CC BY
0SUBLIMATSION USULDA OLXO'RINI QURITISH VA QURITISH JARAYONDA ISHLATILADIGAN EHTIYOT
CHORALARI
1Islamov Soxib Yaxshibekovich, 2Ermakova Jamilaxon Muxammadovna
1Toshkent davlat agrar universiteti professori 2Andijon qishloq xo'jaligi va agrotexnologiyalar instituti asisstenti https://doi.org/10.5281/zenodo.13968620
Annotatsiya. Ushbu maqolada olxo'ri navlarini sublimatsion usulda quritish jarayonlari va ehtiyot choralari haqida adabiyotlardan ma'lumotlar keltirilgan. Shundan kelib chiqib, mamlakatimizda quruq mahsulotlar eksportini rivojlantirish barobarida qishloq xo'jaligi sohasida ham qator ijobiy yutuqlarga erishish mumkin. Jumladan, quruq mahsulotlarni yuklash, tushirish va saqlash juda qulay, quruq mahsulotlar esa turli ekspeditsiyalar va yo'lovchilar uchun bebaho sifatli mahsulotdir.
Kalit so'zlar: olxo'ri, olxo'ri navlari, yig'ish, saralash, muzlatish, sublimatsiya quritish, quruq mahsulot, ehtiyot choralari.
Аннотация. В данной статье приведены сведения из литературы о процессах сублимационной сушки и мерах предосторожности для сортов сливы. Исходя из этого, наряду с развитием экспорта сухих продуктов в нашей стране, можно добиться ряда положительных достижений в сфере сельского хозяйства. В частности, галантерейные товары очень удобно загружать, выгружать и хранить, а галантерейные товары являются бесценным качественным продуктом для различных экспедиций и пассажиров.
Ключевые слова: сливы, сорта сливы, заготовка, сортировка, заморозка, сублимационная сушка, сухой продукт, меры предосторожности.
Annotation. This article provides information from the literature about the processes and precautions for sublimation drying of plum varieties. Based on this, the country can achieve a number ofpositive achievements in the field of agriculture along with the development of export of dry products. Including, it is very convenient to load and unload and store dry goods, while dry goods are an invaluable quality product for various expeditions and passengers.
Keywords: plums, plum varieties, harvesting, sorting, freezing, sublimation drying, dry product, precautions.
Kirish
Meva quritish eng qadimgi va eng keng tarqalgan usullardan biri bo'lib, uning mohiyati quruq moddalarni konsentratsiyalash va mahsulotni suvsizlantirishdir. Quritilgan mevalar uglevodlarga boy va kimyoviy tarkibi bo'yicha konsentrlangan yuqori kaloriyali mahsulotdir. Xususan, quritilgan mevalarning qiymati juda yuqori va ular birinchi navbatda tarkibida shakar, organik kislotalar, mineral tuzlar va boshqa moddalarning ko'pligi bilan ajralib turadi.
Mevalarni quritish jarayonida mahsulotning og'irligi sezilarli darajada kamayadi, ammo quruq mahsulotlar yaxshi saqlanadi va ular tarkibidagi vitaminlarni saqlab qolish xususiyatiga ega. Mevalarni quritish boshqa qayta ishlash turlari bilan solishtirganda bir qator muhim afzalliklarga ega, xususan: quritilgan mevalar boshqa mahsulotlarga qaraganda ko'proq tashiladi, qadoqlash jarayoni nisbatan sodda, ishlab chiqarish jarayoni murakkab uskunalar va jihozlarni talab qilmaydi.
Tadqiqotning maqsadi va muayyan masalalari
Olxori mevalarini sublimatsion usulda quritishda dastlabki ishlov berish jarayonlarini
takomillashtirish orqali yuqori sifatli quritilgan mahsulot olishdan iborat.
Material va metodlar
Quritishbop olxo'ri navlari "Samarqand qora olxo'risi", "Berton", "Arton", "Vengerka fioletovaya", "Ispolinskaya", "Qora olu" kabilar hisoblanadi.
Quritishbop olxo'ri navlarini quritish texnologiyasi asosan, xom ashyoni qabul qilish, inspeksiyalash, kalibrovkalash, yuvish, ikkiga ajratish, quritish, qadoqlash va saqlashdan iboratdir. Olxo'ri kattaligi, pishishi va sifatiga qarab saralanadi. Ezilgan, chirigan va hasharotlar tomonidan shikastlangan mevalar ajratiladi.
Olxo'ri navlarining kech pishishini (avgust-sentyabr) hisobga olib, olxo'rini asosan sublimatsiya usulida quritish maqsadga muvofiqdir. Ba'zi adabiyotlarga ko'ra, olxo'rini 10-15 sentyabrdan keyin quritish tavsiya etilmaydi, chunki mevalar kuzgi yomg'irgacha qurimaydi. Biroq, bu holat sublimatsiya quritish usuliga ta'sir qilmaydi. Sababi, xom ashyo sublimatsiya quritish usulida mahsulot muzlatilgan holda quritiladi.
Quritilgan olxo'ri muzlatilgan holatda vakuum ostida quritilganda, ulardagi namlik suyuq holatni chetlab o'tib, muz shaklida bug'ga aylanadi, bu jarayon sublimatsiya deb ataladi. Mahsulotlarni muzlatish usulida quritish asosan past haroratda va yuqori vakuumda amalga oshiriladi. Muzlatib quritish rejimlarini o'rganish va sinovdan o'tkazish siklda 3-5 kg xom ashyo unumdorligi bilan tajriba qurilmasida amalga oshiriladi.
O'rnatish quritish kamerasi (sublimator), muzlatish kamerasi, muzlatgich, vakuum nasosi va jihozlardan iborat. Sublimatorda 3 ta kamera mavjud. Kamera termal oynadan yasalgan ko'rish oynasi bo'lgan eshik bilan yopiladi. Kauchuk muhr va siqish somunlari bo'lgan murvatlar kameraning mahkam yopilishini ta'minlaydi. Sublimator korpusi old va orqa ramkalar va korroziyadan himoya qilish uchun silikon lak bilan qoplangan po'lat korpusdan iborat.
Sublimatsiya yoki sublimatsiya hodisasi qattiq fazadagi namlik - muz suyuqlikni chetlab o'tib, gaz - bug'ga aylanadi. Ushbu usulning an'anaviy quritish usullaridan farqi shundaki, u tarkibida namlik bo'lgan materiallarni muzlatishdan iborat, chunki quritish jarayonida namlik muzlatilgan holatdan bug'ga aylanadi.
Ishchilar maxsus xalatlar, bosh kiyimlar, poyabzal va qo'lqoplar bilan ta'minlanishi kerak. Ish joyida ovqatlanish va chekish taqiqlanadi. Ovqatlanishdan oldin siz ish kiyimingizni echishingiz, qo'lingizni va yuzingizni yaxshilab yuvishingiz, og'zingizni chayishingiz kerak.
Tadqiqot natijasi va muhokamasi
1-jadvaldan ko'rinib turibdiki, 4 xil olxo'ri navlarini 3 xil usulda quritganimizda tayyor quruq mahsulotning biokimyoviy tarkibi biroz o'zgaradi. Ma'lumki, sinovdan o'tgan olxo'rining "Ispolinskaya" navida suv, uglevodlar, organik kislotalar va oqsillarning nisbati "Qora olu", "Vengerka fioletovaya" va "Yarxi" navlarinikidan nisbatan yuqori boldi.
1-jadval
Olxo'ri quritish usullarining tayyor quruq mahsulotning biokimyoviy tarkibiga
ta'siri (2021-2023)
Navlar Quritish Suv miqdori, Uglevodlar, Organik Oqsillar, %
usuli % % kislotalar,
mg%
Ispolinskaya I 15,75±0,05 68,3±0,7 1,58±0,05 3,57±0,05
(nazorat) II 16,80±0,05 73,5±0,7 1,47±0,05 3,68±0,05
III 3,15±0,05 78,8±0,7 2,10±0,05 4,31±0,05
I 15,00±0,05 65,0±0,7 1,50±0,05 3,40±0,05
Qora olu II 16,00±0,05 70,0±0,7 1,40±0,05 3,50±0,05
III 3,00±0,05 75,0±0,7 2,00±0,05 4,10±0,05
I 15,15±0,05 65,7±0,7 1,52±0,05 3,43±0,05
Yarxi II 16,16±0,05 70,7±0,7 1,41±0,05 3,54±0,05
III 3,03±0,05 75,8±0,7 2,02±0,05 4,14±0,05
Vengerka fioletovaya I 14,70±0,05 63,7±0,7 1,47±0,05 3,33±0,05
II 15,68±0,05 68,6±0,7 1,37±0,05 3,43±0,05
III 2,94±0,05 73,5±0,7 1,96±0,05 4,02±0,05
* I- Oddiy oftobda (nazorat)
II - Konvektiv usulda sun'iy quritilganda
III - Sublimatsion usulda quritilganda
Shunday qilib, muzlatib quritilgan olxo'ri boshqa usullar bilan quritilgan olxo'ridan keskin farq qiladi: ular rangini, ta'mini, boshlang'ich hajmini saqlab qoladi, tiklanganidan keyin namlikni oson qabul qiladi va uchuvchi komponentlar asosan o'zgarishsiz qoladi. Shunday qilib, quritilgan mevalar uzoq vaqt davomida tartibga solinmagan haroratli xonalarda saqlanishi mumkin.
Quritish uchun mo'ljallangan olxo'ri navlarini quritishda quritish jarayonida quritish texnologiyasini, shuningdek, ehtiyot choralarini qo'llash kerak. Bundan ko'zlangan maqsad yuqori sifatli quruq mahsulot olish va olingan quruq mahsulotlarni yil davomida aholi iste'moli uchun yetkazib berishdan iborat.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Shoumarov X.B., Islamov S.Ya. Qishloq xo'jaligi mahsulotlarini saqlash va birlamchi qayta ishlash texnologiyasi. - Toshkent, 2011.
2. R.J.Jo'raev, M.M.Adilov "Qishloq xo'jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash texnologisi". Toshkent, 1999.)
3. Ostonaqulov T.E., Narzieva X. va B.G'ulomov "Mevachilik asoslari" Toshkent, 2011.
4. Islamov Soxib Yaxshibekovich, Ermakova Jamilaxon Muxammadovna "Texnologicheskaya xarakteristika suxix produktov iz sushennix sortov abrikosa" Eurasian journal of akademik research, UIF = 8.1 | SJIF = 5.685, ISSN: 2181-2020, Volume 2 Issue 13, December 2022.
5. Ermakova Jamilaxon Muxammadovna "Olxorini quritish usullari va quritilgan olxorini saqlash" Impact Factor 2022, SJIF: 4.833, Multidisciplinary scientific online journal, ISSN: 2181-2330, Ijodkor o'qituvchi jurnali, 5 iyun / 2022 yil / 19-son.
