CC BY
0TA'LIMNI BOSHQARISHNI OQITISHDA METODIKANING
AHAMIYATI
1Raxmonova Manzura Shokirovna, 2Tolibjonov Avazbek Anvarjonovich 3Umarov Jaloliddin Xusniddin o'g'li
1Qoqon DPI, Ta'lim menejmenti kafedrasi o'qituvchisi 2,3Qoqon DPI, Maktab menejmenti yo'nalishi talabalari https://doi.org/10.5281/zenodo.11182291
Annotatsiya. Ushbu maqola bugungi kunda ta'limni boshqarishni o'rgatishda metodikaning ahamiyatini ortiqcha baholab bo'lmaydi. Kuchli metodologiya o'qituvchilarga asosiy tushunchalarni samarali etkazish, o'rganishni osonlashtirish, o'quvchilar taraqqiyotini baholash va umumiy ta'limni boshqarish jarayonini yaxshilash uchun tizimli yondashuvlar, vositalar, uslublar va strategiyalar bilan ta'minlaydi.
Kalit so^zlar: metodika, ta'limni boshqarish, maktab rahbarlari.
Abstract. This article highlights the importance of methodology in the teaching of educational management today. Strong methodology provides teachers with systematic approaches, tools, techniques, and strategies to effectively communicate key concepts, facilitate learning, assess student progress, and improve the overall learning management process.
Key words: methodology, educational management, school leaders.
Ta'limni boshqarishni o'qitishda metodologiyaning ahamiyatini ko'rsatadigan bir necha asosiy sabablar: Aniqlik va tuzilma: Metodologiya o'qituvchilarga ta'limni boshqarish sohasida kurs mazmuni, o'quv faoliyati, baholash usullari va ta'lim natijalarini tashkil etishning aniq va tuzilgan asoslarini taqdim etadi. Aniq belgilangan metodikaga amal qilgan holda o'qituvchilar mavzular ketma-ketligini, o'qitish strategiyasini va baholash mezonlarini belgilab berishi, o'quvchilarning izchil va har tomonlama ta'lim tajribasiga ega bo'lishini ta'minlashi mumkin. Aniq metodologiya o'qituvchilarga diqqatni jamlashga, noaniqlikdan qochishga va ta'lim mazmunini mantiqiy va tizimli ravishda etkazishga yordam beradi. Pedagogik maqsadlarga moslashish: Metodika o'qituvchilarga ta'limni boshqarishda pedagogik maqsadlar, o'quv maqsadlari va o'quvchilar ehtiyojlariga o'z ta'lim yondashuvlarini moslashtirish imkonini beradi. Belgilangan pedagogik tamoyillar asosida tegishli o'qitish usullari, o'quv materiallari va baholash usullarini tanlash orqali o'qituvchilar o'quvchilar uchun qiziqarli, mazmunli va samarali ta'lim tajribasini yaratishi mumkin. Yaxshi ishlab chiqilgan metodologiya o'qituvchilarga turli xil ta'lim uslublarini qo'llashga, individual farqlarni bartaraf etishga va o'quvchilarning o'sishi va rivojlanishiga yordam beradigan qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhitini yaratishga yordam beradi.
O'qitish samaradorligini oshirish: metodologiya o'qituvchilarga dalillarga asoslangan amaliyotlar, innovatsion yondashuvlar va yuqori sifatli ta'limni boshqarish bo'yicha ko'rsatmalar berish uchun sinfdagi eng yaxshi strategiyalarni taqdim etish orqali o'qitish samaradorligini oshirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Tadqiqotga asoslangan metodologiyalar, o'qitish texnologiyalari va faol o'qitish usullarini o'z ta'lim amaliyotiga kiritish orqali o'qituvchilar o'quvchilarni jalb qilishi, tanqidiy fikrlashni rag'batlantirishi va ta'limni boshqarish sohasida bilimlarni saqlab qolishga yordam berishi mumkin. Yaxshi tuzilgan metodologiya o'qituvchilarga o'zgaruvchan ta'lim tendentsiyalariga moslashishda, rivojlanayotgan texnologiyalardan foydalanishda va talabalar va ta'lim sektoridagi manfaatdor tomonlarning o'zgaruvchan ehtiyojlarini qondirishda yordam berishi mumkin
Talabalarning faolligini va muvaffaqiyatini rag'batlantirish: Metodologiya ta'limni boshqarishda interaktiv, ishtirokchi va mazmunli o'rganish tajribasini yaratish orqali o'quvchilarning faolligi va muvaffaqiyatiga yordam beradi. Ma'ruzalar, munozaralar, guruhlarda ishlash, amaliy ishlar, modellashtirish va amaliy mashg'ulotlar kabi turli xil o'qitish usullarini qo'llash orqali o'qituvchilar turli xil ta'lim imtiyozlarini qondirishi, o'quvchilarning qiziqishini uyg'otishi va ta'lim jarayonida faol ishtirok etishiga yordam berishi mumkin. Talabalarga yo'naltirilgan metodologiya o'quvchilarning imkoniyatlarini kengaytirish, avtonomiyani rivojlantirish va aks ettirish amaliyotini rag'batlantirishga qaratilgan bo'lib, o'quvchilarning motivatsiyasi, qoniqishi va ta'limni boshqarish dasturlarida o'quv yutuqlari yaxshilanadi. Doimiy takomillashtirish va baholash: Metodologiya o'qituvchilarga o'quvchilar taraqqiyotini kuzatish, o'qitish samaradorligini baholash va ta'limni boshqarishdagi fikr-mulohazalar va natijalar asosida o'qitish amaliyotini sozlash imkonini berish orqali doimiy takomillashtirish va baholashni qo'llab-quvvatlaydi. Formativ va summativ baholash usullarini, tengdoshlarni baholash, o'z-o'zini baholash vositalari va qayta aloqa mexanizmlarini o'z metodologiyasiga kiritish orqali o'qituvchilar o'quvchilarning ta'lim natijalarini baholashlari, takomillashtirish yo'nalishlarini aniqlashlari va ta'lim takliflari sifatini oshirishlari mumkin.
Kuchli metodologiya o'qituvchilarga o'z o'qitish strategiyalarini takomillashtirish, talabalarning o'rganish tajribasini oshirish va ta'limni boshqarishda ta'lim mukammalligiga erishishda yordam berish uchun ma'lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish, fikrlash amaliyoti va doimiy kasbiy rivojlanishni o'z ichiga oladi.
Boshqarishning mohiyati, maktabdagi o'quv jarayoni bir kishi tomonidan emas, balki o'qituvchilar, o'quvchilar, maktab rahbarlari, o'quvchilarning ota-onalarini o'z ichiga olgan muhim bir guruh tomonidan amalga oshiriladi. Ularning harakatlarining izchilligi, maqbul yo'llar bilan ta'lim maqsadlariga erishishning muvaffaqiyati uchun ta'lim jarayonini boshqarish masalasini ko'tarish qonuniydir. Avvalo, ta'lim jarayoni sathlarini ajratib ko'rsatish, so'ngra ularning har birida boshqaruv xususiyatlarini aniqlash kerak. Pedagogikada ta'lim jarayonini o'rganishning to'rtta darajasi mavjud. Birinchi daraja - nazariy, ta'lim jarayonini tizim sifatida aks ettirish. Ta'lim jarayonining birinchi darajasi barcha keyingi darajalarning mohiyatini tushunishni belgilaydi. Bu erda o'qituvchining menejmentdagi o'rni katta, chunki, avvalo, u ta'lim jarayonining mohiyati va xususiyatlarini, uning maqsadlari, mazmuni va ular o'rtasidagi aloqaning boshqa tarkibiy qismlarini yaxshi bilishi kerak. Bir so'z bilan aytganda, taraqqiyot va natijada ta'lim sifatini oshirish imkoniyatlariga ega tizim sifatida ta'lim jarayoni haqida hamma narsani bilish. O'quvchining roli deyarli nolga teng. Bu faqat to'rtinchi darajada, o'qituvchi allaqachon o'quv jarayonini amalga oshirayotganda namoyon bo'ladi. Talaba bosqichma-bosqich ta'lim jarayoni, o'zining ta'lim faoliyati to'g'risidagi g'oyani rivojlantiradi. Talaba o'quv jarayonini aks ettirish va o'zini o'zi boshqarish qobiliyatini o'zlashtirishi muhimdir. Shunday qilib, o'qituvchi tomonidan o'quv jarayonining mohiyati, uning qonuniyatlari, harakatlantiruvchi kuchlari to'g'risida nazariy bilim asoslarini o'zlashtirish o'quv jarayonini amalda muvaffaqiyatli boshqarish uchun birinchi va eng muhim shartdir. Muvaffaqiyatning ikkinchi sharti - talabaning o'qituvchining harakatlarini tushunishi va uning "o'qituvchi-talaba" tizimida o'z faoliyatini amalga oshirishga tayyorligi.
Asosiy nomlangan shartlarning bajarilishi o'qituvchi va talabaning o'quv jarayonida samarali birgalikdagi faoliyatiga yordam beradi. Siz o'qituvchilarga o'quv jarayonini ochiq qilishni va o'quvchilarga nima uchun bugungi kunda ushbu usul va shakllarning sinfda ishlatilishini, ularning afzalliklari nimada ekanligini tushuntirishni tavsiya qilishingiz mumkin. Shunda talaba o'z faoliyatiga mazmunli munosabatda bo'ladi va o'qitish nazariyasidagi bilimlarni ataylab emas,
balki tabiiy ravishda o'zlashtiradi. Shu bilan birga, ta'lim jarayonining birinchi darajasida etakchi rolni o'qituvchi o'ynaydi, u ushbu faoliyatga maxsus tayyorgarlik ko'radi, pedagogik ma'lumot oladi. Talaba o'quv jarayonini amaliyotga tatbiq etishda ba'zi nazariy savollarni o'zlashtirishi uchungina rag'batlantiriladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Afanasyev V.G. Tiriklar dunyosi: izchillik, evolyutsiya va boshqarish.- M., 1986.
2. Bespalko V.P. Pedagogik texnologiya shartlari.- M., 1989.
3. Saidova, Kh. "Organizational and pedagogical features of educational quality control system in advanced foreign countries." Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities 2.1.5 Pedagogical sciences (2022).
4. Saidova, X. R. "EFFECTIVENESS OF QUALITY MANAGEMENT IN THE ORGANIZATION OF ACTIVITIES OF EDUCATIONAL INSTITUTIONS TA'LIM MUAS SASALARI FAOLIYATINI TASHKIL ETISHDA SIFAT MENEJMENTI SAMARADORLIGI." INFORMATION TECHNOLOGIES AND MANAGEMENT IN HIGHER EDUCATION AND SCIENCES (2022): 85.
5. Umarovna, Rajabova Gavkhar. "CONCEPTUAL FOUNDATIONS FOR IMPROVING THE ORGANIZATIONAL AND ECONOMIC MECHANISM OF THE UNIVERSITY MANAGEMENT SYSTEM." International Journal of Early Childhood Special Education 14.8 (2022).
6. Устаджалилова, Х. А. (2020). Методическое обеспечение учебного процесса в кредитно-модульной системе. In Образование как фактор развития интеллектуально-нравственного потенциала личности и современного общества (pp. 43-46).
7. Устаджалилова, Х. А. (2020). ФОРМИРОВАНИЕ КОМПЕТЕНЦИЙ И РАЗВИТИЕ ЛИЧНОСТИ В УСЛОВИЯХ НЕПРЕРЫВНОГО ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ. Образование как фактор развития интеллектуально-нравственного потенциала личности и современного общества: материалы, 43.
8. Rahmonova, M. (2023). THE UNDERSTANDING OF HUMAN CAPITAL INDEX AND ANALYSIS OF ITS SITUATION IN UZBEKISTAN. Interpretation and researches, 1.
9. Shokirovna, R. M. (2023). ORGANIZATIONAL AND ECONOMIC MECHANISMS OF ADMINISTRATIVE ACTIVITY IN THE FIELD OF EDUCATION. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 11(11), 1041-1044.
