Научная статья на тему 'СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДА НЎХАТНИНГ ЎСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА ҲОСИЛДОРЛИГИГА ЭКИШ СXЕМАСИНИНГ ТАЪСИРИ'

СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДА НЎХАТНИНГ ЎСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА ҲОСИЛДОРЛИГИГА ЭКИШ СXЕМАСИНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

1845
111
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тажриба / нўхат / экиш схемаси / дон сони / дуккак / ҳосил / experience / chickpea / planting scheme / number of grains / legumes / yield.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ф. Б. Жабборов

Суғориладиган ерларда нўхатнинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига экиш схемасини таъсири ўрганилди. Унда нўхатнинг вегетация даври давомийлиги, 100 дона дуккакдаги донлар, биометрик кўрсаткичлари, 1000 дон дон вазни ва дон ҳосилдорлиги таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The influence of the planting scheme on the growth, development and productivity of chickpea on irrigated lands was studied. The duration of the growing season of chickpea, 100 grains of legumes, biometric indicators, grain weight and yield of 1000 grains are analyzed

Текст научной работы на тему «СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДА НЎХАТНИНГ ЎСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА ҲОСИЛДОРЛИГИГА ЭКИШ СXЕМАСИНИНГ ТАЪСИРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

СУГОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДА НУХАТНИНГ УСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА Х,ОСИЛДОРЛИГИГА ЭКИШ СХЕМАСИНИНГ

ТАЪСИРИ

Ф. Б. Жабборов

К,арши мухандислик-иктисодиёт институти мустакил изланувчиси

АННОТАЦИЯ

СуFориладиган ерларда нухатнинг усиши, ривожланиши ва хосилдорлигига экиш схемасини таъсири урганилди. Унда нухатнинг вегетация даври давомийлиги, 100 дона дуккакдаги донлар, биометрик курсаткичлари, 1000 дон дон вазни ва дон хосилдорлиги тахлил килинган.

Калит сузлар: тажриба, нухат, экиш схемаси, дон сони, дуккак, хосил.

ABSTRACT

The influence of the planting scheme on the growth, development and productivity of chickpea on irrigated lands was studied. The duration of the growing season of chickpea, 100 grains of legumes, biometric indicators, grain weight and yield of 1000 grains are analyzed

Keywords: experience, chickpea, planting scheme, number of grains, legumes,

yield.

КИРИШ

СуFориладиган ерларнинг самарадорлигини оширувчи асосий омиллардан бири бошокли дон экинларини нухат билан алмашлаб экишдан иборат. Чунки, нухатдан кейин бошокли дон экинлари экилса гектаридан олинадиган хосил 40 - 60% га ошади, урта хисобда тупрокда 50 кг/га атрофида биологик азот туплаб, 6 - 8 т/га чиритилган гунг солишга тенг булишлиги тажрибаларда исботланган.

Нухат узининг озукабоплиги билан барча дуккакли экинлар донидан устун булиб, таркибида 20,1 - 32,4% оксил булади. Нухат таркибидаги аминокислоталар узига хос булиб, одам организмидаги хар хилдаги зарарли ва патологик омилларни бартараф этиши буйича ажралиб туради. Нухат донида фосфор, калий, магний элементлари, леситин, рибофлавин (В2 витамини), никотин ва пантатин кислотаси, холин, С витамини куп булади. Нухат донида

1527

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

аспарагин ва глутамин аминокислоталарига бой булиши инсон истеъмол фондида гуштни гуштни урнини босади. Шу сабабли хам жахонда етиштирилаётган нухатнинг учдан икки кисми озик-овкат сифатида истеъмол килинади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

К,ашкадарё вилояти республиканинг жануби кисмида жойлашган булиб, иклими кескин континентал, куёшли кунларнинг куплиги ва узунлиги, ёзининг курук ва иссиклиги, киши совук, узгариб туриши, гидротермик меъёрларни бир-биридан сезиларли фаркланиши билан характерланади.

Нухатни суFориладиган ерларда етиштиришда хар хил навларини турли экиш муддат ва меъёрларда экиб, натижаларини илмий асослаб берилса сифатли ва юкори хосил олишни таъминланади. Шу сабабли суFориладиган ерларда нухатни хар хил навларини турли экиш муддат ва меъёрларда экишнинг дон хосилдорлигига таъсирини урганиш илмий ва амалий ахамиятга эга.

Олимлар томонидан нухат етиштириш технологиясининг элементлари яъни, экиш муддат ва меъёрлари П.Шукуруллаев (1968), И.Хдмдамов (1991), С.Мустанов (1993), Л.Савкина (1991), Б.Мавлонов (2005) сингари тадкикотчилар томонидан урганилган.

Нухат экини суFориладиган ерларда етиштирилса, лалмикорликда экилганида караганда, баланд буйли, остки дуккаги ердан баланд булиб хосилни бемалол механизация ёрдамида йотиштириб олишга имкон туFилади.

Нухат етиштириш технологияси. Нухат тупрокни азотга бойитади, катор оралари ишланадиган экин сифатида далани бегона утлардан тозалайди. Нухат кузги дон экинлари учун яхши утмишдош хисобланади. Нухатдан бушаган далаларга экилган Fуза, картошка, маккажухори, бошокли дон экинлари хосилдорлиги ортиб, дон сифати яхшиланади.

Нухат учун ажратилган дала кузда 25-30 см чукурликда кузги шудгор килинди. Ерни хайдаш олдидан фосфорли, калийли, органик уFитлар солинди. Эрта бахорда шудгор кундалангига икки изли килиб бороналанди. Бороналаш ерда намни саклаш ва ерни кисман текислаш вазифаларини бажаради. Экиш олдидан тупрок зичланиб колган булса бороналанади, зарур холатларда мола босилади, ер текисланади.

1528

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

СуFориладиган ерларда нухат экиладиган 1 гектар майдонга асосий ^ит сифатида 70-90 кг фосфор, 50-60 кг калий ва 15-20 т чириган гунг солинди. Асосий уFитлар ерни хайдаш олдидан берилди.

Нухат уруFлари экиш олдидан турли аралашмадан тозаланди, йирик ва текислари саралаб олинди. Экиладиган уруFлар юкори репродукцияли (авлодли) 1 ва 2-синф талабларига тула жавоб берадиган булиши лозим. УруFларнинг унувчанлиги 95 ва 92%, тозалиги 99 ва 98,5 дан кам булмаслиги талаб килинади.

Нухат эрта бахорги экин. У эрта бахори дон экинлари билан бир вактда экилади. Тупрокни уруF экиладиган катламида харорат 6-7 0С га етиши уруF экиш учун энг кулай муддат хисобланади. Республикамизнинг жанубий вилоятларда нухат февралнинг охирги ва мартнинг биринчи ун кунликларида экилади.

Нухат уруFлари катор оралари 60 см, усимликлар оралиFи 3, 6, 9 см килиб экилди. Нухат уруFлари СПЧ-6 М сеялкасида 5-7 см чукурликка экилди.

Тупрокда намлик 60-70% ЧДНС даражасида ушлаб турилди. СуFоришлар меъёри 600-700 м /га. Уларнинг сони сизот сувлар, атмосфера ëFингарчиликлари ва бошка омилларга караб узгартирилиб турилади.

Нухат катор оралари 2-3 культивация килинди, суFоришдан олдин жуяклар олинади.

Узбекистон шароитида нухат ёзнинг жазирама иссик даври июнь ойларида етилади. Пишганда мева банди ва дуккак пучоклари тез курийди. Х,осил киска, энг макбул муддатда уриб-янчиб олинмаса нобудгарчилик купаяди. Уримдан олдин комбайнлар кайта жихозланади, созланади, барабанлар айланиш тезлиги камайтирилиб (500-600 минутига) уларни оралоти кенгайтирилади. Паст буйли навлар хам яхши парвариш килинганда буйчан булади ва комбайн ёрдамида дон хосилини уриб-янчиб олишга ярокли холга келади.

Х,осил тозаланди, куритилди ва намлиги 12-14% дан ортик булмаган холда сакланди.

НАТИЖАЛАР ВА УЛАРНИНГ ТА^ЛИЛИ

Нухат навларини экиш схемаларининг вегетация даврининг давомийлигига таъсири сезиларли даражада узгариш кузатилмади.

1-жадвал

1529

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

Нухатнинг вегетация даври давомийлигига экиш усулларининг таъсири

Нав ва экиш усуллари Униб чик;иш Гун чалаш Гуллаш Дуккак х,осил булиш Пишиб етилиши Вегетация даври

дастлаб Ялпи дастлаб Ялпи дастлаб Ялпи

Малхотра 60х3 4.04 7.04 22.05 25.05 14. 06 30.05 3.07 21.07 90

Малхотра 60х6 4.04 7.04 23.05 26.05 15. 06 31.05 5.07 23.07 92

Малхотра 60х9 4.о4 7.04 24.05 27.05 16. 06 1. 06 6.07 24.07 93

Юлдуз 60х3 4.04 7.04 18.05 22.05 7.06 26.05 28.06 14.07 85

Юлдуз 60х6 4.04 7.04 18.05 23.05 8.06 27. 05 29.06 15.07 86

Юлдуз 60х9 4.04 7.04 18.05 24.05 8.06 27.05 30.06 16.07 87

Полвон 60х3 4.04 7.04 15.05 16.05 1.06 19.05 20.06 6.07 77

Полвон 60х6 4.04 7.04 15.05 17.05 2.06 20.05 21.06 7.07 78

Полвон 60х9 4.04 7.04 15.05 18.05 3.06 21.05 22.06 7.07 79

Узбекистанский-32 60х3 4.04 7.04 18.05 23.05 8.06 27.05 29.06 15.07 86

Узбекистанский-32 60х6 4.04 7.04 18.05 23.05 8.06 27.05 29.06 15.07 86

Узбекистанский-32 60х9 4.04 7.04 18.05 24.05 9.06 28.05 30.06 16.07 87

Барча навлар буйича хам энг киска вегетация даври 60 х 3 см экиш схемасида булиб, у 60 х 6 см ва 60 х 9 см экиш схемаларидаги усимликнинг вегетация давридан 1 - 2 кун киска хисобланади. Демак, катордаги усимлик тупи оралоти кенгайиб борган сари сезиларли даражада булмаса хам (1 - 3 кун) усимликнинг вегетация даври узайиб боради. Тажрибаларда кучат оралоти кенг булган вариантларда маълум бир майдон юзасида булган усимликлар тупининг камрок булишига ва бу усимликларнинг сув ва озика моддалардан кучат оралиFи тор булган усимликларга нисбатан туларок фойдаланиш имкониятига эга булиши имконини берган. Навлар орасида энг киска вегетация даври (77 кун) Полвон навида ва вегетация даври энг кун Малхотра навида кузатилган булиб, бу курсаткич уларда 90 - 93 кунга тенг булган, ёки уларнинг уруFи (Юлдуз, Полвон) навларидан 9 - 16 кун кейин пишиб етилганини куришимиз мумкин.

Экиш схемаларининг нухат дуккагида шаклланган уруFлар сонига таъсири буйича олинган маълумотлар куйидагича булди.

2 - жадвал

1530

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

Х,ар хил усулларда экилган нухатни 100 дона дуккагининг та^лили

(дона уисобида)

Нав ва экиш усуллари Бир уруFли Икки уруFли Уч уруFли Пуч дуккаклар Зарарланган дуккаклар ^aMH goH cohh

Малхотра 60х3 50.3 44.6 0.2 3.7 1.2 141.3

Малхотра 60х6 48.5 45.7 0.9 3.5 1.4 144.0

Малхотра 60х9 47.4 46.2 1.5 3.3 1.6 145.9

Юлдуз 60х3 60.9 36.1 1.3 0.7 1.0 138.0

Юлдуз 60х6 69.0 37.4 2.5 0.2 0.9 152.2

Юлдуз 60х9 57.4 36.6 3.7 1.2 2.0 143.7

Полвон 60х3 59.8 35.8 1.2 2.3 1.4 136.4

Полвон 60х6 59.0 35.1 1.5 1.6 0.9 144.6

Полвон 60х9 57.9 39.2 1.7 0.7 0.5 141.9

Узбекистанский-32 60х3 58.6 37.8 2.1 0.9 0.6 141.1

Узбекистанский-32 60х6 59.7 36.6 2.4 0.8 0.5 140.6

Узбекистанский-32 60х9 57.2 40.1 2.2 0.2 0.3 144.3

Маълум булишича, катордаги усимлик тупи оралиFи кенгайиб борган сари бир уругли дуккаклар сони камайиб, аксинча, икки ва уч уруFли дуккаклар сони эса купайиб борган. Чунончи, Юлдуз навида 60 х 6 см схемада экилган нухатда бир уруFли дуккаклар 69,0 донани ва икки уруFли дуккаклар 35,1 донани ташкил этган булса, 60 х 9 см экиш схемасида бу курсаткич мутоносиб равишда 57,4 ва 36,6 донага тенг булди, ёки бир уруFли дуккаклар бу экиш схемасида 60 х 9 см экиш схемасидаги бир уруFли дуккалар сонидан 2 дона кам булган булса, икки уруFли дуккаклар сони эса 3,4 дона куп булган. Худди шундай конуният уч уруFли дуккаклар сонида хам кузатилган. Демак, катордаги усимлик туп оралоти кенгайиб борган сари маълум бир юзадаги усимликлар сони катордаги усимлик оралоти тор булган вариантдаги усимликлар сонига нисбатан кам булиши ва шу туфайли улар сув ва озика моддалар билан купрок таъминланиши икки ва уч уруFли дуккакларнинг сонининг ортиб боришига олиб келиши мумкин.

1531

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

Маълум булишича усимлик баландлиги экиш схемаларига боFлик булиб, катордаги туп оралоти кенгайиб борган сари усимлик буйи кискариб борган. Чунончи, Узбекистанский-32 навининг 60 х 3 см экиш схемасида усимлик баландлиги 97,6 см га тенг булган булса, бу курсаткич 60 х 9 см экиш схемасида 93,7 см га тенг булган, ёки биринчи схемадаги усимлик буйидан 3,9 см паст булган. Шундай конуният нухатнинг бошка навларида хам кузатилган. Демак, катордаги туп оралоти кенгайиб борган сари усимликда ён шохлар купрок хосил булиб унинг буйига усиши бироз кискариб бориши мумкин ва шу сабабли катордаги туп оралоти кенг булган усимликларнинг буйи катордаги туп оралоти тор булган вариантдаги усимликлар буйига нисбатан паст булган.

3-жадвал

Нухат навлари биометрик курсаткичларига экиш усулларини таъсири

Навлар ва экиш усуллари Усимлик буйи, см ОДЕБ, см Дуккаклар сони, дона Донлар сони, дона

Малхотра 60х3 62,6 33,8 36,4 65,6

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Малхотра 60х6 61,4 31,5 64,6 87,6

Малхотра 60х9 59,8 28,4 72,3 115,1

Юлдуз 60х3 79,4 36,6 22,2 34,7

Юлдуз 60х6 79,1 35,4 34,0 51,8

Юлдуз 60х9 74,7 34,4 47,5 72,9

Полвон 60х3 82,5 37,6 20,0 27,6

Полвон 60х6 81,3 26,1 31,3 58,3

Полвон 60х9 78,0 35,7 43,6 64,4

Узбекистанский-32 60х3 97,6 45,2 37,8 53,6

Узбекистанский-32 60х6 96,1 45,8 64,2 90,4

Узбекистанский-32 60х9 93,7 42,8 68,2 107,4

Остки дуккагининг ердан баландлиги хам экиш схемаларига боFлик холда узгариб борганлиги кузатилган. Бу сохада катордаги туп оралоти кенгайиб борган сари остки дуккагининг ердан баландлиги хам пасайиб бораган. Энг юкори курсаткич бу сохада барча навлар буйича хам 60 х 3 см экиш схемасида кузатилган. Чунончи, бу экиш схемасида Узбекистанский-32 навида остки дуккагининг ердан баландлиги 45,2 см булган булса, 60 х 9 см экиш схемасида бу курсаткич 42,8 см га тенг булди, ёки биринчи вариантдагига нисбатан 2,4 см паст булган. Худди шундай конуният урганилган бошка навларда хам кузатилган. Бу табиий, чунки, катордаги усимлик оралоти киска булган сари

1532

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

усимликнинг буйи баланд булган ва шунга мос равишда остки дуккагининг ердан баландлиги хам юкори булиши аникланган.

Битта усимлик типидаги дуккаклар ва донлар сони хам экиш схемалари буйича узгариб бориши маълумотлардан куриниб турибди. К,атордаги туп сони кенгайиб борган сари битта усимликда шаклланган дуккаклар ва дуккакдаги уруFлар сони ортиб борган. Масалан, Узбекистанский-32 навининг 60 х 3 см экиш схемасида битта усимликда шаклланган дуккаклар сони 37,8 донани ва уруFлар сони 53,6 донани ташкил этган холда бу курсаткич 60 х 9 см экиш схемасида мутаносиб холда 68,2 ва 107,4 донага тенг булган, ёки 60 х 3 см экиш схемасидаги дуккаклар сонидан 30,4 дона ва уруFлар сонидан эса 53,8 дона куп булганлиги аникланган. Худди шундай конуният бошка навларда хам кузатилган.

Демак, туп сони кенгайиб борган сари усимликда ён шохларнинг купрок хосил булиши битта усимлик тупида шаклланган дуккаклар ва уруFлар сони мос равишда ортиб бориши кузатилган.

Хосилдорликнинг мухим курсаткичларидан бири бу 1000 дона уругликнинг OFирлигидир. Шу сабабли хосилдорликни аниклашдан олдин биз нухат навларининг 1000 дона уруFининг OFирлигига экиш схемаларининг таъсирини ургандик. Бу сохада олинган маълумотлар шуни курсатадики, 1000 дона уруFнинг OFирлиги Юлдуз навида кузатилиб, у 356,4 - 361,0 граммни ташкил этади. Энг кичик OFирлик эса Малхотра навида булиб, у 285,1 - 288,0 граммга тенг булган.

4 -жадвал

Экиш усулларини нухатни 1000 дона дон вазни ва ^осилдорлигига таъсири

Навлар ва экиш усуллари 1000 дона дон вазни, г Х,осилдорлик, га/с Уртача

1 - такрор 2 - такрор 3 - такрор

Малхотра 60х3 285,1 35,1 33,7 34,3 34,4

Малхотра 60х6 287,0 38,1 36,2 38,5 37,6

Малхотра 60х9 288,0 35,3 33,7 35,0 34,7

Юлдуз 60х3 363,6 20,1 25,4 23,2 22,9

Юлдуз 60х6 376,4 23,2 27,0 25,9 25,3

Юлдуз 60х9 379,8 22,6 26,8 25,3 24,9

Узбекистанский-32 60х3 250,1 19,6 21,3 23,2 21,3

Узбекистанский-32 60х6 252,4 20,7 23,1 24,6 22,8

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 1533 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

Узбекистанский-32 60х9 257,3 20,0 22,3 24,1 22,9

Полвон 60х3 356,4 24,4 24,2 23,9 24,1

Полвон 60х6 359,6 27,8 29,0 28,3 28,3

Полвон 60х9 361,0 27,0 28,1 26,3 27,1

1000 дона нухат OFирлиги нафакат навлар орасида, балки экиш схемалари буйича хам узгариб турган. К,атордаги туп оралоти кенгайиб борган сари барча навларда 1000 дона уруF массаси оFирлашиб бориши аникланган. Масалан, Полвон навининг 60 х 3 см экиш схемасидаги усимликларда шаклланган 1000 дона уругнинг OFирлиги 356,4 граммни ташкил этган булса, бу курсаткич 60 х 6 см экиш схемасида 359,6 граммга, 60 х 9 см экиш схемасида 366,9 граммга тенг булган ёки биринчи вариантдаги 1000 дона нухат уруFининг OFирлиги охирги 60 х 9 см см экиш схемасидаги 1000 дона уруF OFирлигидан 4,6 грамм кам булганлиги кайд килинган.

Бунинг сабабини куйидагича тушунтириш мумкин. К,атордаги туп оралоти камайиб борган сари усимликда шаклланган ён шохлар сони кам булиб усимлик купинча буйига усишни кучайтирган. Демак, сув ва озик моддалар хосил элементларининг тулик ривожланишига караганда усимликнинг усишига купрок сарфланган. Шу сабабли, катордаги туп орал^ининг кискариши 1000 дона нухат уруFининг OFирлигига салбий таъсир курсатиши мумкин.

Хрсилдорлик буйича олинган маълумотлар тахлили шуни курсатадики, энг юкори хосилдорлик навлар орасида Малхотра навининг 60 х 6 см экиш схемасида кузатилган. Бунда гектаридан 37,6 ц дан дон хосили олинган. Энг кам хосилдорлик шу экиш схемасида Узбекистанский-32 навида булган (21,3 ц/га).

ХУЛОСА

Барча навларда энг киска вегетация даври 60 х 3 см экиш схемасида кузатилиб, у 60 х 6 см ва 60 х 9 см экиш схемаларидаги усимликнинг вегетация давридан 1 - 2 кун киска булишлиги аникланди.

Бир уругли, икки уругли, уч уругли, пуч ва зарарланган дуккаклар сони экиш схемалари буйича узгариб боради, яъни катордаги туп оралотининг кенгайиб бориши бир уруFли дуккаклар сонининг камайиб, икки ва уч уруFли дуккаклар сонининг купайиб боришига олиб келади. Бу холатни купрок озика, намлик ва шу каби бошка экологик омилларнинг оптималлиги билан изохлаш мумкин.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 1534 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1527-1535

К,атордаги туп сони кенгайиб борган сари усимликда шаклланган дуккаклар ва дуккакдаги уруFлар сони хам ортиб боради. 1000 дона нухат уругининг OFирлиги нафакат навлар орасида, балки экиш схемалари буйича хам узгариб боради. Кдтордаги туп оралоти кенгайиб борган сари барча навларда 1000 дона уруF OFирлиги ортиб бориши кузатилган.

Нухатдан юкори хосил олишнинг оптимал экиш схемаси барча навлар буйича хам 60 х 6 см эканлиги аникланган. Ана шу вариантда усимликнинг хосил элементлари ва 1000 дона уруFининг массаси колган экиш схемаларига нисбатан туларок шаклланди.

REFERENCES

1. Бобомурадов З.С. Элементы технологии возделывания кормового нута на серозёмах Самаркандской области. // Автореф. дисс. на соиск. уч. степ. к.с/х.н. Самарканд. 1997. с.21.

2. Бобомурадов З.С., Хамдамов И.Х., Савкина Л.В. Нут - кормовая культура. // Сельское хозяйство Узбекистана. 1996. № 6., с.11.

3. Мустанов С.Б. Элементы технологии возделывания нута на поливе // Автореф. дисс. на соиск. уч. степ. к.с/х.н. Самарканд. СамСХИ. 1993. 22 с.

4. Хамдамов И.Х., Бобомурадов З.С., Умирзаков Б.Э., Усаров З. Хашаки нухат намуналарини урганиш натижалари // СуFориладиган ерларда кишлок хужалик экинлалари селекцияси, уруFчилиги ва етиштириш технологиясининг муаммолари (Республика илмий конференцияси) 19-20 июль. 2006 й. Самарканд 2006. 180 б.

5. Хамдамов И.Х., Ходжаева Н.Ж., Мустанов С.Б., Разветие и уражайность сортов нута при различных весенних сроках посева. // Фан чоррахалари. Илмий туплам. Самарканд. 2005. 123137 б.

6. Хамдамов И.Х., Шукуруллаев П.Ш., Мустанов С.Б. СуFориладиган ерларда нухат етиштириш технологиясига оид амалий кулланма. Самарканд. 1991. 14 б.

1535

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.