Научная статья на тему 'ТАСВИРЛАРГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ЖАРАЁНЛАРИ'

ТАСВИРЛАРГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ЖАРАЁНЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
88
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАСВИР / РАДИОЛОКАЦИЯ / ИНТЕРНЕТ / ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯ

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Норинов М.У., Отахонов М.Р., Ботиров С.Х., Норматов Э.Х.

Тасвирларга ишлов бериш жараёни бир неча босқичлардан иборат бўлиб, барча ёзиб олиш қурилмаларида қуйи частотали фильтрлаш ва тиниқлик гистограммасини эквализациялар асосида ультраовоз, рентген, радиолокация, астрономик суратлар, электрон микроскопия, расм ва видео камераларда, сканерларда, эхолокаторларда, ва бошқалар ёрдамида олинган тасвирларда ўзининг кенг доирадаги тадбиғини топмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INITIAL PROCESSING PROCESSES FOR IMAGES

The process of processing images consists of several stages, and on the basis of low-frequency filtering and clear histogram equivalents in all recording devices, it finds its wide range of application in images obtained using ultrasound, X-ray, radiolocation, astronomical suratlar, electronic microscopy, image and video cameras, scanners, exolocators, etc.

Текст научной работы на тему «ТАСВИРЛАРГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ЖАРАЁНЛАРИ»

UDK 001

Норинов М. У. уцитувчи Отахонов М.Р.

Ботиров С.Х. Норматов Э.Х.

ТАТУ Фаргона филиали Узбекистон, Фаргона шахри

ТАСВИРЛАРГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ЖАРАЁНЛАРИ

Аннотация: Тасвирларга ишлов бериш жараёни бир неча босцичлардан иборат булиб, барча ёзиб олиш цурилмаларида цуйи частотали фильтрлаш ва тиницлик гистограммасини эквализациялар асосида ультраовоз, рентген, радиолокация, астрономик суратлар, электрон микроскопия, расм ва видео камераларда, сканерларда, эхолокаторларда, ва бошцалар ёрдамида олинган тасвирларда узининг кенг доирадаги тадбигини топмоцда.

Калит сузлар: тасвир, радиолокация, интернет, телекоммуникация.

Norinov M. U. teacher Otaxonov M.R.

Botirov S.X. Normatov E.X.

TATTOO Fergana branch Uzbekistan, Fergana city

INITIAL PROCESSING PROCESSES FOR IMAGES

Annotation: the process of processing images consists of several stages, and on the basis of low-frequency filtering and clear histogram equivalents in all recording devices, it finds its wide range of application in images obtained using ultrasound, X-ray, radiolocation, astronomical suratlar, electronic microscopy, image and video cameras, scanners, exolocators, etc.

Keywords: image, radiolocation, Internet, telecommunications.

Телевизион тасвирларга ишлов беришда кулланиладиган усуллар уз асосида турли физик самаралар, маълумотларга ишлов бериш технологиялари ва аппаратлар таъминотини ишлатади. Бу усуллар ёрдамида олинадиган тасвирлар уз узига хосликка эга. Куриш идрок

килиш учун мулжалланган тасиврларга ишлов бериш автоматик тахлил килиш курилмаларидаги ишлов беришдан фаркланади. Уларда биринчи уринга белгиларни ажратиш, микдорий харакатеристикалар ва бошкалар хакидаги маълумотларни шакллантириш масалалари чикади.

Тасвирларга ишлов бериш куп кадамли жараён хисобланади, шунинг учун тасиврнинг куриш идрок килишни яхшилаш максадида утказиладиган тасвирларга ишлов беришнинг асосий боскичларини 1 -расмда келтирилган тузилиш схемаси куринишида тасвирлаш мумкин.Тасвирларга ишлов бериш тасвир ракамли шаклда бериладиган холлардан ташкари, тасвирларни шакллантириш тизимлари ёрдамида тасвирларни олинишида (кайд этилишида) бошланади. Бу боскичда мухими ёруFлик окимидан тасвирни шакллантириш тизимини танлаш ва тасвирдаги объектнинг кизиктирадиган белгисини (ёритиш, тулкин узунликлари диапазони ва хк.) кайд этиш параметрларини максимал аник танлаш хисобланади. Ракамлаштириш тасвирнинг ракамли шаклга узгартириш учун зарур, кодлаш тасвирларни алока каналлари буйича узатишда талаб килинади.

Тасвирларга глобал ишлов бериш усуллари туFридан-туFри тасвир майдони буйича ёки спектрлар оркали ишлатилиши мумкин.

1-расм. Тасвирларга ишлов беришнинг асосий боси^ичлари

Тасвирларга ишлов беришда икки улчамли глобал ортогонал узгартиришларнинг куйидагилар учун учта асосий кулланиш сохалари мавжуд:

• тасвир белгилари характеристикаларини ажратиш;

• киймати буйича кичик узгартириш коэффициентларини ташлаб юбориш ёки купол квантлаш хисобига спектрнинг кенглиги камайганида тасвирларни кодлаш;

• хисоблашларни бажарилишида улчамлиликнинг кискариши.

Бундай узгартиришларга Фурье, синус, косинус узгартиришлари, вейвлет-узгартиришлар, шунингдек Карунен-Лоев, Уолш, Хаар ва Адамар узгартиришлари киради. Лекин бу узгартиришлар ракамли фильтрлаш масалаларининг кенг доирасини ечишда зарур универсалликка эга эмас.

Купинча амалда дастлабки тасвирни частотавий сохага утказиш ва уни кайта тиклаш учун туFри дискрет узгартириш (ТДУ) ва Фурье тескари дискрет узгартириши (ФТДУ) ёки бошка дискрет ортогонал узгартиришлар ишлатилади. Частоталар сохасида фильтрлаш тасвирнинг Фурье-образини фильтрнинг частотавий характеристикасига купайтиришдан иборат.

Тасвирларга дастлабки ишлов бериш, шовкинлар ва халакитларни йукотиш, оптимал винер фильтрлаш, тасвирларни визуал кабул килиш сифатини ошириш, образларни (тимсолларни) таснифлаш ва англаш максадларида объектларнинг чегараларини ажратиш ва уларни сегментлаштириш, тасвирлар спектрларини тахлил килиш, дискрет урамани хисоблаш, корреляцион функция ва спектр устидаги бошка операциялар масалаларини ечиш учун ФТДУга мукобил сифатда Хартли, Хаар, Уолш-Адамар дискрет ортогонал узгартиришлари энг кенг кулланилади. Фурье дискрет узгартириши (ФДУ) куплаб ракамли фильтрлаш усулларининг ишлатилиши учун асос хисобланади. Усулнинг авзаллиги ФТУ тезкор алгоритмларининг кулланилиши имконияти хисобланади, бу реал вакт масштабида ишлов беришли тизимни ишлатилишига имкон беради. Камчилиги аналог-ракамли узгартиришда чексиз спектрни чеклаш зарурати хисобланади.

Тасвирга дастлабки ишлов бериш алгоритми 2-расмда тасвиранган. Кириш маълумотлари сифатида дастлабки ишлов берилмаган А тасвир кабул килинади, унинг учун Н ёркинликлар гистограммаси хисобланади, математик кутиш, а уртача квадратик OFиш ва ¡л1/2 медиана каби тасвир пикселлари ёркинликлари статик характеристикалари аникланади, шунингдек ракамли шовкиннинг д, математик кутиши, □ уртача квадратик

2-расм. Тасвирга дастлабки ишлов бериш алгоритми

Ракамли шовкинини йукотиш ва контурларни кучайтириш учун А тасвирга паст частотали фильтрлар билан ишлов берилади. Паст частотали фильтрлаш натижаси А' тасвир хисобланади, унда □ контурларни хисоблаш амалга оширилади. Шунингдек дастлабки ишлов беришнинг натижаси мувозанатлаштирилган зидликли ва сундирилган паст частотали шовкинли В тасвир хисобланди. Дастлабки ишлов беришнинг боришида математик кутиш ва ёркинликларнинг уртача квадратик OFиши, зидлик, ёркинликлар ва зидликлар гистограммаларини куриш, энг туFри келадиган моделни ва ракамли шовкин параметрларини танлаш каби тасвирнинг турли статистик характеристика-ларини аниклайдиган тасвирни тахлил килиш утказилади. Дастлабки ишлов бериш боскичида тасвирдан ракамли шовкинни йукотилишини амалга оширадиган паст частотали фильтрлаш утказилади.

Тасвирга дастлабки ишлов бериш учун дастлабки тасвирдаги статистик характеристиклар, зидлик ва шовкин даражалари хисобланади. Кейин тасвирнинг шовкин ташкил этувчини йукотадиган шовкинни паст частотали фильтрлаш амалга оширилади. Якуний боскичда хдсоблаш контурлари ёрдамида тасвирнинг контурларини кидириш ва зидликни тузатиш бажарилади.

ХУЛОСА

Тасвирларга ишлов бериш жараёнида уларнинг ёркинликларини ошириш усулларини ишлаб чикиш буйича олиб борилган тадкикотлар натижасида куйидаги хулосалар такдим этилди.Телевизион тасвирларга ишлов бериш жараёнида мунозарали холатларни моделлаштириш алгоритмларини ва объектни ифодаловчи тасвир холатини икки улчовли растрли моделини ишлаб чикарилиши ночизикли уйин масала-ларини шакллантириш ва тасвирлар тиниклигини таъминлаш усулларини танлаш имконини яратади. Вактий-фазовий силжиш ва нуксонлар мавжуд булганда ракамли телевизион тасвирларга ишлов беришнинг фильтрлаш усулларини такомиллашуви тасвирларни спектрал майдонларда импульслар хусусиятларини инобатга олган холда ихчамлаш, адаптив анизотроп фильтрлаш усулларини куллаш, хамда булимли-силлик тасвир моделлари ёрдамида нусонлар бартараф этилади

Адабиётлар:

1.С.С.Бекназарова,М.У.Норинов., "Телевизион тасвирларни кайта ишлаш жараёнининг оптимал усуллари", "ТошДТУхабарлари" 2018 й №4-сон.

2.Норинов М.У., Бойкузиев А.А., "Методы обработки и анализ традиционных форм телевизионных изображений", "WORLD SOCIAL SCIENCE" халкаро илмий журнал 2018/№1.

3.С.С. Бекназарова, М.У. Норинов., Методы обработкии нформационных ресурсов мультимедийных систем. -Т.: «Fan va texnologiya», 2019й, 140 стр.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.