CC BY
1628
М.М. МУИНОВА,
омузгори кафедраи ^уцуци циноятй ва криминалистикаи факултаи ^уцуцшиносии ДДХБСТ.
ТАЛКИНИ ХИССИ ХУДШИНОСИВУ ХУДОГОХИИ МИЛЛЙ ДАР БАЙНИ ЧДВОНОН
Вахдати хакикии миллй 6идуни инкишофи тафаккypи таъpихй, худшиносии миллй, бyзypгдошти забон ва меpоси фаpxангй, pавнакy pивоч[и шyypи миллй тасаввypнопазиp аст. Пpезиденти кишваp Эмомалй Рахмон даp таълифоти пypмуxтавои худ: - «Точ,икон даp оинаи таъpих: Аз Оpиён то Сомониён», «Точ,икистон даp остони фаpдо» (1997), «Дyшанбе-шаxpи дустй ва баpодаpй» (1998), «Ислохоти иктисодй -токозои замон» (1998), «Фаpxанг-xастии миллат» (2000), «Зиёиён pавшангаpони pоxи фаpдои миллатанд» (2004), хамчунин даp
Сyханpониашон даp идхои xаpсолаи Вахдати миллй, ки даp пойтахти кишваp ва дигаp шаxpy навохии Точ,икистон баpгyзоp мегаpдад, FOяи Вавдати миллиpо бо мазмуну мухтавои давлатию ч,амъияти Fанй гаpдонидаанд.
Вахдату якдилй бо худшиносии миллй сахт маpбyт буда, тавассути таълиму таpбияи хуб ва донишу маъpифати баланд ба даст меояд. Бо
таъбиpи Пpезиденти кишваp Эмомалй Рахмон - «То даме, ки
худшиносии миллй, пос доштани хотиpаxои таъpихй, ифтихоp аз мансубияти миллй, даp шyypи xаp яки мову шумо падид наояд, то даме, ки x^p кадоми мо манфиати миллиpо хамчун каpзи мукаддаси
шаxpвандй эхсос накунем ва эxтиpом нагyзоpем, то даме, ки хидмат ба Ватан ва миллат баpоямон ба аpзиши олии зиндагй табдил наёбад, мо хамчун давлати сохибистиклоли миллй ба камол намеpасем».
Худшиносй макому манзалати инсонии хyдpо бо pешаxои таъpихй, бо саpнавишти миллату халки худ ва бо ахли башаp даpк каpдан аст. Бо таъбиpи Пpезиденти кишваp «Бидуни пайванду xамгиpоии тамаддуни имpузаи точ,икон бо таъpихи куханбунёди хеш ба кадpи истиклолият, ифтихоpи Ватану ватандоpй, хувияти миллй ва худшиносию худогохии комил pасидан мушкил аст. Хдмчунин бе даpки огохонаи pешаxои таъpихй, тахкими истиклолият пойдоpии давлатдоpй ва бунёди ч,омеаи мутамаддин мyшкилтаp хохад буд».
Точ,икон дар тули таърих ба дастовардхои моддию маънавй, фитрати фархангофарин ва маърифатбунёди худ дар чдхони мутамаддин ба дарёфти макоми муаззам ва ифтихорангез ноил гардиданд.
Ифтихор аз гузаштаи таърихи куханбунёди хеш вакте пайдо мешавад, ки аз он огох бошй, онро мояи омузиш, ибрат ва шукухмандй бидонй, зеро таърихи фархангу тамаддун, забон, адаб, урфу одат дар пешгахи кавми ноогох хукми мурдаро дорад.
Сахифахои рангин ва рузгори равшани миллати мо дар тули таърих бо талошу муборизахои ниёгонамон, пешвоён ва сарлашкарон: -Спитамен, Темурмалик, Муканнаъ, Шерак, Исмоили Сомонй, Восеъ, Садриддин Айнй, Шириншох Шохтемур, Нусратулло Махсум, Бобоч,он Гафуров ва даххо зиёиёну сиёсатмадорони шарафманди дигар тавъам буд.
9 сентябри соли 1991 Шурои Олии Чумхурии Точ,икистон Эъломияи истиклолияти кишварро кабул намуд. Аммо кишвар дар кадамхои нахустини мустакилонаи хеш хамрадифи муборизахои шадиди сиёсй ва ч,анги бемаънии шахрвандй гардид. Сабабхои рух додани нокомихо дар солхои аввали истиклолият танхо натич,аи сиёсат набуда, балки решахои чукури таърихй дошт. Онхо кабл аз хама натич,аи мутеии хазорсолаи точ,икон аз ч,ониби ач,набиён - арабхо, карохонихо, газнавихо, хоразмшохихо, мугулхо, темурихо, шайбонихо, мангитихо, пас аз пош хурдани давлати абаркудрати Шуравй фалач, гардидани фишангхои давлатдорй, гусаста шудани робитахои иктисодй байни чумхурихои собики Шуравй, тадрич,ан паст шудани сатхи зиндагонии мардум, баланд шудани афзоиши табии ахолие, ки бештар дар дехот зиндагй мекарданд, нисбатан паст будани маърифати сиёсию хукукии ахолй, суст инкишоф ёфтани анъанахои демократй, ч,ой доштани нуксонхои ч,иддй дар фаъолияти собик мансабдорони хизбию давлатй, нобаробарии тараккиёти иктисодй дар минтакахои чумхурй, надонистани авзои ич,тимой-психологии мардум, вусъат гирифтани таъсири исломигароии куркурона, худхохй, минтакабозй, махалгарой ва гайра буданд.
Дар катори сабабхои зикршуда сабаби асосии огози ч,анги шахрвандй аз таърих, фарханги тамаддун, аз бузургию шаъни гузаштагони худ огох набудани силохбадастон буд. Дар чунин вазъият барои миллати точ,ик бар эътибори даврахои сарнавиштсози таърихи фоч,иабораш сарваре лозим буд, ки вокеан миллй бошад ва барои сулху вахдат ч,они худро дарег надорад, манфиатхои миллатро аз манфиатхои
кавму махаллу минтака болотаp донад ва чунин шахс Эмомалй Рахмон буд.
Ба майдони сиёсат зyxyp намудани чунин шахсияти бyзypг аз лутфу каpомати такдиp буд ва давлати точ,икон тахти pоxбаладии у ва бо азми yстyвоpи маpдyми ватанхох ва саpсyпypдаи миллат аз саpи ваpтаи хатаpи нобудшавй ба акиб гашт ва ба шоxpоxи pyшдy таpаккй афтод.
Худшиносии миллй ва хифзи хотиpаи таъpихй, бyзypгдошти забон ва меpоси фаpxангй бояд ба он pавона каpда шавад, ки симои миллат, суннатхои давлатдоpй ва pасмy оинхои ачдодй xаpчи бештаp ташаккул ёбанд. Тач,лили ч,ашни 1100-солагии давлати Сомониён, 2500-солагии шаxpи Истаpавшан, 2700 -солагии шаxpи бостонии Кулоб, xазоpаи «Шохномаи»-и безаволи Фиpдавсй, 1000-солагии Носиpи Хисpав, 650-солагии шоиp ва оpифи шаxиp Миpсаид Алии Х,амадонй, 675-солагии классики назми фоpсy точ,ик, Fазалсаpои бyзypги машpикзамин Камоли Хуч,андй, pyзи забони точ,икй, соли бyзypгдошти тамаддуни Оpиёй, 800-солагии Чдлолиддини Румй, 1150-солагии поягyзоpи адабиёти фоpсy точ,ик Одамyшшyаpо Абуабдуллохи Рудакй, 100-солагии зодpyзи академик Б.Fафypов, 1310-солагии Имоми Аъзам (Абухднифа) нишонаи дypахшони эxтиpом гузоштан ба таъpихи тайкаpдаи миллат, бyзypгдошти шахсиятхои оламшумули илмй ва фаpxангй ба шyмоp меpавад.
«Забон даp хакикат асоси хастй ва бакои yмpи миллат аст»-таъкид каpдаанд Чдноби Олй Эмомалй Рахмон даp мулокоти худ бо ахли зиёиёни мамлакат: - Ифтихоp аз ватану ватандоpй, таъpихy фаpxанг, ифтихоp аз миллат ва хувияти миллат афзалтаp аз хама даp поку бегазанд нигох доштани забони модаpй ифода меёбад. Таъpих гувох аст, ки баъди гум каpдани забони модаpй давлат низ деp ё зуд тафаккyp ва хатто давлату давлатдоpии миллии хyдpо аз даст дода, забон ва yнсypxои фаpxанги бегонаpо мепазиpанд. Даp хамин замина Саpваpи давлат ба pyшди забони давлатй диккати махсус медиханд. Забони асосии адабиёти бадей ва илмй, нашpиётxо, васоити ахбоpи омма точ,икй бошад хам, фаъолияти забонхои узбекй, pyсй ва Fайpа манъ каpда намешавад. Онхо озодона амал мекунанд. Такмили таълим ва омузиши забонхои англисй, pyra ва Fайpа кабл аз хама аз он ч,щат заpyp аст, ки Точ,икистони сохибистиклол хамчун узви комилхукуки ч,омеаи чдхонй ба вусъати pобитаxои байналхалкй, xамкоpй бо кишваpxои дигаp, xамгиpой бо фазои ягонаи тахсилот манфиатдоp аст. Сатхи кунунии
- 11б -
технологияи иттиллоотию коммуникатсионй ва рушди иктисодию ич,тимой, муносибатхои нави муоширати инсониро токозо дорад, ки дар ин раванд забон макоми махсусро ишгол менамояд.
Фармони Президенти кишвар аз 4 апрели соли 2003 «Дар бораи такмили таълим ва омузиши забонхои русй ва англисй дар Ч,умх,урии Точ,икистон» сиёсати давлатиро дар боби забономузй муайян намуд. Дар иртибот ба ин Хукумати Чумхурии Точ,икистон бо карори худ аз 2 декабри соли 2003 «Барномаи давлатии такмили таълим ва омузиши забощои русй ва англисй дар Чумхурии Точ,икистон барои солхои 2004-2014»-ро кабул намуд. Мутобики барномаи мазкур микдори соатхо барои омузиши забони русй аз 22 то 25 соат дар як хафта зиёд карда шуда, барои мактабхои тахсилоти умумй барномахои таълимй ва китобхои дарсй аз фанхои «Забони англисй» ва «Забони русй» тахия гардиданд. Амалй намудани «Барномаи давлатии такмили таълим ва омузиши забощои русй ва англисй дар Чумхурии Точ,икистон барои солхои 2004-2014» имконият медщад, ки то соли 2013 дар муассисахои олии касбии кишвар 6 хазор омузгори забони русй ва 6,4 хазор омузгори забони англисй тайёр карда шавад.
Чумхурии Точ,икистон дар солхои истиклолият бидуни душворщо ва нохамворщои рохи тараккиёт дар сохахои мухталифи хаёти ч,амъиятй ба дастовардхои назаррас ноил гардид, ки мо онро дар мисоли хаёти
ч,авонони кишвар хеле равшан мушохида менамоем.
Кдбул гардидани К,онуни Чумхурии Точ,икистон «Дар бораи сиёсати давлатии ч,авонон» аз 13 марти соли 1992, Фармони Президенти Чумхурии Точ,икистон аз 23 майи соли 1997 «Дар бораи тадбирхои бехтар намудани кор бо ч,авонон» ва дар хамин замина таъсис дода шудани Кумитаи кор бо ч,авонони назди Хукумати Чумхурии Точдкистон, кабул гардидани Барномаи миллии «Чавонони Точ,икистон» барои солхои 1999-2000 (5 октябри соли 1998), Барномаи миллии «Чавонони Точ,икистон барои солхои 2001-2003» (соли 2001), таъсис додани Ч,оизаи ба номи Исмоили Сомонй (20 марти соли 1998), Фармони Президенти Чумхурии Точ,икистон Эмомалй Рахмон «Дар бораи таъсиси стипендияхои Президенти Чумхурии Точ,икистон барои хонандагони мактабхои таъсилоти хамагонй, литсейхо, гимназияхо, омузишгоххои касби-техникй, техникумхо ва коллещо» (26 феврали соли 1998), баъди танаффуси сесола боз аз нав эхё шудани рузномаи «Чдвонони Точ,икистон» (23 феврали соли 1998), 23 май эълон гардидани Рузи Чавонони Точдкистон, доир гаштани фестивалхои хамасолаи
дустии чавонон - соли 1997 дар вилояти Сугд, соли 2000 дар Бадахшон, соли 2001 дар шахри Душанбе, соли 2002 дар вилояти Хатлон, соли 2003 фестивали дустии чавонони Точикистону К,иргизистон, соли 2004 дар шахри Душанбе, соли 2004 фестивали дуюми дустии чавонони Точикистону Киргизистон дар Чумхурии Киргизистон, соли 2005 дар вилояти Бадахшон, соли 2006 дар шахри Душанбе, соли 2007 дар вилояти Сугд шаходати раднопазири дар солхои истиклолият ба амал омадани тагйиротхои куллй дар хаёти чавонони кишвар мебошанд.
Президенти кишвар Эмомалй Рахмон дар вохурихои чандинкаратаи худ бо чавонон: -2 феврали соли 1993, 4 сентябри соли 1993 ба муносибати дуввумин солгарди Истиклолияти Точикистон, 17 марти соли 1994 дар нахустанчумани Иттифоки Чавонони Точикистон, 23 майи соли 1997, кабл аз имзои Созишномаи умумии истикрори сулх ва ризоияти миллй, 16 майи соли 1998 вохурй бо чавонони лаёкатманди чумхурй, 21 майи соли 2005 вохурии навбати бо чавонони чумхурй, 30 августи соли 2005 вохурй бо чавонони фаъол ва донишчуёни мактабхои олй ва миёнаи махсуси вилояти Сугд дар варзишгохи Хуррамшахри шахри Хучанд мухимтарин муаммову проблемахои хаёти чавононро баррасй намуданд. Ин вохурихо рамзи ояндасозиву ояндабинй ва дарки рисолати баланди чомеашиносй, инсонгарой ва худшиносиву худогохии чавонони кишвар гардид.
Мухимтарин масъалае, ки дар Суханронихои Президенти Чумхурии Точикистон таъкид гардид, дарки мохияти Истиклолияти давлатй аз чониби чавонон, гиромидошт ва эхтироми арзишхои миллй, аз кабили арзишхои давлатй, забони модарй, химояи марзу буми кишвар ва огох будани чавонон аз таъриху фарханги миллат буд.
Чавонони кишвар аз хар вохуриву мулокотхои бо Чаноби Олй баргузоргардида барои худ сабаки судманд гирифтаву дар рохи ба хаёт татбик намудани он хамеша садокату фидокорй зохир мекунанд, ки мо онро дар мисоли хаёти чавонони вилояти Сугд бо рушанй хис мекунем.
Тайи солхои охир дар вилояти Сугд бо ташаббуси чавонон чорабинихои мухталифи сиёсиву фархангй, оммавию варзишй, маърифатию ахлокй ва илмию маданй аз кабили Фестивали чавонони Точикистон дар вилояти Сугд (соли 1997), Фестивали дустии чавонони гуногуни манотики кишвархои Точикистон ва КирFизистон (соли 2003), Форуми чавонони вилоят тахти унвони «Чавонон зидди нашъамандй», Форуми чавонони вилоят доир ба тарбияи ватанпарастии чавонон, озмунхои вилоятии шашмакомсароёни чавон, шабхои эчодии шоирону
нависандагони чавон, конфpонси илмии хамасолаи олимон ва мухаккикони чавони вилоят, таъсиси махфили мубохисавй - сиёсии чавонони вилоят, намоиши махсули pассомони чавони вилоят, тачлили хамасолаи Рузи чавонони Точикистон, даp вилоят «Хдфтаи чавонон», «Дах pyзи чавонон», «15-Рузи чавонй», таъсиси махфилхои «Саpбози оянда», «Адиби чавон», Стипендиатхо, Маpкази пешгиpии нашъамандй ва ВИЧ/СПИД «Майл», ихтиёpиёни «ФypyF», кабули Баpномаxои pyшди ичтимоии чавонони вилоят баpои солхои 2004-2006, 2006-2009, таpбияи ватанпаpастй баpои солхои 2007-2010 ва Fайpа амалй каpда шуд, ки накши онхо даp таpбияи хештаншиносиву худогохии чавонон беназиp аст.
Вожа^ои калиди: худшиносии миллй, шyypи миллй, ифтихоpи Ватану ватандоpй, фаpxанг, тамаддун, меpоси фаpxангй, pобитаxои байналхалк,й, истиклолият.
Адабиёти истифодашуда:
1. Эмомалй Рахмон. Фаpханг хастии миллат аст.-Душанбе; Матбуот-2001.-37с.
2. Эмомалй Рахмон. Душанбе- шахpи дустй ва баpодаpй.-Душанбе; ^фон, 1998.-32с.
3. Эмомалй Рахмон. Истиклолият неъмати бебахост.-Душанбе; Шаpки озод. 2001.-94с.
4. В.Набиев. Навнихолони боги истиклол.- Душанбе; Авесто, 2001.66с.
5. Паpтии и движения Таджикистана. -№10. 1999. с.4-7.
МУИНОВА М. М. РАЗВИТИЕ ЧУВСТВА НАЦИОНАЛЬНОГО САМОСОЗНАНИЯ И САМОПОЗНАНИЯ У МОЛОДЁЖИ
В статье рассматриваются проблемы развития национального самосознания и самопознания молодёжи в результате обращения к национальному самосознанию и самопознанию, гордости за древнюю историю и культуру нации, традициям, патриотизму и почитанию древнего наследия. Особое внимание уделено проблемам дальнейшего развития национального самосознания и самопознания молодого поколения.
M. M. MUINOVA
THE IMPROVEMENT OF NATIONAL SELF CONSCIOUSNESS AND SELF KNOWLEDGE AMONG THE YOUTH
The matter of self consciousness and self know ledge is considered in this article.
The great achievement of sovereignty is a guarantee ofpeace, stability and national unity, which became the result of young generation’s deep attention to national self awareness and self knowledge, proudness for ancient history and culture of the nation, customs and respect of ancient inheritance.
Particular attention is paid to further development of national self awareness and self knowledge among youth in this article.
