УУК: 635.665:631.445
Шодиев Ш.Б. директор
Ирригатсия ва сув муаммолари ИТИ Бухоро вилояти минтацавий маркази
Хамроев F. Ф. лаборатория мудири Ирригатсия ва сув муаммолари ИТИ Бухоро вилояти минтацавий маркази
Хамроев И. Ф.
"ТИЦХММИ" МТУ Бухоро табиий ресурсларни бошцариш институти талаба
СУГОРИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИ АГРОТЕХНОЛОГИЯСИ
Аннотация: Маълумки Орол денгизининг сув захираси йилдан йилга камайиб бормоцда, бунинг оцибатида сувдан мацсадли оцилона фойдаланиш уамда сувни тежаб ишлатиш, сув тежовчи инновацион технологияларни жорий цилиш орцали умумий сув захирамизни тежаб цолишга эришиш мумкинлиги ва томчилатиб сугоришда уовуз улчамини каттароц олиш, сув филтирлар сонини талаб даражасида урнатиш, бу технологияни кластерлар назорати остида фермер хужаликларига мавсумий сервис хизматларини курсатиш мухим ахамият касб этиши ва зарурлиги борасида кузатув натижалар келтирилган.
Калит сузлар: Насос, угит, дискли фильтр, турли фильтр, сугориш, мавсумий, цувур, магистрал, тарцатувчи, босим, томизгич, томизгич.
Shadiev Sh.B. direktor
Regional Center of Irrigation and water problems ITU Bukhara region
Hamraev G.F. head of laboratoria
Regional Center of Irrigation and water problems ITU Bukhara region
Hamraev I.F. student
Bukhara Institute of Natural Resources Management
MTU" TIKHMMI "
MODERN METHODS OF IRRIGATION AGROTECHNOLOGY
Abstract: It is known that the water reserve of the Aral Sea is decreasing year by year, as a result of this, it is possible to save our total water reserve
through the purposeful and efficient use of water, the introduction of innovative water-saving technologies, and increasing the size of the pond in drip irrigation, installing the number of water filters at the required level, observational results are presented regarding the importance and necessity of providing seasonal service services to farms using this technology under the control of clusters.
Keywords: Pump, Fertilizer, Disc Filter, Mesh Filter, Irrigation, Seasonal, Pipe, Trunk, Spreader, Pressure, Drip, Drip.
Мамлакатимизда кишлок хужалиги сохасига замонавий суFориш технологияларини татбик этиш, хамда сув ресурсларини бошкаришни такомиллаштириш, экин майдонларини томчилаб суFориш борасида изчил ишлар амалга оширилмокда. Томчилатиб суFориш технологияси сув ресурсларини тежаш, сув танкислигининг олдини олишда мухим ахамиятга эга. Бундай технология кулланганда, мехнат сарфи, yFrn1 ва сув харажати сезиларли даражада камайиб, хосилдорлик ошади. Томчилатиб сугориш усулида сувнинг бир меъёрда таксимланиши натижасида усимлик сувга конади, илдиз атрофидаги тупрокнинг намланиб туриши таъминланади. Минерал yFrn1 сув билан аралаштириб юборилади ва усимлик озука моддалар билан яхши туйинади[1].
Масалан, экин майдонларини томчилатиб суFорганда сув хар бир экиннинг маълум даврдаги эхтиёжига мос равишда дала буйлаб бир текисда таксимланади. Натижада, тупрокнинг намлиги бир хил меёрда таъминланади, yFrn1 сув билан берилганлиги боис yFитлаш учун техника ишлатишнинг зарурати колмайди. Шунингдек, бундай усулда берилган озик моддаларнинг экинга узлаштирилиш курсаткичи юкори булади. Мутахассисларнинг таъкидлашича, томчилатиб суFорилган боF ва токзорларда хосилдорлик 40, пахта ва сабзавот пайкалларида эса 60 фоизгача ортар экан. Узумчиликда сувни тежаш 45 фоиз, боFдорчиликда 40, мева-сабзавотчиликда 35-45 фоизни ташкил килади[2].
Бу усул мураккаб релефли, нишаблиги катта майдонлар, KурFOкчилик узок давом этадиган ва кучли шамол турадиган худудлар, тупрок катлами юпка, сув шимилиши юкори майдонларда, айникса, яхши самара беради. Тупрокка факат зарур микдорда сув куйилиши ер ости сувлари сатхининг кутарилиши, даланинг боткокланиши ва ерлар шурланишининг олдини олади. Сув кам булганда кудуклардан фойдаланиб, катта майдонларни суFориш имконини берадиган томчилатиш усули хозир юртимизнинг тоF олди минтакаларида кулланилиб, сув ва yFrn1 сарфи икки баробар иктисод килинмокда.
Охирги йиллaрдa республигамизнинг xap бир худудидэ зaмонaвий суFориш усуллaридaн фойдaлaнгaн холдэ интенсив боFлaр, иссикхонaлaр тaшкил этилмокдэ. Хусусaн, yтгaн йиллaр дaвомидa мaмлaкaт бyйичa 18,5 минг гектaр мaйдонгa томчилaб, 18,4 минг гектaр ерга эгилувчaн кувурлэр ёрдaмидa, 16,3 минг гектар мaйдондa эгaтлaргa плёнкa тyшaб суFориш усуллaри жорий этилиб, улaрдaн сaмaрaли фойдaлaниб келинaётгaни кэйд
этилди.
Х,озирги кундa дехкончиликдa тэрэккий этаётган технологиялaрдaн бири бу иссикхонaлaрдир. Иссикхонэлэрнинг тaрaккиёти сaбaбли aнчa олдин бошлaнгaн бyлсa хэм хозирги зaмонaвий томчилaтиш усули билaн суFорилaдигaн технологиялaрни кУллэш оркяли иссикхонaлaрдa йилнинг Хэр бир ойидa истaлгaн мевa, сaбзaвот мэхсулотлэрини етиштириш мумкин.
ËмFирлaтиб суFориш-суFориш усуллaридaн бири. Бундa сув мaхсус мослaмa ёрдaмидa тупрок^ Ba yсимликкa ёмFир килиб ёFдирилaди. ËмFирлaтиб суFоришдa хдво нaмлиги 10 -40% ошaди, Усимликнинг нормaл ривожлaниши учун кулэй шaроит вужудгa келaди, суFориш суви кислород Ba 6ошкэ гaзлaр билaн туйиниб, тупрокни шу гaзлaр билaн бойитади,
бaрглaрдaги чaнгни ювиб кетaди, сув тежaлaди, тупрок шУрлaнмaйди, боткоклaнмaйди, хосилдорлик ошaди.
ËмFирлaтиб суFоришдa томчилaр yлчaми 1...2 мм дaн ортик бyлмaслиги зaрур. ËмFирлaтиб суFориш интенсивлиги, яъни вaкт бирлиги ичидa тупроккa берилaдигaн нaмлик кaтлaмининг кэлинлиги OFир
тупрокларда 0,1...0,2 мм/мин, уртача тупрокларда 0,2...0,3 мм/мин ва енгил тупрокларда 0,5...0,8 мм/мин дан ортик булмаслиги керак. Бундай шароитларда томчилар усимликни шикастлантирмайди, сув тупрокка шимилиб кетади, тупрок структураси бузилмайди. Талаб килинган сугориш нормасига амал килиш зарур. [3,4].
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Авлиёкулов А.Э. -"Мамлакатимиз дехкончилик тизими истикболлари". Монография. - "NISHON NOSHIR" нашриёти., Тошкент-2015., 600 б.
2."Томчилатиб суFоришда Fуза ва унинг мажмуасига кирувчи экинларни парваришлаш буйича тавсиялар" Тошкент 2009 й. Шамсиев А.С. - К,атор орасини мулчалаб суFориш оркали Fузанинг сув истеъмолини макбуллаштириш. //Докторлик диссертацияси автореферати. - Тошкент-2015., 1-22 б.
3. F U Zhurayev, G' F.Khamroyev, I F.Khamroyev, Z. Khaydarova, I.Ibodov. THE USAGE OF A COMBINED MACHINE IN THE PROCESS OF PREPARING THE LAND FOR PLANTING // CONMECHYDRO - 2021. IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering Scopus.
4. Israelsen, O.W. -1932. (1st Edition). Irrigation Principles and Practices. John Wiley, New York.