TARIXNI O’RGANISHDA O’RTA MISR PODSHOLIGINING O’RNI VA AHAMIYATI Текст научной статьи по специальности «История и археология»

TARIXNI O'RGANISHDA O'RTA MISR PODSHOLIGINING O'RNI VA

AHAMIYATI

Begzod Umid o'g'li Ergashev

Toshkent viloyati Chirchq davlat pedagogika insituti

ANNOTATSIYA

Maqolada Qadimgi Sharq tarixiga oid manbalar haqida o'rganishimizda, juda boy arxivga ega bo'lgan o'rta Misr podsholigi davlatining davlatchiligi haqida so'z boradi.

Kalit so'zlar: shoduf, Gerakleopol, Mentuxatep, Fiva

TARIXNI O'RGANISHDA O'RTA MISR PODSHOLIGINING O'RNI VA

AHAMIYATI

Begzod Umid ugli Ergashev

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent Region

ABSTRACT

The article deals with the statehood of the state of the Middle Kingdom of Egypt, which has a very rich archive, when we study the sources on the history of the Ancient East.

Keywords: shoduf, Herakleopol, Mentuxatep, Fiva

KIRISH

Misrda O'rta Misr podsholigining tashkil topishi (XXI-XVIII) Asrlar. Misrda tarqoqlik davri m.av.XXIII asr ortalarigacha davom etgan. Bu davrda mamlakat xujaligi ishdan chiqan. Kanallar, suv, omborlarini bosib sugorish tarmoqlari yaroqsiz bulib qolgan edi. Nil soxilidagi unumdor erlar botqoqlikka va tuqayzorga aylangan. Hunardmandchilik, savdo-sotiq va chorvachilik xam izdan chiqan edi. Markazlashgan Misr davlatining emirilishi va parchalanishidan qushni qabilalar foydalanglar. Ular Misrga bostirib kirib mamlakatni vayron qilib boyliklarni talab qaytganlar.

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Qadimgi podsholikning Markaziy Memfis ham inqirozga uchragan va huvilab qolgan. Unda hukmronlik qilayotgan 8-sulola vakilari mamlakatni birlashtirishning udasidan chiqolmaganlar. Milodan avalgi XXI asr oxirirlariga kelib Misrni qaytadan birlashtirish shimol bilan janubda bir vaqtda boshlandi. Shimoliy Misrdagi davlatlarni birlashtirish ishiga Gerakleopol shaxrining hukumdorlari boshchilik

qilganlar.Gerakleopol podsholari shimoldagi davlatlarni birlashtirib osiyolik va liviyalik kuchmanchilarni mamlakatdagi haydab chiqarganlar. Ular ikki podsholikni birlashtirib ôzlarini Yuqori va Quyi Misr podshosi deb elon qilganlar. Ammo 9-10 sulola podsholari mamlakatdani ôz qularida uzoq vaqt saqlab qola olmaganlar. Shundan sông Misr janubida mamlakatni birlashtirish ishiga Fiva Hukumdorlari boshchilik qilganlar. 11-sulola hukumdori Mentuxatep Gerakleopol podsholariga qarshi kurashib Yuqori va Quyi Misrni birlashtirib Markazlashgan Misr davlatini qayta tiklagan Fiva yagona Misr davlatining poytaxti bulib qolgan. Bu davrda 11-13 sulola vakilari Misrda podsholik qilganlar . Bu Misr tarixida Urta podsholik nomi bilan mashxur bulgan. Orta Podsholik davri Misrda m.avv 2250-1750 yilarda davom etgan. Bu davrda Misr qushinlari piyodalardan iborat bulgan. Orta podsholik davrida firavnlar qushni mamlakatlarga talonchilik va bosqinchilik qilganlar. Misr qushni Nubiyo, Sinay, Falastin, Finikiya va xatto Frot daryosi sohilarigacha kirib borganlar. Firavnlar buysindirilgan ulkalardan mis, oltin, yogoch, kumush, qimmatbaho buyumlar kup minglab asirlar va chorva molarini xaydab olib ketganlar. Misrda Markazlashgan kuchli davlatning tashkil topishi natijasida xo'jalik ancha rivoj topgan. Misr firavnlari yangi yerlar ochishga va sugorish insholtarini qurish ishiga katta etibor berganlar. Fayum vohasidagi kul chuqurlashtirib suniy suv omboriga aylantirilgan. Nil daryosidan suv ombori tomon kanal qazilib unga suv keltirilgan Baland joylarga suv chiqarish uchun shoduf kashf etilib ulardan foydalangan.

MUHOKAMA VA NATIJALAR

Ma'lumki qadimgi sharq dunyosidagi Hndiston, Arabiston, Eron, O'rta Osiyo havosi issiq mamlakatlar qatoriga kiradi. Bu mamlakatlarda ziroatchilik asosan suniy sugorishga asoslangandir. Xususan qadimgi Misr saxro Saxroi Kabir va Suriya Mesopatamiya shuningdek Arab saxrolari orasida joylashgan mamlakatdir. Garchi Misr erlaridan dunyodagi eng buyuk daryo (Nil) 6500 oqib o'tishiga qaramay dehqonchilik qilinadigan dalalarni suv bilan sugorish muamo bulib kelgan. Chunki Nil daryosining o'zani ancha chuqur bo'lib ekin maydonlarga suv chiqarish ancha mushkul bulgan. Kanalardagi suv sathi qushimcha dalalar sathidan ancha pastda bulgan. Shu sababli Sharqda xususan Qadimgi Misrda suvni pastdan yuqoriga uzatish chorasi kurilgan. Suvni yuqoriga uzatishning eng qadimgi usuli Misr tipi Shoduflar bulib ular qadimiy Misrda Mesopatamiyada va Hindistonda shoduf keng tarqalgan edi. Shoduf bir ustun ustunga boglangan yogoch dastak qovga (Mesh,Faqir)dan iborat. Shoduf daryo kanali bo'yiga yoki quduqa quriladi. Dastakning qovga mesh tomoni suvga botirilib dastakning tosh osilgan orqa tomoni bosiladi va qovgali suv yuqoriga kutarilib tarnovli hovuzga quyiladi.

Milodan avvalgi XIX asrining ikinchi yarmidan boshlab O'rta Podsholik tushkunlika yuz tutadi. 13 sulola davridan Misrdan o'zaro urushlar natijasida tushunlik yana kuchayadi.

Mamlakatdagi ichki nizolar soliqlar va firavnlarning bosqinlikchilik urushlari mehnatkash xalq va qularnning ahvolini yanada yomonlashtirib yuboradi.Bu davrda firavnlar tez-tez almashib turgan. Örta podsholikning söngi davrlarida tez-tez qözgalonlar bulib turgan. Qözgalonchilar zodagonlarning uylariga bostirib kirib molmulklarini talaganlar qözgalon bosilgani bilan Misr avalgi xolatini qayta tiklay olmaydi.Shu bilan Örta podsholik davri xam uz nihoyasiga yetadi.

XULOSA

Örta podsholik davrida shuni kurishimiz mumkinki poytaxt Memfisdan Fivaga kuchiraladi.Örta podsholik davrda firavnlar ehromlarni Qadimgi podsholik qaraganda kichikroq ehromlarni qurdirtirgan. Bilamizki Qadimgi podsholik davrda firavnlar ehromlarni juda katta bahaybat tarzda qurdirtirgan va bu aholinig norozilga sabab bo'lgan va qisman Qadimgi podsholikning kuchsizlanishiga sabab bulgandir. Örta Podsholik davrda kashf etilgan shoduf asbobi u xujalikda ancha keng foydalangan Misrda Nil daryosi oqib utishiga qaramay.Xujalik asosan suniy sugorishga qaratilgan. Shoduf bilan suv chiqarganlar. Bazi manbalarda aytilishicha shodufchilar almashib ish qilishgan.

REFERENCES

1. С.А. Хайдаров. (2020). Узбекистон тарихини укитишда "Зафарнома"дан фойдаланишни имкониятлари. Science and Education. 1(7). 192-198

2. Сулаймон Амиркулович Хдйдаров. (2020). Тарих дарсларида интеграциялашган технологиялардан фойдаланиш. Science and Education. 1(8). 666-671

3. Хайдаров С. (2020). Узбекистон тарихи дарсларида педагогик технологияларни уйгунлашган холда куллашнинг методик талаблари. Academic Research in Educational Sciences. 1 (3). 1313-1321.

4. Хайдаров Сулаймон Амиркулович. (2020). Тарих фанини укитишга оид экологик муаммолар масаласи «Scientific Progress» Scientific journal 1(1). 12-17.

5. С.А. Хайдаров. (2020). Тарих дарсларида тасвирий санъат асарларидан фойдаланиш. Science and Education. 1(9). 458-461.

6. Хайдаров Сулаймон Амиркулович. (2021). Узбекистон тарихи фанини укитишда тасвирий санъат асарларидан фойдаланишнинг узига хослиги «Scientific Progress» Scientific journal 1(3). 9-14.

7. Khaydarov S.A. (2021). The role of the use of fine arts in teaching the history of the country. International scientific and practical conference. CUTTING EDGE-SCIENCE. Conference Proceedings. Page 41-43.

8. Хайдаров. С. (2021). Ёшларда ватанпарварлик хиссини тарбиялашда "Бобурнома" асарига ишланган миниатюраларнинг ахамияти. Х,алк;аро илмий-амалий конференцияси туплами. 33-37 б.

9. Хдйдаров. С. (2021). Захириддин Мухаммад Бобур хорижлик тащи;отчилар нигохида: подшохлик муй;алами. Хал;аро илмий-амалий конференцияси туплами. 43-46 б.

10. Сулаймон Хайдаров. (2020). Узбекистан тарихи фани дарслари самарадорлигини оширишда тасвирий санъат воситаларининг роли. Science and Education, 1(6), 174-179.

11. С. А. Хайдаров. (2020). Педагог-укитувчиларда ахборот-коммуникация куникмасини шакллантириш асослари. "Science and Education." Scientific journal. 1(7). 610-617