ZAMONAVIY TA’LIM JARAYONIDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR SAMARADORLIGINI OSHIRISH VA BAHOLASH Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

ZAMONAVIY TA'LIM JARAYONIDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR SAMARADORLIGINI OSHIRISH VA BAHOLASH 1Soatova Shoxista Abdumusayevna, 2Omonova Marxamatxon Soyibjon qizi

1Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika universiteti,

Ta'lim Menejmenti kafedrasi o'qituvchisi 2Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika universiteti, Ta'lim Menejment kafedrasi 4-bosqich talabasi 1soatova78@inbox.ru, 2omonova.8m@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.10802312 Annotatsiya. Mazkur maqolada zamonaviy ta'lim jarayonida pedagogik texnologiyalarning samaradorligi va ularni baholashning ahamiyati haqida so'z yuritiladi.

Kalit so'zlar: Zamonaviy metod, metod, ta'lim oluvchilar, faoliyat, interfaolmetod, dars Аннотация. В данной статье рассказывается об эффективности педагогических технологий и значении их оценки в современном образовательном процессе.

Ключевые слова: современный метод, метод, обучаемые, деятельность, интерактивный метод, урок

Abstract. This article describes the effectiveness of pedagogical technologies and the importance of their assessment in the modern educational process.

Keywords: modern method, method, learners, activity, interactive method, lesson

Bugungi kunda Yangi O'zbekiston hayotining barcha sohalari chuqur islohotlar maydoniga aylangan. Bu jarayonda ijtimoiy sohaning asosi hisoblangan ta'lim tizimi ham bundan mustasno emas. Buning misolini qbul qilinayotgan huquqiy-me'yoriy hujjatlarda ko'rishimiz mumkin.O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Oliy Majlisga Murojaatnomalari «Yoshlarga oid Davlat dasturi», yangi tahrirdagi «Ta'lim to'g'risida»gi Qonuni, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 29 oktyabrdagi «Ilm-fanni 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to'g'risida»gi PF-6097-son Farmonlari mamlakatimizda ta'lim va ilm-fan sohasini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etdi. Xususan, ta'lim tizimida qabul qilingan eng muhim hujjatlardan biri bu - «Ta'lim to'g'risida»gi Qonunning yangi tahrirda qabul qilinishi bo'ldi. Mazkur Qonunga asosan ta'lim sohasidagi asosiy printsiplar, ta'lim tizimi, turlari va shakllari aniq belgilab qo'yildi. O'zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida ta'lim tizimini isloh qilish, sifatli ta'lim tuzilmasini yaratish, uzluksiz ta'limni yangi samarali jarayonga aylantirish masalalari tobora dolzarb bo'lib bormoqda.

Pedagogik texnologiyalar zamonaviy o'quv jarayonining muhim tarkibiy qismi bo'lib, ta'lim maqsadlariga erishishda muhim rol o'ynaydi. Ular o'qituvchilar va o'quvchilarga kerakli natijaga erishishda yordam beradigan turli xil o'qitish usullari, yondashuvlari va vositalarini ifodalaydi. Pedagogik texnologiyalarning samaradorligini baholash ularning samaradorligini va kelajakda ulardan foydalanishni aniqlashda katta ahamiyatga ega. Ma'lumki, zamonaviy pedagogik texnologiyalar amaliyotga joriy etish mumkin bo'lgan ma'lum pedagogik tizimning loyihasidir. Pedagogik tizim o'zaro bog'liq bo'lgan vositalar, usullar va jarayonlar yig'indisi bo'lib, shaxsdagi muayyan sifatlarni shakllantirishga pedagogik ta'sir etishni maqsadga muvofiq tarzda amalga oshiradi. Binobarin, har bir jamiyatda shaxsni shakllantirish maqsadi belgilab olinadi va unga mos ravishda pedagogik tizim mavjud bo'lishi kerak.

So'nggi yillarda pedagogik texnologiyalarni o'quv jarayoniga integratsiyalashuvi tobora keng tarqalmoqda. Texnologiyalar va rivojlanayotgan ta'lim paradigmalarining rivojlanishi bilan o'qituvchilar doimiy ravishda o'quv natijalari va faolligini oshirishning innovatsion usullarini izlaydilar. Ushbu maqolada zamonaviy ta'limda pedagogik texnologiyalarning samaradorligini oshirish va baholashning ahamiyati, ularning o'qitish metodologiyalariga, talabalarning o'quv tajribalariga va umumiy ta'lim natijalariga ta'sirini hisobga olgan holda ko'rib chiqiladi.

Pedagogik texnologiyalarning vazifalari - pedagog-o'qituvchilarni zamonaviy pedagogik texnologiyalarning mohiyatidan xabardor qilish hamda ularni maxsus fanlar asoslarini o'qitishga yo'naltirilgan mashg'ulotlar jarayonini noan'anaviy shakllarda tashkil etishga, ta'lim jarayonini mukammal modul asosida loyihalashga erishish, ta'lim jarayonini loyihalash texnologiyasidan oqilona foydalana olish ko'nikma va malakalariga ega bo'lishga, ta'lim oluvchilar tomonidan nazariy bilimlarning puxta, chuqur o'zlashtirilishi va ularda amaliy ko'nikma va malakalar hosil bo'lishining kafolati bo'la olishga o'rgatishdan iborat. Pedagogik texnologiya o'z mohiyatiga ko'ra subyektiv xususiyatiga ega, ya'ni, har bir pedagog ta'lim va tarbiya jarayonini o'z imkoniyati, kasbiy mahoratidan kelib chiqqan holda ijodiy tashkil etishi lozim. Qanday shakl, metod va vositalar yordamida tashkil etilishidan qat'iy nazar pedagogik texnologiyalar quyidagi natijalarga erishishi kerak:

- o'uv jarayonida pedagogik faoliyat samaradorligini oshirishi;

- ta'lim jaroyinida o'qituvchi va o'quvchilar o'rtasida o'zaro hamkorlikni qaror toptirishi;

- o'quvchilar tomonidan o'quv predmetlari bo'yicha puxta bilimlarning egallanishini ta'minlashi;

- o'quvchilarda mustaqil, tanqidiy va ijodiy fikrlash ko'nikmalarini shakllantirishi;

- erkin va mustaqil fikrlovchi, ijtimoiy-siyosiy hayotda ongli ravishda faol ishtirok etishga qodir yosh avlodni shakllantirishiga qarati;gan bo'lishi zarur.

Pedagogik texnologiyalarning roli

Pedagogik texnologiyalar ta'lim dasturlari, onlayn ta'lim platformalari, interaktiv multimedia resurslari va hamkorlikdagi raqamli muhitlarni o'z ichiga olgan keng ko'lamli vositalarni qamrab oladi. Ushbu texnologiyalar o'qituvchilarga bugungi o'quvchilarning ehtiyojlari va afzalliklariga moslashtirilgan dinamik va interaktiv o'quv muhitini yaratish uchun turli imkoniyatlarni taqdim etadi. Pedagogik texnologiyalardan samarali foydalangan holda, o'qituvchilar shaxsiylashtirilgan o'quv tajribalarini osonlashtirishi, faol ishtirok etishni rag'batlantirishi va talabalar o'rtasida tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirishi mumkin.

Pedagogik texnologiyalarning integratsiyasi o'qituvchilarga an'anaviy sinf chegaralaridan chiqib ketadigan innovatsion o'qitish strategiyalarini qabul qilishga imkon beradi. Yuzma-yuz o'qitishni onlayn komponentlar bilan birlashtirgan aralash ta'lim yondashuvlari o'quv dasturlarini etkazib berishda moslashuvchanlik va xususiylashtirishga imkon beradi. O'tkazilgan sinf modellari o'quvchilarga dars oldidan mustaqil ravishda o'quv mazmuni bilan shug'ullanish imkoniyatini beradi va shu bilan faol o'quv faoliyati, munozaralar va hamkorlikdagi loyihalar uchun dars ichidagi vaqtni maksimal darajada oshiradi. Bundan tashqari, gamification metodlarni ta'lim faoliyatini gamify uchun ish mumkin, bunday ball sifatida o'yin kabi elementlar orqali talaba turtki va jalb oshirish, ko'krak nishoni, va peshqadamlar.

Samaradorlikni Baholash

Pedagogik texnologiyalarning potentsial foydalari juda katta bo'lsa-da, ularning samaradorligini tizimli ravishda baholash juda muhimdir. Baholash metodologiyalari texnologiya

integratsiyasining o'qitish va ta'limga ta'siri to'g'risida har tomonlama tushuncha berish uchun miqdoriy va sifat choralarini o'z ichiga olishi kerak. Talabalarning yutuqlari ballari, tugatish stavkalari va foydalanish tahlillari kabi miqdoriy ko'rsatkichlar texnologiyani takomillashtirish bo'yicha ko'rsatmalarning aniq natijalari haqida qimmatli tushunchalarni taqdim etadi. Sifatli yondashuvlar, shu jumladan talabalar so'rovlari, fokus-guruhlar va kuzatuv tadqiqotlari talabalarning idroklari, tajribalari va o'quv jarayonlarini texnologiya vositasida o'rganish muhitida chuqurroq o'rganishga imkon beradi. Pedagogik texnologiyalar samaradorligini baholashda bir nechta asosiy fikrlarni hisobga olish kerak. Birinchidan, o'quv maqsadlari va o'quv maqsadlari bilan muvofiqlashtirish texnologiya integratsiyasini o'rganish tajribasini kamaytirmasdan, kuchaytirishini ta'minlash uchun juda muhimdir. Ikkinchidan, turli xil o'quvchilarni joylashtirish va texnologiya manbalariga kirishda potentsial farqlarni yumshatish uchun mavjudlik va inklyuzivlikni birinchi o'ringa qo'yish kerak. Uchinchidan, o'qituvchilarni doimiy ravishda malakasini oshirish va qo'llab-quvvatlash texnologiyalarni samarali integratsiyalashuvi uchun zarur bo'lgan raqamli savodxonlik ko'nikmalarini va pedagogik kompetentsiyalarni rivojlantirish uchun juda muhimdir. Va nihoyat, pedagogik texnologiyalar uzoq muddatli istiqbolda hayotiy va dolzarb bo'lib qolishini ta'minlash uchun miqyoslilik va barqarorlikni hisobga olish kerak.

Pedagogik texnologiyalarning samaradorligini baholashning ahamiyati ularning qanchalik yaxshi ishlashini va ularni qanday yaxshilash mumkinligini aniqlashdir. Ta'lim texnologiyalarining samaradorligini baholash o'qitish usullarining haqiqatan ham ishlashini va kerakli natijalarga erishishini ta'minlaydi. Bu o'qituvchilar va moderatorlarga, agar kerak bo'lsa, eng yaxshi natijaga erishish uchun o'quv jarayoniga o'zgartirishlar kiritish imkonini beradi. Hozirgi kunda pedagogik texnologiyalarning samaradorligini baholash uchun ko'plab vositalar va usullar mavjud. Eng keng tarqalganlari orasida test, so'rovnoma, kuzatuv va ekspert baholari mavjud. Sinov va so'rovnomalar pedagogik texnologiyalarning ob'ektiv samaradorligini o'lchashga imkon beradi. Ular talabalar tomonidan olingan bilim, ko'nikma va malakalarni aniqlash uchun ishlatiladi. Kuzatishlar o'quv jarayonining dinamikasini va o'qituvchi va talabalar o'rtasidagi fikr-mulohazalarni baholashga imkon beradi. Ekspert baholari pedagogik usullar va o'quv jarayonining sifatini aniqlashga yordam beradi. Pedagogik texnologiyalarning samaradorligini baholash o'quv jarayonini takomillashtirish va uning sifatini oshirish uchun zarurdir. Pedagogik texnologiyalar samaradorligini monitoring qilish va baholash o'qituvchilarga eng mos o'qitish usullarini tanlashda va umuman ta'lim sifatini yaxshilashda yordam berishi mumkin.

O'quv jarayonida zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalanish o'quvchilarning intellektual, ijodiy va axloqiy rivojlanishining zaruriy shartidir.Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish bilan bog'liq holda, o'qituvchilar tomonidan ulardan foydalanish samaradorligini baholash zarurati tug'iladi. Ushbu metodika qiyinchiliklarni aniqlash uchun asos yaratadi, baholashning muhimligi u yuz berayotgan o'zgarishlarni monitoring qilish, tizimning hamda uning tarkibiy qismlarining kuchli va zaif tomonlarini imkon qadar ilk bosqichda aniqlash uchun hamda ushbu tizimning samarali (samarasiz) amal qilishini, sabablari bilan birga, tavsiflash uchun xizmat qiladigan vosita ekanligidan kelib chiqadi. Baholashdan maqsad o'tgan faoliyatnigina emas, balki joriy faoliyatni ham baholash, shuningdek, istiqbol uchun tavsiyalar ishlab chiqishdir. O'qituvchilar tomonidan ta'lim jarayonida zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalanish samaradorligini baholash quyidagi mezonlar bo'yicha amalga oshiriladi:

1. Zamonaviy ta'lim texnologiyalari va usullarini bilish darajasi.

2. Zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalanish samaradorligi.

3. Zamonaviy ta'lim texnologiyalarini qo'llash orqali ta'lim sifatini oshirishi.

Xulosa:

Pedagogik texnologiyalar zamonaviy ta'lim manzarasini o'zgartirish uchun ulkan imkoniyatlarga ega bo'lib, shaxsiy o'rganish, hamkorlik va innovatsiyalar uchun yangi yo'llarni taklif etadi. Ushbu texnologiyalarning samaradorligini doimiy ravishda takomillashtirish va baholash orqali o'qituvchilar talabalar uchun qiziqarli, inklyuziv va ta'sirchan o'quv tajribalarini yaratish uchun o'zlarining barcha imkoniyatlaridan foydalanishlari mumkin. O'ylangan integratsiya, baholash va takomillashtirish orqali pedagogik texnologiyalar raqamli asrda ta'limni rivojlantirish va umrbod o'rganish uchun kuchli katalizator bo'lib xizmat qilishi mumkin.

REFERENCES

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 6-noyabrdagi "O'zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta'lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora tadbirlari togrisida " gi PF-6108 son farmoni.

2. ''O'zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosatini 2025-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 18.01.2021 yildagi 23-son

3. O'zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida" Qonuni, 23.09.2020 yildagi O'RQ-637-son.

4. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 29 oktyabrdagi "Ilm-fanni 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi Farmoni .

5. Z.F.Sharopova '' Ta'lim texnologiyalari '' Toshkent-2019. 14-bet.

6. R.J.Ishmuxamedov ''Innovatsion texnologiyalar yordamida ta'lim samaradorligini oshirishyo'llari ''. Toshkent-2004.