CC BY
5Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
TALABALARGA KOMPYUTER GRAFIKASI MASHG'ULOTLARIDA
NAQSH ELEMENTLARINI CHIZISHNI O'RGATISH METODIKASI
Ro'zmetov Quvondiq Shonazarovich
UrDU, Tasviriy san'at va muhandislik grafikasi kafedrasi katta o'qituvchisi Kalandarov Shamsiddin Saidmuhammadovich
UrDU, San'at kafedrasi o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Maqolada Amaliy san 'at (badiiy kulolchilik) yo 'nalishi talabalariga kompyuter grafikasi fanidan milliy san 'atimizning zamonaviy axborot texnologiyalari asosida o 'qitishga mo'ljallangan bo'lib unda naqsh elementlarining shakli, ma 'nosi, naqsh kompozitsiyalarini chizish va ranglash bosqichlari haqidagi ma 'lumotlar berildi.
Kalit so'zlar: kompyuter grafikasi, elips, kvadrat, shift tugmasi, tezkortugma, yuza, doira, o 'lcham, Xiva naqqoshlik uslubi, naqsh elementi, gul, bargli gul, ko 'p bargli gul, madoxil, qo 'chqor shoxi naqsh elementi, ranglash.
АННОТАЦИЯ
Статья предназначена для обучения студентов прикладного искусства (художественной керамики) компьютерной графике на основе современных информационных технологий нашего отечественного искусства. В ней даются сведения о форме и значении элементов узора, этапах рисования и раскрашивания узорных композиций.
Ключевые слова: компьютерная графика, эллипс, квадрат, потолочная кнопка, горячая клавиша, поверхность, круг, размер, хивинский стиль росписи, элемент узора, цветок, листовой цветок, многолистный цветок, мадочил, элемент узора из бараньего рога, раскраска.
ABSTRACT
The article is designed to teach students of applied art (art pottery) computer graphics based on the modern information technologies of our national art. It provides information about the shape and meaning of pattern elements, drawing and coloring stages of pattern compositions.
Keywords: computer graphics, ellipse, square, ceiling button, hotkey, surface, circle, size, Khiva painting style, pattern element, flower, leaf flower, multi-leaf flower, madochil, ram's horn pattern element, coloring.
KIRISH
Respublikamizning Oliy ta'lim muassasalarida tayyorlanayotgan Amaliy san'at (badiiy kulolchilik) yo'nalishining namunaviy o'quv rejasidagi kompyuterda loyihalash fanining ham ta'limda alohida o'rin egallashini ta'minlash maqsadida
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
mahalliy naqqoshlik maktabi an'analarini zamonavi axborot texnalogiyalaridan foydalanib, talaba tanlovi asosida o'qitiladigan fanlar kiritilib o'rgatishni yo'lga qo'yish muhim ahamiyatga ega bo'lib kelmoqda. Xorazm viloyatida o'z tarixiy yodgorliklarimizni kelajak avlodga o'rganish, shu bilan birga Xiva naqqoshlik maktabi uslublarini milliy an'analarimizni o'rgatishni modernizatsiya qilish zamonaviy amaliy san'at asarlarini yaratuvchi san'atkorlarni web saitlar va dunyo elektron san'at naqqoshligini rivojlantirishda talabalarni zamonimiz bilan ham nafas raqobat barddosh, ko'p tarmoqli kadrlar tayyorlash muhimdir.
Shularni inobatga olgan holda, ko'p yillar davomida Urganch davlat universiteti Amaliy san'at (badiiy kulolchilik) ta'lim yo'nalishida talabalarga mutaxassislik fanlari qatori Xorazm amaliy san'ati fani ham tanlov fani sifatida o'rgatilib kelinadi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Quyida ushbu fanning o'rgatilish jarayonida to'plangan tajribalar: Xiva naqqoshlik san'ati uslubidagi naqsh elementlarining boshqa naqqoshlik maktablari uslubidagi naqsh elementlaridan farqli jihatlarini, Kompyuter grafikasi Corel draw dasturida naqsh elementlarini, naqsh kompozisiyalarini chizish va ranglash bosqichlarini ko'rib chiqamiz.
1-bosqich. Biz bu bosqichda daslabki Xiva naqqoshlik san'ati uslubidagi naqsh kompozitsiyalardagi naqsh elementlarining boshqa naqqoshlik san'ati uslublaridagi naqsh kompozitsiyalaridagi naqsh elementlaridan kam qo'llanilanishida, ularning tuzilishidagi farqli jihatlarini talabalrga tanishtirib bilim ko'nikmalarni shakllantirish va rivojlantiriladi. Buni quyidagi misollar orqali, oddiy va murakkab shakldagi barglar, bargli gullar va boshqa turkumdagi naqsh elementlarining farqli jihatlarini ko'rib chiqamiz. (1-5-rasmlar).
(1-rasm). Barglar. Xiva naqsh elementlari
(2-rasm.). Barglar. Toshkent naqsh elementlari.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
(3-rasm). Bargli gullar. Xiva naqsh elementlari.
(4-rasm). Bargli gullar. Toshkent naqsh elementlari.
Yana Xiva naqqoshlik san'ati uslubida barchani e'tiborini tortadigan shunday jihatlaridan biri "qo'chqor shoxi", "tugma" (Xorazm shevasida "duyma"), "madohil" kabi naqsh elementlarini ham juda ko'p qo'llanilishini ko'rishimiz mumkin.(5-rasm).
(5-pacM)
2-bosqichda yuqorida ko'rsatilib, o'rganilgan ma'lumotlar asosida naqsh elementlarini chizilishidagi qonuniyatlarga amal qilgan holda talaba chiza oladi.
Dastlab barcha naqsh uslublarida keng qo'llaniladigan barg naqsh elementining mazmuni va uni chizilish texnologiyasi haqidagi ma'lumotlar bilan boshlashimiz maqsadga muvofiq. Chunki, barg naqsh elementining oddiy va murakkab shakllarini o'rganib borish, boshqa turdagi naqsh elementlarini tezda o'zlashtirib olishga zamin tayyorlash bilan birga, murakkablashib boradigan naqsh elementlarining chizilishiga asos bo'lib ham xizmat qiladi.
Barg-islimiy (o'simliksimon) naqsh elementi hisoblanib, tabiatda o'sib turgan turli o'simliklardagi barglarni naqqosh tomonidan badiiylashtirilgan tasviridir.
Shunlardan biri naqsh elementini corelDraw dasturi orqali bosqichlar asosida ko'rib chiqamiz. (6-7-rasmlar).
1-bosqich dasturda ishlaganda barcha dasturlar kabi yangi sahifa ochami oddiy
barg naqshini chizish uchun radiusi tahminan
ellips
instrumenti yoki F7 tezkortugmasidan foydalanib 20 o 'Ichamidagi aylanani chiziladi.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
aylanaga mos
to 'g 'ri to 'rtburchak
instrumenti yoki F6 tezkortugmasidan foydalanib eni va bo'yining 10 o'lchamidagi kvaratni chiziladi.
kvadratning chekka burchagiga aylananing markaziy nuqtasi tekkizilib
qo 'yiladi.
ko'rsatgich instrumenti yordamida shu aylana nusxalanib bu dasturda nusxalash sichqonchani chap tugma yordamida kerak shakl belgilanadi va
ushlab ozroq surib o'ng tugma birgalikda bosiladi.
va ikki doira shift tugmasi bilan belgilanadi
va ushbu tugma
Si si Q @ ® a fj fj
u
ila
bo 'ladi
bosilganda
ushbu oddiy shakldagi barg hosil
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
a) ~A b) (6-rcism) a) holatdagi rasm
tayyor bo'lgandan keyingi holat uchun shaklning tepa qismiga yana shu shakldagi
doirani nusxalanadi.
Ushbu tugma yordamida
shu holdan
keyingi
holatga o'tadi
^ i
à f
n \
kerakmas qismiga
shaklni qo'yib
u
kerakmas qismi olib tashlanadi yuqoridagi harakat takrorlanadi.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
Shu tugma yordamida
TA
shift tugmasi bilan
ikki shakl
birlashtiraladi.
5 o'lchamda doira chiziladi
Shu tugma
yordamida
shu holatda to'rtburchaklar yordamida
kesiladi.
ikkisi
Ta
qo'shiladi " ' " barg ishlashjarayoni tugaydi.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
b) (7-rasm.)
Xiva naqqoshlik makatabi uslubida chizilgan naqsh kompozitsiyalarini pardozlash bosqichi o'ziga xosligi bilan ham ajralib turadi. Xiva naqshlarida targ'il berib pardoshlash qo'llanilmay, barg, band va gullar chiziqlar bilan chegaralanib qo'yiladi. Toshkent uslubidagi naqsh kompozitsiyalarda esa pardozlash bosqichida gul, barg va bandlariga targ'il berib bezash keng qo'llanilib kelinadi(13-rasm).
Toshkent naqqoshlik maktabi uslubidagi naqshlarnipardozlash(targ'il berish) 13-rasm. XULOSA
Xulosa qilib shuni aytishimiz kerakki, talabalar Xorazm amaliy san'ati fanida yuqorida ta'kidlab o'tilgan ma'lumotlar bilan tanishtirish barobarida o'zidagi amaliy va malakaviy ko'nikmalarni egallab olishlari, kelajakda pedagogik faoliyati davomida qo'llay olishlariga zamin ekanligini anglata olishimiz muhim ahamiyat kasb etadi. Biz ular tomonidan tashkil etiladigan naqqoshlik to'garaklarida yosh avlodga Xiva naqqoshlik san'ati uslubini zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida o'rgatishga erishilsa, maxalliy naqqoshlik san'ati, shu bilan birga ustoz-shogird an'analarining uzviyligini va davomiyligini ta'minlagan bo'lamiz.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI (REFERENCES)
1. Булатов С. Узбек хал; амалий безак санъати. Тошкент "Мех,нат" нашриёти 1991. 284-292 б.
2. Пугаченкова Г.А, Ремпель Л.И. Выдающиеся памятники архитектуры Узбекистана,- T.;1958 г. 30-36 стр.
3. Ремпель Л.И.Архитектурный орнамент Узбекистана T.1961 г.
4. Ro'zmetov Q, Sh, Ibadullayeva N.E, Safasheva S. S. Characteristics and comparative analysis of the art style of khiva painting. Novateur publications. Journal NX-A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal ISSN No: 2581-4230.VOLUME 10, ISSUE 2, February -2024
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
5. Ro'zmetov Q, Sh,Ibadullayeva N.E, Xiva naqqoshlik san'ati uslubining o'ziga xos xususiyatlari. "Oriental Art and Culture" Scientific Methodical Journal. VOLUME 4 ISSUE 2. JUNE 2023.
6. Ibadullayeva N.E, Ibadullayev S.E, Xorazm kulolchilik va koshinpazlik san'atidagi an'anaviy texnologiyalarning o'ziga xos uslublari va estetik ta'sirchanligi. "ILM SARCHASHMALARI" ilmiy-nazariy, metodik jurnal. 2022 yil.7-son. 132-135.
