkomunge vorrameth von hewthe obir fir woche16 ken Garthen, und wer is sache, das sie nicht als fer zu uns komen mochten, zo ist unser vorsacz czu en uns negen bas ken Gonyandz. Hyrumbe dunket uns beqweme sein, ap ewer herlichkeit roth dorczu is/, das ir dem ewerm zendeboten, den ir zu uns sendet, sulche macht woldet geben, ap is no mit egedochten fursten zu irkeyner vorbindunge qweme, als wir uns des wol vormuthen, das derselbe ewer boteg gewaldik were, in dieselbige vorschreibunge und befestunge vorbinden ewer erwirdikeit. Vor der wir nicht vorbergen wellen, das die grosfurste von Odoyow, gebrudere, seynt no gestern zu uns komen mit manchfeldigen goben, begerende und sundirlich bethende, das wir ir genediger herre und beschirmer sein gerucheten, bey dem eyde globinde, uns zu dinen zu ewigen czeithen17.

Gegebin zu Nowogrodke am sontag infra octavas Corporis Christi anno domini etc. tricesimo secundo.

Приложенная записка

Бумага, 21,4x13,7.

В правом верхнем углу поч. XIX в.: № 82. (Коцебу). На обороте пометок нет.

Auch, erwirdiger herre, unser besunder frunth, vor newe czeithunge schreiben wir euch, das uns woyewode von der Walachey gebeten hatte umbe die Tatthern, die zu uns czogen, der ist gewesd ettlich tawsit [!], das wir sie em zu holffe wedir seinen bruder und die Bessirraben, die mit seinem bruder worn, gesanth hetten; zo woren dieselbe Tatthern unserm sendboten begenend am wege, den wir ken der Walachey gesanthA haben, der sie mit em hengenomen hat. Zo schreibet der woyewoda und unser

15 По-видимому, имеется в виду письмо Ягайла Свидригайлу от 12 VI 1432 (список: GStAPK, OBA 6129; публ.: [14, p. 368-369]).

16 20 VII 1432.

17 По-видимому, имеются в виду представители двух ветвей новосильско-одоевских Рюриковичей - воротынской (сыновья Льва Семёновича - Василий и Фёдор) и одоевской (сыновья Юрия Романовича - Иван и Семён) [1].

sendbote, das her mit seinem bruder sich vorricht hette, abir ettliche der Besseraben, die am anderm orte mit sechsundsechczik schiffe zu wassir in des woyewode land, das zu beschedigen, warn komen, die her mit seinem folke mitenandir off dem wassir nedir hot geslagen, das nyrkeyner von en entkomen. Auch schreibet uns der egedachte woyewoda, wie das der Torken vil in das lanth ken Ungern umbe Eyseryn Thor, das czu beschedigen, gerockt worn, die gleicherweise die Ungerischen hern totslugen, das ir mit leben wenik entgangen sein1S. Und schreiben wir euch czu eyner sundirlicher trostunge, wenne is von Gots gnaden den unsern obiral wol geth.

a Далее зачёркнуто: vo. Ь Далее зачёркнуто: sul. c Далее зачёркнуто: ey. d b исправлена из p. e Далее зачёркнуто: w. f Далее зачёркнуто: dem. g Далее зачёркнута высокая s или f и des. h Далее зачёркнуто: hatten.

6

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1432 г. июля 5. Хоэнштейн. - Комтур Остероде [Вольфрам фон Заунсхайм] - великому магистру Паулю фон Русдорфу: у него побывал священник из Добжинской земли и рассказал о съезде поляков; мазовецкие князья выдали сестёр замуж: одну - за бургграфа [нюрнбергского и маркграфа бранденбургского Фридриха], другую - за кн. слупского [Богуслава IX]; поляки договорились с гуситами и намерены начать войну с Орденом 27 VII; король [польский Владислав Ягайло] в Ленчице, при нём предводители гуситов с З00 конями, а другие ещё должны прибыть; мосты [через Вислу] уже готовы, войска собраны в Пултуске и намерены выступить в Орден старыми дорогами, которыми туда шли король с вел. кн. [Витовтом], хотя и говорилось, что поляки нападут на Восточное Поморье; король отослал от себя большинство советников и оставил при себе лишь 12, чтобы сохранить их решения в тайне; жителям Добжинской земли велено возвращаться к себе домой, но это может оказаться обманным манёвром; у короля недавно тайно побывал фаворит великого князя [литовского Свидригайла], но о его делах священник ничего не мог сообщить комтуру; поляки договорились с татарами, что те нападут на великого князя, чтобы тот не помог Ордену, когда на него нападут поляки; последние всерьёз намерены воевать: они знают, что вел. князь намерен соблюдать [Чарторыйское] перемирие, а великий магистр не начнёт войну без него, и что оба они к тому же не готовы к войне, и собираются напасть неожиданно; точные новости узнать сложно, поскольку границы перекрыты и никто не может пробраться в Пруссию и сообщить новости; по словам священника, поляки уже наводят мосты в Червиньске; просит великого магистра сообщить более точные и достоверные известия, если он ими обладает, и снабжать его деньгами на приём посольств.

Ор.: GStAPK, OBA 6147 (olim XXIII 172). Бумага, 30,3x45,2.

Весь лист с обеих сторон оклеен микалентной бумагой. На верхнем поле посередине поч. середины XIX в.: Exc. На обороте в нижней части сверху вниз

18 В июне 1432 г. османские войска по приказу султана Мурада II вторглись в Молдавию, где 22 VI потерпели поражение, а также в Трансильванию, где около 24 VI разграбили окрестности Брашова и захватили в плен многих горожан и секеев (последние здесь названы «венгерскими господами»), причём к ним присоединился валашский воевода Влад, изгнавший из Северинского баната рыцарей Тевтонского Ордена, приглашённых туда кор. Сигизмундом в 1429 г. для организации обороны от османов [42, 371-375 1.; 48, 17 1.; 50, 8. 349; 20, р. 135; 31, 8. 98, 103]; ср. 081АРК, ОБА 6276.

адрес: Dem erwirdigen homeyster mit allir erwirdikeith, tag und nacht, ane allis sumen, große macht leith hiran. У правого края и в левой части остатки прикладной печати жёлтого воска (Д=3,6). В левой части также круглая печать Кёнигсбергского архива. Левее (ниже) адреса почтовые отметки (первая - тем же поч., что и адрес): Gegangen vom Hoensteyne am sonnobende noch Visitacionis noch mittage hora Ia [5 VII1432]. - Gekomen unde gegangen von Osterrode am [s]elbina tage nach mittage hora VI. - Gekomen unde gegangen von Pruwschenmargte6 am selbigen tage no[ch]c mittage hora X. Выше среднего горизонтального сгиба поч. начала XVI в. снизу вверх: Comptur zu Osterrode. Botschaft, wie die herrn auß der Masaw eine schwester dem burggrafen und die ander dem von der Stolpe sollen haben gegben, und wie sich die Polan mitt den Hussen voreiniget [h]abend, den Orden zu uberfallen. Anno 32, sabbato Visitationis.

Рег.: [43, № 6147, s. 382].

Meynen gar willigen underthanigen gehorsam mit demutiger bevelunge czuvor. Erwirdiger gnediger lieber her meyster! Euwern gnaden ich thue czu wissen, wy das eyn pristher uß dem lande czu Doberen bie mir ist gewest und mir worhaftig von dem tage, den dy Polen nesth haben gehalden, hot gesaget, das dy freyunge sal czu sien gegangen, so das dy hern uß der Maßaw eyne swester dem burggrefen19, dy andir deme von der Stolpe20 sullen haben gegeben, unde dy hochczeyth alreythe sal sein gescheen. Nemlich sagete her mir, wy das dy Polen ers dinges mit den Hussen gantz eyns sienth geworden und kortzlich, also XIIII tage noch senthe Margarheten tage21, mit euwern gnaden meynen czu krigen, und also her spricht, alreyte uffem czoge sien. Und der konig czu Longtzicz sal legen22, und wol bie dreenhundert pferden von den wegesten Bemischen hern bie im hot legen, und dy andern hernoch sullen komen. Und dy brucken, do man euwern gnaden lange von hot gesaget, sienth boreyth. Und legen czu Poltzoffsky, und dy alden wege, dy sie vor jorn mit dem großfursten durch dy Maßaw haben geczogen23, noch meynen czu czihen, wywol man euwern gnaden foste hot gesaget, das sie uff Pomerellen in welden brechen. Ouch so sprach her, wy das sie uff gantz vil fußgenger sienth gewarneth, und vor dy sal roten Puchel24, so das sie uß mussen, also der man gesessen ist, biede reyter unde fußgenger unde wen sie mogen gehaben. Erwirdiger gnediger lieber her meyster, her sagete mir ouch, das sich dy Polen all er gemeynen rethe ap haben gethoen unde eren rodt uff XII haben gesatzt, bie den czu blieben, wen sie wol dirkennen, was durch eynen gemeynen rodt wirt geteydinget, das das selden unvorswegen bliebet. Ouch so ist allen Doberern

19 Неясно, о какой дочери Семовита IV здесь идёт речь (ср. подобные данные в письме комтура Остероде великому магистру от 28 VI 1432: GStAPK, ОВА 6142). Возможно, имеется в виду проект брака Барнима VII и мазовецкой княжны - скорее всего, Екатерины [46, 8. 370] (см. также: GStAPK, ОВА 6186). Возможно, за этим сообщением стояли слухи о будущем Фридриха, сына маркграфа бранденбургского и бургграфа нюрнбергского Фридриха I, после смерти его невесты, польской принцессы Ядвиги 8 XII 1431 [25].

20 Мария, дочь Семовита IV, жена кн. Богуслава IX Слупского; свадьба состоялась 24 VI 1432 [29, 8. 141-144; 46, 8. 340-342; 26, 8. 470-472]. Об этом комтур Остероде сообщал великому магистру уже 28 VI 1432 (GStAPK, ОВА 6142).

21 27 VII 1432.

22 Пребывание короля Владислава II Ягайла в Ленчице фиксируется 7-15 VII 1432 [24, 8. 121].

23 Вероятно, имеется в виду польско-литовский поход в Пруссию 1422 г.

24 Добеслав Пухала (| 1435), староста быдгощский (с 1418), гусит [36].

gemeyneclich geboten unde bevolen von des koniges wegen, das sie heym sullen czihen, unde sullen ackern unde sich generen, das denne also ist, und eyn ydermann aldo uff Doberen spricht, das sie eyn jor frede haben, ydoch also her spricht, das ise uff eyne betrygelichkeyt sal gescheen, so das euwer gnade uß der schickunge, dy sie uff Doberen haben, eynen frede sal merken, sunder also her spricht, sie gar kortzlich uß werden czihen. Ouch so sagete her mir, wy das des großfursten liphaber kortzlich bie dem konige gar heymlich were gewest; von sieme geschefte her mir nicht kunde sagen. Ouch wy das dy Polen mit den Thatern haben bestalt, so sie herin czihen, das sie uff den großfursten sullen czihen, uff das her euwern gnaden nich czu holffe kunne komen. Erwirdiger gnedige/ lieber her meyster, her sprach, wy das her sich gar getruwelich unde fleyßeclich hirinne hette gea[r]biethg, uff das her eyne worheyth mochte dirfaren, [u]ndeh spricht, das sie sich mit all erem geschicke also schicken' unde fugen, das sie gewislich umbe dy obeneberurthe czeyt uß mit euwern gnaden wellen krigen, wywol her spricht, das sich die ding mochten wandeln, sunder all er geschefte stehet noch krige, unde den kortzlich meynen czu furen. Erwirdiger gnediger lieber her meyster, noch meyme gudt gutduncken^, so ist is wol notdorftig, das man gar fleysige achtunge unde uffsehen habe uff disse ding, wen euwer gnade ummer wol dirkenneth, das sie gewisse wissen, das der grosfurste den frede wil halden, unde sich vort vormuten, das euwer gnade mit en alleyne nicht kriget, unde ouch wol wissen, das der großfurste itzundt czu krige nicht ist geschicket, desselbien gleych sie vornemen von euwern gnaden, das sich euwer gnade ouch keynes nicht schicket, unde erem dinge also heymlich nochgeen, so das ich ouch nichtes nicht sunderlich uß der Maßaw kan dirfaren, wen sie die grenitzen also hertlich haben bestalt, so das slechtes nymandt in dy lande kan komen, der mir denne etwas von kuntschaft mochte brengen. Erwirdiger gnediger lieber her meister, als sie nu wissen, das der frede von bieden teylen also wol vom großfursten alse von euwer gnade wegen sal werden gehalden, dortzu sie vornemen von bieden teylen keyne schelunge czu krige, sie mochten euwer gnade obirczihen unde obirfallen, ee wen is euwer gnade gewar werde. Ouch so sprach her6, wy das dy Polen alreyte dy brucken ken Czerfinißky loßen geen unde aldo sullen bliebn [!], unde aldo obir sich werden setczen, als sie denne vor haben gethoen. Hirumbe euwer gnade ich bitte, ap euwer gnade etwas hatte von kuntschaft, czu der euwer gnader [!] forder trost hette, wen czu disser, unde villeychte worhafftiger were, wen disse', das geruche mir euwer gnade czu schriben, uff das ich mich dornoch wisse czu richten, wen euwer gnade wol dirkenneth, das ich euwern gnaden keyne gruntliche worheyt kann geschreyben, wen alleyne also mir wirt gesaget. Ouch ap is notdorfftig were, das ich alsotheyn ungelt nicht dorfte geben unde thuen, wen euwer gnade czu guter moße wol dirkenneth™, kompth der adir eyn andir czu mir mit alsotheyner botschaft, ich kan en nicht geloßen, sunder siene muhe ich im yo muß vorguten, so das michs foste vil kost; ydoch ichs domethe nicht loße so lange, bas ich dirfare, das euwer gnade alle des gescheftes gantz sicher ist.

Gegeben czum Hoensteyne am sonnobende noch Vistitacionis Marie im XXXIIten

jore.

Kompthur czu Osterode.

a Разрыв - 2 мм. b P повреждена разрывом. c Разрыв - 4 мм, восстановлено по левой части c и правой части h. d Бумага загрязнена и заклеена, h читается слабо. е Вписано над строкой. f d повреждена червоточиной. g Разрыв - 3 мм, далее разрывом повреждена нижняя часть слова, восстановлено по верхним частям букв. h Разрыв - 2 мм, восстановлено по n и титлу. 1 Буквы schic повреждены разрывом (сверху), восстановлены по

нижним частям. 1 Верхняя часть l повреждена разрывом, восстановлено по нижней части. к Так в Ор. - первое gudt написано в конце строки. 1 Далее зачёркнуто: uff das ich mich. m Далее зачёркнуто das.

7

1432 г. июля 18. Городно. - Вел. кн. лит. Болеслав [Свидригайло] - кор. польск. Владиславу II Ягайлу: тот в своё время грозился навести чешских гуситов на него и его союзников; теперь же Свидригайло узнал, что гуситы при потворстве Ягайловых подданных переправились через Одер, намереваясь напасть на владения Тевтонского ордена, а между Ягайлом и гуситами происходят оживлённые контакты, что противоречит условиям [Чарторыйского] перемирия; в прошлом году Свидригайло, не жалея расходов, отговорил татар от нападения на земли Польского королевства; поэтому он просит короля удержать его подданных от нападения на владения Ордена и содействия гуситам и напоминает о своём союзе с Молдавией; ранее Свидригайло просил короля выдать ему пленных братьев Ордена под поручительство, но тот, не доверяя ему, требует, чтобы за них наряду с великим князем литовским поручились шестеро силезских князей; просит короля ограничиться поручительством его одного; по ходатайству великого магистра [Пауля фон Русдорфа] просит короля проконтролировать возвращение своих подданных, на время выпущенных под поручительство из орденского плена, в условленный срок, поскольку они до сих пор этого не сделали; просит ответить с предъявителем этого письма.

Коп.: GStAPK, OBA 6163 (olim XVII 188). Бумага, 21,Sx29. Список 1432 г., выполнен в канцелярии Свидригайла (на это указывает водяной знак и упоминание в письме Свидригайла великому магистру от 20 VII 1432 - OBA 6165).

В правом верхнем углу поч. XIX в.: № SS. (Коцебу). На обороте в нижней половине сверху вниз адрес: Serenissimo principi et domino, domino Wladislao, Dei gracia regi Polonie etc., fratri nostro carissimo. У правого края следы красновосковой печати (Д=3,1) и горизонтальные прорези для её подкладки. Вдоль нижнего края - пробы пера в перевёрнутом виде.

Рег.: [32, S. 80-S1; 4, с. 135-13б, № 59; 49, S. 595; 43, № б1б3, S. 383].

Serenissimo principi et domino, domino Wladislao, Dei gracia regi Polonie etc., fratri nostro carissimo, Boleslaus, eadem gracia magnus dux Lithwanie Russieque etc., salutem fraterni amoris cum incremento. Serenissime princeps, frater noster carissime! Occurrit nobis memorie, quomodo quondam nobis v. f. fuerit locuta iactans, potenciam Bohemorum Thaboritarum contra nos et nostros adherentes inducere velle. Nunc vero certitudinaliter informamur, quomodo dicti Bohemi iam fluvium Odram transpassarunt forte ex induccionea nonnullorum Regni vestri incolarum, terras Cruciferorum invadere machinantes. Certi eciam sumus, quod vobiscum tractatus per eorum nuncios habuerunt et habent speciales vestrique dietenus notabiles cathervatim ad ipsos equitare non desinunt magis ac magis, suffragia eis prebere spondentes ad exequendum eorum desiderium diversis peticionibus alliciunt ipsos. Animadvertat v. f., si hec litteris treugarum pacis non sunt detractiva, in quibus clarissime existit enodatum, nullas submissas et subordinatas personas treugis durantibus inducere debere6. Novit eciam v. f., quomodo nos ad vota v. f. Thataros, anno preterito vestras terras devastare

cupientes, non parcendo magnis sumptibus et expensis retraxerimusc retrorsum, vobis specialem complacenciam in eo ostendere putantes. Quapropter rogamus v. f. attente, quatenus vestros ab huiusmodi eorum proposito, quod putamus non absque vestro consensu esse, retrahere velitis, nec hos Bohemos vestris subditis ad debellandas terras Cruciferorum inducere permittatis, nam quidquid prefatis Cruciferisd taliter ut premittitur ex eo irrogatum fuerit, sciatis nobis et Walachis cum unum sumus hoc fac-tum esse, nec eciam ab alio preterque a vestra fraternitate illud repetemus. Ceterum, frater carissime, veluti v. f. dudum scripseramus, ut Cruciferos, quos vestre manus potens retinet detentos, ad caucionem fideiussoriam manus nostre daree voluissetis; vos autem, frater carissime, nobis fiduciam omnino quasi non adhibentes, alios sex principes Slesie una nobiscum fideiussores habere voluistis. Quare, frater carissime, supplicamus vobis, quatenus per inmixtionem aliorum principum nobis verecundiam non facientes, prefatos Cruciferos cum eorum sociis ad caucionem fideiussoriam solius manus nostre dare velitis. Preterea, frater noster carissime, intimavit nobis magister generalis, ut v. f. scriberemus pro ipsius captivis, qui fidei et honoris ipsorum immemores existentes, se statuere minime intendunt, quod v. f. ipsis preciperet sub eo honore, sub quo se statuere spoponderunt, ut se presentant. Ideo nos v. f. avisamus, ut v. f. in hoc facto taliter efficiat, ut idem captivi, quibus taliter terminus datus est ad statuendum, statuantur, super hiis nobis per presencium ostensorem vestrum responsum dantes.

Datum in Hrodno feria sexta proxima ante festum Marie Magdalene anno Domini etc. tricesimo secundo.

a В начале слова зачёркнуто co. 6 Далее зачёркнуто: vel \an/ istorum ab ea littera dampnatorum et retenorum hominum participado vobis, qui a diebus vestris profitebamini rectus et vestris in conspectum domini appostolici tociusque Christianitatis infamie non pariet notam. c Над концом слова зачёркнуто титло. d Слово сильно выдаётся на правое поле - возможно, дописано. e Вписано на левом поле.

8

1432 г. июля 26. Опочно. - Кор. польск. Владислав II Ягайло - [вел.] кн. лит. Болеславу Свидригайлу: сообщает о прибытии Свидригайлова посла с его письмом, в котором тот заявляет, что через Одер переправились чешские [гуситские] войска, а к ним присоединяются вассалы Польского королевства, намереваясь напасть на владения Тевтонского ордена, и обвиняет польского короля в потворстве этому, нарушении польско-литовского [Чарторыйского] перемирия и желании направить гуситов против Свидригайла; на это Владислав отвечает, что поляки не помогают гуситам в нападении на Орден и что он сам никогда гуситов к этому не побуждал, а обменивается с ними послами, поскольку папы римские Мартин V и Евгений IV поручили ему переговоры с гуситами, чтобы вернуть их в лоно католической Церкви. На сообщение Свидригайла о победе хана [Улуг-Мухаммеда над его противниками] Владислав отвечает, что не станет осуждать литовского князя за союз с «язычниками», и просит его не ставить ему в вину контакты с гуситами, предпринимаемые для собственной защиты. В ответ на просьбу отпустить пленных братьев Ордена Владислав напоминает о предстоящем съезде со Свидригайлом, где будет решён этот вопрос; сообщает о получении Свидригайлова поручительства за Гаштольда и его скором отпуске. Владислав напоминает о съезде представителей Польши, ВКЛ и Ордена, назначенном на 10 VIII, и просит

Свидригайла сообщить имена его послов для выдачи проезжей грамоты, а также прислать такую же грамоту польским послам, чьи имена литовскому князю должны быть известны.

Ор.: GStAPK, OBA 6169, Bl. 2 (olim XXIII 177). Бумага, 30,6x32,7.

В правом нижнем углу сверху вниз пр. крндш. совр. фол. 2. На обороте в нижней части сверху вниз адрес: Preclaro principi domino Boleslao alias Switrigal, duci Lithwanie, fratri nostro carissimo. У правого края и в левой части незначительные остатки прикладной красновосковой печати с минускульной надписью по окружности (Д=3). Над горизонтальным сгибом у левого края в перевёрнутом виде красным крндш. 1432.

Список: GStAPK, OBA 6169, Bl. 3 (olim XXIVa 49/4). Бумага, 30x30,8. Список 1432 г.

Заголовок: Also screib der konig von Polan dem grosfursten czu Littawen. В левом верхнем углу снизу вверх совр. фол. пр. крндш. 3 (написано поверх стёртого 2). На обороте в нижней части листа надпись: Copia cuiusdam litere regis Polonie misse duci magno Litwanie etc. В верхней части листа в перевёрнутом виде поч. XIXв.: N 18.

Публ.: [14, s. 369-371, неточно, пропущена строка].

[49, s. 596; 43, № 6169, s. 383]

Wladislaus, Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps suppremus et heres Russye etc.

Preclare princeps, frater noster carissime! Heri nunccius f. v. applicuit hic cum literis25, in quibus scribit f. v., quomodo exercitus Bohemorum trans fluvium Odra descendissent ex induccione nonnullorum Regni nostri incolarum, qui ipsis dietenus congregati transirent in succursum, terras Cruciferorum invasuri, et siquidem idem Bohemi attemptarent, videretur inscripcionibus inter nos factis per nos esse contraventum, eoa quod6 hoc non absque nostro consensu esset, quam nunccii eorum ad nos et nostri ad eos sepius visitarent, et cum eis haberemus multos tractatus subiungentes qualiter condam vobis fuissemus locuti iactitantes, potenciam eorundem Bohemorum contra vos inducere velle etc. Frater carissime, frequencius fraternitas vestra nobis duris et asperis verbis scribere de pluribus nos incusando consuevit, quod a fraternitate vestra corde doloroso sufferimus, licet immunes et iusti eorum existamus. Et sciat f. v., quod nos in agendis nostris aliter non disponimus, nisi ut christianus et fidelis princeps ac rex coronatus. Treugas autem pacis, de quibusc immunitis prout alias sepius affidantes vos avizavimus, tenemus una cum subditis nostris et adherentibus tenereque volumus inconcusse, dummodo nobis reciproce observabuntur et tenebuntur. Bohemos vero prefatos ad impetendum terras Cruciferorum treugis predictis pendentibus dnon inducimus^ neque subditi nostri, ut vobis false suggeritur, ipsis Bohemis se in subsidium transferunt. Eciam non recolimus, ymmo certi sumus, quod nunquam gloriabamur coram aliquo homine de concitacione et induccione predictorum Bohemorum ad debellandum sive devastandum terras seu provincias quascumque. Ergo f. vestra talibus ficticiniis et veritati omnino contrariis non credat et nos de cetero talismodi scriptis non turbef. Quod autem nunccii inter nos et predictos Bohemos, ut scribitis, sepius equitant, nolite admirari. Habemus in comissis apostolicis ymmo verius mandatis tam domini Martini pape nuper defuncti, quam eciam sanctissimi domini nostr/ Eugenii moderni, ut quibuscumque modis sive tractatibus eosdem Bohemos

25 По-видимому, имеется в виду послание Свидригайла Ягайлу от 18 VII 1432 (см. № 7).

flectere et redducere ad unionem Sancte Matris Ecclesie possemus. Id formidine et suspicione quibuslibet ultraiectis aggredi in Christique nomine prosequi et facere debemus, quod pro posse nostro a retroactis temporibus non absque gravissimis fatigiis, expensis et impensis fecimus facimusque de presenti et continuare, Domino adiuvante, cuius res agitur, intendimus et volumus, in quo finem consequi speramus salutarem, quam negocia nostra taliter cum eis disposuimus et conclusimus, prout f. v. pridie scripsimus. Ceterum scribit nobis f. v. de triumpho cesaris Thartarorum etc., de quo f. v. nobis per sepe solet intimare, et quamvis ipsi sunt pagani, nichilominus f. v. pro ea non arguimus, eciam si Bohemos aut quoscumque amicos nobis alliceremus pro defensione nostri, non videretur nobis per vos esse imputandum ad culpam. Dubitare tarnen^ non expedit de observandis per nos treugis predictis ad tempus limitatum. Preterea scribit f. v. de captivis Cruciferorum mittendis etc. Novit f. v., quomodo terminus convencionis inter nos mutuo celebrande appropinquat, in qua auspice Domino de hiis negociis et aliis concludemus. Insuper literarum sive inscripcionum vestrarum pro Gastoldo etc. disponemus f. v. in brevi fieri restitucionem. Item festum sancti Laurencii est in proximo, ad quod iudices hinc inde deputati per nos ad metas dominiorum utriusque nostrum debent convenire et f. v. nostris, licet, eorum nomina sciatis, usquemodo literam salvi conductus non destinavit, nos vero vestrorum deputatorum nomina ignoramus. Ideo fraternitas v. eo celerius huiusmodi salvum conductum nostris dirigat et nos similiter vestris dirigemus per nos in hoc facta negligentes non comittetur.

Datum in Oppoczno sabbato in festo sancte Anne matris Marie virginis anno Domini Mo etc. XXX secundo.

Dominus rex per se.

a Приписано перед началом строки. 6 На конце зачёркнуто сокращение que. c Далее зачёркнуто: iniungitis. d-d Вписано на правом поле. e Написано над зачёркнутым: impediat neque veret. f Вписано над строкой.

9

1432 г. августа 10. Липнишки. - Фогт Братиана [Генрих Хольт] - великому магистру Паулю фон Русдорфу: вел. кн. литовский [Болеслав Свидригайло] отправил к королю польскому [Владиславу IIЯгайлу] своего фаворита Андрюшку с просьбой выдать проезжую грамоту представителям Ордена для их участия в польско-литовском съезде наряду с литовцами, русинами и молдаванами; в случае отказа короля съезд не состоится; татарский хан [Улуг-Мухаммед] -«друг» Свидригайла одержал победу над своим противником, отправил его к вел. князю и изъявляет готовность во всём поддерживать его; псковичи прислали к вел. князю посольство с просьбой дать им наместника и готовы помогать ему, как только могут; вел. кн. хочет отправить еп. вроцлавского [Конрада IV] в посольство к венгерскому королю [Сигизмунду Люксембургскому] и спрашивал фогта Братиана, стоит ли это делать, в ответ тот порекомендовал ему посоветоваться с его окружением; вел. кн. литовский хотел бы, чтобы великий магистр писал ему о новостях, в особенности о венгерском короле; поскольку мазовецкие князья ни о чём не договорились с комтуром Эльбинга и великим комтуром, они заявляли, что отправят посольство к Свидригайлу, но так этого и не сделали, поэтому фогт Братиана предполагает, что они действуют обманом; вел. кн. пожаловал ему двор и людей, которые ранее принадлежали комтуру Бранденбурга Маркварту [Зульцбаху].

Ор.: GStAPK, OBA 6183 (olim XVIIa 16). Бумага, 29,5x25,7.

В правом верхнем углу поч. XIX в.: № 15. (Коцебу). На обороте сверху вниз адрес: Dem erwirdigen homeister mit allir erwirdikeith, tag und nacht anne allis seumen, macht hiranne lieth. Выше (правее) сверху вниз современная канцелярская пометка: Voit Brathean von Littauwen. Czu Marienburg am sontage noch Assumpcionis Marie [17 VIII1432]. Ниже (левее) адреса сверху вниз поч. XVI в.: Daß Schwiedregal umb geleidt zum konige geschigt deß Ordens halbenn und will, daß die Ordenßperschonen sowoll bey allen handelungen sein sollen, alß Reussena oder Wallachenn. Numero 152. У правого края на полоске-подкладке и в левой части остатки прикладной печати жёлтого воска (Д=3,2).

Рег.: [32, s. 83-84; 4, с. 140-141, № 63; 18, № 1617, s. 137; 28, № 1810, s. 210; 43, № 6183, s. 384].

Unsern gar willigen undirtanigen gehorsam mit allis gutis dierbitunge stetis czuvor. Erwirdigir gnediger lieber her homeistir! Uwer erwirdige gnade6 geruche czu wissen, wie das der herre grosfurste seiner herlikeit obirsten liephaber, Andreken bey namen, ken Polan czum konige in botschaften willen hat czu senden26, der alle ding noch bevelungen alzo beleiten sal, das der koning von Polan mit den seinen die unsirn so volkomlich sal geleiten, alzo dem herenc grosfurstin die seinen, so dasd alle ding die unsirn mit den Walachin, Littawen und Rwßen von eine teile und in dem gerichte gelich sitczen sullen, das do keine underscheit sal sien, handeln sullen, als die obengerurten Littawen, Rwßen und Walachin. Were is, das der koning von Polan mit den seinen das nicht vollieben wurde, so sulde der tag wedir czurucke geen27. So hat der herre grosfurste einen frunt czum keser in der Tatharie28, der do wedir seinen vint hat gestritten, so das her gesegit hat wedir den, her hat en gevangen und hat en dem herren grosfurstin gesanth29, und leeth em vorgeben alzo, das her6 siner herlikeit wil bistein mit ganczer macht, wenne und wo her das begerende wirt sien. Die Pleczkawer, andirs benumpt die Obscawiten, sien geweßen bie unsirm herrn grosfurstin, begerende von em einen houptmann, und geben ouch vor, das sie em getrwlich wellin bistein und helffin, so sie groste kunnen adir mogen30. So hat der herre grosfurste den bisschoff von der Nysse31 wellen czu senden in botschaftin czum konige von Ungern. Sine

26 Андрюшко, фаворит Свидригайла. Великий князь отправил его к королю до 20 VIII 1432 (GStAPK, OBA 6198). Р. Петраускас отождествляет его с будущим Свидригайловым маршалом дворным Андреем Джусой [37, s. 30], но тот появляется в окружении свергнутого великого князя лишь в октябре 1433 г. (GStAPK, OBA 6236, 6701).

27 Имеется в виду съезд Свидригайла, Ягайла и их советников, который должен был состояться в Берестье в сентябре 1432 г. (GStAPK, OBA 6169, 6171, 6173, 6198, 6201).

28 Улуг-Мухаммед, см. прим. к № 1.

29 Возможно, этим врагом Улуг-Мухаммеда был Сеид-Ахмед, который находился при Свидригайле в момент ошмянского переворота в ночь с 31 VIII на 1 IX 1432 [35, № 624; 10, с. 45-56].

30 На решение псковичей обратиться к великому князю литовскому, несмотря на пребывание там присланного из Москвы кн. Александра Фёдоровича Ростовского, могла повлиять как отправка в Новгород Юрия Лугвеневича, так и затянувшийся конфликт Василия II с Юрием Дмитриевичем, продолжавшийся даже после их возвращения из Орды [35, № 596; 8, с. 38-41; 9, с. 42-44, 125-128; 5].

31 Конрад IV (Старший) (между 1380 и 1386 - 9 VIII 1447), еп. вронлавский в 1417/18 - 1447 гг. [30, s. 176-180]. В первой половине августа 1432 г. Конрад IV пребывал при дворе Свидригайла [17] (см. также: GStAPK, OBA 6185, 6198, 28169 - датируется 5 VII 1432 по содержанию). Он, подобно другим сыновьям силезского кн. Конрада III, в первой трети XV в. поддерживал достаточно активные связи и с Сигизмундом Люксембургским, и с Великим княжеством Литовским [39].

herlikeit hat uns gerotfrogit, ab is wol fuclich und nutcz were, so haben wi/ dorczu geluthbart alzo, das sine mechtikeit sulde sichg befrogin mit den seinen; was die em wurdin rotin, dornoch sulde her thun, so das wir nicht noch kunnen gewissen, ab her wirt volczien. Wir vornemen ouch wol von siner grosherlikeit, das er gerne seghe, das uwer gnode em wffte vorschrebe von czitungen, was die wurde vornemen, sunderlich von dem konige von Ungaren, ab uwer erwirdikeit von deme hette vornomen adir wurde vornemen, doranne siner herlikeit groslich anne geschege czu dancke. Muntlich her mit uns dovon nicht gereth hat. Die Maßawer hatten is mit dem kumpthur vom Elbinge und groskumpthur alzo geloßin, sintdemol, das sie sunder ende von en schitten, das sie weldin in korcz eine botschaft weder czum herren grosfurstin thun, so habin sie noch czur czit keineA wedirbotschaft gethon, umbe des willin is wol stet czu dirkennen, das sie nurth mit tusscherie und wfsatcze umbegeen. So hat uns ouch unser herre grosfurste einen hoff gegeben, den wir umbe unser pferde willen czu uns haben genomen, dorczu nemliche lewthe, die her Marcqward, der kumpthur von Brandenborg32, ouch hat gehat. Von czitungen uwer erwirdigen gnaden wir andirs nicht wissen nw czur czit czu vorschrieben, sundir was wir werden vornemen, wellin wir uwer gnoden sunder czog vorschrieben.

Gegeben czu Lepninsken1 am tage Laurenti anno etc. XXXIIo.

Voit czum Brathean.

a Первая s исправлена из e. b Вписано на левом поле при помощи знака вставки. с Первая e вписана над строкой. d Далее зачёркнуто: sie. е Далее зачёркнуто: em wil. f На конце слова зачёркнута t. g Вписано над строкой. h Далее зачёркнута b. 1 Возможно также чтение Lepumsken.

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1. Бяспалау Р.А., Палехау С.У. Псторыя лггоуска-навасшьсшх дагаворау 14271491 гадоу i лггоуска-варатынсшя граматы 1483 i 1488 гадоу // Беларуск1 пстарычны агляд. 2018. Т. 25. С. 173-227.

2. Гулевич В.П. От ордынского Улуса к ханству Гиреев: Крым в 1399-1502 гг. Казань: Институт истории им. Ш. Марджани АН РТ, 2018. 492 с.

3. Золотая Орда в мировой истории. Коллективная монография. Казань: Институт истории им. Ш. Марджани АН РТ, 2016. 968 с.

4. Коцебу А. Свитригайло, Великий Князь Литовский, или Дополнение к историям Литовской, Российской, Польской и Прусской. СПб.: Типография Медицинского Департамента Министерства Внутренних Дел, 1835. x + 236 + 44 + 30 с.

5. Назаров В.Д.Династическая война московских Рюриковичей. Прелюдия 1432 г. // Комплексный подход в изучении Древней Руси. Материалы X Международной конференции, 9-13 сентября 2019 года, Москва, Россия. М., 2019. С. 139-140.

6. Полехов С.В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. М.: Индрик, 2015. 712 с.

7. Полехов С.В. Ханское послание литовскому князю в прусском архиве (1432 г.) // «Вертоград многоцветный». Сборник к 80-летию Бориса Николаевича Флори. М.: Индрик, 2018. С. 307-322.

32 Маркварт фон Зульцбах (Зальцбах) (| 15 VII 1410), комтур Рагнита (1396-1402), комтур Бранденбурга (1402-1410), много лет поддерживал дружеские отношения с Ви-товтом и был казнён по его приказу после Грюнвальдской битвы [41; 22, s. 119, 125; 40, р. 238-241; 45, р. 117-119].

8. Псковские летописи / Подг. Насонов А.Н. Вып. 1. М.; Л.: Издательство Академии наук СССР, 1941. lxiv + 148 с.

9. Псковские летописи / Подг. Насонов А.Н. Вып. 2. М.: Издательство Академии наук СССР, 1955. 364 с.

10. Трепавлов В.В. Большая Орда - Тахт эли. Очерк истории. Тула: Гриф и К, 2010. 112 с.

11. Трепавлов В.В. Улуг-Мухаммед // Большая российская энциклопедия. Т. 33. М.: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2017. С. 11.

12. Флоря Б.Н. Орда и государства Восточной Европы в середине XV века (1430-1460) // Славяне и их соседи. Вып. 10. Славяне и кочевой мир. К 75-летию акад. Г.Г. Литаврина. М.: Наука, 2001. С. 172-196.

13. Cimpeanu L. Anul 1432: inceputul conflictului dintre Ilie vodä §i §tefan vodä, fiii lui Alexandra cel Bun. Documente inedite din arhiva Ordinului Teuton // Studii §i Materia-le de Istorie Medie. 2015. Vol. XXXIII. P. 161-186.

14. Codex diplomaticus Lithuaniae / Raczynski E. (ed.). Vratislaviae: Sumptibus Sigismundi Schletter, 1845. xvi + 392 p.

15. Codex epistolaris saeculi XV. T. 2 / Lewicki A. (ed.). Cracoviae: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1891. lxxvii + 531 s.

16. Codex epistolaris saeculi XV. T. 3 / Lewicki A. (ed.). Cracoviae: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1894. lxxx + 665 s.

17. Codex Mednicensis seu Samogitiae dioecesis, Pars 1: 1416.II.13 - 1609.IV.2. Jatulis P. (ed.). Roma: Academia Lituana Catholica Scientiarum, 1984. xxxvi + 714 p.

18. Daniiowicz I. Skarbiec diplomatow papiezkich, cesarskich, krolewskich, ksi^cych. T. 2. Wilno: Drukarnia A. H. Kirkora, 1862. 370 s.

19. Die Berichte der Generalprokuratoren des Deutschen Ordens an der Kurie. Bd. 4. Hbd. 1 / Forstreuter K. (ed.). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1973. 484 s.

20. DincäA.C. Der Türkeneinfall im Burzenland aus dem Jahre 1431 // Transylvanian Review. 2016. Vol. XXV. Suppl. 2. P. 133-142.

21. Dlugossii J. Annales seu Cronicae incliti regni Poloniae. Liber XI et liber XII (1431-1444). Varsaviae: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. 473 s.

22. Ekdahl S. Die „Banderia Prutenorum" des Jan Dlugosz - eine Quelle zur Schlacht bei Tannenberg 1410. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1976. xii + 316 s.

23. Fene§an C. Cavalerii teutoni in banatul Severinului §i la Dunärea de Jos in prima jumätate a secolului al XV-lea. Documente §i extrase. Der Deutsche Orden im Severiner Banat und an der niederen Donau in der ersten Hälfte des XV. Jahrhunderts. Urkunden und Auszüge. Timi§oara: Cosmopolitan-Art, 2015. 312 p.

24. Gqsiorowski A. Itinerarium krola Wladyslawa Jagielly 1386-1434. Wyd. 2 / G^siorowski A. i Rutkowska G. (eds). Warszawa: Instytut Historii PAN, 2015. 172 s.

25. Gawqda S. Proba osadzenia Fryderyka Hohenzollerna na tronie polskim a sprawa pomorska // Mediaevalia. W 50 rocznic^ pracy naukowej Jana D^browskiego. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960. S. 177-205.

26. Grabowski J. Dynastia Piastow mazowieckich. Wyd. 2. Krakow: Avalon, 2016. 724 s.

27. Heckmann D. Leitfaden zur Edition deutschsprachiger Quellen (13.-16. Jahrhundert) // Preußenland. 2013. Jg. 3. S. 7-13.

28. Index actorum saeculi XV ad res publicas Poloniae spectantium / Lewicki A. (ed.). Cracoviae: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1888. xvi + 581 + 2 s.

29. Jasinski K. Rodowod Piastow mazowieckich. Poznan; Wroclaw: Wydawnictwo Historyczne, 1998. 247 + 1 s.

30. Jasinski K. Rodowod Piastow sl^skich, T. 2: Piastowie swidniccy, zi^biccy, glogowscy, zaganscy i olesniccy. Wroclaw: Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, 1975. 223 s.

31. Joachim E. König Sigmund und der Deutsche Ritterorden in Ungarn 1429-1432. Mitteilungen aus dem Staatsarchiv zu Königsberg // Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung. Bd. 33. Innsbruck, 1912. S. 87-119.

32. Kotzebue A. Switrigail. Ein Beytrag zu den Geschichten von Litthauen, Rußland, Polen und Preussen. Leipzig: Paul Gotthelf Kummer, 1820. vi + 170 s.

33. Kwiatkowski K. Okolicznosci wypowiedzenia wojny krolowi polskiemu Wladyslawowi II przez wielkiego mistrza zakonu niemieckiego Ulricha von Jungingen w sierpniu 1409 roku // Zapiski Historyczne. 2009. T. LXXIV. Zesz. 3. S. 7-33.

34. Lewicki A. Powstanie Swidrygielly. Ust^p z dziejow unii Litwy z Koron^. Krakow: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1892. 390 s.

35. Liv-, esth- und curländisches Urkundenbuch, Bd. 8: 1429 Mai - 1435 / Hildebrand H. (ed.) Riga; Moskau: Verlag von J. Deubner, 1884. xxxvii + 1 + 687 + 1 s.

36. Nowak Z.H. Puchala Dobieslaw // Polski slownik biograficzny, T. XXIX: Przer^bski Samuel - Radunski Edward. Wroclaw; Warszawa; Krakow; Gdansk; Lodz: Zaklad Narodowy im. Ossolinskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986. S. 323-325.

37. Petrauskas R. Didziojo kunigaikscio institucinio dvaro susiformavimas Lietuvoje (XIV a. pabaigoje - XV a. viduryje) // Lietuvos istorijos metrastis. 2005. T. 1. Vilnius, 2006. P. 5-38.

38. Petrauskas R. Lietuvos diduomene XIV a. pabaigoje - XV a.: Sudetis - struktüra - valdzia. Vilnius: Aidai, 2003. 380 p.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

39. Petrauskas R. Tarp riterisko mobilumo ir indigenato: svetimsaliai riteriai Lietuvos didziojo kunigaikscio dvare // Petrauskas R. Lietuvos Didzioji Kunigaikstyste. Politika ir visuomene velyvaisiais Viduramziais. Vilnius: Lietuvi^ katalik^ mokslo akademija; Naujasis Zidinys - Aidai, 2017. P. 343-360.

40. Petrauskas R. Tolima biciulyste: asmeniniai Vokieci^ ordino pareigün^ ir Lietuvos valdov^ santykiai // R. Petrauskas: Lietuvos Didzioji Kunigaikstyste. Politika ir visuomene velyvaisiais Viduramziais. Vilnius: Lietuvi^ katalik^ mokslo akademija; Naujasis Zidinys - Aidai, 2017. P. 225-256.

41. Prochaska A. Markward Salzbach. Z dziejow Litwy 1384-1410 // Przegl^d Historyczny. 1909. T. 9. S. 12-28, 121-132.

42. Raguza es Magyarorszag összekötteteseinek okleveltara / Gelcich J. es Thalloczy L. (eds). Budapest: Magyar Tudomanyos Akademia Törtenettudomanyi Bizottsaga, 1887. lix + 923 o.

43. Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum. P. 1. Vol. 1 / Joachim E. et Hubatsch W. (eds). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1948. xvi + 874 s.

44. Richtlinien für die Edition landesgeschichtlicher Quellen / Heinemeyer W. (ed.). 2. Aufl. Marburg; Hannover: Selbstverlag des Gesamtvereins der deutschen Geschichtsund Altertumsvereine, 2000. 40 s.

45. Ryckov A. Judo bucinys: valdovo isdavystes samprata Lietuvoje (XIII a. pabaiga -XVI a. vidurys). Vilnius: Lietuvos istorijos institutas, 2018. 280 p.

46. Rymar E. Rodowod ksi^z^t pomorskich. Wyd. 2. Szczecin: Ksi^znica Pomorska, 2005. 608 + 12 s.

47. Thumser M. Zehn Thesen zur Edition deutschsprachiger Geschichtsquellen (14.-16. Jahrhundert) // Editionswissenschaftliche Kolloquien 2005/2007. Methodik - Amtsbücher -Digitale Edition - Projekte / Thumser M. und J. Tandecki (eds). Torun, 2008. S. 13-19.

48. Thury J. Török-magyarkori törtenelmi emlekek. 2. osztaly: irok. 1. köt.: Török törtenetirok. Budapest: Magyar Tudomanyos Akademia, 1893. viii + 433 o.

49. Voigt J. Geschichte Preussens, von den ältesten Zeiten bis zum Untergange der Herrschaft des Deutschen Ordens. Bd. 7. Königsberg: Verlag der Gebrüder Bornträger, 1836. xvi + 788 s.

50. Windecke E. Denkwürdigkeiten zur Geschichte des Zeitalters Kaiser Sigmunds. Berlin: R. Gaertners Verlagsbuchhandlug, 1893. lxviii + 594 s.

51. Wolff A. Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych zrodel historycznych do polowy XVI wieku // Studia Zrodloznawcze. Commentationes. T. 1. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957. S. 155-181.

52. Zathey J. Katalog rçkopisow sredniowiecznych Biblioteki Kornickiej. Wroclaw; Warszawa; Krakow: Zaklad Narodowy im. Ossolinskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1963. li + 734 s.

Сведения об авторах: Сергей Владимирович Полехов - кандидат исторических наук, старший научный сотрудник Школы актуальных гуманитарных исследований Института общественных наук Российской академии народного хозяйства и государственной службы при Президенте РФ (119606, пр. Вернадского, 82, Москва, Российская Федерация); ORCID: 0000-0001-7866-7663. E-mail: sergey.polekhov@gmail.com

Николай Николаевич Наумов - кандидат исторических наук, научный сотрудник Исторического факультета Московского государственного университета им. М.В. Ломоносова (119991, Ленинские горы, 1, Москва, Российская Федерация); ORCID: 0000-0001-6587-1681. E-mail: nn-naumov@mail.ru

Поступила 21.09.2020 Принята к публикации 24.11.2020

Опубликована 29.12.2020

REFERENCES

1. Biaspalau R.A., Palechau S.U. Historyja litouska-navasilskich dahavorau 14271491 hadou i litouska-varatynskija hramaty 1483 i 1488 hadou [The history of the treaties between the Grand Duchy of Lithuania and the Principality of Vorotynsk (1427-1491) and the Lithuanian-Vorotynsk documents of 1483 and 1488]. Bieiaruski histarycny ahlad [Belarusian Historical Review]. 2018, vol. 25, pp. 173-227. (In Belarusian)

2. Gulevich V.P. Ot ordynskogo Ulusa k khanstvu Gireev: Krym v 1399-1502 gg. [From the Horde's Ulus to the Girays' Khanate: Crimea in 1399-1502]. Kazan: Marjani Institute of History of Tatarstan Academy of Sciences, 2018. 492 p. (In Russian)

3. Zolotaya Orda v mirovoi istorii. Kollektivnaya monografiya [The Golden Horde in World History]. Kazan: Marjani Institute of History of Tatarstan Academy of Sciences, 2016. 968 p. (In Russian)

4. Kotsebu A. Svitrigailo, Velikii Knyaz' Litovskii, ili Dopolnenie k istoriyam Litovskoi, Rossiiskoi, Pol'skoi i Prusskoi [Svitrigaila, the Grand Duke of Lithuania, or an Addition to the History of Lithuania, Russia, Poland, and Prussia]. St. Petersburg: Publishing house of the Medical Department of the Ministry of Internal Affairs, 1835. x + 236 + 44 + 30 p. (In Russian)

5. Nazarov V.D. Dinasticheskaya voina moskovskikh Ryurikovichei. Prelyudiya 1432 g. [The Dynastic war of the Moscow Ryurikides. The prelude of 1432]. Kompleksnyi podkhod v izuchenii Drevnei Rusi. Materialy X Mezhdunarodnoi konferentsii, 9-13 sentyabrya 2019 goda, Moskva, Rossiya [An Integrated Approach to the Study of Old Rus'. Proceedings of the Tenth International Conference, September 9-13, 2019, Moscow, Russia]. Moscow, 2019, pp. 139-140. (In Russian)

6. Polekhov S.V. Nasledniki Vitovta. Dinasticheskaya voina v Velikom knyazhestve Litovskom v 30-e gody XV veka [Vytautas's Successors. The Dynastic War in the Grand Duchy of Lithuania in the 1430s]. Moscow: Indrik, 2015. 712 p. (In Russian)

7. Polekhov S.V. Khanskoe poslanie litovskomu knyazyu v prusskom arkhive (1432 g.) [The Khan's letter to the Lithuanian Duke in a Prussian Archive (1432)]. "Vertograd mnogotsvetnyi". Sbornik k 80-letiyu Borisa Nikolaevicha Flori ["Multicolor Vertograd". Collection for the Eightieth Birthday of Boris Nikolaevich Florya]. Moscow: Indrik, 2018, pp. 307-322. (In Russian)

8. Pskovskie letopisi [The Pskov Chronicles]. Iss. 1. Nasonov A.N. (ed.). Moscow; Leningrad: Publishing house of the USSR Academy of Sciences, 1941. lxiv + 148 p. (In Russian)

9. Pskovskie letopisi [The Pskov Chronicles]. Iss. 2. Nasonov A.N. (ed.). Moscow; Leningrad: Publishing house of the USSR Academy of Sciences, 1955. 364 p. (In Russian)

10. Trepavlov V.V. Bol'shaya Orda - Takht eli. Ocherk istorii [The Great Horde -Takht Eli. An Outline of History]. Tula: Grif and Co, 2010. 112 p. (In Russian)

11. Trepavlov V.V. Ulug-Mukhammed [Ulugh Muhammad]. Bol'shaya rossiiskaya entsiklopediya [Great Russian Encyclopedia]. Vol. 33. Moscow: Scientific publishing house "Great Russian Encyclopedia", 2017, p. 11. (In Russian)

12. Florya B.N. Orda i gosudarstva Vostochnoi Evropy v seredine XV veka (14301460) [The Horde and the States of Eastern Europe in the middle of fifteenth century (1430-1460)]. Slavyane i ikh sosedi, Vyp. 10: Slavyane i kochevoi mir. K 75-letiyu akad. G.G. Litavrina [Slavs and Their Neighbors, Issue 10: Slavs and the Nomadic World. To the Seventy Fifth Birthday of Academician G.G. Litavrin]. Moscow: "Science", 2001, pp. 172196. (In Russian)

13. Cimpeanu L. Anul 1432: inceputul conflictului dintre Ilie vodä §i §tefan vodä, fiii lui Alexandra cel Bun. Documente inedite din arhiva Ordinului Teuton. Studii §i Materiale de Istorie Medie. 2015, vol. XXXIII, pp. 161-186. (In Romanian)

14. Codex diplomaticus Lithuaniae. Raczynski E. (ed.). Vratislaviae: Sumptibus Sigismundi Schletter, 1845. xvi + 392 p. (In Latin and German)

15. Codex epistolaris saeculi XV. Vol. 2. Lewicki A. (ed.). Cracoviae: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1891. lxxvii + 531 s. (In Latin and German)

16. Codex epistolaris saeculi XV. Vol. 3. Lewicki A. (ed.). Cracoviae: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1894. lxxx + 665 s. (In Latin and German)

17. Codex Mednicensis seu Samogitiae dioecesis, Part 1: 1416.II.13 - 1609.IV.2. Jatulis P. (ed.). Roma: Academia Lituana Catholica Scientiarum, 1984. xxxvi + 714 p. (In Latin, Lithuanian, and German)

18. Danilowicz I. Skarbiec diplomatöw papiezkich, cesarskich, krolewskich, ksiqzqcych. Vol. 2. Wilno: Drukarnia A.H. Kirkora, 1862. 370 p. (In Polish)

19. Die Berichte der Generalprokuratoren des Deutschen Ordens an der Kurie. Vol. 4/1. Forstreuter K. (ed.). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1973. 484 p. (In German and Latin)

20. Dincä A.C. Der Türkeneinfall im Burzenland aus dem Jahre 1431. Transylvanian Review. 2016, vol. XXV, suppl. 2, pp. 133-142. (In German)

21. Dlugossii J. Annales seu Cronicae incliti regni Poloniae. Liber XI et liber XII (1431-1444). Varsaviae: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. 473 p. (In Latin)

22. Ekdahl S. Die "Banderia Prutenorum" des Jan Diugosz - eine Quelle zur Schlacht bei Tannenberg 1410. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1976. xii + 316 p. (In German)

23. Fene§an C. Cavalerii teutoni in banatul Severinului §i la Dunärea de Jos in prim a jumätate a secolului al XV-lea. Documente §i extrase. Der Deutsche Orden im Severiner Banat und an der niederen Donau in der ersten Hälfte des XV. Jahrhunderts. Urkunden und Auszüge. Timi§oara: Cosmopolitan-Art, 2015. 312 p. (In Romanian, German, and Latin)

24. G^siorowski A. Itinerarium kröla Wiadysiawa Jagieify 1386-1434. G^siorowski A. and Rutkowska G. (eds). Warszawa: Instytut Historii PAN, 2015. 172 p. (In Polish)

25. Gawçda S. Proba osadzenia Fryderyka Hohenzollerna na tronie polskim a sprawa pomorska. Mediaevalia. W 50 rocznicç pracy naukowej Jana Dqbrowskiego. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, pp. 177-205. (In Polish)

26. Grabowski J. Dynastia Piastow mazowieckich. Krakow: Avalon, 2016. 724 + 40 p. (In Polish)

27. Heckmann D. Leitfaden zur Edition deutschsprachiger Quellen (13.-16. Jahrhundert). Preußenland. 2013, vol. 3, pp. 7-13. (In German)

28. Index actorum saeculi XV ad res publicas Poloniae spectantium. Lewicki A. (ed.). Cracoviae: Nakladem Akademii Umiejçtnosci, 1888. xvi + 581 + 2 p. (In Latin)

29. Jasinski K. Rodowod Piastow mazowieckich. Poznan; Wroclaw: Wydawnictwo Historyczne, 1998. 247 + 1 p. (In Polish)

30. Jasinski K. Rodowod Piastow slqskich, Vol. 2: Piastowie swidniccy, ziçbiccy, giogowscy, zaganscy i olesniccy. Wroclaw: Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, 1975. 223 + 9 p. (In Polish)

31. Joachim E. König Sigmund und der Deutsche Ritterorden in Ungarn 1429-1432. Mitteilungen aus dem Staatsarchiv zu Königsberg. Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung. Vol. 33. Innsbruck, 1912, pp. 87-119. (In German)

32. Kotzebue A. Switrigail. Ein Beytrag zu den Geschichten von Litthauen, Rußland, Polen undPreussen. Leipzig: Paul Gotthelf Kummer, 1820. vi + 170 p. (In German)

33. Kwiatkowski K. Okolicznosci wypowiedzenia wojny krolowi polskiemu Wladyslawowi II przez wielkiego mistrza zakonu niemieckiego Ulricha von Jungingen w sierpniu 1409 roku. Zapiski Historyczne. 2009, vol. 74, iss. 3, pp. 7-33. (In Polish)

34. Lewicki A. Powstanie Swidrygieify. Ustçp z dziejôw unii Litwy z Koronq. Krakow: Nakladem Akademii Umiejçtnosci, 1892. 390 p. (In Polish)

35. Liv-, esth- und curländisches Urkundenbuch, Vol. 8: 1429Mai - 1435. Hildebrand H. (ed.). Riga; Moskau: Verlag von J. Deubner, 1884. xxxvii + 1 + 687 + 1 p. (In German, Latin, Swedish, and Ruthenian)

36. Nowak Z.H. Puchala Dobieslaw. Polski siownik biograficzny, Vol. 29: Przerçbski Samuel - Radunski Edward. Wroclaw; Warszawa; Krakow; Gdansk; Lodz: Zaklad Narodowy im. Ossolinskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986, pp. 323-325. (In Polish)

37. Petrauskas R. Didziojo kunigaikscio institucinio dvaro susiformavimas Lietuvoje (XIV a. pabaigoje - XV a. viduryje). Lietuvos istorijos metrastis. 2005. Vol. 1. Vilnius, 2006, pp. 5-38. (In Lithuanian)

38. Petrauskas R. Lietuvos diduomené XIVa. pabaigoje -XVa.: Sudétis - struktüra -valdzia. Vilnius: Aidai, 2003. 380 p. (In Lithuanian)

39. Petrauskas R. Tarp riterisko mobilumo ir indigenato: svetimsaliai riteriai Lietuvos didziojo kunigaikscio dvare. Idem. Lietuvos Didzioji Kunigaikstysté. Politika ir visuomené vélyvaisiais Viduramziais. Vilnius: Lietuvi^ katalik4 mokslo akademija; Naujasis Zidinys -Aidai, 2017, pp. 343-360. (In Lithuanian)

40. Petrauskas R. Tolima biciulystè: asmeniniai Vokieci^ ordino pareigûn^ ir Lietuvos valdov^ santykiai. Idem. Lietuvos Didzioji Kunigaikstysté. Politika ir visuomené vélyvaisiais Viduramziais. Vilnius: Lietuvi^ katalik4 mokslo akademija; Naujasis Zidinys -Aidai, 2017, pp. 225-256. (In Lithuanian)

41. Prochaska A. Markward Salzbach. Z dziejow Litwy 1384-1410. Przeglqd Historyczny. 1909, vol. 9, pp. 12-28, 121-132. (In Polish)

42. Raguza és Magyarorszâg ôsszekôttetéseinek oklevéltâra [Documents Concerning the Relations between Ragusa and Hungary]. Gelcich J. and Thalloczy L. (eds). Budapest: Magyar Tudomanyos Akadémia Tôrténettudomanyi Bizottsaga, 1887. lix + 923 p. (In Hungarian)

43. Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum. P. 1. Vol. 1. Joachim E. and Hubatsch W. (eds). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1948. xvi + 874 p. (In German)

44. Richtlinien für die Edition landesgeschichtlicher Quellen. Heinemeyer W. (ed.). Marburg; Hannover: Selbstverlag des Gesamtvereins der deutschen Geschichts- und Altertumsvereine, 2000. 40 p. (In German)

45. Ryckov A. Judo bucinys: valdovo isdavystes samprata Lietuvoje (XIII a. pabaiga -XVI a. vidurys). Vilnius: Lietuvos istorijos institutas, 2018. 280 p. (In Lithuanian)

46. Rymar E. Rodowöd ksiqzqtpomorskich. Szczecin: Ksi^znica Pomorska, 2005. 608 + 12 p. (In Polish)

47. Thumser M. Zehn Thesen zur Edition deutschsprachiger Geschichtsquellen (14.16. Jahrhundert). Editionswissenschaftliche Kolloquien 2005/2007. Methodik - Amtsbücher - Digitale Edition - Projekte. Thumser M. and Tandecki J. (eds). Torun, 2008, pp. 13-19. (In German)

48. Thury J. Török-magyarkori törtenelmi emlekek. 2. osztaly: irok [Historical Records from the Turkish Period in Hungary. Second Section: Writers]. Vol. 1: Török törtenetirok. Budapest: Magyar Tudomanyos Akademia, 1893. viii + 433 p. (In Hungarian)

49. Voigt J. Geschichte Preussens, von den ältesten Zeiten bis zum Untergange der Herrschaft des Deutschen Ordens. Bd. 7. Königsberg: Verlag der Gebrüder Bornträger, 1836. xvi + 788 p. (In German)

50. Windecke E. Denkwürdigkeiten zur Geschichte des Zeitalters Kaiser Sigmunds. Berlin: R. Gaertners Verlagsbuchhandlug, 1893. lxviii + 594 p. (In German)

51. Wolff A. Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych zrodel historycznych do polowy XVI wieku. Studia Zrödioznawcze. Commentationes. Vol. 1. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, pp. 155-181. (In Polish)

52. Zathey J. Katalog rgkopisöw sredniowiecznych Biblioteki Körnickiej. Wroclaw; Warszawa; Krakow: Zaklad Narodowy im. Ossolinskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1963. li + 734 + 21 p. (In Polish)

About the authors: Sergey V. Polekhov - Cand. Sci. (History), Senior Research Fellow, School of Contemporary Humanities Studies, Institute of Social Sciences of the Russian Presidential Academy of National Economy and Public Administration under the President of the Russian Federation (82, Vernadsky Avenue, Moscow 119606, Russian Federation); ORCID: 0000-0001-7866-7663. E-mail: sergey.polekhov@gmail.com

Nikolay N. Naumov - PhD (History), Research Fellow, Faculty of History, Lomonosov Moscow State University (1, Leninskie Gory, Moscow 119991, Russian Federation); ORCID: 0000-0001-6587-1681. E-mail: nn-naumov@mail.ru

Received September 21, 2020 Accepted for publication November 24, 2020

Published December 29, 2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.