CC BY
0UOT576.809.5
STREPTOMYCES SP. BDU - 32 AKTiNOMiSET §TAMININ GÜMܧ NANOHiSSaCiKL9Ri 9M9L9 G9TiRM9 XASS9L9RiNiN ÖYR9NiLM9Si
HaSÖNOVA SEVDA ADILKOM qizi
Molekulyar biologiya va biotexnologiyalar kaferdarisinin dosenti, Baki Dövlat Universiteti,
Baki, Azarbaycan
QULIYEVA SEVINC MEHi qizi
Molekulyar biologiya va biotexnologiyalar kaferdarisinin müallimi, Baki Dövlat Universiteti, Baki, Azarbaycan
SÜLEYMANOVA GÜL§9N C9RK9Z qizi
Molekulyar biologiya va biotexnologiyalar kaferdarisinin dosenti, Baki Dövlat Universiteti,
Baki, Azarbaycan
Annotasiya. Gümüg nanohissaciklarin istehsalinda an alternativ yanagma üsullarindan biri streptomiset gtamlarinin istifada sidir. Taqdim olunan maqalada torpaqdan ayrilmig Streptomyces sp. BDU - 32 aktinomiset gtaminin gümüg nanohissaciklari amala gatira bilmasina hasr olunmugdur. Streptomyces sp. BDU - 32 aktinomiset gtami Qauze qidali mühitinda becarilmigdir. Biokütla va kultiral maye filtrasiya yolu ila aparilmigdir. Müayyan edilmigdir ki, bu gtam gümüg nanohissaciklar amala gatirmak xassasina malikdir. Gümüg nanohissaciklar asasan kultural mayeda amala galir. Va gümüg nanohissaciklar amala gatirmak qabiliyyati ilkin olaraq reaksion qarigigi tünd ranga boyamasi ila tayin edilmigdir. Sonra isa UV - spektrofotometrda 410- 430 nm dalga uzunlugunda udulma spektri vermasi gümüg nanohissaciklar ügün xarakterik olan udulmaya müvafiqdir. Sintez olunan gümüg nanohissaciklarin ölgüsü va morfologiyasi müayyan edilmasi ügün Skanedici elektron mikroskop analizlari aparilmigdir. dmala galan gümüg nanohissaciklarin formasinin uzunsov olmasi malum olmugdur.
Kultural mayeda sintez olunmug nanohissaciklarin diametri isa 20 - 35,5 nm olmugdur. Xarakterik rentgen güa spektrina asasan nanohissaciyin gümüg oldugu daqiqlagdirilmigdir.
Agar sözlw. kulturalar, kolleksiya, aktinomiset, gümüg nanohissaciklar, Streptomyces sp.
Giri§. Hal - hazirda nanotexnologiyanin intensiv inki§afi naticasinda son onillikda taqriban 1 - 100 nm barabar nanohissaciklar sintez edilir va insan faaliyyatinin demak olar ki, butun sahalarinda istifada olunur. Bunlara misal olaraq, qiymatli metallardan qizil, gumu§, alvan - agir metal va metal oksidlari, yanmke9irici va uzvu nanonanohissaciklari gostarmak olar. Bu nanohissaciklar tibbi diaqnostika va mualicada, darman preparatlari da§iyicilari, kosmetika, boyaq maddalarinin alinmasi, arzaq mahsullarinin istehsali, qabla§dirmada, mahsullarin da§inmasinda, neft9ixarma sanayesinda, kand tasarrufati sahasinda va nahayat atraf muhitin qorunmasinda geni§ tatbiq olunmaga ba§lami§dir. Artiq dunyanin bir cox inki§af etmi§ olkalarinda fiziki, kimyavi va bioloji metodlardan istifada edilmakla metal nanohissaciklarin geni§ miqyasli sintezi hayata ke9irilir. Nanohissaciklarin fiziki va kimyavi usullarla alinmasi ekoloji cahatdan alveri§siz hesab edilir. Bu zaman istifada edilan texniki proseslarin aksariyyati kimyavi reagentlardan istifada olunmasi sababindan atraf muhitin 9irklanmasina sabab ola bilir. Son zamanlar alimlar bioloji proseslar vasitasila nanohissaciklarin sintez olunmasi texnologiyasina daha boyuk diqqat ayirirlar. Bioloji sintez zamani nanohissaciklarin formala§masi uzvu molekullar daxilinda va onlarin i§tiraki ila ba§ verdiyindan, bu texnologiya zamani toksikilik daracasi minimum olur [1,2,3].
Malumdur ki, nanohissaciklarin bioloji yolla alveri§li sintezinda maya va kif gobalaklarindan, bakteriyalardan, bitkilardan va elaca da onlarin ekstraktlarindan istifada olunur. Axir vaxtlar isa nanohissaciklarin mikroorqanizmlar vasitasila sintezina daha 9ox ustunluk verilir. Nanohissaciklarin
BDU - 32
alinmasinda mikrob kulturalarinin tatbiqi zamani he9 bir zararli kanar madda ayrilmadigindan, bu üsul ekoloji cahatdan tam alveri§li hesab olunur. Maya göbalaklarindan istifada etmakla gümü§, qizil, sink, selen, titan va platin kimi metal nanohissaciklarin sintezini hayata ke9irmak mümkündür. Metal nanohissaciklar müxtalif xüsusiyatlarina göra xarakteriza olunur. Gümü§ nanohissaciklar digar metal nanohissaciklarla müqayisada öz xarakterik xassalarina; böyük sath sahasina, unikal fiziki - kimyavi va bioloji xüsusiyyatlarina göra daha 9ox diqqati calb edir. Bu gün gümü§ nanohissaciklarin sintezi ü9ün bioloji obyektlardan, xüsusila streptomiset §tamlarinin istifadasi müasir metodlarin meydana 9ixmasina sabab olur.
Gümü§ nanohissaciklarin istehsalinda an alternativ yana§ma üsullarindan biri streptomiset §tamlarinin istifadasidir. £ünki Streptomyces cinsli aktinomisetlardan lazimi miqdarda biokütla alda etmak mümkündür va gümü§ nanohissaciyin sintezi prosesi zamani sekresiya olunan enzimlar metal ionlarinin nanohissaciklara qadar reduksiyasini tamin edir [4,5,6].
Material va metodlar.Tadqiqat obyekti kimi Mikrobiologiya kafedrasinin kulturalar kolleksiyasindan götürülmü§ Streptomyces sp. BDU- 32 aktinomiset §tamindan istifada olunmu§dur.
Ayrilmi§ mikrob kulturasi avvalca duru Qauze qidali mühitda akilmi§dir va 300C temperaturda 21 sutka müddatinda termostatda becarilmi§ va biokütla alda edilmi§dir. 9mala galmi§ Streptomyces sp. BDU - 32 aktinomiset biokütlasi kultural mayedan filtrasiya yolu ila ayrilmi§ va 100 ml kultural mayenin üzarina 1 ml 10-3 molyar AgNO3 mahlulu alava olunmu§dur. Sonra alinan qari§iq 300C temperaturda termostatda inkubasiya edilmi§dir .
Tacrübanin sonunda biokütla filtrasiya yolu ila ayrilmi§ va filtratda gümü§ nanohissaciklarin olmasi analiz edilmi§dir. Nanohissaciklarin amala galmasi reaksion qari§igin ranginin tündla§masi va eyni zamanda "UV - ViS specord 250 plus" spektrofotometrinda gümü§ nanohissaciklar ü9ün xarakterik olan 410- 430 nm dalga uzunlugunda udulma spektrina göra müayyan olumu§dur.
Sonra kultural mayedan preparat hazirlanaraq qurudulmu§, elektron mikroskopunda gümü§ nanohissaciklarin va öl9ülarinin (nm - la) müayyan edilmasi ü9ün baxilmi§dir.
Xarakterik rentgen §üa spektirlari verilarak alinan nanohissaciklarin gümü§ oldugu müayyan edilmi§dir.
Naticalar va onlarin müzakirasi. Ümumiyyatla, gümü§ nanohissaciklarin sintez edilmasi ilk növbada reaksion qari§igin ranginin a9iq saridan tünd qahvayiya dogru dayi§masi ila mü§ahida olunur. Tünd qahvayi rangin meydana 9ixmasi gümü§ ionlarinin reduksiyasi zamani yaranan gümü§ nanohissaciklarin sathi plazmon rezonans hadisas ila alaqadardir.
Tadqiq olunan Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset §taminin gümü§ nanohissaciklar amala gatirmak qabiliyyati kultural mayeda atrafli öyranilmi§dir.
Onun tarkibina gümü§ nitrat mahlulu (1mM qatiliqli) qatilmi§ va inkubasiya zamani rangi tündla§mi§dir. Eyni §araitda inkubasiya olunan kontrol kolbada isa rang dayi§ikliyi mü§ahida olunmami§dir (§ak.1).
Kolloid mahlulda Ag+ ionlarinin reduksiyasi naticasinda reaksion qari§igin rangi dayi§ikliyi mü§ahida olunduqdan sonra gümü§ nanohissaciklarin formala§masi va onlarin optiki xassalarinin öyranilmasi ü9ün UV - Vis spektrofotometrik(UV - ViS specord 250 plus) analizlari aparilmi§dir. Bu zaman Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset §taminin kultural maye olan reaksion qari§iginda ultrabanöv§ayi spektrda daha yüksak udulma 410- 430 nm -da alinmi§dir. Bu udulma gümü§ nanohissaciklar ü9ün xarakterik olan udulmaya müvafiqdir (§ak. 2).
Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset kultural mayesi vasitasila sintez olunan gümü§ nanohissaciklarin öl9üsü va morfologiyasi müayyan edilmasi ü9ün Skanedici elektron mikroskop analizlari aparilmi§dir (JEOL JSM-7600F- Yaponiya). Rang dayi§ikliyi ba§ veran kultural maye olan reaksion qari§iqlardan preparat hazirlanmi§ va elektron mikroskopunda baxilmi§dir. ömala galan gümü§ nanohissaciklarin formasinin uzunsov olmasi malum olmu§dur. Kultural mayeda sintez olunmu§ nanohissaciklarin diametri isa 20 - 35,5 nm olmu§dur (§ak.3).
a b
Çakil 1. Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset §tami kultural mayesi vasitasila gümü§ nanohissaciklarin amala galmasi müddatinda mühitin ranginin dayiçilmasi: a - kontrol ;b - tacrüba
.4 \
У
X!
- - - - - - - - —
§akil 2. Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset §tami kultural mayesinin amala gatirdiyi gümü§ nanohissaciklarinin UV - spektri
§akil 3. Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset §taminin kultural mayesinin amala gatirdiyi gümü§ nanohissaciklarin elektron mikroskopunda görünü§ü
Yekun. Belalikla, aparilan tadqiqatlar naticasinda müayyan olunmuçdur ki, Streptomyces sp - BDU 32 aktinomiset §taminin kultural mayesi reaksion qariçiginin rangi inkubasiya zamani tündla§ir va biokütladan ayrilmiç kolloid mahlul UV - vis spektrofotometrinda kultural mayedan ayrilmi§ kolloid mahlul 410 - 430 nm udulma verir. Bu alamatlar gümü§ nanohissaciklarin sintezinin ilk xarakterik alamatlaridir. Skanedici elektron mikroskopunda har iki reaksion qariçiqda nanohissaciklarin uzunsov formali olmasi va kultural mayesinda sintez olunmu§ nanohissaciklarin
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
isa 20 - 35,5 nm ol9uya malik olmasi muayyan edilmigdir. Xarakteristik rentgen-§ua spektrina asasan
nanohissaciklarin gumu§ oldugu daqiqla§dirilmi§dir.
9D9BiYYAT StYAHISI
1. Крутяков Ю.Л.2008. Синтез и свойства наноцастиц серебра: достижения и перспективы // Успехи химии, т.77, с. 242-269.
2. Bhainsa K.C. and D'Souza S.F.2006. Biomimetic Synthesis of Nanoparticles. // Colloids Surf,B. v. 47, p: 160-164.
3. Narayanan K.B. and Sakthivel N.2010. Biological synthesis of metal nanoparticles by microbes // Advances in Colloid andInterface Science, v. 156, No. 1-2, p. 1-13.
4. Sastry M, Ahmad A, Khan MI and Kumar.2003 Biosynthesis and application of silverand gold nanoparticles. //Current Sci, v.85, p: 162-70.
5. Sadowski Zygmunt.2010. Biosynthesis and application of silver and gold Nanoparticles // Wroclaw University of Technology, v.11, p.257-266.
6. Xiangqian Li, HuizhongXu, Zhe-Sheng.2011. Chen and Guofang Chen. Biosynthesis of Nanoparticles by Microorganisms and Their Applications // Journal of nanomaterials, 2011, v. No. 8, p. 1-17.
