TALABALARDA FUTBOL LEKSIKASINI SHAKLLANTIRISH ORQALI KASBIY KOMPETENSIYASINI TAKOMILLASHTIRISHNING PEDAGOGIK ASOSLARI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Nmiy-nazariyvametodikjumal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original paper

© S.A.Egamov1B_

1 O'zbekiston davlat jahon tillari universiteti,Toshkent, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: ixtisoslashgan lug'atni o'zlashtirish, ayniqsa, maxsus terminologiya va muloqot qobiliyatlarini talab qiladigan sohalarda kasbiy kompetentsiyani oshirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ushbu tadqiqot talabalar o'rtasida futbol lug'atini shakllantirish orqali kasbiy kompetentsiyani oshirish bilan bog'liq pedagogik tamoyillarni o'rganadi.

MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi futbol lug'atini shakllantirish talabalarning kasbiy malakasini oshirishga qanday hissa qo'shishini o'rganishdir. U futbol kontekstida tilni bilish va sohaga oid bilimlarni oshirish uchun pedagogik strategiyalar, nazariy asoslar va amaliy ilovalarni o'rganadi.

MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqot pedagogik adabiyotlarning sifatli tahlili, til o'rganish nazariyalari va futbol terminologiyasiga yo'naltirilgan til o'zlashtirish mashg'ulotlaridan olingan empirik ma'lumotlarni o'z ichiga olgan aralash usullardan foydalanadi. Usullar lug'atni rivojlantirish mashqlari va tizimli baholash orqali tilni bilish darajasini baholashni o'z ichiga oladi.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: tizimli tahlil va empirik xulosalar orqali futbol lug'atini til o'rganish o'quv dasturlariga integratsiyalashning samarali pedagogik strategiyalarini aniqlaydi.Natijalar futbol bilan bog'liq kasblarga qiziqqan talabalar o'rtasida lingvistik ravonlik, texnik atamalarni tushunish qobiliyatlari yaxshilanganini ko'rsatdi.

XULOSA: natijalar kasbiy kompetentsiyani oshirish uchun ta'lim tizimiga domenga xos lug'at tayyorlashni integratsiyalash muhimligini ta'kidlaydi. O'qituvchilarga o'quvchilarni futbol terminologiyasiga singdiradigan, til bilimi va martaba tayyorgarligini rag'batlantiradigan moslashtirilgan til o'rganish mashg'ulotlarini kiritish tavsiya etiladi.

Kalit so'zlar: pedagogik tamoyillar, kasbiy kompetentsiya, futbol lug'ati, tilni o'zlashtirish, maxsus terminologiya.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ПРИНЦИПЫ ПОВЫШЕНИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ ЧЕРЕЗ ФОРМИРОВАНИЕ ФУТБОЛЬНОГО СЛОВА У

Iqtibos uchun: Egamov S.A. Talabalarda futbol leksikasini shakllantirish orqali kasbiy kompetensiyasini takomillashtirishning pedagogik asoslari .// Inter education & global study. 2024. №5(1). B.328- 334.

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5(1)

Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

i 1УД1 nmn И^И^^^И

© С.А.Эгамов1Н

1 Узбекский государственный университет мировых языков, Ташкент, Узбекистан

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: приобретение специализированной лексики играет решающую роль в развитии профессиональной компетентности, особенно в областях, требующих специализированной терминологии и коммуникативных навыков. В данном исследовании исследуются педагогические принципы, связанные с развитием профессиональной компетентности через формирование футбольной лексики у студентов.

ЦЕЛЬ: целью данного исследования является изучение того, как формирование футбольной лексики способствует профессиональному развитию студентов. В нем исследуются педагогические стратегии, теоретические основы и практические применения для повышения уровня владения языком и предметных знаний в футбольном контексте.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в этом исследовании используется смешанный метод, который включает качественный анализ педагогической литературы, теорий изучения языка и эмпирических данных тренировок по овладению языком, ориентированных на футбольную терминологию. Методы включают оценку владения языком с помощью упражнений по развитию словарного запаса, контекстного обучения и структурированного оценивания.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: Благодаря систематическому анализу и эмпирическим данным исследование определяет эффективные педагогические стратегии для интеграции футбольной лексики в учебные программы изучения языка. Результаты показали улучшение беглости языка, понимания технических терминов и коммуникативных навыков среди студентов, заинтересованных в карьере, связанной с футболом.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты подчеркивают важность интеграции предметной лексики в образовательную систему для повышения профессиональной компетентности. Педагогам рекомендуется включать специальные мероприятия по изучению языка, которые знакомят учащихся с футбольной терминологией и способствуют развитию языковых навыков и готовности к карьере.

Ключевые слова: педагогические принципы, профессиональная компетентность, футбольная лексика, овладение языком, специальная терминология.

Для цитирования: Эгамов С.А. Педагогические принципы повышения профессиональной компетентности через формирование футбольного слова у студентов.// Inter education & global study.2024. №5(1). С. 328- 334.

©intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE5(1)

fccilL

Ilmiy-nazariyvametodikjurnal ISSN 2992-9024 (online)

Научно-теоретический и методический журнал 2024, №5(1)

Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

PEDAGOGICAL PRINCIPLES OF IMPROVING PROFESSIONAL COMPETENCE THROUGH FORMATION OF FOOTBALL VOCABULARY IN STUDENTS_

©Sokhib A.Egamov1®

1Uzbek State University of World Languages, Tashkent, Uzbekistan._

Annotation

INTRODUCTION: the acquisition of specialized vocabulary plays a crucial role in the development of professional competence, especially in areas that require specialized terminology and communication skills. This study investigates pedagogical principles related to the development of professional competence through the formation of soccer vocabulary among students.

AIM: the purpose of this study is to investigate how the formation of soccer vocabulary contributes to the professional development of students. It explores pedagogical strategies, theoretical frameworks and practical applications to enhance language proficiency and domain knowledge in a football context.

MATERIALS AND METHODS: this study uses a mixed methods approach that includes a qualitative analysis of pedagogical literature, theories of language learning, and empirical data from language acquisition training focused on soccer terminology. Methods include assessment of language proficiency through vocabulary development exercises, contextual learning activities, and structured assessment.

DISCUSSION AND RESULTS: through systematic analysis and empirical findings, the study identifies effective pedagogical strategies for integrating soccer vocabulary into language learning curricula. The results showed an improvement in linguistic fluency, understanding of technical terms and communication skills among students interested in football-related careers.

CONCLUSION: the results highlight the importance of integrating domain-specific vocabulary training into the educational system to increase professional competence. Educators are encouraged to include tailored language learning activities that introduce students to football terminology and promote language skills and career readiness.

Key words: pedagogical principles, professional competence, football vocabulary, language acquisition, special terminology.

For citation: Sokhib A. Egamov. (2024) Pedagogical principles of improving professional competence through formation of football vocabulary in students // Inter education & global study, (5(1)), pp. 328- 334. (In Uzbek).

So 'nggi bir necha o'n yilliklarda sport ta'limining landshafti sezilarli darajada rivojlandi, bunda sportchilarning nafaqat jismoniy va texnik ko'nikmalarini, balki ularning kognitiv va kommunikativ qobiliyatlarini rivojlantirishga ko'proq e'tibor qaratilmoqda. O'zining dinamik tabiati va strategik chuqurligi bilan ajralib turadigan sport turi futbolda

©intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE5(1)

Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _

ixtisoslashgan lug'atning ahamiyati birinchi o'rinda turadi. Futbol lug'ati o'yinchilar, murabbiylar va tahlilchilar samarali muloqot qilish va o'yinning nozik tomonlarini tushunish uchun foydalanadigan texnik jargon, taktik atamalar va vaziyat tilini o'z ichiga oladi.

Futbolda professional kompetentsiya faqat jismoniy mahorat yoki texnik mahorat bilan belgilanmaydi. Shuningdek, u strategiyalarni ifodalash, ko'rsatmalarni tushunish va sport haqida mazmunli nutqda qatnashish qobiliyatini o'z ichiga oladi. Shunday qilib, futbol lug'atini shakllantirish sport ta'limining muhim jihati bo'lib, o'quvchining kasbiy imkoniyatlarini sezilarli darajada oshiradi. O'zining muhimligiga qaramay, an'anaviy o'quv dasturlarida futbol ta'limining bu jihatiga ko'pincha e'tibor berilmaydi.

Ushbu maqola talabalar o'rtasida futbol lug'atini samarali shakllantirishga asos bo'lgan pedagogik tamoyillarni o'rganishga qaratilgan. Konstruktiv ta'lim, ijtimoiy-madaniy nuqtai nazar va tajribaviy o'rganish nazariyalarini birlashtirib, biz o'quvchilarning futboldagi so'z boyligini boyitish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan strategiyalarni aniqlash va baholashga intilamiz. Bizning maqsadimiz bu strategiyalar nafaqat muloqot ko'nikmalarini yaxshilash, balki o'yinni chuqurroq tushunish va professional tayyorgarlikni yaxshilashga qanday hissa qo'shishini ta'kidlashdir.

Tadqiqot mavjud adabiyotlarni, amaliy misollarni va talabalar, murabbiylar va o'qituvchilardan to'plangan empirik ma'lumotlarni har tomonlama ko'rib chiqishga asoslanadi. Biz turli metodologiyalarni, jumladan immersiv o'quv muhitini, interfaol faoliyatni, amaliy mashg'ulotlar bilan integratsiyani va texnologiyadan foydalanishni ko'rib chiqamiz, ularning so'z boyligini rivojlantirishdagi samaradorligini aniqlaymiz. Bundan tashqari, biz kengaytirilgan futbol lug'atining o'quvchilarning kasbiy kompetensiyasiga ta'sirini muhokama qilamiz, jumladan yaxshilangan muloqot qobiliyatlari, taktik tushunish va professional o'ziga xoslik.

Ushbu pedagogik tamoyillar va strategiyalarni yoritish orqali biz o'quv dasturlarini yaxshilashga intilayotgan o'qituvchilar, murabbiylar va sport muassasalari uchun qimmatli fikrlarni taqdim etishga umid qilamiz. Oxir oqibat, kuchli futbol lug'atini shakllantirish futbolning raqobatbardosh dunyosida muvaffaqiyatga erishish uchun jihozlangan har tomonlama barkamol, malakali mutaxassislarni etishtirishda hal qiluvchi rol o'ynashi mumkin.

Kasbiy kompetentsiyada ixtisoslashtirilgan lug'atning ahamiyati, ayniqsa sport ta'limi kontekstida, turli ta'lim va sport bilan bog'liq fanlarda keng e'tirof etilgan. Ushbu adabiyot sharhi futbol ta'limi kontekstida so'z boyligini rivojlantirish, konstruktiv ta'lim, ijtimoiy-madaniy ta'sirlar va tajribaviy o'rganish bo'yicha mavjud tadqiqotlarning asosiy topilmalari va nazariy istiqbollarini sintez qiladi.

So'z boyligini rivojlantirish tilni o'zlashtirish va kognitiv rivojlanishning asosiy jihati hisoblanadi. Beck, McKeown, and Kucan (2013) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar tushunish va muloqot ko'nikmalarini oshirishda boy lug'atning ahamiyatini ta'kidlaydi. Sport ta'limida maxsus lug'at murakkab strategiyalarni tushunish va amalga oshirish,

Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _

jamoa a'zolari o'rtasida samarali muloqotni rivojlantirish va professional nutqqa jalb qilish uchun muhim vosita bo'lib xizmat qiladi.

Kolbning (1984) eksperimental ta'lim nazariyasi aniq tajribalar, aks ettiruvchi kuzatish, mavhum kontseptualizatsiya va faol eksperimentlar orqali o'rganishning tsiklik jarayonini belgilaydi. Bu nazariya, ayniqsa, sport ta'limiga tegishli bo'lib, bu erda amaliy mashg'ulotlar va reflektiv fikrlash muhim ahamiyatga ega. Dyui (1938) va Kolb va Kolb (2005) tomonidan olib borilgan keyingi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, tajribali o'rganish maxsus lug'atni chuqurroq tushunish va saqlashga yordam beradi, chunki talabalar darhol real hayot stsenariylarida yangi atamalarni qo'llashlari va tajriba qilishlari mumkin.

Sport ta'limida ixtisoslashgan lug'atni rivojlantirishda bir qancha pedagogik strategiyalar samarali ekanligi aniqlangan. Bularga quyidagilar kiradi:

Gee (2004) va Squire (2006) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, talabalar doimiy ravishda maxsus lug'atga duchor bo'ladigan immersiv muhitlar tilni o'zlashtirishni kuchaytiradi. Futbol ta'limida bu talabalar futbol terminlarini muntazam eshitadigan va ishlatadigan sharoitlarni yaratishni o'z ichiga oladi.

Kagan (1994) va Jonson, Jonson va Xolubek (1998) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar so'z boyligini rivojlantirishda interfaol va hamkorlikdagi ta'lim faoliyati samaradorligini ta'kidlaydi. Rol o'ynash, simulyatsiya o'yinlari va guruh muhokamalari sport ta'limida ayniqsa foydalidir.

Lug'at darslarini amaliy mashg'ulotlar bilan integratsiyalash kontekstli o'rganish bo'yicha tadqiqotlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadi (Braun, Kollinz va Duguid, 1989). Ushbu yondashuv o'quvchilarning lug'atni tegishli va mazmunli kontekstlarda o'rganishi va ishlatishini ta'minlaydi.

So'z boyligini rivojlantirishda texnologiyaning roli Warschauer va Healey (1998) kabi tadqiqotchilar tomonidan o'rganilgan. Mobil ilovalar, onlayn lug'atlar va video tahlil vositalari futbol ta'limida so'z boyligini mustahkamlashning innovatsion usullarini taqdim etadi.

Maxsus lug'atning rivojlanishi kasbiy kompetentsiya bilan chambarchas bog'liq. Shmitt (2008) va Nation (2001) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, kuchli lug'at muloqot qobiliyatlari, tushunish va kasbiy o'ziga xoslikni oshiradi. Futbol ta'limida kuchli futbol lug'atiga ega bo'lish talabalarga murakkab taktik ko'rsatmalarni tushunish va bajarish, murabbiylar va jamoadoshlar bilan samarali muloqot qilish va professional sharoitlarda ishonchli tarzda shug'ullanish imkonini beradi.

Natijalar va tahlillar

Ushbu bo'limda futbol lug'atini shakllantirish orqali o'quvchilarning kasbiy malakasini oshirishda turli pedagogik strategiyalar samaradorligini baholash maqsadida o'tkazilgan empirik tadqiqot natijalari keltirilgan. Ma'lumotlar sport ta'limi dasturlarida talabalar, murabbiylar va o'qituvchilarni jalb qilgan so'rovlar, suhbatlar va kuzatishlar orqali to'plangan.

Tadqiqotda 150 nafar ishtirokchi qatnashdi: sport ta'lim dasturlari bo'yicha 100 nafar talaba, 30 nafar futbol murabbiyi va sport terminologiyasiga ixtisoslashgan 20 nafar

Ilmiy-nazariyvametodikjurnal ISSN 2992-9024 (online)

Научно-теоретический и методический журнал 2024, №5(1)

Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

til o'qituvchisi. Talabalarning yoshi 18 dan 25 gacha bo'lgan va asosan erkaklar bo'lgan, bu futbol ta'lim dasturlarining demografik tarkibini aks ettiradi.

Dastlabki lug'atni baholash

Pedagogik tadbirlarni amalga oshirishdan oldin talabalarga futbol lug'ati bo'yicha test topshirildi. O'rtacha ball 45% ni tashkil etdi, bu asosiy futbol terminologiyasini o'rtacha darajada tushunishini, ammo ilg'or va taktik atamalarni bilish cheklanganligini ko'rsatadi.

Interventsiyadan keyingi so'z boyligini baholash

Maqsadli lug'atni rivojlantirish strategiyalarining bir semestridan so'ng talabalar qayta baholandi. O'rtacha ball 78% gacha ko'tarilib, ularning futbol so'z boyligi sezilarli darajada yaxshilanganini ko'rsatdi.

Baholash O'rtacha ball (%)

Boshlang'ich 45

Intervensiyadan keyingi 78

Intervyu tushunchalari

Murabbiylar va o'qituvchilar bilan bo'lib o'tgan suhbatlar qo'llanilgan strategiyalarning samaradorligi haqida sifatli tushunchalar berdi. Murabbiylarning ta'kidlashicha, o'quvchilar mashg'ulotlar va o'yinlarda doimiy ravishda futbol terminologiyasi bilan tanishadigan immersiv muhit yaratish ularning so'z boyligini sezilarli darajada oshirgan. Talabalar real vaqt stsenariylarida atamalardan qulayroq foydalanishdi, bu ularning taktik tushunish va muloqot qilish ko'nikmalarini yaxshiladi.

Rolli o'ynash va simulyatsiya o'yinlari kabi interfaol tadbirlar ayniqsa samarali ekanligi ta'kidlandi. Pedagoglarning ta'kidlashicha, bu mashg'ulotlar o'quvchilarni faol jalb qilib, so'z boyligini o'rganishni yanada dinamik va kontekstga moslashtirdi.

Murabbiylar ham, talabalar ham lug'at darslarini amaliy mashg'ulotlar bilan uzviy bog'lashning afzalliklarini ta'kidladilar. Ushbu yondashuv talabalarning yangi atamalarni mazmunli kontekstda o'rganishi va qo'llashini ta'minladi, ularni eslab qolish va tushunishni kuchaytirdi.

Mobil ilovalar, onlayn lug'atlar va video tahlil vositalaridan foydalanish so'z boyligini o'rganish uchun moslashuvchan va qulay resurslarni taqdim etish uchun maqtovga sazovor bo'ldi. Talabalar atamalar va tushunchalarni rasmiy mashg'ulotlardan tashqari o'z tezligida ko'rib chiqish qobiliyatini qadrlashdi.

Xulosa

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, sport ta'limida o'quvchilarning kasbiy rivojlanishi uchun futbol lug'atini ataylab va tizimli shakllantirish juda muhimdir. Samarali pedagogik strategiyalarni qo'llash orqali o'qituvchilar va murabbiylar o'quvchilarning so'z boyligini, muloqot qilish qobiliyatini, taktik tushunchasini va kasbiy o'ziga xosligini sezilarli darajada

©intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE5(1)

Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _

oshirishi mumkin. Bu, o'z navbatida, ularni futbol va boshqa sport yo'nalishlaridagi raqobatbardosh dunyoda muvaffaqiyat qozonishga tayyorlaydi. Ushbu tadqiqotdan olingan ma'lumotlar sport ta'limi dasturlarini takomillashtirish va har tomonlama barkamol, malakali mutaxassislarni etishtirish uchun qimmatli asos bo'lib xizmat qiladi.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. Belz, J. A., Thorne, S. L. (2006). Computer-mediated Intercultural Foreign Language Education. Boston , MA : Heinle & Heinle.

2. Evstigneeva, I. A. (2013).Methods of students' discourse skills development on the basis of modern information and communication technologies (English language school): Unpublished Doctoral Dissertation. Moscow: Sholokhov Moscow State University for Humanities.

3. Evstigneeva, I. A. (2013). Students' discursive competence formation in linguistic high schools on the basis of the modern Internet technologies. Language and Culture, 1, 74 - 82.

4. Evstigneeva, I. A. (2014). Students' discursive skills development with the help of modern information and communication technologies. Foreign Languages at School Journal, 2, 17-21.

5. Evstigneeva, I. A., & Fedorova S. A. (2014). Development of compensatory abilities in the course of training in the foreign language within the Internet discourse on the example of Social Networks. Social-Economic phenomena and processes Journal, 12, 284-289.

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

Egamov Soxib Amonovich, tadqiqotchi [Эгамов Сохиб Амонович,

исследователь] [Soxib A.Egamov, researcher]; manzil: O'zbekiston,J Toshkent shahri, Kichik Xalqa Yo'li ko'chasi, G-9a mavzesi, 21-a uy [адрес: Город Ташкент, улица Кичик Халка йули, квартал Г-9а, дом 21.], [address: Uzbekistan, Tashkent city, Kichik Khalka Yo'li street, district G-9a, house 21.] E-mail: beksohib@gmail.com