CC BY
165TADBIRKORLIK SUBYEKTLARIDA ICHKI NAZORATNING SAMARALI TIZIMI SIFATIDA ICHKI AUDITNING O'RNI VA AHAMIYATI
Nodir Tohirovich Ulug'bek Erkinjon o'g'li Ikromjon Luxmonjon
Qudbiyev Mexmonaliyev o'g'li Mominov
Farg'ona politexnika instituti magistrantlari
ANNOTATSIYA
Maqolada ichki audit sohasiga taalluqli masalalar o'rganildi, ya'ni ichki nazorat tizimining samaradorligiga erishishdagi roli bo'yicha tadqiqotlar o'tkazildi. Tadqiqot sohasining ahamiyati mantiqan ochib berilgan, ichki auditni o'tkazishning maqsadlari va tartibi ochib berilgan. Ichki auditni tashkil etish va uning faoliyati samaradorligini va investitsion jozibadorligini oshirish uchun kompaniya muammolarini hal qilish vositasi sifatida ishlash masalalari ochib berilgan. Iqtisodiy va ilmiy nuqtayi nazardan, yuqorida keltirilgan muammolar va taklif qilingan yechimlar tufayli o'rganish dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Kalit so'zlar: buxgalteriya hisobi, ichki audit, ichki nazorat, ichki nazorat tizimi, nazorat tartib-qoidalari, ichki audit samaradorligi.
THE ROLE AND IMPORTANCE OF INTERNAL AUDIT AS AN EFFECTIVE SYSTEM OF INTERNAL CONTROL IN ENTREPRENEURS
ABSTRACT
The article considered issues related to the field of internal audit, that is, studies were conducted on the role of the internal control system in achieving its effectiveness. The significance of the research area is logically revealed, the goals and procedure for conducting internal audit are disclosed. The issues of the organization of internal audit and its functioning as a tool for solving the company's problems in order to increase the efficiency of its activities and investment attractiveness are disclosed. From an economic and scientific point of view, the study becomes relevant in connection with the above problems and the proposed solutions.
Keywords: accounting, internal audit, internal control, internal control system, control procedures, effectiveness of internal audit.
Kirish. Bozor munosabatlarining shakllanishi sharoitida korxonalar faoliyati to'g'risida ishonchli axborotlariga bo'lgan ehtiyoj tobora ortib bormoqda. Korxonalar faoliyati to'g'risidagi ma'lumotlar ularning buxgalteriya (moliyaviy) hisobotlarida aks yettiriladi. Ushbu hisobotlardan foydalanish ta'sischilar, aksiyadorlar, soliq organlari, banklar, etkazib beruvchilar hamda boshqa yuridik va jismoniy shaxslarga korxonaning
joriy moliyaviy holatini, uning faoliyati samaradorligini va rivojlanish istiqbollarini baholash imkonini beradi. Shunday ekan, tadbirkorlik subyektlari tomonidan taqdim etilayotgan ma'lumotlar ishonchli, xolis va amaldagi qonunchilikka mos bo'lishi zarur. Audit bunday ma'lumotni olishga yordam beradi.
Audit mustaqil moliyaviy nazorat bo'lib, uning maqsadi tadbirkorlik subyektlarining buxgalteriya (moliyaviy) hisobotlarining ishonchliligini va moliyaviy (xo'jalik) muomalalarining amaldagi qonunchilikka muvofiqligini aniqlashdan iborat. Shuni ta'kidlash kerakki, audit nafaqat kompaniyaning moliyaviy hisobotlarining ishonchliligini tekshirishni, balki balanslarni, auditorlar tomonidan amalga oshiriladigan moliyaviy hisobotlarni tekshirishni va xo'jalik faoliyatini takomillashtirish bo'yicha takliflarni ishlab chiqishni ham o'z ichiga oladi.
Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili. 19-asrning oxiridan boshlab, banklar, sug'urta kompaniyalari va aksiyadorlik kompaniyalari rivojlana boshlaganda, ichki auditorlik kasbi biznes jarayonlarining samarali ishlashi uchun kuchliy ahamiyatga ega bo'ldi. AQSH da 1941-yilda tashkil etilgan ichki auditorlar instituti hozirgi kunda 190 dan ortiq mamlakatlarda o'z ofislari bo'lgan ichki auditorlar xalqaro professional uyushmasi ochgan, shu jumladan, O'zbekistonda ham. [6]
Bugungi kunda O'zbekistondagi har bir muvaffaqiyatli kompaniya ichki audit bo'limlari va xizmatlarini yaratish bilan faol shug'ullanmoqda.
O'zbekistonda "Qimmatli qog'ozlar bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 2006 yil 27 sentyabrdagi PQ-475-son qaroriga,[1] hamda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Ustav fondida davlat ulushi bo'lgan korxonalarning samarali boshqarilishini va davlat mulkining zarur darajada hisobga olinishini ta'minlash chora-tadbirlari to'g'risida"gi 2006 yil 16 oktyabrdagi 215-son qaroriga [2] muvofiq aktivlarining balans qiymati 1 mlrd. so'mdan ortiq bo'lgan korxonalarda ichki auditni tashkil etishga qo'yiladigan yagona talablarni hamda uning ishini tashkil etishning metodologik asoslarini belgilash maqsadida "Korxonalardagi ichki audit xizmati to'g'risida Nizom" qabul qilindi. Hozirgi kunda ushbu Nizom xo'jalik yurituvchi sub'ektlarda ichki auditni tashkil qilish tartibi ko'rsatilgan me'yoriy hujjat hisoblanadi.
Bundan tashqari 2021-yil 25-fevraldagi O'RQ-677-sonli O'zbekiston Respublikasining "Auditorlik faoliyati to'g'risida»gi yangi tahrirdagi qonuni, [3] O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoevning 2020 yil 25 yanvardagi 2020 yil uchun eng muhim ustivor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojatnomasi, [4] O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 fevraldagi PQ-4611 sonli "Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o'tish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi qarori [5] korxonalardagi ichki audit xizmatini tashkil etishga asos bo'lib xizmat qilmoqda. [8]
Tadqiqot metodologiyasi. Maqolada quyidagi metod va usullar qo'llanildi: deduktsion va induktsion belgilash, korxonalardagi ichki audit xizmatini tashkil etishning samaradorligi bo'yicha faktor tahlil.
Tahlil va natijalar. Samarali ichki nazorat va audit xizmati-bu bozorning iqtisodiy agenti tomonidan korporativ boshqaruvning asosiy elementi bo'lib, boshqaruv xodimlariga yo'naltirilgan etarli, ilmiy asoslangan qarorlar qabul qilish imkonini beradi:
- biznes-jarayonlarni tashkil etish, texnik va texnologik, ekologik va moliyaviy-iqtisodiy qo'llab-quvvatlashni takomillashtirish va umuman tashkilotning faoliyati,
- operatsion, ekologik, moliyaviy va boshqa turdagi xavflarni tezkor aniqlash, oldini olish va cheklash;
- xo'jalik yurituvchi subyekt va uning aksiyadorlarining strategik maqsadlariga erishishga oqilona ishonch.
Xo'jalik yurituvchi subyekt ichki nazorati samaradorligining bo'lajak auditini samarali rejalashtirish uchun tekshirilayotgan obyekt (ish jarayoni) ning dastlabki ekspertizasi o'tkazilishi lozim. [7] Ushbu monitoringning maqsadi audit qilinayotgan biznes jarayonining dolzarb vazifalari, uning tuzilishi yoki undagi avvalgi auditdan boshlab yuz bergan o'zgarishlarni o'rganishdan iborat. Bu bizga ushbu jarayonning ichki nazorat xizmatini samarasiz tashkil etish oqibatlarining umuman tashkilot uchun ahamiyati haqida xolisona gapirishga imkon beradi.
Ichki nazoratning sifati va samaradorligini tekshirish algoritmi auditorlar dastlabki tekshirish bosqichida:
- tekshiriladigan obyektni tashkil etishni tartibga soluvchi ichki me'yoriy hujjatlarni tahlil qilish;
- ushbu biznes jarayoniga xizmat qiluvchi ma'lumotlar bazasi va dasturiy ta'minotni tahlili;
- tuzatish ishlari dasturlarini amalga oshirish va ushbu biznes jarayonining oldingi tekshiruvlari natijalarini o'rganish (agar mavjud bo'lsa);
- ko'rib chiqilayotgan biznes-jarayonni amalga oshiruvchi tarkibiy bo'linma rahbar xodimlari va uning faoliyati bo'yicha jarayonning boshqa ishtirokchilarini aniqlash va maxsus tekshirish;
- xo'jalik yurituvchi subyektning rivojlanish strategiyasiga va maqsadlarni belgilash tamoyillariga muvofiqligi uchun biznes-jarayonning haqiqiy maqsadlarini tahlil qilish (aniqlashtirish, o'lchovlilik, izchillik, ahamiyatlilik, erishilgan vaqtni cheklash);
- mavjud nazorat tartib-qoidalarini ko'rsatib, ushbu biznes jarayonini tashkil etish uchun yo'l xaritasini shakllantirish;
- xo'jalik yurituvchi subyektning boshqaruv xodimlari va uning texnologik, ekologik va moliyaviy siyosati bo'linmalari tomonidan amalga oshirilgan risklarni baholash natijalarini tahlil qilish (agar mavjud bo'lsa);
- baholash tizimi va identifikatorlarini tahlil qilish-jarayonning samaradorligi va iqtisodini aniqlash uchun ishlatiladigan tabiiy va xarajat ko'rsatkichlari.
Ko'rib chiqilayotgan biznes jarayoni haqida olingan ma'lumotlarni tahlil qilish va uning haqiqiy faoliyati haqida yetarli tushunchani shakllantirish natijalariga ko'ra, ichki nazorat va audit xizmati rahbari: keyingi audit to'g'risida qaror yoki audit o'tkazishni rad etish to'g'risida qaror qabul qilishi kerak.
Ichki auditning ilmiy konsepsiyasini yaratish zarurati ichki audit jarayonining mohiyati va mazmunini tushunishda mantiqiy tugallangan, tizimli yondashuv yo'qligi, tashkilotlarning axborot-iqtisodiy muhitida uning mexanizmlarini qurish va ishlashi haqida tizimli bilimlarning yo'qligi bilan bog'liq masalalar majmuasining yo'qligi bilan bog'liq.[9]
Zamonaviy iqtisodiy noaniqlik sharoitida tashkilotlarning tijorat faoliyatining barcha turdagi xatarlarini kamaytirish uchun ichki audit imkoniyatlarini tahlil qilish zarurati mavjud: operatsion, moliyaviy, axborot, noto'g'ri strategiyalar xavfi, qonunchilikka rioya qilmaslik va boshqalar. Bu esa ichki audit jarayoniga yanada batafsil va tegishli ilmiy-uslubiy yondashuvlarni ishlab chiqishni talab qiladi.
Hozirgi kunda ichki auditning mohiyati va uning tashkilotlarning ichki nazorat tizimidagi o'rniga nisbatan yagona nuqtayi nazar yo'q, ichki audit standartlari, umumiy va batafsil usullar mavjud emas. Tashkilotlarning moliyaviy-xo'jalik tashqi va ichki munosabatlari barqarorligining kafolati sifatida ichki auditni tashkil etish tamoyillari ham noaniqdir. Ichki audit protseduralarini amalga oshirishdagi murakkablik nazorat natijalari va to'g'ri va o'z vaqtida boshqaruv qarorlarini qabul qilish ishonchliligi bo'yicha buxgalteriya va analitik axborot tizimini tashkil etish bilan ham ifodalanadi. [21] Bunday muammolar ichki audit xizmatini tashkil etish va faoliyatida uslubiy qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun ichki auditning nazariy va uslubiy asoslarini tizimlashtirish dolzarb masala hisoblanadi.
Zamonaviy iqtisodiy sharoitda biznes samaradorligini oshirish imkoniyatlarini aniqlashning eng samarali vositalaridan biri va shuning uchun kompaniyaning raqobatbardosh afzalliklaridan biri ichki nazoratdir.
Shuni ta'kidlash kerakki, har qanday korxonaning maqsadi xatolar va buzilishlarni o'z vaqtida aniqlash va bartaraf etishga yordam beradigan ichki nazorat tizimini yaratishdan iborat bo'lishi kerak. Biroq, yaxshi tashkil etilgan ichki nazorat tizimi ham o'z maqsadlariga erishish uchun samaradorligini baholashi kerak. Qo'llaniladigan ichki nazorat tizimining samaradorligi ichki audit xizmati tomonidan ta'minlanadi.
Ichki audit tashkilot ichidan amalga oshirilgan va kompaniya rahbarlariga mavjud nazorat tizimining ishonchli va samarali ekanligiga ishonch hosil qilishga qaratilgan tashkilot faoliyatining barcha jihatlarini mustaqil baholash funksiyasidir. Xalqaro amaliyot shuni ko'rsatadiki, ichki audit, amalga oshirilgan tahlillarga asoslanib,[10]
buxgalteriya hisobi va ichki nazorat tizimlarini takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar berish imkonini beradi.
Ichki audit samaradorligini baholash uchun quyidagilarni aniqlash kerak:
• ichki auditorning maqomi bilan belgilanadigan kompaniya boshqaruvi ta'siridan auditorning mustaqillik darajasi;
• katta boshqaruvga kirish; [18]
• qaror qabul qilishda mustaqillik;
• auditorlarning vakolatlari (kasbiy tayyorgarlik, tajriba, professional tashkilotlarda ishtirok etish);
• ichki hisobotlar sifati va boshqalar.
Ichki auditni tashkil etish masalalari turli tashkilotlar uchun ham dolzarbdir. Ichki audit ichki nazorat funksiyalarini bajaradi, lekin kengroq, chunki u muayyan funksiyalarni bajarishni o'z ichiga olgan dastlabki, davomiy va keyingi nazoratni ta'minlaydi.[20]
Ichki auditni uslubiy va texnik tashkil etishda, xususan, audit o'tkazishda e'tiborga olinmaydigan xususiyatlar mavjud:
1. Ichki audit operatsion, boshqaruv va moliyaviy kabi sohalarda amalga oshirilishi kerak.
2. Resurslardan foydalanish xavfsizligi va samaradorligini ta'minlash, hisob-kitoblarning ishonchliligi va yo'qotish sabablarini tahlil qilishga alohida e'tibor qaratish lozim.
3. Tashkilotlar faoliyatining ko'p tarmoqli xarakteri, texnologik sikllarning yaqinligi auditlarning murakkabligini bildiradi.[15, 17]
Ichki Audit xizmati buxgalteriya va moliyaviy xizmatning bir qismi emas, balki alohida tarkibiy bo'linma bo'lishi kerak. [13, 19] Shu bilan birga, ichki auditning obyektivligi uning tashkilotning boshqaruv tuzilmasidagi mustaqilligi darajasi bilan ta'minlanishi kerak, [11] bu asosan funksiyaning bo'ysunishi bilan belgilanadi. Ichki audit xizmatiga bo'ysunishning eng maqbul variantini tanlashda ushbu xizmatning tashkilotdagi faoliyatini tartibga soluvchi ichki hujjat (ichki Audit to'g'risidagi Nizom) ni ishlab chiqish lozim. [12]
Nizomda xizmatning maqsad va vazifalari, uning hisobdorligi, vakolati va vakolati, shuningdek xodimlarning kasbiy malakasiga qo'yiladigan talablar belgilanishi kerak. [14, 16] Bundan tashqari, ushbu hujjatda ichki audit bo'limi tashkilotning ajralmas qismi ekanligi va shunga muvofiq ichki auditorlar barcha biznes jarayonlarini mustaqil tekshirish va baholashda kompaniyaning qoidalari va qoidalariga muvofiq harakat qilishlari kerakligini ko'rsatishi kerak.
Ichki audit xizmatining faoliyati o'tkazilgan tekshiruvlar soni va aniqlangan zarar miqdori bilan emas, balki ushbu xizmatning tavsiyalari ushbu subyektning moliyaviy holatining barqarorligiga va yanada rivojlanishiga qanchalik hissa qo'shishi bilan
baholanishi kerak. Shu bilan birga ichki audit faoliyati samaradorligini baholash uchun analitik ko'rsatkichlar tizimini ishlab chiqish lozim, masalan, auditorning ish intensivligi koyeffitsiyenti, ichki auditorning ishlash koyeffitsiyenti va boshqalar.
Xulosa va takliflar. Yuqorida aytilganlarni hisobga olgan holda, xo'jalik yurituvchi subyektning ma'muriy axborotida ichki nazorat bo'yicha majburiyatlarni tartibga solish va mustahkamlash zarur degan xulosaga kelish mumkin.
Afsuski, bugungi kunda barcha xo'jalik yurituvchi subyektlar, ayniqsa, kichik biznes segmentidagi kompaniyalar ichki nazorat xizmatlariga ega emas. Shu bilan birga, ichki nazorat tashkil etilgan kompaniyalarda ko'pincha uning samaradorligi tahlil qilinmaydi [19-32].
Ichki nazorat boshqaruvning asosiy funksiyalaridan biri bo'lib, u bo'lmaganda xo'jalik yurituvchi subyektni samarali boshqarish mumkin emas. Resurslardan samarali foydalanish uchun yechimlarni ishlab chiqish va amalga oshirish imkonini beradigan ichki nazoratdir.
Har qanday xo'jalik yurituvchi subyektning boshqaruv tizimi buxgalteriya hisobi va nazorat tizimlari bilan uzviy bog'liqdir. Boshqaruvda buxgalteriya hisobi va nazoratning mavjudligi iqtisodiy hayotning har bir haqiqati, shu jumladan moddiy, mehnat va moliyaviy resurslardan foydalanish bilan bog'liq ma'lumotlarni yaratish zarurati bilan izohlanadi, bu esa xo'jalik yurituvchi subyektning moliyaviy-xo'jalik faoliyati samaradorligini oshirishga imkon beradi.
Shuni ta'kidlash kerakki, barcha foydalanuvchilar guruhlari ichki nazorat va buxgalteriya xizmatlari tomonidan yaratilgan ma'lumotlarga teng kirish imkoniyatiga ega emaslar. Odatda, ma'muriyat axborotdan cheksiz foydalanish va unga kirish imkoniyatiga ega bo'lishi mumkin. Shuning uchun ichki nazorat iyerarxiyaning turli darajalarida, uning to'liqligi, shakli va mazmuni bo'yicha turli talablar bilan boshqaruv maqsadlari uchun zarur axborotni taqdim etish imkoniyatini amalga oshirish uchun tashkil etilishi kerak. Xo'jalik yurituvchi subyektning boshqaruv tizimidagi ichki nazorat faqat boshqa boshqaruv funksiyalari bilan birgalikda samarali faoliyat ko'rsatishi mumkin. Nazorat, buxgalteriya va analitik jarayonlarning aloqasi boshqaruvning axborot ta'minoti muammosini eng yaxshi hal qilish imkonini beradi.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Qimmatli qog'ozlar bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qarori. Toshkent sh., 2006 yil 27 sentyabrdagi PQ-475-sonli.
2. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Ustav fondida davlat ulushi bo'lgan korxonalarning samarali boshqarilishini va davlat mulkining zarur darajada hisobga olinishini ta'minlash chora-tadbirlari to'g'risida»"gi qarori. Toshkent sh., 2006 yil 16 oktyabrdagi 215-sonli.
3. O'zbekiston Respublikasining "Auditoriik faoliyati to'g'risida»gi qonuni. Toshkent sh., 2021-yil 25-fevгaldagi O'RQ-677-sonli.
4. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Miгziyoevning 2020 yil 25 yanvaráagi 2020 yil uchun eng muhim ustivor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojatnomasi.
5. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining «Moliyaviy hisobotning xalqaгo standaгtlaгiga o'tish bo'yicha qo'shimcha choгa-tadbiгlar to'g'гisida»gi qaгoгi. Toshkent sh., 2020 yil 24 fevraldagi PQ-4611 sonli.
6. Sarvarbek Rasuljonovich Abduazizov (2021). DAVLAT MOLIYAVIY NAZORATINING NAZARIY VA HUQUQIY ASOSLARI. Scientific progress, 2 (8), 250-256.
7. Abduraximov, Bobrnjon Umaqon O'g'li, Qudbiyev, Nodiг Tohirovich, & Mominov, Ikгomjon Luxmonjon O'g'li (2021). AYLANMA MABLAG'LARNI BOSHQARISH TIJORAT KORXONASI MUVAFFAQIYATINING ASOSI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (10), 724-733.
8. Qudbiyev, N. T. (2021). Xalqaro moliyaviy hisob standartlariga o'tish dolzartligi-Relevance of the transition to international financial accounting standards. SJ international journal of theoretical and practical research, 1(2), 56-64.
9. Durdona Adashboy Qizi Razzaqova (2021). RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA BUXGALTERIYA HISOBINI AVTOMATLASHTIRISHNING ROLI VA AHAMIYATI. Scientific progress, 2 (8), 243-249.
10. Tohirovich, Q. N. (2021). International financial accounting standards in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(4), 328-333.
11. Shaxrinoz Avazxonovna Kurbonova (2021). MAHSULOT TANNARXI HISOBIGA OLISHDA BOSHQARUV HISOBINI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Scientific progress, 2 (8), 603-607.
12. Ugli, A. B. U., Tohirovich, Q. N., Khatamovna, R. S., & Nigoraxon, M. (2021). Current Assets and Their Role in Company Activity. Journal of Marketing and Emerging Economics, 1(7), 25-30.
13. Давлятшаев, А. А. (2021). Процессы Интернационализации и Их Роль в Развитии Межвузовских Отношений. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(11), 48-55.
14. Kunduzova, K. I. (2020). Ways to attract investment and improve its accounting. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(6), 216-221.
15. Shokiraliyevich, G. I. (2021). Role of information and communication technologies in accounting and digital economy. South Asian Journal Of Marketing & Management Research, 11(5), 17-20.
16. Abduxalimovna, A. Z., & Nabiyevich, I. I. (2021). Organization of Long-Term Asset Accounting on the Basis of International Standards. CENTRAL ASIAN
JOURNAL OF INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(11), 86-92.
17. Кудбиев, Д. (2021). МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ УЧЕТА АРЕНДОВАННЫХ ОСНОВНЫХ СРЕДСТВ. In Современная наука. XXI век: научный, культурный, ИТ контекст (pp. 119-124).
18. Akbaralievich, P. E. A. (2021). Theoretical Bases Of The Organization Of Private Capital Accounting In The Republic Of Uzbekistan. EFFLATOUNIA-Multidisciplinary Journal, 5(2).
19. Якубов, В. Г. (2021). ПОВЫШЕНИЕ КАЧЕСТВА ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF THEORETICAL & APPLIED SCIENCES, 2(7), 37-40.
20. Kumrikhon, K., & Azizhon, K. (2021). Issues of Improving the Audit of Insurance Organizations. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(11), 25-30.
21. Исманов, И. Н., & Савинова, Г. А. (2021). Сопоставление Некоторых Аспектов Национальных Стандартов Бухгалтерского Учета и МСФО. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(11), 14-19.
22. Kadirov, A. M. (2018). The role of labor resources in ensuring the economic sustainability of oil and gas industry companies in Uzbekistan. Экономика и предпринимательство, (11), 398-402.
23. Kadirov, A. (2018). INTERNAL FACTORS AFFECTING THE ECONOMIC SUSTAINABILITY OF INDUSTRIAL ENTERPRISES. SCIENTIFIC RESEARCHES FOR DEVELOPMENT FUTURE, 47.
24. Кадиров, А. М. (2021). МОДЕЛЬ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ УСТОЙЧИВОСТИ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ НА ОСНОВЕ СИСТЕМЫ КОНТРОЛЛИНГА.
25. Кадиров, А. (2021). САНОАТ КОРХОНАЛАРИНИНГ ЩТИСОДИЙ БАРКАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА КОНТРОЛЛИНГ ТИЗИМИ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХДЯАШ. Икгисодиёт ва таълим, (3), 152-158.
26. Juraboevich, B. N. (2021). Products in Manufacturing Enterprises the Essence of Quality Management. International Journal of Development and Public Policy, 1(5), 117-118.
27. O'g, B. O. T. N. (2021). THE ROLE OF QUALITY MANAGEMENT SYSTEM IN INCREASING PRODUCT QUALITY IN ENTERPRISES. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 2(12), 228-233.
28. Гуломхасанов Э. М., Каримов К., Лазизова М. РАЗВИТИЕ ЭКОНОМИКИ НА ТЕРРИТОРИИ БУХАРСКОЙ ОБЛАСТИ ПОСЛЕ КРИЗИСА COVID-19 //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 5. - С. 474-478.
29. Gulomkhasanov E. M., Bakhadir O., Madina L. DEVELOPMENT OF THE DIGITAL ECONOMY IN THE TOURISM SPHERE IN UZBEKISTAN //nPOB^EMH TA nEPCnEKTHBH PEA.T13Aqn TA BnPOBA^:®EHH£ М1^^HСЦHП^1НAРНHХ HAYKOBHX £OCflrHEHB. - 2021. - C. 24.
30. Gulomkasanov E., Shukurova M., Elmurodov B. THE ROLE OF GUIDES IN THE DEVELOPMENT OF INTERNATIONAL TOURISM IN UZBEKISTAN //36ipHHK HayKOBHx npa^ SCIENTIA. - 2021.
31. Gulomkhasanov E., Uktamova U., Akramov S. DEVELOPMENT OF ECOTURISM IN UZBEKISTAN //Scientific progress. - 2021. - T. 2. - №. 8. - C. 614-617.
32. Gulomkhasanov E. M., Bakhadir O., Madina L. DEVELOPMENT OF THE DIGITAL ECONOMY IN THE TOURISM SPHERE IN UZBEKISTAN //nPOB^EMH TA nEPCnEKTHBH PEA^13Aqi1 TA BnPOBA^^EHHH М1^^HCЦHП^1HAPHHХ HAYKOBHX ^OCflTHEHb. - 2021. - C. 24.
