CC BY
67
УДК 8Т1 ББК 83.3(0) 4
ТАСВИРПАРДОЗИ ДАР Урунова Мавцуда Рустамовна, номзади илмуои FАЗАЛИЁТИ СОИБИ ТАБРЕЗИ филология, дотсент, мудири кафедраи адабиёти
классикии тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад. Б. Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
СОЗДАНИЕ ОБРАЗОВ В Урунова Мавджуда Рустамовна, кандидат ГАЗЕЛЯХ САИБА ТЕБРИЗИ филологических наук, доцент, заведущой кафедры
таджикской классической литературы ГОУ "ХГУ имени акад. Б.Гафурова (Таджикистан,Худжанд)
CREATING IMAGES IN Urunova Mavjuda Rustamovna, candidate of philological SAIB TABRIZFS GHAZALS sciences, Associate Professor of the department of the
Tajik classic literature under the SEI "KhSU named after academician B. Gafurov" (Tajikistan, Khujand), EMAIL: [email protected]
Вожа^ои калидй: Соиби Табрези, газалиёт, маънибанди, калимасози, ибораорои, таркиббанди, ташбеуофари, тамсилгуй, уунари шоири
Дар мацола аз хусуси уунари сухангустарии Соиби Табрези изгори назар шудааст. Гуфта мешавад, ки Соиб шоири маънигаро буда, бештар ба маънибандиву ибораорои, сохтани вожауои тозаву таркибуои нав, ташбещои цадид ва тамсилуои муассир таваццуу зоуир намудааст. Муаллиф зимни баррасиву таулили уамацонибаи газалиёти шоир мауорати маънигузори, калимабанди, ибораорои ва таркибсозиуои Соиби Табрезиро бо мисолуои мушаххас ва дар пояи маводи фактологи, ки аз ашъори Соиб бармеоянд, ба исбот расонидааст. Муаллиф чунин хулоса менамояд, ки Соиби Табрези аз аламбардорони майдони сухан маусуб ёфта, дар офаридауои хеш уамеша чашм бар сурати маъни духта, мазомини хубу олиро василаи ибора, таркиб ва ифодауои шоирона, алфози хушоянд ва таруи тозаи сарфиву науви пайрези намудааст.
Ключевые слова: Саиб Тебризи, газели, смыслотворчество, словообразование, создание конструкций и выражений, сравнения и аллегории, поэтическое мастерство
В статье высказывается точка зрения о поэтическом мастерстве Саиба Тебризи. На основе рассмотрения фактологического материала газелей поэта и анализа конкретных примеров доказывается его высокое мастерство, проявляющееся в процессе смыслотворчества, образовании новых слов, выражений и конструкций, а также в создании оригинальных сравнений (ташбехов) и аллегорий. Автор статьи в ходе своего исследования приходит к выводу, что Саиб Тебризи по праву считается одним из выдающихся поэтов, в чьих произведениях прослеживается приоритет оригинальных образов и мыслей, выраженных посредством благозвучных слов, новых конструкций и выражений, с применением новаторства в морфологическом и синтаксическом планах.
Key words: Saib Tabrizi, ghazals, sense-making, word-formation, creation of constructions and expressions, comparisons and allegories, poetic mastership.
The article expresses a point of view on Saib TebrizVs poetic mastery. Proceeding from the assumption beset with the factual material of the ghazal belonging to the poet and analysis of concrete examples, the author of the article proves the poet's high mastership, which manifests in the process of sense-making, the formation of new words, expressions and constructions, the creation of original comparisons (tashbehs) and allegories as well. In a nutshell, the author of the article comes to the conclusion that Saib Tabrizi is rightfully considered to be one of the eminent poets, in whose works the priority of original images and thoughts expressed by means of harmonious words, new constructions and expressions can be traced, with the use of innovations in morphological and syntactic plans.
Заминаи хама гунаи тасвирхои бадеиро хакикати вокей ташкил медихад ва шахси шоир бо истифода аз хунари шоирии хеш, кадри тавони тахайюлоти бадей аз он бардошт намуда, шеър меофарад. Дунё, зиндагй, хаёт, ходисоту вокеоти фарогири он, расму оин ва гайра анбухи хакикати вокеиро мемонанд, ки кулли онхо дар ашъори суханварони мо ба тарзу шеваи хос соя афкандаанд. Аммо дар адабиётшиносии мо то х,ол ба поэтикаи ашъори суханварони классик камтар таваччух, зох,ир шудааст. Махсусан, ашъори намояндагони маъруфи садаи XV11 Калими Кошонй, Толиби Омулй, Фонии Кашмирй, Fании Кашмирй, Соиби Табрезй, Шавкати Бухорой, Сайидои Насафй ва дигарон интизори баррасиву тахдщи хдмачониба мебошанд. Зеро
перомуни вежагихои хунарии ин суханварон ба чуз чанд ма;ола ва як ду рисолахои кучак пажухише ба назар намерасад. Дар китобхои марбут ба таърихи адабиёт ва сарсухани нашрхои точикистонии осори шоирони мазбур низ бештар тахлили мавзуии ашъори суханварон ба назар мерасад.
Соиби Табрезй аз чумлаи он нигорандагони сухан аст, ки сухану услуби гуфтораш тархи хоса дорад ва сувари хаёл низ дар шеъри вай мухтассоти хешро дарёфт намудааст. Аслан, «шеъри хиндй шеъри маънигарост, на суратгарост ва шоирон ба маънй бештар таваччух доранд, на ба забон» (5,289). Бино бар ин, Соиби Табрезй бештар ба мазмунсозй таваччух зохир карда, ашъори хакимона ба хам овардааст. У аз хар як мушохидоти шахсй нисбат ба дунё, зиндагй ва мафхумоти фарогири он хикматеро барои хеш кашф кардааст ва онро дар ;олаби такбайт манзури хонанда кардааст. Хар газали ин суханвари хикматписанд дастури ахло;иеро мемонад, ки тачориби зиндагиашро мачмаъ намудаанду ба василаи риштаи ;офияву радиф восили хамдигар гардидаанд. Бехуда, дар тавсифи ашъори шоир нафармудаанд: «Хеч маъно ва мазмуне дар чахон нест, ки дар шеъри Соиб наёмада бошад» (5,289). Аз сарчашмахо бармеояд, ки бархе хамнавъони шоир Соибро хамчун шоир эътироф накардаанд ва ба хунари шоирии у шак овардаанд (6,69). Баррасй ва тахкики ашъори ин суханвари номй ин даъвохоро хатти батлон мекашад. Чунки ашъори Соиб саропо шоирона гуфта шуда, ин шоири шахир хунари суханпардозии хешро дар баёни хикмати зиндагй, фалсафаи хаёт ва мочарои ишк масраф намудааст. Тарзи сухани вай, тасвироти хунариаш дар назар сода, вале басо пурпечутоб ва мармузанд. Барои дарёфти матлаби шоиронаи Соиб лахзахо ботааммук фикр бояд кард, то гирехи сухан ва укдаи матолиби суханвар боз гардад. Чунончи:
Нест, Соиб, мумкин аз дил уцдаи гам во шавад, Нохуне то %аст дар каф панцаи тадбирро(2,123) .
Дар ин байт, ки мазмуни ирфонй дорад, тасвироти зебову андешапарвари шоирона чойгир аст, монанди «мумкин набудани во шудани укдаи гам», «дар каф нохун доштани панчаи тадбир». Яъне шоир матлаби аз тадбирчуй дар такдири хеш пайваста гамгиндил будани ха;ношиносонро бо тасвироти хуби шоирона бозгу намудааст.
Шоир дар аксари абёти хеш, ки дар тавсифи ишк сурудааст, ба сувари хаёл эътибори махсус додааст. Чунончи, вай ёд аз ёри азалй карда мегуяд:
Ёди рухсори туро дар дил ниуон дорем мо,
Дар дили дузах бщишти цовидон дорем мо (2,135).
Ё худ:
Гарчи симои хазон дорад рухи чун зар маро, Дар саводи дил бауоре %аст чун анбар маро (2,143).
Дар ду байти зикршуда таркибхои «дар дили дузах бихишти човидон доштан», «рухи чун зар симои хазон доштан», «дар саводи дил бахоре чун анбар доштан» аз тасвироти чолиби шоирона ба шумор меоянд.
Байти зерини шоир низ аз нигохи тасвироти бадей басо дилчаспу маргуб аст: Ба умеде, ки чун боди бауор аз дар дарун ой, Чу гул дар дасти худ дорем нацди зиндагониро (2,153).
Мисраи дуюми байтро намунаи олии сувари хаёли Соиб метавон каламдод кард, зеро на хар кас метавонад накди зиндагониро (чонро - М.У.) чун гул дар даст нигох дошта, омодаи нисору хадяи он ба ёр бошад. ^ахрамони лирикии шоир, дар тасвири суханвар, дорои хамин хислати начиб аст.
Сузиши дили ошик, рехтани донахои ашки вай дар «пардаи шаб» - тасвири хуби шоирона, яъне дили шаб дар тасвироти шоир шабехи донахои шабнамест, ки руи барги гул афтода ва оинаи руи чаман гардида:
Х,ар цатра, ки дар пардаи шабрехт зи чашмам, Чун шабнами гул оинаи руи чаман шуд (2,256).
Матлаби бархам задании дуй ва тавсифи гирифторони рохи ишк, яъне маст дар назари Соиб хубобест, ки аз тарки сар дар як лахза ба дарёи гавхар мубаддал гашта. Ин тасвир аз диди шоиронаи адиб дарак медихад, зеро суханвар таносуби чолиберо байни хубобу дастор дарёфт намудааст, аз он ки шакли хубобу дастор ба хам шабеханд:
Хубоб аз тарки сар дар як нафас дарёи гавхар шуд, Хушо масте, ки дар майхона бедастор мегардад (2,321).
Байтхои зерини Соиб низ аз нигохи хунари шоирй ва тахайюлоти бадей хеле чаззоб ва андешапарваранд:
Шарми руяш аз арац сад дидаи бедор дошт, Чашмро уарчанд дар оби гарон афканда буд . Гарчи об аз сояаш чун абри раумат мечакид, Аз нигоуи гарм оташ дар цауон афканда буд(2,345).
Таркиботи «шарми ру аз арак сад дидаи бедор доштан», «чашм дар оби гарон афкандан», «об аз сояи ёр чун абри рахмат чакидан», «аз нигохи гарм оташ дар чахон афкандан» тасвироти зебои шоиронаанд.
Сувари хаёл на танхо дар шеъри ошиконаи Соиб, хамчунин дар ашъори хикамии у низ хеле назаррас аст. Чунончи, дар байти поёнй суханвар перомуни амалу_накши инсон дар зиндагй хадс зада мегуяд, ки хуш он нафаре, ки вакти аз ин хокдон (дунё- М.У.) рафтанаш аз накши пои хеш чароге ба рахгузарон мегузорад:
Хушо касе, ки аз ин хокдон чу даргузарад, Зи нацши пой чароге бараугузаронмонад(2,376).
Истифодаи истиораи дунё - хокдон ва таркиби «зи накши пой чароге ба рахгузарон мондан» шеърияти байтро таъмин сохтааст.
Ё худ гузаронии умр, бебакоии дунё дар тасвироти шоир шабехи умри шарор аст, ки дар соати пайдо шуданаш анчом мепазирад:
Дар назар во кардане тай шуд бисоти зиндагй, Чун шарар дар нуцтаи огоз буд анцоми мо (2,89).
Соиб бар он акида аст, ки хар як фард бояд дар зиндагй бо инсонхои бузургу хирадманд, ки ахли диланд, хамсухбату хамнишин бошад, то барои хеш хикмате бардошта бошад. Барои ифодаи ин матлаб шоир тасвироти зебову чолиби шоиронаро корбурд намудааст:
Шуд зи васли гунча гулбу цомаи боди сауар, Дарнаёмезй дар ин гулшан ба аули дил чаро?(7,44).
Дар байти болой таркиби «зи васли гунча гулбу шудани чомаи боди сахар» хеле шоирона гуфта шуда, мутоилагарро ба вачд меоварад ва омодаи тезтар дарк кардани давоми андешаи гуянда мегардонад.
Ин гуна байтхоро аз ашъори Соиб метавон ба касрат ёдовар шуд, ки аз хайси сувари хаёл тамомият пайдо намудаанд. Чунончи:
Шуд устухон зи даври фалак тутиё маро, Бори дигар намонд дар ин осиё маро (7,46).
Ё худ:
Метавон аз шамъи мо гул чид дар саурои цудс, Зери гардун чун чароги зери домонем мо (7,51).
Хамчунин:
Хомушй дарёву гуфтугу хасу хошоки уст, Пок кун аз хору хас ин баури гавуархезро(2,79).
Барои хонандаи огох мусаллам аст, ки во;еан хам Соиби Табрезй дар байтхои болой махорати баланди сухангустариро ба намоиш гузоштааст. Таркибсозиву ибораороихои шоир, мисли «зи даври фалак тутиё шудани устухон», « дар ин осиё, яъне дунё бори дигар намондан», «дандонадор шудани шамшер аз пайкар», «зирехпуш шудан дар либос мисоли чавхар», «хомушй дарё будан», «гуфтугу хасу хошок будан» ва «бахри гавхархез» зовияи ами;и бадеии суханварро бори дигар собит месозанд.
Суръати гузашти умрро то Соиб низ суханварони мо ба гунахои мухталиф ба тасвир овардаанд. Ин хунарвари хушсали;а коста гардидани бинои умрро ба таври худ ин тавр ба тасвир овардааст:
Хар шаб кавокиб кам кунанд азрузии мо порае, Харруз гардад тангтар сурохи ин гирболуо(2,87).
Вокеан, накши санъати ташбеху истиора дар сувари хаёли Соиб хеле бориз аст. Зеро ба ;авли Ахмади Хотамй касрати истифодаи ташбехоту истиороти дур аз зехн аз мухтассоти шеъри хиндй ба шумор меояд (1, 93). Уручи тахайюлоти шоир ба дарачаест, ки кахрамони лирикии шоир харчанд мисоли шабнам пару бол надорад, лекин хамоно аз партави хуршед бахри хеш болу паре дарёфт намуда:
Харчанд пару бол надорем чу шабнам, Аз партави хуршед бувад болу пари мо (2,75).
Байти зерини суханвар ба василаи санъати истиора мазмуни чолиби шоиронаро ифода кардааст, яъне дар мисраи аввал вожаи «сипар» истиораи «абр» аст ва «мохи шабгард» истиораи махбубаи кахрамони лирикист:
Моу дар зери сипар медавад аз уама ниуон, Хар шабе, к-он моуи шабгард бурун меояд (2,234).
Дар байти поёнй бошад ибораи «сухтачонони шавк» истиораи ошикон ва вожаи «бихиштилико» ва маъшук аст, ки боиси дилпазир афтодани тасвир гардидааст:
Холи даруни сухтацонони шавцро, Як бор, эй биуиштилицо, метавон шунид (2,257).
Дар байтхои болой мазомини ишкй ба тасвир омада бошад, байти поёнй мазмуни ичтимоиро ифода карда, дар тасвири хаёли шоир санъати ташбех накш гузоштааст. Чунончи:
Дили равшан ба андак илтифоте мешавад равшан,
Ки сими ноб созад партави маутоб дарёро(2,91). ***
Гар ба даст афтад чу моуи нав лаби ноне маро, Халц з-абруи ишорат тирборонам кунад(2,325).
Дар тавсифи ин байт хаминро зикр кардан лозим аст, ки Соиб намоён шудани мохи навро дар бурчи осмон ва муносибати мардумро ба он, ки бо абру ба мохи нав ишора карда дуо мекунанд, асоси тасвир карор додааст. Манзури суханвар таъкиди он аст, ки атрофиён ба кути лоямуте, ки насиби кахрамони лирикй мегардад, бо чашми хдсад наззора мекунанд. Шеърияти байтро таркибхои худсохти «чу мохи нав лаби ноне ба даст афтодан» ва «тирборон кардан аз абруи ишорат» таъмин сохтаанд.
Вокеан, шеъри Соиб ифодагари фалсафаи зиндагй буда, дар сувари хаёли суханвар хамвора масоили фарогири рузгор ва ходисоту вокеоти он, расму оини мардум чарх мезанад. Аз ин ру, суханвар кушиш ба харч додааст, ки тавассути сухани бадей перомуни мухимтарин анъанахои халк, расму одатхои мардум гуфтугу намояд, барои ин гуна тасвирот шоир хамешагй аз санъати ирсоли масал бардошт намудааст ва ин тамсилоти вай хамвора зебову хушоянд афтодаанд. Шикояти шоир аз чарх дар он зохир шуда, ки шабехи гунахкоре, ки мувофики чурмаш хар соат аз у узверо мебуриданд, чархи сангиндил хам хар лахза аз вай ёреро чудо месозад:
Чун гунаукоре, ки уар соат аз у узве буранд, Чархи сангиндил зи ман уар дам кунад ёре цудо(2,87).
Мусаллам аст, ки сурма хосияти пурзур кардани кувваи биноии чашмро дорост, аз ин ру, Соиб дар тасвироти шоиронаи хеш ба ин масъала иктифо намуда, маънии хуберо ба хам овардааст:
Ончунон к-аз хат саводи мардумон равшан шавад, Сурма гуётар кунад чашми сухангуи туро(2,93).
Ё худ дар байти зерин расми ачдодй - кашидани дандони мор тавассути намад мавриди тасвир карор гирифта, мавзуи нармгуфториро инъикос кардааст:
Шуд кунд аз мулоимати ман забони хасм, Дандони морро ба намад метавон кашид (2,258).
Афзудан мебояд, ки дар коргохи эчодии Соиб сувари хаёл имконоти васеи мазмунсозиву маъниофарй дарёфт намудааст. Чун аз ин дидгох ба шеъри шоир назар меафканем, ба хубй пай мебарем, ки суханвар як маъниро ба чандин тасвироти шоиронаи чолиб манзури хонанда кардааст. Чунончи:
Катра чун дар баури мавц омехт, дарё мешавад, Цони зори хешро пайванди муе мекунем (2,423).
Ё худ:
Хоки саурои адам аз хуни уасти беутар аст, Бар сари цон ин цадар, меларзи, эй бисмил, чаро? Чун шуди таслим уар коми науанге соуилест, Ин цадар овехтан дар домани соуил чаро?(7,44).
Агар аз нигохи маънй ба байтхои болой назар андозем, хама як мафхумро ифода намудаанд, яъне расидан ба асли хеш ва дилбастагй ба дунёи имкон монеъи он шудан. Лекин тасвироти шоир гуногунтарх ва андешапарвар аст ва барои дарки маънй аз табиати шеър ва услуби нигориши Соиб огох будан лозим меояд.
Дар байтхои мазкур ифодахои «катра дарё шудан», «чонро пайванди му кардан», «хоки сахрои адам», «хуни хастй», «сари чон ларзидан», «коми наханг сохил шудан», «дар домани сохил овехтан» аз тасвироти хуби шоиронаи Соибанд, ки барои ифодаи андешахои ирфонии адиб хизмат кардаанд.
Мочарои ишку акл дар бисёре аз байтхои Соиб хеле мушаххас ва дакик тархрезй шудааст ва аз имконоти васеи тасвирпардозихои шоир дарак медиханд.
Хар маслиуати ацл кам аз кууи гаме нест,
Ку ратли гароне, ки сабукбор нишинем (2,451). ***
Бо ишц интицом з-осмон тавон кашид,
Натвон ба зури бозуи ацл ин камон кашид (2,354).
***
Ацл аз кори дили саргашта сар берун набурд,
Дар дили баури вуцуд ин цатраи ноёбмонд(2,361). ***
Абрест парварандаву барфест хонасуз, Тадбир кори ацл бувад, кори ишц нест (2,163)..
Дар мисраи дуюми байти аввал ибораи «ратли гарон» корбаст шуда, шоир онро барои баёни маънии расидан ба асл истифода кардааст. Бо ин маънй боз чандин байтхои дигарро метавон шохид овард. Чунончи:
Ба як ратли гарон бардор бори уастй аз душам, Мани афтодаро магзор зери бор, эй соцй(2,987).
Байтхое, ки ба ибораи «ратли гарон» ва хусусияти он марбутанд, дар газалиёти шоир хеле нуфуз пайдо кардаанд.
Ё худ андешахои Соиб дар хусуси дили бинову бедор ё равшандилй бо тасвироти гуногунтархи шоирона ифодаёбй гардидаанд. Аз чумла:
Дил чу биност, чй гам дида агар нобиност,
Хонаи оинаро равшанй аз равзан нест (2,172). ***
Хец нацше нест, к-аз оина ру пинуон кунад,
Дил чу равшан шуд, китобу дафтаре даркор нест (2,185).. ***
Меур равшан накунад хонаи беравзанро,
Дили бедор зи чашми нигарон бояд цуст(2,203). ***
Дили огоу зи уар зарра шавад пандпазир,
Мурдадил аз дауани гур насиуат шунавад(2,286). ***
Харгиз намешавад сафари аули дил тамом, Дар хок уам бегард бувад ошёни дил(2,403).
Дар сурудахои Соиб пахлугардонихои сухан, тасвироти бикр, тахайюлоти тоза хамвора чилва месозанд ва ашъорашро дилчаспу хонданй менамоянд, махсусан, дар осори шоир тасвироте, ки ба воситаи тимсолоти дугона ба хам омадаанд, мавкеи махсус доранд, образхои тиру камон, гавхару ришта, дарёву катра, шамъу парвона, селу вайрона хумову устухон, сангу шарар, зуннору сабха, оинаву зангор ва гайра дар рангинии тасвироти бадеии суханвар хизмати арзанда намудаанд. Баррасии ин гуна абёт боис мегардад, ки хонанда ба хикмати зиндагй хам боз амиктар сарфахм рафта бошад, ба руйдодхои заминиву самовй бахои мувофик гузошта тавонад. Соиб пайваста дар сурати чунин тимсолот риштаи пайвандеро байни холати ин гуна ходисот ва хаёти мардумон мушохида менамояд ва, аксаран, бо истифода аз санъати мисолия аз онхо ёдовар мешавад. Чунончи:
Наметобад саодатманд ру аз сахтии даврон,
Зи магз афзун уумо, аз устухон бар хеш меболад (2,397).
***
Падар хицлат кашад з-аъмоли ношоисти фарзандаш,
Хатое чун зи тир ояд, камон бар хеш мепечад(2,406).
***
Ба ишц нисбати хосест нотавононро,
Гууар алоцаи дигаре ба ресмон дорад(2,409).
Дидаи шухи туро оина бар зангор аст
В-арнаяк сабзаи бегона дар ин гулшан нест(2,182).
Балои мурги зирак доми зери хок мебошад, Зи тори сабуа беш аз риштаи зуннор метарсам (2,459). Метавон фаровон санадхо овард, ки дар онхо накши образхои дугона дар сувари хаёли суханвар хеле бориз аст ва мазмунхои дакики шоиронаро ба хам овардаанд.
Х,амин тарика, Соиби Табрезй аз аламбардорони майдони сухан махсуб ёфта, дар офаридахои хеш хамешагй чашм бар сурати маънй духта, мазомини хубу олиро василаи ибора, таркиб ва ифодахои кашанги шоирона, алфози хушоянд ва тархи тозаи сарфиву нахвй пайрезй намудааст. Дар сурудахои шоир метавон ба намунахое дучор омад, ки дар онхо махорати баланди сухангустарй, тасвирсозй, образофарини худи шоир васф карда шудаанд ва дар ин гуна ашъор низ сувари хаёли шоир басо чолиб ва сазовори эътирофу тахсин аст:
Баури табъам дар сухан чун гавуарфишонй кунад, Дар садаф гавуар зи хицлат чеура марцонй кунад. Хизри килкам чун зи зулмоти давот ояд бурун, Сафуа аз файзи цудумаш сунбулистонй кунад. Хиддати табъам чу ояд бар сари машшотагй, Гунчаи пажмурдадилро лаъл пайконй кунад. Богбон аз гайрати табъи баландовозаам, Андалеби мастро дар гунча зиндонй кунад. Соци арш аз маънии рангини ман бандад нигор, Офтоб аз субуи роям чеура нуронй кунад. Мечакад шури маломат аз забони хомаам, Хони маъниро давоти ман намакдонй кунад. Мисри маънй хуррам аст аз руди Нили хомаам, Хусни табъам нозуо бар моуй канъонй кунад. Катрае, к-аз килки маъниофарини ман чакад, Дар мазоци ташначашмон оби уайвонй кунад (2,474). Ба зикри хамин нуктахо домани сухбатро перомуни хунари шоирии Соиб бармечинем, то дар гузиниши гавхари маънй дар бахри маонии ин суханвари номй аз бехунарй гарк нагардем, аз он ки гаври ин бахр гаввосе бомахоратро такозо дорад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Аумад, Хотами. Пажууише дар сабки уиндй ва давраи бозгашти адабй/ Х.Аумад. - Теурон, 1342.- 367 с.
2. Куллиёти Соиби Табрезй. Бо муцаддима ва шаруи уоли шоир аз Мууаммад Аббосй. - Теурон: Исфанд, 1979. -1958 с.
3. Мирзоев, А. Сайидо ва мацомиу дар таърихи адабиёти тоцик/А.Мирзоев. - Сталинобод, 1947. - 285 с
4. Насриддинов, А. Сухани фаришта/А.Насриддинов. - Хуцанд,1997. -182 с.
5. Сирус, Шамисо. Сабкшиносии шеър/Шамисо. - Теурон, 1385. - 420 с.
6. Соиб ва сабки уиндй дар густураи тауцицоти адабй. Бо кушиш ва эутимоми Мууаммад Расули Дарёгашт. - Теурон, 1371. - 298 с.
7. Соиб. Мунтахабот. Мураттибон З. Аурорй, Ш.Лоиц/Соиб. - Душанбе: Ирфон, 1980. - 703 с.
REFERENCES:
1. Ahmad Hotami. An Exploration for the Indian Style and the Transitive Literary Period. - Tehran, 1342. - 367p.
2. Soib TabrezVs Compositions. With the introduction and commentary by Muhammad Abbosi. -Tehran: Isfand, 1979. - 1958p.
3. Mirzoyev, A. Saido and his Place in the History of Tajik Literature. - Stalinabad, 1947. - 285 p.
4. Nasriddinov, A. Angelas Speech. - Khujand, 1997. - 182p.
5. Sirusi, Shamiso. Prosaic Stylistics. - Tehran, 1385. - 420p.
6. Soib and the Indian Style in the Development of Literary Researches. Under the editorship of Muhammad Rasuli Daryogasht. - Tehran, 1371. - 298p.
7. Soib. Selected Works. Compilers Z. Ahrori, Sh. Loiq. - Dushanbe: Cognition, 1980. - 703 p.
