Научная статья на тему 'Ташаккули телевизионњои мањаллии вилояти Хатлон дар замони истиќлоли давлатї'

Ташаккули телевизионњои мањаллии вилояти Хатлон дар замони истиќлоли давлатї Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
4105
231
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕЛЕВИЗИОНИ МАҳАЛЛӣ / ВЭА И ХАТЛОН / КОНТЕНТ / ТАЪРИХИ ТЕЛЕВИЗИОН / ДИНАМИКАИ РУШД / ТВ «ХАТЛОН» / ТВ «КӯЛОБ» / ТВ «МАВЦИ ОЗОД» / ТВ «ҚӯРГОНТЕППА» / МЕСТНОЕ ТЕЛЕВИДЕНИЕ / ЭЛЕКТРОННЫЕ СМИ ХАТЛОНА / ИСТОРИЯ ТЕЛЕВИДЕНИЯ / ДИНАМИКА РАЗВИТИЯ / ТВ «КУЛОБ» / ТВ «МАВДЖИ ОЗОД» / ТВ «КУРГОНТЕППА» / LOCAL TELEVISION / ELECTRONIC MASS MEDIA OF KHATLON REGION / CONTENT / HISTORY OF TELEVISION / THE DYNAMICS OF DEVELOPMENT / “KHATLON” TV / “KULOB” TV / “MAVJI OZOD” TV / “QURGHONTEPPA” TV

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Маьмурзода Носирджони Маьмур

Автор статьи исследует историю становления и развития, а также тенденции развития и контент местных телевизионных станций Хатлонской области. До настоящего времени это направление региональной журналистики в Таджикистане оставалось вне поля зрения научных исследований. В настоящее время эксперты в области журналистики ведут различные дискуссии о состоянии электронных СМИ Таджикистана и развитии местных и региональных телевизионных каналов. Существуют различные мнения: одна группа исследователей подвергает критике содержание программ, дизайн, жанровую палитру, несоблюдение международных стандартов в работе местных электронных СМИ. А другая часть исследователей, принимая во внимание ограниченные финансовые, технические и кадровые возможности провинциальных теле и радиостанций поддерживают их функционирование. Автор в результате анализа состояния местных телевизионных станций Хатлонской области и содержания их программ пришел к выводу, что эти электронные СМИ сегодня в основном подвержены четырем типам проблем: техническим, профессиональным, кадровым и финансовым. Также в статье показаны практические пути решения проблем местных телевизионных станций в южном регионе Таджикистана. По мнению автора статьи, местное телевидение, как и общереспубликанские СМИ, является важным фактором развития общества, государства и человеческого блага и поэтому содействие развитию местных электронных СМИ может повлиять на развитие регионов Таджикистана в целом.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ESTABLISHMENT AND DEVELOPMENT OF LOCAL TELEVISION STATIONS OF KHATLON REGION IN THE PERIOD OF STATE INDEPENDENCE

The author of the article studies the history of the establishment and development, as well as trends of development and content of local television stations in Khatlon region. The tendency of local journalism in Tajikistan hasn’t yet been considered as a subject of scientific research. Nowadays, the experts in the sphere of journalism hold various discussions on the state of the electronic mass media in Tajikistan and development of local and regional television channels. There are different approaches in this matter: one group of researchers have criticized the program content, design, genre palette, failure to comply with international standards in the local electronic mass media. The other part of researchers taking into account the limited financial, technical and staff capacity of provincial television and radio stations maintain their functioning. Having analyzed the state of local television stations in Khatlon Province and the content of their programs, the author concluded that nowadays the electronic mass media are mainly subjected to the four types of problems: technical, professional, cadre and financial. The article also deals with the practical solutions of the problems related to the local television stations in the southern region of Tajikistan. The author notes that the local television, as well as the republican mass media, is an important factor in the development of society, the state and the human welfare, therefore, promoting of the local electronic mass media can affect the development of the regions of Tajikistan upon the whole.

Текст научной работы на тему «Ташаккули телевизионњои мањаллии вилояти Хатлон дар замони истиќлоли давлатї»

УДК 654.19 (575.3) Н.М.МАЪМУРЗОДА

ББК 76.2 (2 т)

ТАШАККУЛИ ТЕЛЕВИЗИОНХОИ МАХАЛЛИИ ВИЛОЯТИ ХАТЛОН ДАР ЗАМОНИ ИСТИЦЛОЛИ ДАВЛАТИ

Вожа^ои калидй: телевизиони махаллй, ВЭА-и Хатлон, контент, таърихи телевизион, динамикаирушд, ТВ <Хатлон», ТВ «Кулоб», ТВ «Мавчи озод», ТВ «К,ургонтеппа»

Телевизион яке аз дастгоххои муктадири иттилоотй буда, ба он хдд амик вориди зиндагии мардум гардидааст, ки хаётро бидуни он тасаввур кардан мушкил аст. Он дар баробари ичрои вазифаи хабаррасонй, хамчунин ба хайси пули иртиботи хукумат бо мардум, минбари боэътимоди табодули афкор, василаи омузишу парвариш, саргармй, ташаккулдихандаи чомеаи мардумсолорй шинохта шудааст.

Ба акидаи мухаккикон А. Саъдуллоев ва М. Шоев, «мухимтарин хислати телевизион дидани чизе дар масофаест. Ин дид универсалй ва хамачониба буда, фосилахои гуногуни арзу тул ва вактро фаро гирифта, чун муъчизаи электронй кобилияти ташхис ва ташвики гояхоро дорад, ки голибан аз тарики шахсхо, образхо ба амал меояд... Телевизион кулли акшорро якбора фаро мегирад, дар як лахза аз вокеаи мадди назар ё далелу санадхо миллионхо нафар вокиф мегарданд» (7, 6-7).

Тайи ду дахсолаи охир дунёи телевизион, хоса техника ва технологияи телевизионй, хеле рушд карда, стандартхои баланди кор дар тележурналистика мукаррар шудаанд. Бо афзудани шумораи шабакахои телевизионй, фарохам омадани дастрасй ба антеннахои мохворай, ба миён омадани пахши ракамй ва телевизионхои интернетй доираи интихоби тамошогарон низ тавсеа ёфт ва ин хол хайатхои эчодии телевизионхоро водор кардааст, ки барои бехсозии сифату мухтавои барномахо ва чалб намудани аудиторияи муайян талоши зиёд ба харч диханд.

Имрузхо доир ба вазъи расонахои электронй, бахусус телевизионхои махаллию вилоятии Точикистон, бахсу баррасихои зиёде сурат мегиранд. Албатта, андешахо гуногунанд: агар гурухе мухтаво, дизайн, гуногунжанрии мавод, риоя нашудани стандартхои байналмилалии журналистиро дар кори ВАО-и махаллии электронй ба танкид кашанд, гурухи дигар бо дарназардошти имкониятхои махдуди фаннй, кадрй ва молиявй фаъолият намудани телевизиону радиоро дар шароити музофот кобили дастгирй меноманд.

Профессор Мурод Муродй чой доштани радиову телевизионхои махаллиро дар кишвари мо анъанаи нав намехисобад. У бар ин назар аст, ки аз солхои аввали замони истиклол то ба имруз тахаввулоту тачдиди комиле дар ин соха ба вучуд омадааст ва омузиши он дар самтхое аз кабили таърихи гузаштаву муосир, доирахои имкону фарогирй, сатхи завку хунару саликаи журналистй ва истифода аз васоиту имконоти навини техникаи электронй талаботи руз ба хисоб рафта метавонад.

Таърихи телевизионхои махаллй дар манотики чанубии Точикистон чандон тулонй нест. Кушиши таъсиси нахустин шабакаи телевизионй дар вилояти Хатлон ба соли 1990 рост меояд. Дар ин сол дар нохияи Восеъ бо ибтикори сокини махаллй бурбон Умаров телевизиони нохиявии «Борбад» ба фаъолият пардохт. Ин яке аз аввалин телевизионхои гайрихукуматй дар Точикистон махсуб меёфт. Дар огоз бештар барномахои мусикй пахш гардида, батадрич мазмуну мундаричаи намоишхои ин телевизион низ ганитар гардид. Тибки маълумотхо, телевизиони мазкур, ки яке аз ракибони аслии эчодии телевизиони имруз шинохтаи махаллии «Мавчи озод» буд, бар асари мушкилоти молиявй дар соли 2000-ум аз фаъолият бозмонд.

Аксари телевизионхои махаллии вилояти Хатлон дар замони истиклоли давлатй ба миён омада, ташаккул ёфтаанд. Омузиши таърихи телевизион нишон медихад, ки нооромихои дар соли 1992 сарзада, чанги иттилоотй алайхи чонибдорони хукумати конститутсионй ва катъи пахши барномахои телевизиони марказии Точикистон ба таъсиси шабакахои махаллии телевизион аввал дар худуди вилояти Кулоб ва дертар дар ^ургонтеппа сабаб шудааст. Мухаккик Иброхим Усмонов менависад, ки баъди 5-уми майи соли 1992 идора ва назорати Телевизион ва радиои ба ном мардумии Точикистон ба дасти гурухи мусаллахе гузашт ва он агар макбул набошад. хукуматро низ ба инобат намегирифт. «Базудй стереотип будани намоишхо, фикри омма не, фикри гурухи муайян будани «афкори омма»-е, ки Телевизиони мардумии Точикистон баён

мекард, ошкор гардид... Махз дар хамин давра таъсир ва эътибордории телевизион ва радиои Точикистон аввал ба камшавй сар кард ва баъд нест шуд» (8, 160-161). ^атьи пахши барномахои телевизиони марказии Точикистон дар каламрави вилоятхои Кулобу ^ургонтеппа пас аз тасарруфи таквиятдихандахои Тошработ ва Гулистон дар нохияхои Вахш ва Ч,алолиддини Румй аз суйи нерухои пуштибони хукумати конунй сурат гирифт.

«Сентябри соли 1991-декабри соли 1992. Дар ин давра озодии сухан хеле доманадор буда, хатто ба хадди анархия мерасид. Сабаби аслии он адами хукумат, шуруи муковимати сиёсй ва чанги шахрвандй буд. Дар ин давра хатто матбуоти давлатй зидди давлат баромад мекард» (9, 256).

Мохи июни соли 1992 махз ба хотири мукобилият нишон додан дар чанги иттилоотие, ки оппозитсия ва хукумати мусолихди миллй (аз чумла тарики шабакахои марказии телевизион ва радио) барпо карда буданд, телевизиони Кулоб таьсис дода шуд. Журналист Нуралй Давлат дар як маколаи ёддоштиаш менависад: «Вакте ки ташаббускорон дар мохи майи соли 1992 ба Сангак Сафаров (рохбари Фронти халкии Точикистон - Н.М.) дар мавриди таьсиси телевизион гап мезананд, у ба амалй шудани ин ташаббус шубха карда, мегуяд, ки хукумати советй бо хама он кудрате, ки дошт, дар Кулоб як телевизион сохта натавонисту шумо аз кучо месозед?» (3, 11).

Бо вучуди мушкилоти фаннй, молиявй, кадрй ва амниятй, бо ибтикори гурухи хаваскорон Абдусалом Утаганов, Сайфулло ва Саид Холовхо, котиби дуюми кумитаи комсомолии Кулоб Сафаралй Эргашев, журналист Давлаталй Рахмоналиев (хабарнигори маьруфи махаллй, ки дар солхои 90-ум кушта шуд), хунарманди касбй Абдурахим Исмоилов ва дигарон телевизиони Кулоб ба фаьолият огоз кард. Шумораи умумии кормандони ТВ «Кулоб» он замон ба 8 нафар мерасид (соли 2002 - 30 нафар, с. 2015 - 70 нафар). Бо пахши гузоришу мусохибахои сиёсй, ичтимой, иньикоси чараён ва манзарахои чанги шахрвандй, пайомадхои ногувори он, маросимхои ёдбуд. инчунин филмхои хиндию амрикой, намоишномахои театри мусикй-мазхакавии ба номи Сайидалй Вализодаи шахри Кулоб дар муддати кутох телевизиони Кулоб хаводорони зиёде пайдо намуд. Барномахои телевизиони Кулобро дар замони чанги шахрвандй натанхо дар минтака (дар навохии Ховалингу Муьминобод тавассути канали метрй - МВ), балки дар шахри ^ургонтеппа ва навохии атрофи он низ (дар шахру навохии дигари вилоят онро ба воситаи каналхои детсиметрй -ДМВ пахш мекарданд) тамошо кардан имконпазир буд.

Хакназар Гоиб, Шоири халкии Точикистон, сармухаррири нашрияи «Навиди Кулоб», он рузхоро ба хотир оварда, дар маколааш бахшида ба 10-солагии таьсисёбии «Телевизиони Кулоб» чунин навиштааст: «Телевизиони Кулоб фарзанди замони наву талоши нав аст. Вокеан, он як падидаи нави рузгори маьнавии мо набзи пурхарорати хаёти фархангии мост. Телевизиони Кулоб дар мушкилтарин рузхои халку Ватан арзи хастй намуд, овоз боло кард. Овозе, ки аз дили мо хамсадой ёфт. Овозе, ки моро ба чонибдории Хукумати конститутсионй даьват кард ва ин овоз аз ниходи хазорон хазор ватандустон акси садо дод. Овозе, ки барои давлати тозабунёди точик такягох овард, балки худ низ бо кудрати маънавию рухй ба он такягох гардид».

Замони таьсиси телевизиони гайрихукуматии «Мавчи озод»-и нохияи Восеь низ ба соли 1992 рост меояд. Муассиси ин студияи телевизионй корхонаи пахтаи Восеь (баьдтар ширкати хусусии «Самар», рохбараш Самариддин Файзиддинов) буда, барои телевизион дар огоз як видеокамера, видеомагнитафон ва телевизори «Хитачи», як видеомагнитафони «Электроника» ва як маркази мусикй фарохам оварда буд.

Охирхои мохи апрели соли 1992, замони ташаннучи авзои сиёсии кишвар, телевизиони «Мавчи озод» аз гирдихамоихо дар нохияи Восеь ва шахрхои Кулобу Душанбе гузоришхо омода ва пахш мекард. Огози соли 1993 кариб хамаи барномахо асосан ба вокеахои чанги шахрвандй (сухбат бо гурезахо, вокеахои харруза, рузхои мотам, ёдбуди фавтидагон) бахшида мешуд.

Пас аз муттахид гардидани вилоятхои Кулобу ^ургонтеппа дар поёни соли 1992, барои пуррасозии фазои иттилоотй, дастрасии саривактии сокинони бузургтарин вилояти кишвар ба ахбор ва мусоидат ба хатми оташи чангу таргиби сулху салох, вахдати миллй зарурати таьсиси як телевизиони вилоятй ба миён омад. 24 августи соли 1993 карори Шурои вазирони Чумхурии Точикистон, тахти №624, «Дар бораи таьсис додани садо ва симои вилояти Хатлон» интишор ёфт. Тибки ин карор мебоист, ки нахустбарномаи телевизиони Хатлон мохи сентябри соли 1993 ба эфир барояд. Аммо ба сабаби тул кашидани сохтмони бинои телевизион он то мохи марти соли 1994 ба таьхир афтод. Бо сохта шудани кисмати аввали бинои телевизион ва дастрас кардани аввалин тачхизот 25 марти соли 1994 барномаи якумини ТВ «Хатлон» бо мусохибаи рухонии маьруф эшони Сорбонхуча пахш гардид. Фотехаи неки донишманди ислом Сорбонхуча Махмудов, намоиши оромгохи Мир Сайид Алии Хамадонй, мавзеи Чилучорчашма, корхонахои саноатй, мактабу муассисахои тиббй, кишоварзй, сурудхои дилнишини ватандорй, паёми шодбошии хамватанон нахустбарномаи телевизиони Хатлонро диданию тамошобоб гардонида буд.

Нахустин раиси кумитаи телевизиони вилоят Боймурод Сайдалиев таъин шуда буд, ки тачрибаи рохбарии радиои Фронти халкиро дар соли 1992 дошт. Аввалин сармухаррири телевизион журналисти ботачриба Саидалй Бобохонов, аввалин саркоргардон Бобочон Зиёев, аввалин сармухандис Султон Мирмадов, нахустин ровиён Заррина Махмадалиева ва Аловуддин Абдуллоев, аввалин журналистон Саид Барот, Амиршо Рахимов, Сафаралй Эргашев, Гурез ^осимов, Асалмо Сафарова, Умар Камолов, Х,амро Салимов, Чумъагул Мирзоева, наворбардорон Зубайдулло ^одиров, ^обилчон Ширинов, Хуршед Сафаров, Нуриддин Рачабов буданд. Дар баробари рохандозии кори телевизион дар хайати он дастаи хунарие низ бо сарварии овозхони маъруф Х,абибулло Беков таъсис дода шуд, аммо пас аз он ки кумитаи телевизион ва радио муддате ба тобеияти вазорати фарханг гузашт, ин даста аз фаъолият бозмонд.

Б. Сайдалиев дар яке аз мусохибахои матбуотиаш доир ба зарурати таъсиси телевизиони вилоятй дар шахри ^ургонтеппа чунин гуфтааст: «Таъсиси телевизион аз он чихат зарур буд, ки дар баргардонидани зиёда аз 650 хазор гуреза, баркарор сохтани харобахо, инъикоси дустй, бародарй, вахдату хамдигарфахмй журналистони он хизмат намоянд. Аввалин барномахо аз захмати баркарорсозони харобахо, ру чониби зиндагии солим ва замини файзбахш овардани хамватанон кисса мекарданд» (5, 4).

Дар огоз барномахои телевизиони Хатлон хафтае се маротиба - рузхои душанбе, чоршанбе ва чумъа - аз тарики мавчи телевизиони марказии Точикистон пахш мегардид. Барномахои ТВ «Хатлон» дар хачми 45 дакика дар миёнаи нашрхои шомгохии «Ахбор»-и ТВТ ба забони русй ва точикй, яъне аз соати 19:45 то 20:30, ба эфир мебаромаданд. Яъне ТВ «Хатлон» дар як хафта 2 соату 15 дакика барнома тахия мекард. Ба чуз ин, рузхои чоршанбе барномаи телевизиони Хатлон бо номи «Корвон аз Хуталон» тарики шабакаи марказии телевизиони Точикистон барои саросари кишвар намоиш дода мешуд. Ин барои журналистони ТВ «Хатлон» санчиш ва имтихони чиддй буд, зеро ба кори телевизион асосан мутахассисони сохаи матбуот чалб шуда буданд ва журналистони касбии сохаи телевизион намерасиданд. С. Бобохонов, нахустин сармухаррири ТВ «Хатлон», навиштааст, ки бинобар тачрибаи кофии кор дар чодаи телевизион надоштани хайати эчодй, харчанд онхо мавзуъхои мухимро пайдо мекарданду хуб масъалагузорй менамуданд, дар маводашон махорати коргардонй ба чашм намерасид. Баъзан барномахо яъне аз нигохи коргардонй урён пешниходи бинандахо мешуданд.

Бо вучуди ин, кисмати асосии барномахо дар колаби жанрхои иттилоотию публитсистй, бахусус репортаж аз махалли руйдод, омода мешуданд. Бо дарназардошти махдуд будани дастрасй ба иттилооти сареху саривактй дар он солхо барномахои хабарии ТВ «Хатлон» хаводори зиёд доштанд (2, 3).

Журналистони телевизион Асалмо Сафарова, Зубайдулло ^одиров аз нуктахои даргири вилоят сужетхо омода ва пахш мекарданд ва дар чараёни анчом додани рисолати касбии худ чарохат хам бардошта буданд. И. Атовуллоев ва Б. Сайдалиев дар китоби худ «Фотехи куллаи армон» дар бораи часорати журналисти телевизиони Хатлон Асалмо Сафарова кайдхо карда, аз чумла ба ёд овардаанд, ки соли 1996 мусохибаи журналист Асалмо Сафарова бо Нуриддин Саидов, бародари калонии Сайид Абдуллохи Нурй (рохбари ИНОТ), дар телевизиони вилояти Хатлон чихати харчи зудтар ба имзо расонидани созишномаи сулх, оташбас ва ба Ватан баргардонидани гурезахо аз хоричи кишвар намоиш дода шуд. Нуриддин Саидов дар баромадаш кайд намуд, ки имруз барои Точикистон сулх ва дустони бегарази бузург лозим аст. «Сарваре лозим аст, ки халкро сарчамъу муттахид кунад, сулхофар, вахдатофар бошад. Точикон ин гуна рохбар доранд. Ин фарзанди неруманди миллат, окилу доно Эмомалй Рахмон аст, ки чонашро ба гарав монда, дар талоши сулху саодатмандии мардум мебошад», - зикр кард Н. Саидов дар мусохиба бо телевизиони Хатлон, ки баъдан ин барномаро телевизиони марказии Точикистон низ ду маротиба намоиш дод (1, 75).

Дар солхои чанги шахрвандй дар баробари телевизиони давлатии Хатлон телевизионхои он замон гайрихукуматии Кулоб ва «Мавчи озод»-и нохияи Восеъ низ бо нашри барномахои вижа талош мекарданд, ки дар рохи харчи зудтар баркарор гардидани хаёти осоишта, эхёи иктисодиёти харобгашта, фархангу маърифати косташуда, аз нав ба фаъолият пардохтани корхонаю муассисахо, аз дилхо зудудани кинаю адоват ва ба зиндагии осудахолона баргаштани фирориён сахмгузор бошанд.

Дар баробари тахияи барномахо ва мусохибахои ташвиккунанда ба сулх ва хамдигарбахшй, телевизионхои махаллй хамчунин бо пахши филмхои ошиконаи хиндию филмхои пурмочарои амрикой, филмхои тасвирию намоишномахои театрй мардумро саргарм медоштанд.

Аввалин барномахои чиддии телевизиони «Мавчи озод»-и нохияи Восеъ видеофилми «Муаллим» ва видеофилми дуюм «^ахрамонмодари мехнатдуст» махсуб меёфт. Ба гайр аз видеофилмхо, дар мохи марти соли 1993 ба пахши барномаи хафтаномаи иттилоотии «Навиди

Eoœ^) сap кapдaнд. Бapaндaи oн Xyдoйнaзap Зyхypoв буд. Moхи янвapи сoли 1994 бapнoмaи хафтатомаи «Нтегон» (бapaндa X. Нaзpиeв), мoхи фeвpaл хap хафта pyзхoи шaнбe сaхap ва шoм бapнoмaи хачвии «Шиpy шaкap» (бapaндa Хypинисo Сиpoчoвa) ва pyзхoи якшaнбe хap хафта сaхap ва шoм бapнoмaи axбopy мусикии «Шабнам» (бapaндa Р. Toхиpoв) пахш мeгaшт.

^ зaмoни имзoи Сoзишнoмaи умумии истикpopи сулх ва pизoияти миллй дap ^чи^отен 27 июни сoли 1997 мaвзyи aсoсии бapнoмaхoи тeлeвизиoнхoи махаллй дap вилoяти Xaтлoн сулху вахдат ва oштию бapoдapй ба хишб мepaфт. ^абули ^нуни Чyмхypии ^чи^отен «Дap бopaи тeлeвизиoн ва paдиoшyнaвoнй», аз 14 дeкaбpи сoли 1996, №382, ки аз 6 бoбy 36 мoддa ибopaт аст, инчунин баста шудани Сoзишнoмaи сулхи точи^н замина ва шapoити наву мyсoидe бapoи ба миëн oмaдaни шaбaкaхoи нави тeлeвизиoнй дap мyзoфoтхoи ^^кистен ва дap мaчмyъ pyшдy та^мули тeлeвизиoн дap чyмхypй фapoхaм oвapд. ^нуни мaзкyp шapoити таъсиси тeлeвизиoн ва paдиoи давлатию гaйpихyкyмaтиpo 6o истифoдa аз шaбaкaхoи кaбeлй, гокилй, спутникй, бисëpкaнaлaи paкaмй, кoмпютepй, аз чумла шабакаи чaхoнии интepнeт ва дигap шaбaкaхo танзим намуда, пpинсипхoи фaъoлияти тaшкилoтхoи тeлeвизиoн ва paдиoшyнaвoнй дap кишвappo, ки аз вoкeaнигopй, хaкикaтнигopй, хукуки шaхpвaндoн бapoи кабули axбop, oзoдoнa ибpoз намудани фи^у акида, эхтиpoми мeъëpхoи yмyмибaшapии axлoк ва катъиян pиoя намудани oдoби касбй ибopaтaнд, муайян кapдaaст.

Ш^кати тeлeвизиoн ва paдиoи мустакили «^ypгoнтeппa» аз чумлаи нахустин шaбaкaхoи тeлeвизиoниeст, ки пас аз кабули ^нуни бoлoзикp ва истикpopи сулх дap кaлaмpaви вилoяти Xaтлoн таъсис дoдa шудааст. Шиpкaти мaзкyp мoхи августи 1999 аз кайди давлатй гузашта, баъди гиpифтaни ичoзaтнoмa (литсeнзия)-и ^митаи тeлeвизиoн ва paдиoи назди Хукумати Чyмхypии Toчикистoн, мoхи августи шли 2000-ум ба фaъoлият oгoз намуд. Aввaлин муассис ва диpeктopи тeлeвизиoни «^ypгoнтeппa» жypнaлист, Aълoчии фapхaнг ва мaтбyoти Чyмхypии Toчикистoн Умapxoн Kaмoлoв аст, ки тo имpyз poхбapии oнpo ба ухда дopaд.

Дap ташкил ëфтaни аввалин тeлeвизиoни гaйpихyкyмaтй дap шaхpи ^ypгoнтeппa ва умуман дap вoдии Вахш шaхpдopи шбики ^ypгoнтeппa Сиpoчиддин Вaлиeв ва дaфтapи сaхpoии Сoзмoни Aмният ва Хaмкopии Aвpyпo дap шaхpи ^ypгoнтeппa сахм гyзoштaaнд. Aввaлин сapмyхappиpи тeлeвизиoн Maхмyдчoн Aлизoдa, нахустин кopмaндoни эчoдй Aкбap Ниëзoв, Mypoд Сoтиeв, Зyхpo Сaъдyллoeвa, Moхшapиф ^ypбoнoвa, Шoистa Сaнгинoвa ва кopмaндoни тexникй Бoзop Вoдиeв, Maхмyд Aлиeв, Зoкиp Зoиpoв ва дигapoн буданд.

Пахши нахустин бapнoмaхoи тeлeвизиoни «^ypгoнтeппa», ки чун «ТВ-5» мaъpyф аст, 8 сeнтябpи сoли 2000 сypaт гиpифт. Шаби 31-уми дeкaбpи сoли 2000-ум paфти чopaбинихoи шлинавй бopи аввал дap тaъpиxи тeлeвизиoнхoи махаллии Xaтлoн мустакиман пахш гapдид.

Mapхилaхoи pyшди ТВ «^ypгoнтeппa»-po шapтaн ба ду таксим намудан мумкин аст:

Мархилаи якум - сoлхoи 2000-2006, ки дap ин сoлхo хайати эчoдй аз дaвpaхoи бoзoмyзй гузашта, бapнoмaхoи тeлeвизиoн бaтaдpич шаклу сабки xyдpo касб мeкapдaнд. Бo мyсoидaти сapмoягyзopoн ба ин тeлeвизиoн тaчхизoти сабту танзими paкaмй xapидopй гapдид. Myтaxaссисoни тexникию эчoдй бapoи тeлeвизиoн oмyзoнидa шуданд.

Мархилаи дуюм - аз сoли 2006 то имpyз. Баъди oн ки 6o дaстгиpии Xaзинaи байналхалкии Евpaзия шли 2006 мавчпахшкунаки ТВ «^ypгoнтeппa» пypкyввaт гapдoндa шуд, пахши бapнoмaхoи oн дap бapoбapи шaхpи ^prem^rn, инчунин фaзoи иттилooтии шaхpи Сapбaнд, нoхияхoи Бoxтap, Вахш, кисман нoхияхoи Koлxoзoбoд, Xypoсoн ва A. Ч,oмиpo фapoгиp шуд. Хамчунин мoхи мapти шли 2007 бapoи сoxтмoни бинo ва мaнopaи тeлeвизиoни «^ypгoнтeппa» замин чyдo гapдид, ки ин имкoният дoд, тo тeлeвизиoн мaкoни муайяни xyдpo пaйдo намуда, бapoи сoxтмoни битои мaъмypй ва бeхтap кapдaни шapoитy имкoнияти кopй фaзoи мyсoид фapoхaм шавад.

Aз oгoзи сoлхoи 2000-ум шapoити кopию тaъминoти тexникии шaбaкaхoи дигapи тeлeвизиoнии вилoяти Xaтлoн низ py ба бeхбyдй нихoдaнд. ^ли 2002 тeлeвизиoни k^io6 ба узвияти Kyмитaи тeлeвизиoн ва paдиoи назди Хукумати Чyмхypии Toчикистoн шoмил гapдид. Дap дoиpaи чашни 2?00-сoлaгии шaхpи k^io6 6 сeнтябpи сoли 2006 битои наву мyoсиpи студияи ТВ «Kyлoб», ки 6o сapфи ^prô 3,6 миллиoн сoмoнй бyнëд шуда буд, мaвpиди бaхpaбapдopй кapop гиpифт.

Бo гузашти 15 сoл аз зaмoни таъсиси тeлeвизиoни «Xaтлoн», тобистони сoли 2008 нихoят on дopoи шабакаи мустаким ë канали aлoхидaи худ шуда, хачми пахши бapнoмaхoяшpo тo 8 сoaт дap як шaбoнapyз aфзoиш дoд. To ин вакт бapнoмaхoи ТВ «Xaтлoн» pyзe тo якуним сoaт ва аз тapики Шабакаи якуми тeлeвизиoни ^чик^гон пахш мeшyд ва 6o ин хукуки тaмoшoбинoн ба интиxoби нaмoиш ва дaстpaсй ба иттилoъ пoймoл мeгapдид.

Aммo мaвчхoи тeлeвизиoни «Xaтлoн» тaнхo дap 14 нoхияи чанубии Toчикистoн кoбили дapëфт буд ва наздики як миллтон сoкини вилoят аз имкoни тaмoшoи бapнoмaхoи oн мaхpyм буданд. Myшкили нapaсидaни мавч ба г^аву кaнopи вилoяти Xaтлoн тo ха^з бoкй мoндa,

барномахои телевизиони «Хатлон»-ро сокинони навохии Шахритусу ^убодиён, Носири Хусрав, Панч, Ёвон, Норак, Шурообод тамошо карда наметавонанд. Ин вазъ, табиист, барои кормандони телевизиони вилоят мушкилоти дастрасй ба иттилоъро дар навохии зикршуда ба бор меорад, зеро масъулони ин нохияхо намояндагони ТВ «Хатлон»-ро бо бахонаи кобили тамошо набудани ин шабака дар махал кабул намекунанд.

Бо вучуди ин, дорои мавчи алохида шудани телевизиони «Хатлон» ва афзоиш ёфтани вакти намоиш журналистони ин расонаро ба он тахрик дод, ки бо навоварй ва чустучухои эчодй барномахои худро ба завки тамошогар наздик намуда, анъанаи чалб намудани таваччухи аудиторияро ба хукми хастй дароранд. Харчанд шумораи расонахои электронии ахбор дар вилояти Хатлон, хоса телевизион, ангуштшумор аст, маъмурияти шабакахои телевизионй барои ба даст овардани аудиторияи васеътар талош ба харч медиханд. Тахлилхо нишон медиханд, ки бо дарназардошти иктидори фиристандахои телевизионхои махаллй шумораи тамошогарони потенсиалии телевизионхои музофотй дар чануби Точикистон чунин аст:

Шабака^о Ша^р/но^ия Аудитория

ТВ «Кулоб» Кулоб 200,000

ШТР «^ургонтеппа» ^ургонтеппа 250,000

ТВ «Мавчи озод» Восеъ 250,000

ТВ «Хатлон» ^ургонтеппа 1,4-1,9 млн.

Радиои «Хатлон» ^ургонтеппа 130,000

Мухаккики журналистика Асадулло Саъдуллоев доир ба мухтавои намоишхои телевизионй андеша ронда, гуфтааст, ки васоити электронии мо ба тахкики журналиста камтар эътибор дода, тахлил ба тавзехи тасвир табдил ёфтааст. «Аммо чуръат дар журналистони ВЭА-и гайрихукуматй бештар аст. Дар ин телевизионхо мавзуъхои дог бештар ба таваччухи бинандагон манзур мегарданд, интихоби кадр, навори вокеа, муносибати журналист ба объект, банду басти сужахо, пайванди мавзуъхо чолибтар аст» (6, 10), - менависад профессор А. Саъдуллоев ва ба унвони далел аз фаъолияти ТВ «Мавчи озод» ном мебарад.

Добили зикр аст, ки журналистон ва кормандони техникии ТВ «Мавчи озод»-и нохияи Восеъ донишу махорати касбии худро оид ба тахияи барномахо, телеменечмент, истехсоли реклама, маърифати хукукй ва монанди ин дар назди мутахассисони собикадори ватанию хоричй сайкал додаанд.

Барномахои расонаи мазкурро, ки хар руз 4-5 соат ба эфир мебароянд, аз руйи мазмуну мундарича шартан ба чор гурух таксимбандй кардан мумкин аст:

- Барномахоииттилоотй («Паём» ва г.);

- Барномахои сиёсию ичтимой(«Афкор» ва г.);

- Барномахои маърифатй-омузишй («Фаросати шахрвандй», «Хукук» ва г.);

- Барномахои фарогатйва махсус барои чавонон («Пайроха»).

Барномаи сиёсй, иктисодй ва ичтимоии «Афкор» дар шакли мусохиба, мизи мудаввар, аз рафти мачлисхои мухим, ичлосия ва гайра омода гардида, хар хафта пахш мешавад. Барномаи иттилоотии «Паём» ду маротиба дар як руз пахш гардида, дар худ хабархои сиёсй, ичтимой. фархангй, варзишии нохияро фаро мегирад. Барномаи «Фаросати шахрвандй» хафтае як маротиба рузхои чумъа дар хачми 20 дакика ба эфир мебарояд. Барнома асосан дар колаби жанри мусохиба ва ток-шоу омода шуда, мусохибону мехмонони барнома намояндагони касбу кори гуногун ва шахсони фаъоли чомеа мебошанд.

Барномаи «Пайроха»-и ТВ «Мавчи озод» низ дар миёни тамошогарони чавон аз махбубияти хос бархурдор аст. Ин лоиха аз чониби институти «Ч,омеаи кушода» дар Точикистон дастгирй ёфта, дар як мох се маротиба руйи эфир мебарояд. Хар як барнома дар мавзуи муайян аз хаёти чавонон накл мекунад. Ба иддаои муаллифон, «Пайроха» таргибгари анъанахои миллй ва тарзи хаёти солим дар байни чавонон гардидааст. Дар байни барнома пурсиши телевизионй гузаронида мешавад ва дар он нисбати мавзуи барнома андешаи шахрвандон аз кишрхои гуногуни ахолй пурсида мешавад, ки ин ба барнома рангинй мебахшад. Фаъолияти мактабхои ибтидоии касбй ва чалби чавонон ба омузиши касб, истирохати тобистона, сохибкории чавонон, варзиш дар хаёти чавонони минтакаи Кулоб, имтиёзхо барои мутахассисони чавон, чавонони дустдори санъат, корхонахои саноатй - чойи корй барои чавонон, осори фархангй дар тарбияи чавонон, инъикоси хаёти чавонони дехот, мухофизати мухити зист, чавонони лулитабор ва мисли ин аз самтхо ва мавзуъхои мехварии барномаи «Пайроха» мебошад.

Бapнoмaи «Œo^»^ ТВ «Maвчи oзoд», ки сиpф ба хaëти бoнyвoни нoхияи Вoсeъ, кopнoмa. aндeшaвy aфкop ва фaъoлияти oнoн бахшида шудааст, низ аз лихoзи мyбpaмияти мавзхъ. интиxoби кaхpaмoнхo, мaсъaлaгyзopй, мyнoсибaти эчoдкopoнaи мyaллифoн ва тapзи тахияву такдимаш чaвoбгyи стaндapтхoи мyoсиpи тeлeжypнaлистикa мeбoшaд. Maсaлaн, тавассути ин бapнoмa жypнaлистoн дoиp ба мaвзyъхoи мухими зepин мaсъaлaгyзopй кapдaaнд:

- «Дар минта^аи Кулоб аз хафтаномахои даврии Точикистон ягон нафар зан намоянда нест» (аз 15 майи соли 2015): «Жypнaлистикa касб ж, ишк аст, - чунин aндeшa дopaд дoнишчyи сoли аввали бахши жypнaлистикaи Дoнишгoхи давлатии k^œo6 Умeдaи Ч,алил. Умeдa мexoхaд, ки дap пeшpaфти чoмea хамчун жypнaлист сахми xyдpo гyзopaд. Сoли 2015 ДДK-po 6o иxтисoси жypнaлистикa 13 нaфap дyxтapoн хатм мeкyнaнд. Myтaaссифoнa, дap ин минтака аз мaтбyoти дaвpии Toчикистoн ягoн нaфap зан нaмoяндa жст».

- «Зани дехотие, ки бо ирода ва цобилияташ расмy ойини кyхнаро дар деха шикаст» (аз 28 ноябри соли 2014): «^кина Одинaeвa дap дeхaи «Гулистон»-и чaмoaти дeхoти Гyлистoни гохияи Вoсeъ дap дeхa аввалин заж мeбoшaд, ки мaълyмoти oлй гиpифтa, муаллима шудааст. Бapoи тахсили ^кина сoкинoни дeхa, махсусан мapдoн нopoзй буда, пaдapи ypo кoфap мexoндaнд, дap мaъpaкaхo ба y сyxaнхoи нoсaзo мeгyфтaнд. Ба хамаи ин ^кина тoкaт кapдa, кopaшpo дaвoм дoд. ^билияти кopдoнии Сoкинapo ба нaзap гиpифтa, хукумати махаллй ypo ба вазифаи paиси чaмoaти дeхoти Гyлистoн таъин намуд. Сoкинa 6o кopy paфтopи худ ба хaмдeхaгoнaш исбoт намуд, ки дap кaтopи мapдoн зaнoн хам аз ухдаи кopy poхбapй бapoмaдa мeтaвoнaнд».

- «Чаро баъди 30 соли хонадори оила вайрон шуд?» (аз 25 майи соли 2015): «^кини ^чаи ба нoми Сaйдaмиp Сaдиpoви шaхpaки Вoсeъ Гyлчaхoн Сaфapoвa баъди 30 шли xoнaдopй аз шaвхapaш максади чyдo шyдaнpo дopaд. Зypoвapии шaвхap нисбат ба y ва фapзaндoн Гyлчaхoнpo вoдop сoxтaaст, ки дap ин хусус ба суд мypoчиaт нaмoяд. Дap нoхияи Вoсeъ ба шуъбаи ^p 6o зaнoн ва oилa кapиб хap pyз затони бисëpe аз пoймoл гаштани хyкyкхoи худ дap хaëти oилaдopй мypoчиaт мeкyнaнд...»

- «Бесаводй занро то кучо мебарад?» (аз 1б январи соли 2015): «K^p^ 6o маслихати вoлидoн 6o писapaмaкaш oилa бapпo намуд. Aммo зиндагии oилaвии y дep дaвoм нaкapд. Баъди як шл 6o дaxoлaти xyшдoмaн шaвхapaш ба вoситaи тeлeфoн Kибpиëpo тaлoк ДOд. Kибpиë 6o як ^дак ба xoнaи вoлидoнaш oмaд. Вoлидoн ичopaшин хастанд ва дap сатхи кaмбизoaтй зиндaгиaшoнpo пeш бypдa истодаанд. Kибpиë бoшaд, дap мактаб нaxoндaaст. Xaтy сaвoд ва хyнape хам нaдopaд...»

- «Зан ва мансаб» (аз 30 марти соли 2015): «^кини нoхияи Вoсeъ Чумъагул Шepoвa дap тepминaли мyсoфиpкaшoнии нoхия муддати дах сoл мeшaвaд, ки ба хайси диспeтчep кop мeкyнaд. У нaтaнхo кoбилияти poхбapй дopaд, балки opзy дopaд, ки дap oяндa сoхиби мансаби баланд шавад ва yмeдвop аст, ки pyзe мepaсaдy ин нияташ амалй мeгapдaд...»

- «Модарони танхоро фаромуш карданд» (аз 16 марти соли 2015): «^кини тохияи Вoсeъ Mapия Myсoeвa мoдapи тaнхo аст. У сe фapзaнд дopaд. Онхo xypдсoл хастанд. Бapoи гyзapoнидaни pyзи ^да^^ш Mapия ба мyхoчиpaти мeхнaтй paфтa мeoяд. O^o манзили истикoмaтии xyдpo нaдopaнд. Mapия дap xoнaи апааш ичopa мeшинaд. Aпaaш Олга Myсoeвa хам мoдapи тaнхo аст. Хамчун мoдapи тaнхo Mapия ягoн имтиëз нaдopaд. ^даган хам имтиëз нaдopaнд. Чapo?».

Myaллиф ва гapдoнaндaи шoy-бapнoмaи «Бoнy» жypнaлист Xoчa Нaзpиeв буда, aнoнси ин бapнoмa 2-3 pyз кабл аз дap студия сабт шуданаш дap сoмoнaи интepнeтии ТВ «Maвчи oзoд» нaшp гapдидa, нoмy насаби кaхpaмoни бapнoмa, шaxсoни масъули давлатй ва кopшинoсoни даъватшуда зикp мeшaвaд. Хaмзaмoн аз тaмoшoгapoн xoстa мeшaвaд, ки дap ин бapнoмa шиpкaт вapзидa, 6o пeшнихoди сaвoлy бaëни aндeшa дap мyбoхисoт фaъoлмaндй нишoн диханд. Ч^и таъкид аст, ки аз ин усули даъват ва таблиги бapнoмaхoи <^авчи oзoд» дигap шaбaкaхoи махаллии тeлeвизиoнй кop нaмeгиpaнд. Як сабаби aëнaш oн аст, ки ТВ «^авчи oзoд» ягoнa вoситaи элeктpoнии axбop дap вилoяти Xaтлoн мeбoшaд, ки дap шабакаи чaхoнии интepнeт тopнaмoи xyдpo дopaд.

Жypнaлистoни «Maвчи oзoд» дap oзмyнхoи чyмхypиявй миëни шиpкaтхoи тeлeвизиoнии гaйpихyкyмaтии ^чи^отен аз pyйи нoминaтсияхoи «Бeхтapин сyжeти xaбapй» ва «Бeхтapин бapнoмaи mrraoorä» (сoлхoи 1998, 2001, 2004) бapaндaи чoйхoи якуму дуюм гаштаанд. «^авчи oзoд» хамчунин бapнoмaхoи тeлeвизиoнхoи дигapи гaйpихyкyмaтии Toчикистoн, аз кабили ток-шoyхoи «Oфтoби мeхpyбoнй», «Mapзи ^нун» («СM-1»-и шaхpи Xyчaнд), инчунин бapнoмaхoи шабакавии истeхсoли стaнсияхoи дигapи тeлeвизиoнии Toчикистoнy кишвapхoи пaсoшypaвиpo дap эфиpи худ чoй мeдихaд. Хaмзaмoн сyжeтхoи видeoии «Maвчи oзoд» тавассути шaбaкaхoи pyсии РТР, ТНТ, бapнoмaи шабакавии «Myзoфoт» («Пpoвинция») ва Wordlink нaмoиш дoдa шудаанд.

Aз накши мyaссиpи шaбaкaхoи мустакили элeктpoнй дap бapoбapи ВAO-и хукуматй Пpeзидeнти Чyмхypии ^чи^отен Эмoмaлй Рaхмoн зимни сyxaнpoнй ба мугосибати 100-сoлaгии

матбуоти точик чунин ёдовар шудааст: «Холо дар мамлакат 44 шабакаи радиотелевизионй амал мекунад, ки аз ин микдор 28 шабакаи радиову телевизион хусусй мебошад. Ин, албатта, хуб аст, зеро фаъолияти озоди воситахои ахбори омма яке аз нишонахои асосии рушди чомеаи демократа ва шахрвандй мебошад. Хар яке аз ин расонахо ба таври худ фазои иттилоотии мамлакатро пур карда, дар инъикоси равандхои сиёсиву иктисодй ва ичтимоии чомеа хиссаи хешро мегузоранд».

Телевизиони хусусии «^ургонтеппа» низ дар авчи шухраташ (солхои 2001-2010) бо нашри барномахои гуногунжанри тахлилию танкидиаш бахои баланди мутахассисонро касб карда буд. Телевизиони мазкур барои эчодкорони бисёре мактаби хуби такмили махорати журналиста буд. Кормандони имрузаи Шабакаи якуми телевизиони Точикистон Сухбатулло Юсуфов, Фотима Аббосова, рохбари намояндагии телевизиони «Сафина» дар ^ургонтеппа Хуршед Сафаров, мудири шуъбаи мачаллаи «Бонувони Точикистон» Ч,амолиддин Сайфиддинов, корманди ТВ «Чдхоннамо» Манучехр Мирзоев ва дигаронро парвардахои ин расона номидан мумкин аст.

Аммо феълан ба сабаби мушкилоти молиявй ва кадрй телевизиони мазкур ба иктидори пешинаи худ фаъолият надорад. Дар баробари нашри филмхои хунарии хоричй ва клип-консертхо, ТВ «^ургонтеппа» якчанд барномаи ихтисосй дорад, ки «Мизи мудаввар», «Гулшани адаб», «Пайк», «Навнихол» аз чумлаи онхост.

Нимаи якуми соли 2014 студияхои телевизионии ТВ «Кулоб» ва ТВ «Хатлон» бо тачхизоти ракамй пайваст карда шуда, холо ахолй онхоро дар формати ракамй тамошо карда истодаанд.

Телевизиони Кулоб чихати амалй гардидани ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд», оид ба бехтар ба рох мондани сохаи таълиму тарбия, зарурияти омузиши забонхои русию англисй ва фанхои дакик, иштироки фаъолона дар корхои чамъиятй, озмуну чорабинихо ва олимпиадахои фаннй, алокаи падару модарон бо мактаб ва бо наклиёти шахсй ба дарс омадани донишчуён барномахои «Муошират», «Мусохиба», «Хамадон», «Анвори дониш», «Ч,авонон ва чомеа», «Донишчу», «Касбам ифтихори ман аст» ва «Хамсол»-ро мунтазам тахия ва пахш мекунад.

Махдудаи шабонарузии пахши барномахои телевизион аз аввали соли 2014 тавассути тачхизоти ракамй дар шахру нохияхои Кулоб ба 16 соат мерасад. Тарики телевизион барномахои гуногуни иттилоотй («Ахбор», «Хафта», «^онун ва тартибот»), сиёсй («Дастовард», «Вахдат бакои миллат», «Пайки истиклол»), иктисодй («Ч,омеа ва иктисод», «Кишоварз», «Богдорй»), ичтимой («Зан ва чомеа», «Авроки зиндагй», «Маъюбй маризй нест»), фархангй («Чехраи хунар», «Пирони кухистони Хатлон», «Таърих гувох аст», «Ёде аз бузургон», «Забон пояи миллат», «Дар сухбати адиб», «Шохномахонй»), фарогатй («Таронахои дархостй», «Варзиш», «Шабоханг») ва шоу-барномахои «Муошират», «Афкор», «Мунозира», «Хамадон», «Чй бояд кард?», «Тахлил» тахия ва пахш мегардад.

Кормандони эчодию техникии телевизиони вилояти Хатлон низ руйдодхои дар худуди вилоят ба вукуъпайвастаро пешкаши бинандагон мекунад. Расонаи мазкур дар мукоиса бо васоити дигари электронии махаллй аудиторияи бештари тамошогаронро дар вилояти Хатлон фаро мегирад. Инъикоси маъракахои мухими сиёсй, чамъомаду чаласахо бо иштироки раиси вилоят Давлатшох Гулмахмадзода, татбики амалии конунхои Чумхурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд», «Дар бораи танзими анъана ва чашну маросимхо дар Чумхурии Точикистон», рафти корхои ободонию созандагй дар шахру навохд, нихолшинонй дар гушаву канори вилоят, чамъоварии галладонагй ва дигар маводи кишоварзй, тоза нигох доштани хифзи мухити зист ва мушкилоти сохахои маорифу тандурустй, фарханг, мусобикахои гуногуни варзишй аз чумлаи мавзуъхои мехварии хабару гузоришхои хабарнигорони ТВ «Хатлон» аст. Дар барномаи «Дар мехмонии мо» шахсиятхои маъруфи вилоят, мутахассисони сохибтачрибаи сохахои гуногуни хочагии халк даъват карда мешаванд. Дар намоиши «Тахлил» бошад, аз чониби журналистони телевизион роххои инкишоф додани сохахои мухталифи хочагии халки вилоят, проблема ва камбудихои он вокеъбинона зери тахлил ва танкид карор мегиранд.

Барномаи «Ру ба ру»-и ТВ «Хатлон»-ро тачрибаи бесобикае дар таърихи ин телевизиони махаллй номидан мумкин аст. Зеро дар ин барнома аз раисони шахру навохии вилояти Хатлон сар карда, то хамаи рахбарони ниходхои вилоятй даъват шуда, дар пахши мустаким тули як соат ба саволхои тамошогарон посух мегуянд. Хамчунин, тарики барномахои калонхачми телевизионии «Файзи замин», «Рушди сохибкорй», «Замон ва иктисод» ва «Кишоварз» доир ба корхои ободонию созандагй дар вилоят гузоришхо ва лавхаю очеркхо пахш мегарданд. Доир ба инкишофи сохахои тандурустй, маориф ва фарханг барномахои «Шифо», «Солимии чомеа», «Чароги маърифат», «Забон - хастии миллат», «Биё ба хонаи мо», «Сайкали хирад», «Ашки калам» руйи кор омадаанд. Барномаи «Зан ва зиндагй» аз хаёти занони вилоят ва мавкеи зан дар

ЧOмea хи^ят мeкyнaд. Дap сoли 2015 шoy-бapнoмaхoи нави «Чуянда ëбaндa аст» ва «Сyфpa» мaнзypи тaмoшoгapoн гapдидaнд, ки аз сyoлy чaвoб ва бaxшхoи чoлиби дигap ибopaтaнд.

Тахлили вазъи тeлeвизиoнхoи махаллии вилoяти Xaтлoн ва мyхтaвoи бapнoмaхoи oнхo нишoн дoд, ки ин вaсoити элeктpoнии axбop имpyз aсoсaн дyчopи чaхop навъи мyшкилoт хастанд:

1. Техники. Maвчyд набудани студияи ба тaлaбoти pyз чaвoбгy аз чумлаи мyшкилoти аслии тeлeвизиoнхo аст. Ба кавли кopшинoсoн, aгap як фиpистaндaи мaвчхoи тeлeвизиoнй ними Aвpyпopo 6o бapнoмaхoи як шабакаи тeлeвизиoнй таъмин нaмoяд, пас, 6o дapнaзapдoшти иклими кухй ва нoхaмвopй, дap хap вoдии aхoлинишини вилoяти Xaтлoн насби як фиpистaндaи мaвчхoи тeлeвизиoнй лoзим аст, то ин ки мapдyм бapнoмaхoи як шабакаи тeлeвизиoниpo тaмoшo кapдa тaвoнaд. Хoлo aмвoчи тeлeвизиoнхoи махаллй фapoгиpи тaмoми худуди вилoят нeстaнд.

Myшкили дигapи тexникии тeлeвизиoнхoи махаллй нaдoштaни дpoн - дaстгoхи сабти xypди пappoн аст. Ин дaстгoх аз кaмepaхoи маъмулии нaвopбapдopй 6o oн фapк мeкyнaд, ки аз бoлo (хaвo) ва аз зoвияхoи гутогун мyхитpo тaсвиp мeкyнaд. Teлeвизиoнхoи мyoсиp ва вaктхoи oxиp шaбaкaхoи мapкaзии тeлeвизиoни Toчикистoн аз ин дастшхи дap хaвo хapaкaткyнaндa бapoи сабти мaнзapaхoи табиат ва бapнoмaхoи aлoхидa фapoвoн истифoдa мeкyнaнд.

2. ^сби. Ба aндeшaи мyхaккикoн M. Шoeв ва С. Гyлoв, «тeлeвизиoн хaмчoя будани yнсypи фaвpият, зapypият ва мyбoхисapo мeпapвapaд. Бapoи тeлeвизиoн peпopтëpхoe зapypaт дopaнд, ки aкидaaшoнpo oшкop гуфта тaвoнaнд, байни худ ва бинанда пули дoимй бapкapop дoштa бoшaнд. Хадаф аз ин ^p чунин натича аст: aгap ба oдaм наздик бoшй, ба вай бeштap зapyp мeгapдй» (10. 41). Aммo дap кopи бaъзe тeлeвизиoнхoи мyзoфoтй pиoяи ин yнсypхo ба нaзap нaмepaсaд.

Бaëни галати иддae аз тeлeжypнaлистoн, pиoя нашудани oдoби касбй, сapфи нaзap кapдaн аз таъмини тaвoзyни нaзapхo дap гyзopишхo, зaxиpaи заифи лyгaвиpo аз чумлаи мyшкилoти касбии тeлeвизиoнхoи махаллй томидан мумкин аст. Бинандаи имpyзapo тapзy yсyлхoи кухнаи xaбappaсoнй кaнoaтмaнд шхта нaмeтaвoнaд. Myнoсибaти чиддии мyхappиpoн ба ^menm бapнoмaхo сабаби aфзoиши paгбaти тaмoшoгap ба тeлeвизиoн мeгapдaд. Aммo, мyтaaссифoнa. XOлaтхoe ба мyшoхидa мepaсaнд, ки аз акси ин хoл гyвoхй мeдихaнд (мисoл, бapнoмaи «Xoби шиpин, xypдтapaкoн»-po бapaндaи xypдсoлe 6o зaбoни тoчикй oгoз намуда, пас аз oн пopчae аз филми тaсвиpй ба зaбoни pyсй нaмoиш дoдa мeшaвaд. Дap бaъзe бapнoмaхo жypнaлистoн 6o мyсoхибoни худ 6o шeвa сухбат мeкyнaнд. Хамчунин тeлeвизиoнхo peчaи пахши бapнoмaхopo, ки аз кабл сoxтaaнд, pиoя нaмeкyнaнд. Хoл oн, ки тибки мoддaи 29-и ^нуни Ч,Т «Дap бopaи тeлeвизиoн ва paдиoшyнaвoнй», тaшкилoти тeлeвизиoн ва paдиoшyнaвoнй yхдaдop аст, ки aбoнeнтхopo пeшaкй аз тaгйиpи бapнoмaхoи тeлeвизиoн ва paдиo, хамчунин oид ба шapoити интишopи oнхo вoкиф нaмoяд (4, 33).

3. Kадрй. Дap ТВ «Xaтлoн» нapaсидaни мyтaxaссисoни бoистeъдoд, аз кабили мyхappиpy кopгapдoн хис мeгapдaд. ^исмати мyтaxaссисoн 6o сабаби кам будани мaoш бapoи ^p ба идopa нaмeoянд. Чандин кopмaнди чaвoни тeлeвизиoн ва paдиoхoи махаллй бинoбap хакмузди нoчиз дoштaн тapки кopи эчoдй намуда, ба мyхoчиpaти мeхнaтй paфтaaнд ë тaгйиpи теша кapдaaнд. Aз ЧOниби дигap, имкoниятхoи бaxшхoи жypнaлистикaи дoнишгoххoи ^ypгoнтeппa ва k^œo6 бapoи oмoдa намудани мутахассиси баландихтишси сoхaи тeлeвизиoн, мyтaxaссисe, ки малакаи хуби идopa кapдaни тexникapo дoштa, сyxaнвap, бoчypъaт ва бoмaхopaт бoшaд, махдуд аст.

4. Молиявй. Бapoи пахши мaвчхoи тeлeвизиoни «Xaтлoн» дap тaмoми кaлaмpaви вилoят камаш 12 фиpистaндaи тeлeвизиoнй ва хамин микдop xaтхoи paдиo - peлe лoзим аст, ки маблаги умумии ин тaчхизoт наздик ба œ миллиoн сoмoнй apзëбй мeшaвaд. Бyчeти ТВ «Xaтлoн» бapoи xapидopй ва насби ин тaчхизoт кoфй

Myшкилoти мoлиявй имpyз нафакат ВЭA-и мaхaллиpo дoмaнгиp аст, балки тaмoми ВAO-и мyзoфoтй аз камбуди маблаг paнч мeбapaнд ва дap хoлaтe кapop дopaнд, ки aндeшaи мавчуд будан ë набудани oнхopo ба мтен гyзoштaaст. Ба сабаби махдуд будани имкoниятхoи мoлиявй мaъмypияти тeлeвизиoнхo хaттo дap xapидopии тeлeсyфлëp oчизй мeкaшaнд. Myшкилoти мoлиявй хамчунин сабаби ба кaдpи зapypй хавасманд ë кaдpдoнй нaкapдaни pyзнoмaнигop, инчунин кам будани мaoшy хакки калами жypнaлистoн гашта, имкoни aнчoм дoдaни сaфapхoи хизматии oнoнpo низ махдуд кapдaaст.

Taъpиxи ташаккул, тaмoюлхo ва тeлeвизиoнхoи махаллии вилoяти Xaтлoн чун дигap ВAO-и мyзoфoтй тахкику мyндapичa бappaсии бeштapepo мexoхaд. To имpyз ин самти жypнaлистикaи Toчикистoн аз эътибopи мyхaккикoн дyp мoндaaст. Aз ин py, вакти oн фapo paсидaaст, ки вазъи фeълй, дoиpaи мyшкилoт ва зaминaхoи инкишoфи вoситaхoи элeктpoнии axбop дap мaнoтики чанубии Toчикистoн пажухиш ва аз лихoзи илмй нaтичaгиpй шавад. 3epo тeлeвизиoнхoи махаллй низ чун paсoнaхoи умумимиллй oмили тapaккии давлату чoмea ва сaoдaти инсoнхo ба хисoб paфтa, мушидат ба pyшди ин намуди ВAO дap мачмуъ ба pyшди минтaкaхoи Toчикистoн низ сабаб мeшaвaд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Атовуллоев, И. Фотехи куллаи армон / И. Атовуллоев, Б. Сайдалиев. - Душанбе: Шарки озод, 2013. - 112 с.

2. Бобохонов, С. Нигохе ба ибтидои рохи бистсола / С. Бобохонов // Хатлон. -2014.-3 июл.

3. Давлат, Н. Садое, ки чумхуриро ларзонда буд / Н. Давлат // Самак. - 2015 26 август

4. ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи телевизион ва радиошунавонй» // Мачмуаи санадхои меъёрии хукукии Точикистон. - Душанбе: Нашриёти Бухоро, 2014.- 408 с.

5. Сайдалиев, Б. Х,амкадами замон / Б. Сайдалиев // Хатлон. - 2014.- 21 феврал

6. Саъдуллоев, А. Назаре ба ВЭА-и Точикистон / А. Саъдуллоев // Боли сухан (мачмуаи маколахо). - Душанбе: Сино, 2004. - С. 5-10.

7. Саъдуллоев, А. Асосхои журналистикаи телевизион / А. Саъдуллоев, М. Шоев. - Душанбе: Эчод, 2005. - 96 с.

8. Усмонов, И. Журналистика (кисми 1) / И. Усмонов. - Душанбе: Империал-Груп, 2005. - 480 с.

9. Усмонов, И. Таърихи журналистикаи точик / И. Усмонов, Д. Давронов. - Душанбе, 2008. -280 с.

10. Шоев, М. Телевизион ва имкониятхои он / М. Шоев, С. Гулов // Дар моварои сухан (мачмуаи маколахо). - Душанбе: Матбуот, 2005. - С. 38-42.

REFERENCES:

1. Atovulloev, I. Conqueror tops of dreams / Atovulloev I., B. Saidaliev. - Dushanbe: Sharki Ozod, 2013. - 112 p.

2. Bobohonov, C. Look to the path length in the twenty / C Bobohonov // Khatlon.- 2014. - 3 jule. Davlat, N. The voice that shook the republic / N. Davlat // Samak. - Dushanbe, 2015. - 26 August

4. The law of the Republic of Tajikistan "About Television and Radio" // Collection of normative-legal acts of Tajikistan. - Dushanbe: Bukhara, 2014.- 408 p.

5. Saidaliev, B. In step with time / B. Saidaliev // Khatlon, 2014. - 21 Februar

6. Sadulloev, A. Glance at the electronic media of Tajikistan / A. Sadulloev // Boli suhan (collection of articles). - Dushanbe: Sino, 2004. - P. 5-10.

7. Sadulloev, A. Fundamentals of television journalism / Sadulloev A., M. Shoev. - Dushanbe: Ejod, 2005. - 96 p.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. Usmanov, I. Journalism (part 1) / I. Usmonov. - Dushanbe: Imperial Group, 2005. - 480 p.

9. Usmanov, I. History of the Tajik journalism / I. Usmanov, D. Davronov. - Dushanbe, 2008. - 280 p.

10. Shoev, M. Television and its possibilities / Shoev M., S. Gulov // Dar movaroi suhan (collection of articles). - Dushanbe: Matbuot, 2005. - P. 38-42.

Становление и развитие местных телевизионных станций Хатлонской области в период государственной независимости

Ключевые слова: местное телевидение, электронные СМИ Хатлона, контент, история телевидения, динамика развития, ТВ «Хатлон», ТВ «Кулоб», ТВ «Мавджи озод», ТВ «Кургонтеппа»

Автор статьи исследует историю становления и развития, а также тенденции развития и контент местных телевизионных станций Хатлонской области. До настоящего времени это направление региональной журналистики в Таджикистане оставалось вне поля зрения научных исследований.

В настоящее время эксперты в области журналистики ведут различные дискуссии о состоянии электронных СМИ Таджикистана и развитии местных и региональных телевизионных каналов. Существуют различные мнения: одна группа исследователей подвергает критике содержание программ, дизайн, жанровую палитру, несоблюдение международных стандартов в работе местных электронных СМИ. А другая часть исследователей, принимая во внимание ограниченные финансовые, технические и кадровые возможности провинциальных теле- и радиостанций поддерживают их функционирование.

Автор в результате анализа состояния местных телевизионных станций Хатлонской области и содержания их программ пришел к выводу, что эти электронные СМИ сегодня в основном подвержены четырем типам проблем: техническим, профессиональным, кадровым и финансовым. Также в статье показаны практические пути решения проблем местных телевизионных станций в южном регионе Таджикистана. По мнению автора статьи, местное телевидение, как и общереспубликанские СМИ, является важным фактором развития общества, государства и

человеческого блага и поэтому содействт развитию местных электронных СМИ может повлиять на развитие регионов Таджикистана в целом.

Establishment and development of local television stations of Khatlon region in the period of state independence

Keywords: local television, electronic mass media of Khatlon region, content, history of television, the dynamics of development, "Khatlon" TV,".Kulob" TV,".Mavji ozod" TV,"Qurghonteppa" TV.

The author of the article studies the history of the establishment and development, as well as trends of development and content of local television stations in Khatlon region. The tendency of local journalism in Tajikistan hasn't yet been considered as a subject of scientific research. Nowadays, the experts in the sphere of journalism hold various discussions on the state of the electronic mass media in Tajikistan and development of local and regional television channels. There are different approaches in this matter: one group of researchers have criticized the program content, design, genre palette, failure to comply with international standards in the local electronic mass media. The other part of researchers taking into account the limited financial, technical and staff capacity of provincial television and radio stations maintain their functioning.

Having analyzei the state of local television stations in Khatlon Province and the content of their programs, the author concluded that nowadays the electronic mass media are mainly subjected to the four types of problems: technical, professional, cadre and financial. The article also deals with the practical solutions of the problems related to the local television stations in the southern region of Tajikistan. The author notes that the local television, as well as the republican mass media, is an important factor in the development of society, the state and the human welfare, therefore, promoting of the local electronic mass media can affect the development of the regions of Tajikistan upon the whole.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Маъмурзода Носирцони Маъмур, унвончуи кафедраи рузноманигории Донишгохи давлатии Кургонтеппа ба номи Носири Хусрав (Чумхурии Точикистон, шахри Кургонтеппа), E-mail: m.nosirjon@gmail. com

Сведение об авторе:

Маъмурзода Носирджони Маъмур, соискатель кафедры журналистики Курган-Тюбинского государственного университета имени Носира Хусрава (Республика Таджикистан, г. Курган-Тюбе), E-mail:m.nosirjon@gmail.com

Information about the author:

Ma'murzoda Nosirdzhon Ma'mur, Researcher of Journalism Department, Kurgan-Tube State University named after Nasir Khusrav (Republic of Tajikistan, Kurgan-Tube), E-mail: m.nosirjon@gmail.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.