Научная статья на тему 'Стратегическое партнерство ес Китай: сотрудничество и конкуренция'

Стратегическое партнерство ес Китай: сотрудничество и конкуренция Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
1953
328
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СОЗДАНИЯ СТРАТЕГИЧЕСКОГО ПАРТНЕРСТВА / ЕС КИТАЙ / СОТРУДНИЧЕСТВО И КОНКУРЕНЦИЯ / ГЕНЕЗИС ОТНОШЕНИЙ ЕС КИТАЙ / МИРОВАЯ ТОРГОВАЯ СИСТЕМА / WSPółPRACA I KONKURENCJA / GENEZA STOSUNKóW UE CHINY / śWIATOWY SYSTEM HANDLU / UTWORZENIA STRATEGICZNEGO PARTNERSTWA / UE CHINY

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Гомулка Кристина, Боручиньска-дерешкевич Изабелла

Наличие в Европейском союзе Общей внешней политики и безопасности (ОВПБ) открыло новые возможности реализации евросоюзных целей в рамках этой сферы европейской интеграции. Вместе с тем на протяжении более 20 лет вышли наружу также барьеры в формулировании и реализации ОВПБ. Её цели эволюционировали и в расширенной трактовке были определены в Договоре о ЕС, подписанном в 2007 г. в Лиссабоне. С 90-х гг. XX в. более заметно внешняя политика ЕС развивается в трех направлениях в билатеральной, региональной плоскости и на уровне стратегических партнёрств. Одновременно наблюдается перенесение упора с развития билатеральных отношений в направлении создания внешних политик регионального радиуса действия и формирования стратегических отношений с самыми мощными странами в устанавливающемся в современности международном многополярном порядке. ЕС, желая удовлетворить свои запросы в сфере создания позиции сильного глобального игрока, увеличил свою внешнюю активность на географическом и предметном уровне. Это выражалось в увеличении интереса к Азии, быстрое развитие которой привело к образованию новых держав, таких как Китай Политика Европейского союза по отношению к таким государствам является элементом более широкой концепции, т.е. Общей внешней политики и безопасности, которая распространяется на государства азиатского континента, а также другие, которые создают стратегические партнёрства с Китаем, Японией, Индией и Южной Кореей, а также на сотрудничество с азиатскими региональными структурами.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PARTNERSTWO STRATEGICZNE UE CHINY: WSPÓŁPRACA I RYWALIZACJA

Wyposażenie Unii Europejskiej we Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (WPZIB) otworzyło nowe możliwości realizacji celów wspólnotowych w ramach tej sfery integracji europejskiej. Jednocześnie na przestrzeni ponad dwudziestu lat ujawniły się także liczne bariery w formułowaniu i realizacji WPZiB. Jej cele ewoluowały i w rozszerzonym ujęciu zostały zdefiniowane w Traktacie o UE podpisanym w 2007 r. w Lizbonie. Od lat dziewięćdziesiątych XX w. coraz wyraźniej polityka zewnętrzna UE rozwija się trójtorowo w płaszczyźnie bilateralnej, regionalnej i partnerstw strategicznych. Jednocześnie obserwuje się przesuwanie akcentu z rozwoju stosunków bilateralnych w kierunku tworzenia polityk zewnętrznych o zasięgu regionalnym i kreowania relacji strategicznych z najpotężniejszymi krajami kształtującego się współcześnie międzynarodowego ładu multipolarnego. UE pragnąc zaspokoić swoje aspiracje w zakresie budowania pozycji silnego gracza globalnego zwiększyła swoje zaangażowanie zewnętrzne o zasięgu geograficznym i przedmiotowym. Wyrażało się to m.in. wzrostem zainteresowania Azją, której szybki rozwój doprowadził do wykształcenia się nowych mocarstw takich jak Chiny. Polityka Unii Europejskiej wobec państwa środka jest więc elementem szerszej koncepcji tj. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, której trzon wobec kontynentu azjatyckiego tworzą partnerstwa strategiczne z Chinami, Japonią, Indiami i Koreą Południową oraz współpraca z azjatyckimi strukturami regionalnymi.

Текст научной работы на тему «Стратегическое партнерство ес Китай: сотрудничество и конкуренция»

УДК 327

Кристина Гомулка

Профессор, доктор наук, Гданьский Политехнический Университет. Польша.

Изабела Боручиньска-Дерешкевич

Доктор наук, Гданьский Политехнический Университет. Польша. kgom@zie.pg.gda.pl

СТРАТЕГИЧЕСКОЕ ПАРТНЕРСТВО ЕС -КИТАЙ: СОТРУДНИЧЕСТВО И СОПЕРНИЧЕСТВО

Наличие в Европейском союзе Общей внешней политики и безопасности (ОВПБ) открыло новые возможности реализации евросоюзных целей в рамках этой сферы европейской интеграции. Вместе с тем на протяжении более 20 лет вышли наружу также барьеры в формулировании и реализации ОВПБ. Её цели эволюционировали и в расширенной трактовке были определены в Договоре о ЕС, подписанном в 2007 г. в Лиссабоне. С 90-х гг. XX в. более заметно внешняя политика ЕС развивается в трех направлениях - в билатеральной, региональной плоскости и на уровне стратегических партнёрств. Одновременно наблюдается перенесение упора с развития билатеральных отношений в направлении создания внешних политик регионального радиуса действия и формирования стратегических отношений с самыми мощными странами в устанавливающемся в современности международном многополярном порядке. ЕС, желая удовлетворить свои запросы в сфере создания позиции сильного глобального игрока, увеличил свою внешнюю активность на географическом и предметном уровне. Это выражалось в увеличении интереса к Азии, быстрое развитие которой привело к образованию новых держав, таких как Китай Политика Европейского союза по отношению к таким государствам является элементом более широкой концепции, т.е. Общей внешней политики и безопасности, которая распространяется на государства азиатского континента, а также другие, которые создают стратегические партнёрства с Китаем, Японией, Индией и Южной Кореей, а также на сотрудничество с азиатскими региональными структурами.

ключевые слова: Создания стратегического партнерства, ЕС - Китай, сотрудничество и конкуренция, Генезис отношений ЕС - Китай, мировая торговая система

Dr hab. Krystyna Gomotka, prof. nadzw. Dr Izabela Borucinska-Dereszkiewicz

Politechnika Gdanska, Polska kgom@zie.pg.gda.pl

PARTNERSTWO STRATEGICZNE UE - CHINY: WSPOLPRACA I RYWALIZACJA

Wyposazenie Unii Europejskiej we Wspolnq Polityk^ Zagranicznq i Bezpieczenstwa (WPZIB) otworzyto nowe mozliwosci realizacji celow wspolnotowych w ramach tej sfery integracji europejskiej. Jednoczesnie na przestrzeni ponad dwudziestu lat ujawnity si§ takze liczne bariery w formutowaniu i realizacji WPZiB. Jej cele ewoluowaty i w rozszerzonym uj^ciu zostaty zdefiniowane w Traktacie o UE podpisanym w 2007 r. w Lizbonie. Od lat dziewi^cdziesi^tych XX w. coraz wyrazniej polityka zewn^trzna UE rozwija si§ trojtorowo - w ptaszczyznie bilateralnej, regionalnej i partnerstw strategicznych. Jednoczesnie obserwuje si§ przesuwanie akcentu z rozwoju stosunkow bilateralnych w kierunku tworzenia polityk zewn^trznych o zasi^gu regionalnym i kreowania relacji strategicznych z najpot^zniejszymi krajami ksztattuj^cego si§ wspotczesnie mi^dzynarodowego tadu multipolarnego. UE pragn^c zaspokoic swoje aspiracje w zakresie budowania pozycji silnego gracza globalnego zwi^kszyta swoje zaangazowanie zewn^trzne o zasi^gu geograficznym i przedmiotowym. Wyrazato si§ to m.in. wzrostem zainteresowania Azjq, ktorej szybki rozwoj doprowadzit do wyksztatcenia si§ nowych mocarstw takich jak Chiny. Polityka Unii Europejskiej wobec panstwa srodka jest wi^c elementem szerszej koncepcji tj. Wspolnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa, ktorej trzon wobec kontynentu azjatyckiego tworzq partnerstwa strategiczne z Chinami, Japonic, Indiami i Koreq Poludniowq oraz wspotpraca z azjatyckimi strukturami regionalnymi.

Sfowa kluczowe:Utworzenia strategicznego partnerstwa, UE - Chiny,wspotpraca i konkurencja, Geneza stosunkow UE - Chiny, swiatowy system handlu

PARTNERSTWO STRATEGICZNE UE - CHINY: WSPOLPRACA I RYWALIZACJA Wprowadzenie

Wyposazenie Unii Europejskiej we Wspolnq Polityk? Zagranicznq i Bezpieczenstwa (WPZIB) otworzyto nowe mozliwosci realizacji celow wspolnotowych w ramach tej sfery integracji europejskiej. Jednoczesnie na przestrzeni ponad dwudziestu lat ujawnity si? takze liczne bariery w formutowaniu i realizacji WPZiB. Jej cele ewoluowaty i w rozszerzonym uj?ciu zostaty zdefiniowane w Traktacie o UE podpisanym w 2007 r. w Lizbonie. Od lat dziewi?cdziesiqtych XX w. coraz wyrazniej polityka zewn?trzna UE rozwija si? trojtorowo - w ptaszczyznie bilateralnej, regionalnej i partnerstw strategicznych. Jednoczesnie obserwuje si? przesuwanie akcentu z rozwoju stosunkow bilateralnych w kierunku tworzenia polityk zewn?trznych o zasi?gu regionalnym i kreowania relacji strategicznych z najpot?zniejszymi krajami ksztattujqcego si? wspotczesnie mi?dzynarodowego tadu multipolarnego.

UE pragnqc zaspokoic swoje aspiracje w zakresie budowania pozycji silnego gracza globalnego zwi?kszyta swoje zaangazowanie zewn?trzne o zasi?gu geograficznym i przedmiotowym. Wyrazato si? to m.in. wzrostem zainteresowania Azjq, ktorej szybki rozwoj doprowadzit do wyksztatcenia si? nowych mocarstw takich jak Chiny1. Polityka Unii Europejskiej wobec panstwa srodka jest wi?c elementem szerszej koncepcji tj. Wspolnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa, ktorej trzon wobec kontynentu azjatyckiego tworzq partnerstwa strategiczne z Chinami, Japonic, Indiami i Koreq Potudniowq oraz wspotpraca z azjatyckimi strukturami regionalnymi.

Celem podj?tych rozwazan byta ocena polityki UE wobec Chin po uptywie dziesi?ciu lat realizacji partnerstwa strategicznego w kontekscie towarzyszqcej wspotpracy rywalizacji. Zatozono, ze rezultaty partnerstwa strategicznego odbiegajq od oczekiwan UE, a wi?kszosc sfer wspotpracy jednoczesnie stanowi ptaszczyzny rywalizacji. W dtuzszej perspektywie element rywalizacji b?dzie si? nasila i moze doprowadzic do uzyskania przez Chiny przewagi na swiatowej scenie w wielu obszarach. Potwierdzeniem sq mi?dzy innymi: przewaga deklaracji wspotpracy nad wymiernymi jej efektami, wybiorczosc pol realnej i owocnej wspotpracy, niespojnosc, niekonsekwencja i reaktywnosc w polityce UE, czasami wr?cz rozbieznosci mi?dzy warstwq deklaracji czy rezolucji a podejmowanymi dziataniami. Z jednej strony UE liczy si? z rosnqcq pot?gq Chin i poostrzeganiem ich jako partnera strategicznego nie tylko gospodarczego, ale takze politycznego i to na arenie globalnej. Przektada si? to wi?c na zainteresowanie wspotpracq i ptynqcymi z niej korzysciami, a z drugiej strony UE stara si? w pewnym sensie kontrolowac wzrost chinskiej sity w mi?dzynarodowym uktadzie by chronic wtasne interesy w procesie konkurowania o globalne wptywy.

Geneza stosunkow UE - Chiny

Poczqtki stosunkow UE Chiny si?gajq lat siedemdziesiqtych XX w., gdy chinskie wtadze zacz?ty dostrzegac nowe mozliwosci z podj?cia kontaktow z krajami Europy Zachodniej i otwierac si? na swiat2. Nawiqzanie stosunkow dyplomatycznych mi?dzy CHRL a EWG nastqpito po wizycie w Chinach komisarza europejskiego Christopera Soamesa 15 wrzesnia 1975 r.3. W rezultacie 3 kwietnia 1978 r. podpisano umow? o wspotpracy handlowej, w ktorej obaj partnerzy przyznali sobie klauzul? najwi?kszego uprzywilejowania w handlu4. W lipcu 1979 r. doszto do podpisania kolejnej umowy mi?dzy EWG a Chinami w sprawie handlu wyrobami wtokienniczymi5. Na przetomie lat siedemdziesiqtych i osiemdziesiqtych XX w. tylko najsilniejsze gospodarczo panstwa Europy Zachodniej zainteresowane byty wspotpracq gospodarczq z Chinami6. Od poczqtku wspotpraca

1 Szerzej: J. Starzyk, Wspolna Polityka Zagraniczna Unii Europejskiej, Wyd. UW, Warszawa 2001, s. 259-260;

T. Kamienski, Miejsce Chin w polityce bezpieczenstwa Unii Europejskiej, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki Mi^dzynarodowe Chin, t. 9, Szkola Wyzsza Psychologii Spolecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 29-32; Chong-Pin Lin, Formuj^ca si§ wielka strategia Chin: ku dominacji w Azji Wschodniej, ale bez walki, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki Mi^dzynarodowe Chin, t. 9, Szkola Wyzsza Psychologii Spolecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 79-101; G. Wronski, Mocarstwowosc Chin - przegl^d rol mi^dzynarodowych, (w:) Oblicza Chin na pocz^tku XXI wieku. Historia. Polityka. Spoleczenstwo, red. J. Marszalek-Kawa, Wyd. A. Marszalek, Torun 2008, s. 75-115. R. Zi^ba, Wspolna Polityka Zagraniczna Unii Europejskiej, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s.231-237;

www.madrid.es/UnidadWeb/Contenidos/EspecialInformativo/RelacInternac/InversionAsia/Ficheros/Towards NewAsiaStrategy.pdf (15.10.2013); Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced Partnership, http://europa.eu.int/comm/external relations/asia/doc/com01 469 en (15.10.2013).

2 Szerzej: Chiny popieraly proces integracji w Europie Zachodniej zakladaj^c, iz zintegrowana Europa b^dzie

stanowic przeciwwag^ dla krajow socjalistycznych. Szerzej: A. Halimarski, Trzy kr^gi polityki zagranicznej Chin, Ksi^zka i Wiedza, Warszawa 1982, s. 34.

3 UE - China. Chronology. www.eeas.europa.eu/china/docs/chronology 2010 en.pdf (16.10.2013).

4 Realizacji umowy miala wspierac mieszana komisja CHRL - EWG, ktora zbierala si§ raz do roku. R. L. Ed-

monds, China and Europe Since 1978: An Introdution, The China Quarterly, Lodon 2002, nr 169 za F. Grze-gorzewski, Ewolucja stosunkow miedzy Unia Europejsk^. a Chinska Republik^ Ludow^, Akademia Dy-plomatyczna MSZ, Warszawa 2004, s. 13.

5Umowa EWG - Chiny w sprawie handlu wyrobami wlokienniczymi www.eeas.europa.eu/china/docs/chronology 2010 en.pdf (16.10.2013).

6 Nalezaly do nich Niemcy, Francja, Wielka Brytania oraz Wlochy. Przedstawiciele biznesu nieniemieckiego i brytyjskiego pragn^li uczestniczyc w modernizacji chinskiej gospodarki, Wlochy i Francja zamierzaly ozywic handel z krajami dalekiego wschodu, w tym z Chinami. A. Halimarski, op. cit. s. 57.

opierata siç na dwutorowych dziataniach na poziomie bilateralnym i wspölnotowym. W 1985 r., po wygasniçciu umowy z 1975 r., zostato podpisane Porozumienie o wspötpracy handlowej i ekonomicznej miedzy Wspölnotq Europejskq a Chinskq Republik^ Ludowq1. Porozumienie zaktadato rozszerzenie wspötpracy ekonomicznej, technicznej i handlowej2. Umowa miata sprzyjac dynamicznemu rozwojowi wspötpracy gospodarczej w zakresie: görnictwa, rolnictwa oraz przemystu, w tym przetwörczego, nauki i technologii, energii, transportu i komunikacji, ochrony srodowiska. Chiny zobowiqzaty siç do tworzenia korzystnego klimatu dla europejskich inwestycji zagranicznych. Kwestie sporne miaty byc rozwiqzywane przez specjalnie utworzonq Komisjç Wspölnq3. Rozwöj wspötpracy doprowadzit do uplasowania siç EWG na drugim miejscu w chinskim handlu, po Japonii, co zaowocowato w 1987 r. otwarciem w Pekinie Przedstawicielstwa EWG4.

Dynamicznie rozwijajqcq siç wspötpracy przerwaty wydarzenia z 4 czerwca 1989 r. - krwawe sttumienie manifestacji studenckich na Placu Tiananmen. Wspölnota pod wptywem ostrej reakcji swiata na wydarzenia natozyta 22 pazdziernika 1989 r. na Chiny szereg sankcji ekonomicznych, wstrzymata oficjalne wizyty cywili i wojskowych, wprowadzita röwniez embargo na sprzedaz broni5. Spowodowato to zamrozenie wzajemnych stosunköw, ktöre zaczçty siç ocieplac na poczqtku 1991 r. po zniesieniu sankcji, opröcz embarga na bron. W grudniu 1992 r. zostata podpisana umowa miçdzy Wspölnotq a Chinami w sprawie handlu wyrobami wtökienniczymi, nieobjçtymi dwustronnq umowq wtökienniczq parafowanq w 1988 r.6. W tym samym roku zostata röwniez zawarta umowa pomiçdzy Wspölnotq a Makau o handlu i wspötpracy w: przemysle, handlu, nauce i technice, energetyce, transporcie, telekomunikacji, przetwarzaniu danych, wtasnosci intelektualnej, ochronie Srodowiska, rozwoju spotecznym, turystyce, ustugach finansowych rybotöwstwie, sprawach celnych, statystyce7. Do chwili wejscia w zycie Traktatu o UE z Maastricht stworzono ramy wspötpracy handlowej z Chinami, ktörym nie towarzyszyt adekwatny rozwöj dialogu politycznego.

W latach dziewiçcdziesiqtych na stosunki UE - Chiny wptyw miaty przemiany geopolityczne. Pierwszym krajem UE, ktöry dostrzegt rosnqcq rolç ekonomicznq Chin byty Niemcy8. W potowie ostatniej dekady XX w. UE uznajqc znaczenie przemian, ktöre dokonaty siç w Chinach w ciqgu minionych dwudziestu lat i szanse na realizacjç swoich celöw, zdecydowata o uksztattowaniu nowej jakosci stosunköw z Chinami, ktörych ekspansja gospodarcza i polityczna umozliwita wejscie do krçgu

1 Zawarto je na 5 lat z mozliwosci^. automatycznego odnawiania na kolejne roczne okresy pod warunkiem

niewypowiedzenia umowy przez jedn^. ze stron.

2 Partnerzy utrzymali wzgl?dem siebie klauzul? najwi?kszego uprzywilejowania w zakresie: cel i oplat zwi^za-

nych z wwozem i wywozem, tranzytem towarow oraz ustalily formalnosci dotycz^ce odprawy, przeladunku, skladowania i tranzytu towarow. Jednoczesnie zobowi^zali si? do d^zenia do zrownowazenia bilansu hand-lowego we wzajemnych obrotach. Rozszerzyli list? towarow, ktore mogly byc wwozone do EWG i zwi?kszono ich kwoty. Zaplata za przeprowadzone transakcje dokonywac si? miala wedlug stawek ryn-kowych w dowolnej walucie akceptowanej przez obie strony.

3 W jej sklad wchodzili przedstawiciele obu partnerow. Komisja zbierac si? miala przynajmniej raz do roku

naprzemiennie w Brukseli i Pekinie. Do jej zadan nalezalo: monitorowanie, wyjasnianie i eliminowanie ut-rudnien, ktore mog^. powstac przy realizacji umowy, kreowanie nowych mozliwosci rozwoju wspolpracy gospodarczej i handlowej oraz uzgadnianie zalecen, ktore moglyby pomoc w realizacji tej umowy. Szerzej: Rozporz^dzenie Rady EWG nr 2616/85, Porozumienie o handlu i wspolpracy pomi?dzy Europejsk^. Wspolnot^. Gospodarcz^ a chinska Republika Ludow^ Dz. U. L 250 z 19.9.1985 http://europa.eu/legislation summaries/external relations/relations with third countries (16.10.2013).

4 C. Jousse La Chine et Union europeenne, Politigue Etrangere 1996, nr 4, s. 867 -880. za F. Grzegorzewski, op.,

cit, s. 10.

5 Embargo WE, www.sipri.org/databases/embargoes/eu arms embargoes/china (16.10.2013).

6 Umowa miedzy Wspolnot^. Europejsk^. a Chinsk^. Republik^ Ludow^. w sprawie handlu wyrobami

wlokienniczymi nieobj?tymi dwustronna umow^. wlokiennicz^. w sprawie handlu wyrobami wlokienniczymi parafowan^. 9 grudnia 1988 r. oraz rozszerzona i zmienion^. w drodze parafowanej 8 grudnia 1992 r. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:11:23:21995A0506(01):PL:PDF (17.10.2013).

7 Umowa w sprawie Handlu i Wspolpracy mi?dzy Wspolnot^. Gospodarcz^. a Macau, http://eur-

law.eu/PL/Umowa-w-sprawie-handlu-i-wspolpracy-miedzy-Europejska,237294,d (20.10.2013).

8 N. Casarini, Evolution EU and China, http://ftp.infoeuropa.eurocid.pt/000037001-000038000/000037834.pdf z

(21.10.2011). Jej praktycznym wymiarem bylo otwarcie Biura Komisji Europejskiej w Hongkongu, ktorego glownym zadaniem byl rozwoj wspolpracy handlowej i gospodarczej. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52006DC0648:EN:N0T (25.102013).

1 r rywalizujqcych o globalne wptywy mocarstw . Intensyfikacja polityki UE wobec Panstwa Srodka

zacz?ta si? od otwarcia dialogu politycznego w 1994 r. UE zdecydowata o potrzebie zdefiniowania

dtugoterminowej polityki wobec Chin powiqzanej ze strategic dla Azji. Podkreslita w tym kontekscie

globalne i regionalne implikacje rozwoju Chin i ich wag? dla realizacji jej celöw, takich jak: globalne i

regionalne bezpieczenstwo, zröwnowazony rozwöj wsparty naukowo-technologicznq wspötpracq,

budowa spoteczenstwa informacyjnego, rozwiqzywanie problemöw demograficznych, ograniczanie

uböstwa, ksztattowanie swiatowego systemu gospodarczego, w tym akcesja Chin do WTO, uczciwa

konkurencja mi?dzynarodowa,. W zwiqzku z tym 5 lipca 1995 r. Komisja Europejska opublikowata

Komunikat zatytutowany ’’Dtugookresowa Polityka Stosunköw mi?dzy Europe a Chinami”. Opröcz

determinantöw znaczenia Chin dla Europy2 okreslat on dwie, priorytetowe ptaszczyzny relacji:

- polityczne - obejmujqcq wzmocnienie obecnosci Chin w mi?dzynarodowej spotecznosci, ich odpowiedzialnq oraz konstruktywnq rol?, z uwzgl?dnieniem forum ASEAN, oraz liberalizacj? röznych aspektöw zycia, w tym poszanowanie praw cztowieka i podstawowych wolnosci jako fundamentu dtugoterminowej, politycznej i spotecznej stabilnosci, a takze kwesti? autonomii Hong Kongu i Macau,

- ekonomicznq - koncentrujqcq si? na wsparciu przemian gospodarczych, w tym liberalizacji dost?pu europejskich przedsi?biorcöw do chinskiego rynku, uczciwej konkurencji, zdynamizowaniu wzajemnego handlu oraz rozwoju wspötpracy w ramach mi?dzynarodowych

1 Od zakonczenia drugiej wojny swiatowej rzeczywistosc mi?dzynarodowa ulegla diametralnej zmianie. W

okresie zimnej wojny i po jej zakonczeniu, kiedy zacz^l ksztaltowac si? nowy lad ewolucji podlegala polityka zagraniczna wszystkich podmiotow stosunkow mi?dzynarodowych, w tym Chin i ich stosunku do Europy Zachodniej. Od momentu nawi^zania stosunkow dyplomatycznych mi?dzy EWG a Chinami 15 wrzesnia 1975 r. dwustronne relacje diametralnie zmienily swoje oblicze. Rosn^ce znaczenie integrjcych si? krajow Europy Zachodniej nie znajdowalo istotnego odzwierciedlenia w polityce zagranicznej Chin, nawet po powolaniu do zycia UE. Rozwoj dwustronnych relacji, obserwowany od polowy ostatniej dekady XX w. byl bardziej pochodn^. zainteresowania UE niz Chin. Szerzej o stosunkach UE-Chiny i ich uwarunkowaniach.: B. Goralczyk, Pekinska Wiosna 1989. Pocz^tki ruchu demokratycznego w Chinach.

Wyd. Familia, Warszawa 1999; E. Halizak, Polityka zagraniczna ChRL: uwarunkowani decyzyjne i wizje rzeczywistosci mi?dzynarodowej, (w:) Chiny. Przemiany panstwa i spoleczenstwa w okresie 1978-2000, red. K. Tomala, Wyd. Instytut Nauk Politycznych PAN, Trio, Warszawa 2001; R. L., China and Europe Since 1978: An Introduction, „The China Quarterly” 2002, nr 169, London; F. Grzegorzewski, op. cit.; J. Kukulka, Historia wspolczesnych stosunkow mi?dzynarodowych 1945-2000, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2007, s. 59-61, 95-97, 164-166, 213-225, 299-340, 347-419, 451-629, 827; K. Gorgol, Kluczowe problem polityczne w dialogu Unii Europejskiej z Chinsk^. Republik^ Ludow^, (w:) Wspolczesny daleki Wschod w stosunkach mi?dzynarodowych - rywalizacja i mocarstwowosc, red. D. K. Gemechu, Forum Polityczne, Instytut Nauk Politycznych UWM w Olsztynie, Olsztyn 2008, t. 8 , s. 368-369; J. Men, The EU-China Political Dialogue, [w:] EU-China Observer, Department of EU International Relations and Diplomacy Studies, Issue 5, 2010 s. 2-8,

http://www.coleurop.be/file/content/studyprogrammes/ird/research/pdf/EUChinaObserver/2010/EU%20Chin a%20Qbserver%205 2010.pdf (22.10.2013).

2 Determinanty te obejmowaly: wspolne interesy w dziedzinie bezpieczenstwa globalnego i regionalnego, szcze-

golnie zwi^zane z przestrzeganiem zobowi^zan prawnomi?dzynarodowych w sferze rozbrojenia i kontroli zbrojen, handlu broni^, rozwi^zywania problemow ochrony srodowiska, rozwoju technologicznego, demograficznych, migracji, tworzenia spoleczenstwa informacyjnego, ubostwa, swiatowej stabilnosci ekonomicznej, ktore wymagj wi?kszego zaangazowania i wl^czania Chin we wspolprac? w ramach spolecznosci mi?dzynarodowej. Ponadto w dokumencie odnotowano, iz reformy przeprowadzone w Panst-wie Srodka przyniosly mu rozwoj gospodarczy i wzrost pozycji na arenie mi?dzynarodowej. PKB Chin wzroslo z 9% w 1980 r. do 12-13% w ci^gu lat 1993-1995, pomimo iz gospodarka Chin nie miala charakteru rynkowego. Dynamiczny rozwoj chinskiej gospodarki doprowadzil do 14-krotnego wzrostu wymiany hand-lowej latach 1980-1995. Nie wzrosl udzial inwestycji zagranicznych UE w Chinach i stanowil on 4% wszystkich inwestycji poczynionych w Panstwie Srodka. W tej dziedzinie UE wyprzedzala Japonia i USA. Handel zagraniczny w Chinach pozostawal obj?ty monopolem panstwowym i a polityka handlowa kszt-altowana byla przez stosowanie srodkow pozataryfowych i parataryfowych oraz wygorowanych cel.

organizacji gospodarczych, szczegölnie dotyczyto to cztonkostwa w WTO, gdyz UE liczyta, ze natozy ono na partnera szereg norm prawnych i praktyk stosowanych przez standardy tej organizacji1.

Wskazano takze nowe priorytety wspötpracy bilateralnej tj: kooperacja w dziedzinach

o kluczowym znaczeniu dla chinskiej gospodarki, wymiana dobrych praktyk oraz wspötpraca w zakresie reform, a takze determinanty sukcesu i propozycje mechanizmöw ich osiagni?cia2. Majqc na wzgl?dzie swoje interesy, sytuacj? wewn?trznq Chin i ich wptyw na polityk? mi?dzynarodowq UE podkreslia potrzeb? i swoje zainteresowanie wspieraniem Chin w budowie dobrze funkcjonujqcych instytycji i spoteczenstwa obywatelskiego opartego na zasadach prawa. W procesie dalszej transformacji UE zaoferowata Chinom dost?p do najnowszych osiqgni?c nauki, szkolen dla ekonomistöw i seminaria umozliwiajqce poznanie rozwiqzan europejskiej polityki spotecznej. Komisja Europejska poparta rozszerzenie stosunköw bilateralnych Chin z krajami UE, widzqc w takim dziataniu ozywienie wymiany handlowej i utatwienie dost?pu do chinskiego rynku3. Gtöwnymi tematami wspötpracy byty: ustugi finansowe, rolnictwo, prawo wtasnosci intelektualnej, rozwöj kontaktöw pomi?dzy regionami i centralnymi administracjami Chin i UE, standardy i zamöwienia publiczne, opracowanie strategii wspötpracy ekonomicznej UE z Chinami w dziedzinach o kluczowym znaczeniu dla chinskiej gospodarki. Unia zobowiqzata si? röwniez do pomocy w ksztatceniu przysztych kadr dla instytucji i przedsi?biorstw oraz podejmowania wspölnych badan naukowych w zakresie nowych technologii4.

Nast?pnym krokiem w ksztattowaniu rozwoju unijnej polityki byto przedstawienie przez Komisj? Europejskq 25 marca 1998 r. komunikatu dotyczqcego budowy kompleksowego partnerstwa z Chinami. Priorytetowe kwestie byty zbiezne z przyjetq strategic politycznq i bardziej precyzyjnie ukierunkowywaty realizacj? zatozen polityki UE oraz zwi?kszaty jej finansowanie5. W dokumencie zostaty wyodr?bnione nast?pujqce zagadnienia:

- zaangazowanie Chin na arenie mi?dzynarodowej - obejmujqce modernizacj? unijno-chinskiego dialogu politycznego, wykorzystanie wspötpracy w ranmach ASEM, wspieranie dialogu w rozwiqzywaniu regionalnych problemöw w Azji, podejmowanie wyzwan globalnych, rozwöj powiqzan z Hong Kongiem i Maccau;

- wsparcie chinskiej transformacji w kierunku spoteczenstwa otwartego, opartego na rzqdzach prawa i respektujqcego prawa cztowieka - bazujqce na promocji praw cztowieka w otwartej dyskusji i poprzez wspötprac?;

- integracja Chin w ramach gospodarki swiatowej - dotyczqca wtqczenia Chin w swiatowy system handlu, wsparcia akcesji w WTO, wzmocnienia unijno-chinskiego handlu, promocji inwestycji, rozwoju dwustronnych porozumien sektorowych, liberalizacji sektora finansöw i deregulacji, promocji euro w Chinach jako stabilnej waluty oraz wsparcie chinskich reform gospodarczych i spotecznych - obejmujqcych zapobieganie negatywnym skutkom ubocznym restrukturyzacji przedsi?biorstw, reformy sektora zdrowia, ubezpieczen spotecznych i finansöw, wspötprac? przemystowq, dialog srodowisk biznesowych, modernizacj? systemu prawnego i adminsitracyjnego; szkolenia, wspötprac? naukowo-technologicznq, ochron? srodowiska i energetyk? oraz zwi?kszanie spöjnosci spotecznej, w tym redukcji uböstwa;

- zapewnienie funduszy europejskich na realizacj? polityki UE wobec Chin -zwi?kszanie puli srodköw finansowych, sciste ich powiqzanie z realizaj konkretnych zadan, projektöw w celu maksymalizacji efektywnosci ich wydatkowania;

- podniesienie rangi, umocnienie pozycji UE - poprzez zwi?kszenie widocznosci jej dziatan w Chinach i na swiecie, intensyfikacj? unijnej polityki informacyjnej6.

1 Communication of the Commission: A Long-Term Policy for China-Europe Relations, COM 1995/279,

http://www.eeas.europa.eu/china/docs/com95 279 en.pdf (23.10.2013).

2 Tamze.

3 Instytucjonalizaj kontaktow UE - Chiny zajçla siç powolana w 1993 r. Grupa Robocza Handlu i Gospodarki.

Zaproponowala ona Chinom, wraz Komisja Europejsk^, podjçcie rozmow w kwestiach finansowych, walu-towych i spolecznych, nawi^zanie kontaktow z OECD, G7 oraz zwiçkszenie czçstotliwosci spotkan Grupy Roboczej Handlu i Gospodarki. Rokowania Chiny rozpoczçly w 1986 r.

4 A long term Policy China- Europe relations, http://aei.pitt.edu/2784/1/062.pdf (25.10.2013).

5 Por.: F. Grzegorzewski, op.cit., s. 18-22; K. Gorgol, op. cit., s. 369-370.

6 Building a Comprehensive Partnership with China, COM(1998) 181, Brussels, 25 March 1998, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:1998:0181:FIN:EN:PDF (24.10.2013).

Kazda z wymienionych sfer zostata wsparta w wi?kszosci mato konkretnymi inicjatywami. W obszarze umacniania zaangazowania Chin na arenie mi?dzynarodowej Komisja Europejska zaproponowata: spotkania na corocznych szczytach UE-Chiny i inne spotkania na najwyzszym szczeblu, dalsze zwi?kszanie zaangazowania Chin w ramach ASEM, wspótprac? na rzecz reformy ONZ, promowanie rozmów w sprawach dotyczacych Chin na forum G7 i OECD, ustanowienie dialogu na rzecz nierozprzestrzeniania broni jqdrowej i wspótpracy w dziedzinie kontroli eksportu broni az do petnego wtqczenia w globalny proces kontroli zbrojen1, wspótprac? w zwalczaniu handlu narkotykami, praniu brudnych pieni?dzy, przest?pczosci, nielegalnej imigracji, poruszaniu kwestii praw cztowieka w ramach dialogu politycznego, poj?cia rozmów na temat ochrony srodowiska i zrównowazonego rozwoju, prowadzenie dyskusji z Chinami na temat bezpieczenstwa regionalnego w Azji, rozwijanie dialogu dotyczacego sytuacji na Pótwyspie Koreanskim, Azji Srodkowej i Potudniowo-Wschodniej, autonomii Hongkongu oraz Makkau i wspótpracy z tymi terytoriami. W odniesieniu do wsparcia chinskiej transformacji w kierunku spoteczenstwa otwartego, opartego na rzqdzach prawa i respektujqcego prawa cztowieka, propozycje dotyczyty przekonywania Chin do podpisania, ratyfikowania i petnej implementacji Paktu Praw Cztowieka ONZ i konwencji Mi?dzynarodowej Organizacji Pracy, wzmocnienia dwustronnego dialogu o prawach cztowieka, powrotu do dialogu opartego na konkretnych programach wspótpracy, promowaniu prawa i wzmacnianiu spoteczenstwa obywatelskiego w Chinach2. Wykazane inicjatywy byty bardzo ogólne i bardziej stanowity drogowskaz niz konkretny plan dziatan. W cz?sci ekonomicznej dokument ten za podstawowe cele polityki uznat: wsparcie akcesji Chin do WTO, rozwój stosunków bilateralnych powiqzany z otwarciem chinskiego rynku dla partnerów, zniesienie wyst?pujqcych w chinskiej polityce handlowej ograniczen, wprowadzenie przez Chiny mi?dzynarodowych standardów pracowniczych, w tym zakaz zatrudniania dzieci, mozliwosc zrzeszania si? pracowników, promocj? inwestycji europejskich w Chinach i popraw? klimatu, a takze dziatania na rzecz ochrony srodowiska3. Do strategicznego dialogu sektorowego Komisja Europejska zaliczyta: telekomunikacj?, energetyk?, ochron? Srodowiska, biotechnologi?, transport, ustugi finansowe oraz polityk? konkurencji. Za pozqdane uznano tworzenie wspólnych spótek joint - venture. Dziatania w tym zakresie mogty równiez wzmocnic bilateralne porozumienia krajów europejskich z Chinami w dziedzinie transportu morskiego, lotniczego, broni jqdrowej, technologii informacyjnych, aeronautyki. Celem realizacji zaplanowanych dziatan powotano mi?dzynarodowq grup? roboczq. Za niezwykle istotne uznano kontynuowanie dialogu europejskiego z administracjq Chin w celu realizacji projektów, uzgodnienie strategii dziatania i dtugoterminowego planowania. Szczególna rola przypadta promocji dziatan na rzecz rozwoju kontaktów Unia - Chiny, które powinny byc praktycznie realizowane przez: wspótprac? Komisji ds. Informacji, wymian? studentów, wystawy, seminaria. Podkreslono równiez koniecznosc wspierania reform gospodarczych i spotecznych w Chinach poprzez szkolenia i praktyki odbywane przez obywateli Chin w krajach UE. Istotnq rol? w ramach wspótpracy UE - Chiny odegrac miata kooperacja w zakresie nauki i technologii. Przewidziano zawieranie umów bilateralnych i wielostronnych koncertujqcych si? na badaniach w zakresie rolnictwa, technologii informacyjnych i komunikacyjnych, biotechnologii, materiatoznawstwa, transportu, energii, srodowiska naturalnego. Cz?sc przedsi?wzi?c finansowac miat Europejski Bank Rozwoju, a wi?ksze projekty mi?dzynarodowe instytucje finansowe tj. Bank Swiatowy. Komisja Europejska zobowiqzana zostata do corocznego sktadania Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu sprawozdan o post?pach realizacji celów4.

Na przetomie XX i XXI w. zmienity si? uwarunkowania polityki UE wobec Azji, w tym Chin, na skutek procesów zachodzacych wewnqtrz UE i w jej otoczeniu5. W relacjach dwustronnych

1 Zwlaszcza dotyczylo to wprowadzenia stalego zakazu eksportu min przeciwpiechotnych.

2 Building a Comprehensive Partnership with China, op. cit.

3 We wst^pie UE odnotowala rosn^ rol§ Chin w gospodarce swiatowej i podwojenie obrotow handlowych w

ci^gu ostatnich lat oraz ich dwudziestokrotny wzrost od momentu nawi^zania stosunkow z UE.

4 Building a Comprehensive Partnership with China, op. cit.

5 Wi^zaly si§ one z reform^. Traktatu o UE z Amsterdamu, a nast^pnie z Niceii, w tym wprowadzenia waluty

euro, wzmocnienia WPZIB, powolania Europejskiej Polityki Bezpieczenstwa i Obrony, przyj^cia Karty Praw Podstawowych, przygotowywanego rozrzeszenia UE oraz wzrostu miedzynarodowej roli Chin w sferze ekonomicznej i politycznej. W odpowiedzi na now^. sytuacji UE przyj^la w 2001 r. dokument „Europa i Azja: Strategiczne Ramy Wzmocnionego Partnerstwa, ktore mialo opierac si§ m.in. na wzmocnieniu zaangazowania politycznego UE w Azji; wzajemnych stosunkow handlowych i inwestycyjnych oraz przyczynianiu si§ do redukcji ubostwa w regionie. Szerzej: Europe and Asia: A Strategic Framework for En-

najwazniejszym wydarzeniem byto podpisanie 19 maja 2000 r. Porozumienia pomiçdzy UE i Chinami w sprawie akcesji Chin do WTO. W dokumencie podkreslono, iz cztonkostwo Chin w tej organizacji powinno zmienic ich politykç handlowq, otworzyc chiñski rynek oraz przyczynic do reformowania gospodarki. Z jednej strony kreowato to nowe mozliwosci zaangazowania stron w szersze spektrum problemów, a z drugiej stanowito zródto kolejnych wyzwañ dla polityki UE. W odpowiedzi na te przemiany UE przygotowata strategic wobec Chin przedstawionq przez Komisjç Europejska 15 maja 2001 r., która miata byc narzedziem realizacji zatozeñ zdefiniowanych w 1998 r. i krokiem w kierunku zwiçkszenia efektywnosci dalszej polityki UE. Dokument zawierat odwotanie do dtugoterminowych celów polityki UE, prezentacjç rozwoju dotychczasowych relacji z Chinami i nowe uwarunkowania, a takze wyniki implementacji zatozeñ z 1998 r. Nowym elementem byto wprowadzenie srednio- i krótkoterminowych, konkretnych i praktycznych planów dziatañ w poszczególnych obszarach priorytetowych, na które UE skutecznie moze oddziatywac1. Dowodzito to wzrostu swiadomosci UE z ograniczonego wptywu na Chiny, co stusznie ukierunkowalo jq na identyfikacjç tych celów, które realnie mogq byc realizowane poprzez koncentracjç na efektywnych sposobach dziatania. Strategia ktadta takze wiçkszy nacisk na zagadnienia gospodarcze w porównaniu do wczesniejszych dokumentów, co wynikato z wiçkszej zbieznosci interesów w tej sferze i szans na skuteczniejsze oddziatywanie w porównaiu do spraw politycznych. W pierwszym celu, dotyczqcym zaangazowania Chin na arenie miçdzynarodowej na rzecz wzmacniania dialogu politycznego, do kluczowych zagadnieñ zaliczono: zapewnienie wiçkszej spójnosci i ciagtosci w planowaniu rozmów na wszystkich poziomach, ukierunkowane wzmocnienie dialogu na szczeblu ekspertów na temat poszczególnych zagadnieñ wspólnego zainteresowania, zobowiqzanie do zapewnienia lepszego przygotowania dialogu na wszystkich szczeblach, lepsze powiqzanie problemów globalnych i ich ujmowanie we wspólnych dokumentach przyjmowanych przy okazji szczytów UE-Chiny oraz kodyfikacjç ram dla dialogu politycznego UE-Chiny. Intensyfikacjç rozmów politycznych zamierzano osiagnqc poprzez kontynuowanie ich na nowym poziomie dyrektorów politycznych, copótrocznych spotkañ Trójki z przedstawicielami Chin w sprawach, w których osiagniçto porozumienie w zakresie prowadzenia dialogu tj.: kwestie azjatyckie, nieproliferacja broni, eksportu broni konwencjonalnej oraz rozwazenie wtqczenia spraw dotyczacych ONZ, a takze ustanowienia regularnego dialogu Trójki z ekspertami chiñskiego MSZ w kwestiach regionalnych i miçdzynarodowych, lepszq koordynacjç na róznych szczeblach i przygotowanie spotkañ politycznych, ustalenie zagadnienia wspólnych tematów, mogqcych byc przedmiotem wspólnych oswiadczeñ przy okazji szczytów, prowadzenie monitoringu skutecznosci dialogu UE-Chiny na wszytskich szczeblach przez Komitet Polityczny i Bezpieczeñstwa i elastyczne jego dostosowywanie do potrzeb, podjçcie próby rozciqgniçcia dialogu na inne kwestie tj.: terroryzm czy problemy pozaazjatyckie, rozwazenie wzmocnienia ram dialogu politycznego2. W

hanced Partnership, http://europa.eu.int/comm/external relations/asia/doc/com01 469 en (26.10.2013).W kolejnym kroku UE zaczçla tworzyc regionalne akty programowe dla Azji. Pierwszy zostal przyjçty w 2004 r. i dotyczyl dzialan na lata 2005-2006. Nastçpnie Komisja Europejska przygotowala strategiczny dokument obejmuj^cy programy regionalne dla Azji na lata 2007-2013, w sklad których wchodz^. nastçpuj^ce prioryte-towe obszary: wsparcie procesów integracji regionalnej, wspólpraca w zakresie polityki know-how oraz wsparcie dla osób wysiedlonych. Zostal on zaadresowany m.in. do Chin, Indii i Korei Poludniowej. Szerzej: http://www.eeas.europa.eu/asia/rsp/07 13 en.pdf (26.10.2013).

1 Communication from the Commission the Council and the European Parliament. EU Strategy towards China:

Implementation of the 1998 Communication and Future. Steps for a more Effective EU Policy, Brussels,

15.5.2001, C0M(2001) 265, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2001:0265:FIN:EN:PDF (27.10.2013). Por.: F. Grze-gorzewski, op. cit., s. 25-28.

2 Zdecydowano o koncentarcji polityki UE na nastçpuj^cych kwestiach: prawach czlowieka, skutecznych

sposobach pokojowego rozwi^zywania problemów poprzez dialog wielostronny, wsparciu dzialan ONZ w zakresie nieproliferacji broni, eksportu broni i rozbrojenia, nielegalnej imigracji i handlu ludzmi, intensyfiakcja zaangazowania w inicjatywy ONZ, zwiçkszenie swiadomosci w sferze planowania i przygotowywania spotkan w zakresie korelacji problemów regionalnych i globalnych, wszytskich polityk i organizacji miçdzynarodowych. W zakresie wspierania Chin w transformacji spoleczenstwa zdecydowano o skoncentrowaniu siç, zorientowaniu siç na wyniki w dialogu o prawach czlowieka, z pelnym uwzglçdnieniem wniosków ze stycznia 2001 r. Rady do Spraw Ogólnych, wspólpracy we wspieraniu Chin w przygotowywaniu i wdrazaniu reform w dziedzinie praw czlowieka poprzez programy pomocowe dotyczace rzadów prawa, reform prawych, ekonomicznych, spolecznych, kulturalnych, w tym praw obywatelkich i

wymiarze ekonomicznym „Strategia UE wobec Chin. Realizacja komunikatu z 1998 r. oraz przyszte kroki dla bardziej efektywnej polityki,, z maja 2001 r. najwiçcej uwagi poswiçcata problemom: deficytu UE w handlu z Chinami i niewielkiego udziatu bezposrednich inwestycji europejskich w Pañstwie Srodka, zwiçkszajqcej siç konsumpcji bogactw mineralnych przez chiñskq gospodarkç oraz problemom zanieczyszczenia srodowiska1. Komisja Europejska przyczynita siç takze do rozpoczçcia promocji dialogu UE - Chiny w zakresie edukacji zasobów ludzkich oraz kreowania polityki przedsiçbiorczosci2. Strategia informowata równiez o zaawansowanej budowie spoteczeñstwa informacyjnego w Chinach3. W zasadzie do koñca XX w. UE i Chiny zbudowaty szerokie podstawy pod przyszte partnerstwo strategiczne.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Zatozenia partnerstwa strategicznego

Rosnqce zainteresowanie obu stron rozwojem kontaktów przetozyto siç na ustanowienie w 2003 r. partnerstwa strategicznego. Wynikato to takze z przyjetej Strategi Bezpieczeñstwa UE, w której Chiny zostaty wymienione jako partner startegiczny4. W swietle rosnacego znaczenia Chin na arenie globalnej i w stosunkach bilateralnych z UE wspótpraca i rywalizacja staty siç naturalnymi elementami ich partnerstwa. W dokumencie Komisji Europejskiej „Dojrzewajace partnerstwo -wspólne interesy i wyzwania w stosunkach UE - Chiny”, przedstawiono kierunki dziatañ na kolejne lata i propozycje nowych inicjatyw. W obszarze podjçcia wspólnej odpowiedzialnosci i promowania globalnego zarzadzania UE wyrazita nadziejç, ze rosnqca w swiecie rola Chin zdeterminuje wolç wiçkszej partycypacji i ponoszenia odpowiedzialnosci za problemy miçdzynarodowe, zwtaszcza podjçcia siç roli lidera integracji regionalnej w Azji. Wsród nowych dziatañ wymieniono: podnoszenie efektywnosci dialogu politycznego poprzez lepszq koordynacjç dziatañ wewnqtrz UE i z Chinami, wiçkszq czçstotliwosc i ciagtosc rozmów oraz wtqczenie spraw Chin w dialog z krajami trzecimi. W dialogu politycznym UE za prioryteowe zagadnienia uznata problemy bilateralne, regionalne i globalne. W dwustronnych kontaktach ponownie podkreslono wagç praw cztowieka, wiçkszq orientacjç na konkretne projekty i wyniki wspótpracy dotyczacej nielegalnej imigracji, w tym otwarcie negocjacji w sprawie umowy o readmisji. Na wniosek chiñski postanowiono kontynuowac wzmocnionq wspótprac? w zakresie sprawiedliwosci i spraw wenetrznych, szczególnie dotyczqcych walki z róznymi przejawami przestçpczosci zorganizowanej. Zostata poruszona takze kwestia autonomii Tybetu, Hongkongu, Makkau oraz Tajwanu. Priorytety regionalne objçty tradycyjnie: Pótwysep Koreañski, subkontynent indyjski, Morze Potudniowochiñskie, promowanie aktywnej postawy Chin w regionie, w tym zwaszcza w ramach ASEM, ARF, oraz angazowania w dialog kultur i cywilizacji. Zdecydowano takze ustaleniu mozliwosci wymiany informacji miçdzy UE a Szanghajskq Organizacjq Wspótpracy. Koncentracja UE na problemach o zasiegu globalnym dotyczyta: statej ich obecnosci w regularnym dialogu unijno-chiñskim, tqcznie z konsultacjami we wszczesnej fazie formutowania polityki UE, wspierania skoordynowanego podejscia do spraw unijno-chiñskiego zainteresowania wyrazanego m.in. we wspólnych deklaracjach i inicjatywach, wzmacniania wielostronnych mechanizmów

politycznych oraz demokracji, uwzglçdniono takze identyfikowanie i programowanie nowych obszarów wsparcia ze strony UE tj. zapobieganie torturom. Communication from the Commission the Council and the European Parliament. EU Strategy towards China: Implementation of the 1998 Communication and Future. Steps for a more Effective EU Policy, op. cit.

1 W tekscie strategii odnotowano, iz w 2000 r. odbylo siç spotkanie wladz chinskich z przedstawicielami Eur-

atomu w sprawie budowy elektrowni atomowych w Chinach, a 2001 r. w Pekinie odbyla siç wspólna konfer-encja na temat wykorzystania energii atomowej.

2 Srodowiska naukowe z Chin i UE zachçcono do udzialu w pracach ASEM oraz podejmowania wspólnych pro-

jektów badawczych.

3 W 2000 r. dostçp do Internetu posiadalo 40 mln mieszkanców a w 2005 r. liczba miala wyniesc 300 mln.

Celem zwiçkszenia dostçpnosci dokumentów UE oraz promocji jej polityki wobec Chin Komisja Europejska przeprowadzila informatyzacjç zgromadzonych danych, zamieszczaj^c teksty dokumentów mówi^cych o wspólpracy z Panstwem Srodka w Internecie. W uroczystym otwarciu dostçpu do stron internetowych w Brukseli udzial wziçlo dwudziestu chinskich dziennikarzy. Communication from the Commission the Council and the European Parliament. EU Strategy towards China: Implementation of the 1998 Communication and Future. Steps for a more Effective EU Policy, op. cit.

4 A Secure Europe in a Better World, European Security Strategy, Brussels, 12 December 2003,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/78367.pdf (03.11.2013). Szerzej o Chinach w polityce bezpieczenstwa UE: Szerzej T. Kamienski, op. cit., s. 32-48.

rozwiqzywania problemów, w tym dotyczqcych bezpieczeñstwa i srodowiska, gtównie na forum ONZ, oraz wspótpracy naukowo-technologicznej1.

W procesie wspierania Chin w budowaniu spoteczeñstwa obywatelskiego, szczególnie w odniesieniu do praw cztowieka za nowe ptaszczyzny dziatañ UE przyj?ta: podniesienie dialogu na szczebel wieceministrów, skupienie si? na kwestiach, w których dotychczas byty bardzo nikte post?py, zaangazowanie wi?kszej liczby podmiotów zajmujqcych si? tq problematykq w pañstwach UE i innych, w tym przedstawicieli srodowiska akademickiego, organizacji pozarzqdowych, funkcjonariuszy policji i stuzby wi?ziennej, a takze organizowanie szkoleñ dla pracowników róznych instytucji publicznych, wsparcie eksperckie UE w zakresie oceny zgodnosci prawa krajowego z mi?dzynarodowym oraz chiñskich prób z wyborami bezposrednimi, rozszerzenie programów wspótpracy w nowych obszarach jak: zapobieganie torturom, wolnosci stowa i mediów, promowanie praw mniejszosci i praw pracowniczych, równosci ptci oraz wspótpracy z Mi?dzynarodowym Trybunalem Karnym. Sfera wparcia spoteczeñstwa w Chinach obj?ta promowanie kontaktów i dialogu mi?dzy europejskim a chiñskim spoteczeñstwem, ograniczanie spotecznych kosztów reform przez wspieranie dziatalnosci organizacji spoteczeñstwa obywatelskiego i unijne programy kreowania powiqzañ mi?dzy europejskimi i chiñskimi organizacjami, a takze wtqczanie chiñskich organizacji pozarzqdowych w mi?dzynarodowe konferencje na temat otwartego spot?czeñstwa obywatelskiego2.

Priorytet ekonomiczny zaktadat wsparcie rozwoju gospodarczego Chin i ich wejscie do WTO. Komisja zasugerowata przygotowanie nowych umów w dziedzinie transportu morskiego, nawigacji satelitarnej i pomocy administracyjnej. Ponadto wytyczyta priorytetowe dziatania, które jej zdaniem miaty usprawnic stosunki unijno- chiñskie. Nalezaty do nich: wspieranie inicjatyw Wspólnoty, które doprowadzic miaty do poprawy bilansu handlowego UE i zwi?kszenia bezposrednich inwestycji zagranicznych na terenie Chin, przyj?cie przez Chiny ustaleñ Rundy Doha, wspólne dziatania w zakresie tworzenia spoteczeñstwa informacyjnego w Chinach, wprowadzenia ogólnoswiatowych norm sanitarnych i weterynaryjnych, podejmowanie wspólnych przedsi?wzi?c naukowych w ramach Projektu ITER i Programu Galileo, promowanie sprawdzonych doswiadczeñ w dziedzinie reform spoteczno - gospodarczych. W czwartym punkcie dokumentu zatytutowanym „Chiny - UE. Program obopólnie korzystnego partnerstwa” podkreslono koniecznosc aktywniejszego udziatu Chin w programach finansowanych przez UE: Asia - Invest i Asia - Link, które przyczynity si? do poprawy stosunków pomi?dzy partnerami. Komisja zaproponowata równiez wtqczenie Chin w proces programów indykatywnych3.

W kolejnym kroku na rzecz wzmocnienia relacji strategicznych UE 24 pazdziernika 2006 r. przyj?to dokument Komisji Europejskiej „EU-Chiny: blizsze partnerstwo, wi?ksza odpowiedzialnosc”. Okreslat on bariery w rozwoju bilateralnej wspótpracy i zakres zaangazowania UE w rozwiqzywanie tych problemów, ochron? interesów m.in. poprzez dialog i negocjacje oraz silniejszq wspótprac? multilateralnq w sprawach wspólnego zainteresowania. W cz?sci dotyczqcej wspierania Chin na drodze do bardziej otwartego i pluralistycznego spoteczeñstwa UE skoncentrowata si? tradycyjnie na wzmocnieniu dialogu w zakresie praw cztowieka i ukierunkowaniu go na konkretne efekty oraz lepszej koordynacji z dialogami pañstw cztonkowskich, a takze na efektywnym zarzqdzaniu procesami migracyjnymi m.in. poprzez jak najszybsze zawarcie umowy o readmisji, specjalny dialog z chiñskim Ministerstwem Bezpieczeñstwa Publicznego w sprawach migracji, walki z przest?pczosciq zorganizowanq, teroryzmem, korupcjq. UE uwzgl?dnita takze dziatania na rzecz wzmocnienia relacji mi?dzyludzkich, dialogu mi?dzykulturowego poprzez sprzyjanie kontaktom srodowisk akademickich, pozarzqdowych. Dokument postulowat utrzymanie trendu w zakresie wymiany studenckiej. Komisja postulowata równiez powotanie nowego niezaleznego Forum UE - Chiny stuzqcego radami przywódcom politycznym. Za wazny aspekt wspótpracy uznano zaciesnienienie kontaktów mi?dzy Parlamentem Europejskim a chiñskim Narodowym Kongresem Ludowym oraz mi?dzy Radq Spoteczno-Gospodarczq ONZ a Chiñskiq Radq Ekonomiczno - Spotecznq, partiami politycznymi i innymi ciatami . Unijno - chiñska odpowiedzialnosc za podejmowanie wyzwañ i rozwiqzywanie

1 A maturing partnership shared interest and challenge in EU-China relations, C0M(2003) 533, Brussels, 10

September 2003,

http://www.cewp.fudan.edu.cn/attachments/article/66/EU's%20China%20Policy%20Paper%202003.pdf

(31.10.2013).

2 Tamze.

3 Tamze.

4EU - China: Closer partners, growing responsibilities, Brussels, 24.10.2006, C0M(2006) 631,

1

problemów globalnych dotyczyta kwestii b?dqcych od poczqtku dialogu w kr?gu zainteresowania . Nowym elementem, budzqcym zaniepokonienie UE, byta kwestia przejrzystosci rosnqcych chiñskich celów i wydatków wojskowych. Zagadnienie to wiqze si? z dialogiem w sprawie nieproliferacji broni, kontroli eksportu broni i zbrojeñ oraz unijnym embargiem na broñ. W zwiqzku z dqzqniem chiñskich wtadz do zniesienia embarga na broñ UE zadeklarowata kontunuacj? prac w tej sprawie, ale pod warunkiem, ze prezydencje zakoñczq techniczne przygotowania zabezpieczajace przed jakosciowym i ilosciowym wzrostem sprzedazy broni, zostanie zintensyfikowana wspótpraca na rzecz ochrony praw cztowieka oraz poprawy stosunków w Ciesninie Tajwañskiej oraz zwi?kszenia przejrzystosci chiñskich wydatków wojskowych .

W stosunkach gospodarczych UE - Chiny strony zamierzaty promowac dziatania na rzecz zrównowazonego rozwoju i trwatego wzrostu gospodarczego i wspierac wspólne przedsi?wzi?cia w dziedzinach: energia, ochrona srodowiska, zmiany klimatyczne, otwarcie chiñskiego rynku, a takze przyczyniac si? do rozwoju badañ naukowych, kontaktów kulturalnych, w tym wymiany studentów. Do zadañ Chin zaliczono dbatosc o rozwój stosunków dwustronnych i wspótpracy regionalnej3.

Komunikatowi „UE - Chiny: blizsze partnerstwo, wi?ksza odpowiedzialnosc,, z 24 pazdziernika 2006 r. towarzyszyt dokument programowy w sprawie handlu i inwestycji UE - Chiny konkurencja i partnerstwo4. Podkreslit on, iz wymiana handlowa z UE przyczynita si? do umocnienia pozycji Chin na swiecie, b?dqcych czwartq pot?gq gospodarczq oraz trzecim eksporterem globu. Dzi?ki kontaktom z europejskimi firmami Chinom udato si? pozyskac nowe technologie, a UE ustabilizowac rynek pracy, odnotowano wzrost eksportu europejskich ustug w Chinach. Wiele firm z UE stata si? bardziej konkurencyjna ze wzgl?du na mozliwosc korzystania z tanich czynników produkcji, a chiñski eksport do Europy wymusit obnizki cen towarów. Handel pomi?dzy partnerami doprowadzit do specjalizacji w produkcji i wymianie. W eksporcie towarów europejskich do Chin 2/3 stanowity maszyny, urzqdzenia i pojazdy. Chiny wyspecjalizowaty si? w eksporcie do UE towarów o zaawansowanej technologii. Pomimo ich akcesji do WTO handel ze Wspólnotq napotykat nadal na bariery w dost?pie do rynku, a unijne przedsi?biorstwa w Chinach konkurowaty na nieuczciwych zasadach. Postulowano, iz realizacja partnerstwa UE - Chiny przejawiac si? winna w podj?ciu przez te ostatnie w 2008 r. rokowañ o przystqpieniu do porozumienia w sprawie zamówieñ rzqdowych. Do priorytetowych obszarów wspótpracy UE - Chiny dokument zaliczyt: szersze otwarcie chiñskiego rynku, wspieranie europejskich przedsi?biorstw podejmujqcych dziatania na rynku partnera, rozwijanie negocjacji w dziedzinach: zagadnieñ makroekonomicznych, finansowych, konkurencji, polityki przemystowej i regulacyjnej, bezpieczeñstwa produktów i zywnosci. Do obszarów pogt?bionego dialogu zaliczono równiez: ochron? srodowiska i pozyskiwanie surowców. Postulowano by partnerstwo UE z Chinami przejawiato w zblizeniu gospodarek oraz przygotowaniu negocjacji do zawarcia nowej umowy o Partnerstwie i Wspótpracy, która uaktualni dokument z 1985 r. i stworzy lepszy dost?p do rynków,

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0631:FIN:EN:PDF (2.11.2013).

1 Wymieniono tu: promocjç pokoju, bezpieczenstwa i multilateralizmu, wspólprac? w ramch ONZ i jego

reformy, rozwiqzywanie konfliktów i walkç z teroryzmem, nieproliferacji broni jqdrowej, eksportu broni konwencjonalnej i rozbrojenia, a takze wzrostu wspólpracy regionalnej, szczególnie zwiqzanej z Bliskim Wschodem, Azjq Wschodniq i Srodkowq oraz Afrykq.

2 Accompanying C0M(2006) 631 final, Closer Partners, Growing Responsibilities: A policy paper on EU -China

trade and investment: Competition and Partnership, Commission Working Document Brussels, 24.10.2006; C0M(2006) 632, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0632:FIN:EN:PDF

(2.11.2013); EU - China: Closer partners, growing responsibilities, op. cit. Potrzeba i wola wzmocnienia strategicznego partnerstwa UE-Chiny zaproponowana przez Komisjç Europejskq zostala zaaprobowana i ujçta w konkluzjach Rady UE z 11-12 grudnia 2006 r.

http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/06/st16/st16291.en06.pdf (3.11.2013); Szerzej o stosunkach UE-Chiny zob.: N. Casarini, The evolution of the EU-China relationship: from constructive engagement to strategic partnership, Occasional Paper nr 64, EU Institute for Security Studies, October 2006 r., s. 19-20.

3 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego UE - Chiny. Blizsze partnerstwo, wiçksza od-

powiedzialnosc http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0631:FIN:PL:HTML

(5.11.2013).

4 EU - China: Closer partners, growing responsibilities, op. cit.

wykraczajqc poza reguty WTO, a takze wykaze odpowiedzialnosc Chin za ozywienie i zakoñczenie Rundy Doha1.

Osiqgniçcia partnerstwa strategicznego UE - Chiny

Za sukces realizacji zatozeñ unijnej polityki wobec Chin mozna uznac urzeczywistnienie corocznych spotkañ na szczytach UE-Chiny, które nie tylko doprowadzity do ustanowienia partnerstwa strategicznego, ale takze wspieraty jego rozwój. Pierwszy miat miejsce 2 kwietnia 1998 r. i potozyt podwaliny pod budow? zaufania oraz rozwój wzajemnych relalcji2. W latach 1998 - 2013 odbyto si? tacznie 16 takich szczytów, z czego 10 w okresie partnerstwa. Ich ustalenia w istotnym stopniu przyczynity si? do rozwoju wspótpracy bilateralnej i na arenie mi?dzynarodowej. Ta cenna platforma konsultacji sprzyjata zawieraniu kolejnych porozumieñ.

Na tle wszytskich ptaszczyzn wspótpracy nowq propozycjq w trakcie rozmów na ósmym szczycie w 2005 r. mozna uznac ustalenia dotyczqce nowej propozycji otwarcia Centrum Europejskiego w Chinach i rozszerzenia wspótpracy w zakresie wymiany oraz szkoleñ kadry kierowniczej . Dziewiqty szczyt w 2006 r. przynióst nie tylko obustronne uznanie wagi politycznego dialogu na wysokim szczeblu i konsultacji na wszystkich poziomach zwi?kszenie zrozumienia i zaufania, rozwój i pogt?bianie stosunków dwustronnych, ale takze znaczqcq rol? ustanowionego mechanizmu regularnego dialogu strategicznego, utatwiajqcego dyskusj? na istotne, mi?dzynarodowe i regionalne sprawy oraz wymian? poglqdów na temat kwestii wzajemnego zainteresowania w relacjach dwustronnych. Szczególnie waznym krokiem na przód byta wspólna decyzja o rozpocz?ciu negocjacji w sprawie ramowego porozumienia o partnerstwie i wspótpracy. Jednakze strony nie doszty do porozumienia w sprawie uregulowania kwestii tajwañskiej. Chiñski postulat zniesienia embarga na broñ spotkat si? z odpowiedziq UE o gotowosci kontynuowania dziatañ w tym zakresie. Zgodnie ze wspólnq deklaracjq w sprawie nieproliferacji i kontroli zbrojeñ z 2004 r. partnerzy zgodzili si? na rozwój wspótpracy w tej sferze, zwtaszcza w kontekscie konferencji przeglqdowej w sprawie konwencji o zakazie broni biologicznej i toksycznej zaplanowanej na listopad 2006 r. i zblizajqcego si? posiedzenia komitetu przygotowawczego do kolejnej konferencji przeglqdowej Traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jqdrowej. Waznym elementem byto takze potwierdzenie przez obie strony zaangazowania w reform? ONZ, choc w praktyce powszechnie znane sq rozbieznosci w koncepcji tych przemian. Podobne deklaracje odnosity si? do promowania i przestrzegania praw cztowieka, choc i w tym obszarze róznice sq pot?zne. W sprawach mi?dzynarodowych wspólne zadowolenie dotyczyto 1701 rezolucji ONZ w majqcej na celu doprowadzenie do zaprzestania walk mi?dzy Izraelem a Hezbollahem oraz wsparcia kompleksowego planu pokojowego dla Bliskiego Wschodu. Istotnym obszarem wspólnego zainteresowania pozostawata walka z teroryzmem. Partnerzy potwierdzili swoje zaangazowanie na rzecz pokojowego porozumienia z Iranem w sprawie jego programu nuklearnego i stabilizacji Pótwyspu Koreañskiego, wyrazili zaniepokojenie sytuacjq w Darfurze. Strony utrzymaty wol? dalszych dziatañ na rzecz Celów Milenijnych, zwtaszcza skuteczniejszego wsparcia Afryki. W odniesieniu do swoich interesów w Afryce UE i Chiny zadeklarowaty wspótprac?, przy czym strona chiñska podkreslita koniecznosc przestrzegania pi?ciu zasad pokojowego wspótistnienia, w szczególnosci zasady nieingerencji w wewn?trzne sprawy innych. Byto to wyrazny sygnat, ze Chiny

1 Accompanying C0M(2006) 631 final, Closer Partners, Growing Responsibilities: A policy paper on EU-China

trade and investment: Competition and Partnership, Commission Working Document, op. cit.

2 W szczytach UE-Chiny uczestniczq: premier chrnskiego rzqdu i inni wlasciwi ministrowie, Przewodniczqcy

Komisji Europejskiej, Przewodniczqcego Rady Europejskiej, Wysoki Przedstawiciel ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa, jak równiez ministrowie i komisarze europejscy odpowiedzialni za dyskuto-wane sprawy. www.azjapacyfik.pl/index 2501.php?b 2501=526 (6.11.2013).

3 Plaszczyzny wspólpracy UE- Chiny: 1/Rolnictwo; 2/Spoleczenstwo Informacyjne; 3/Lotnictwo; 4/ Prawa

wlasnosci intelektualnej; 5/Polityka konkurencji; 6/ Polityka makroekonomiczna i regulacja rynków finansowych; 7/Ochrona konsumenta i ochrona produktów; 8/Polityka Regionalna; 9/ Edukacja i kultura; 10/Polityka przemyslowa i wykonawcza;11/ Transport morski; 12/ Zatrudnienie i sprawy socjalne; 13/ Nauka i technologia; 14/ Wspólpraca w zakresie energii; 15/Porozumienie kosmiczne; 16/ Srodowisko; 17/Dialog w ramach polityki handlowej; 18/ Transport; 18/ Porozumienie Galileo - Europejski system nawigacji satelitarnej; 19/ Dialog w sprawie handlu tekstyliami; 20/ Bezpieczna Zywnosc - kwestie sanitarne; 21/Porozumienie Celne., Szczyt UE - Chiny 2005,

http://lubczasopismo.salon24.pl/politykawschodnia/post/284944,unia-europeiska-wobec-rosnacei-potegi-chin

(5.11.2013).

1

b?dq opierac si? wszystkim probom oddziatywania UE, ktore naruszatoby ich interesy . Realizacj? wzmocnionego partnerstwa UE - Chiny w praktyce rozpocz?ta w marcu 2007 r. wizyta komisarza do spraw stosunków zewn?trznych Benity Ferrero - Waldner w Pekinie, a nast?pnie drugie spotkanie w ramach obrad Okrqgtego Stotu, które odbyto si? w Brukseli w listopadzie tego roku . Decyzjq Okrqgtego Stotu zmiany klimatyczne uznano za niezwykle wazne dla catego globu i scisle powiqzane z bezpieczenstwem energetycznym oraz emisjq gazów cieplarnianych3. UE i Chiny zobowiqzaty si? do prezentacji wspólnego oswiadczenia w tej sprawie podczas obrad dziesiqtego szczytu UE - Chiny w listopadzie 2007 r. Obrady te jednak zostaty zdominowane przez tematyk? gospodarczq. Podkreslono ujemny bilans UE w handlu z Chinami, który w 2007 r. wynióst 160 mld euro oraz apelowano o jego równowazenie4. Raport Parlamentu Europejskiego z lutego 2009 r. poinformowat, iz Chiny w coraz wi?kszym stopniu przyczyniajq si? do bezpieczenstwa ekonomicznego UE przez zakup obligacji panstw, które zmagajq si? z kryzysem: Grecji, Irlandii, Wtoch, Portugalii, Hiszpanii, a takze pomoc finansowq w ramach chinskich funduszy majqtkowych gwarantowanych przez panstwo5. W kontekscie wspólnych interesów z zadowoleniem powitano od listopada 2008 r. udziat Chin w G20. Jedenasty szczyt w maju 2009 r. zaowocowat m.in. podpisaniem umów o wspótpracy, w tym dotyczqcych ustanowienia Europejsko-Chinskiego Centrum Czystej Energii, programu na rzecz partnerstwa w nauce i technologii oraz punktu wspótpraca matych i srednich przedsi?biorstw6. Na dwunastym szczycie w listopadzie 2009 r. UE naciskata, aby partner podjqt dziatania w kierunku zmniejszenia luki eksportowej i poprawy klimatu inwestycyjnego. Strona chinska zobowiqzata si? do zwi?kszenia eksportu, ale nie przychylita si? do drugiego postulatu Natomiast UE nie uznata gospodarki Chin za gospodark? rynkowq. Do najpilniejszych spraw zaliczono ponownie: zrównowazenie bilansu handlowego UE - Chiny, rokowania w sprawie zawarcia nowego uktadu o handlu i wspótpracy, zakonczenie Rundy Doha, a takze podj?cie przez Chiny dziatan w kierunku zmniejszenia emisji CO2 do atmosfery i uznanie 2011 r. Europa - Chiny Rokiem Mtodziezy. Przejawem wspótpracy partnerów byto podpisanie trzech listów intencyjnych dotyczqcych: energii, nauki oraz wsparcia dla matych i srednich przedsi?biorstw oraz kilku protokotów i umów7. W sprawie kryzysu partnerzy uzgodnili, iz instytucje mi?dzynarodowe powinny odgrywaC wi?kszq rol? w monitorowaniu ryzyka gospodarczego, a kraje rozwijajqce si? winny mieC wi?kszq mozliwosC wypowiadania si? forum tych instytucji. Trzydziesta piqta rocznica nawiqzania stosunków stata si? dobrq okazjq do podj?cia wysitków na rzecz lepszego wykorzystania potencjatu partnerstwa strategicznego. Na trzynastym szczycie UE-

1 Obszary wspolnego zainteresowania dotyczyly takze roznych aspektow zrownowazonego rozwoju, zwlaszcza

ochrony srodowiska, bezpieczenstwa energetycznego, porozumienie w ramach Rundy Doha i pelnej implementacji zobowiqzan WTO w Chinach, problemy gospodarki rynkowej, prawa wlasnosci intelektualnej, swobody zawierania umow miçdzy przedsiçbiorstwami w zakresie transferu technologii, pod warunkiem uczciwosci i niedyskryminacji oraz poprawy jakosci otoczenia prawnego biznesu i wspolpracy w dziedzinie edukacji, nauki i technologii oraz transportu, nielegalnej imigracji oraz wspolpracy w dziedzinie kultury, rozwoju spoleczenstwa obywatelskiego i kooperacji miçdzyparlamentarnej. Ninth EU-China Summit, Helsinki 9 September 2006, Joint Statement, Brussels, 11 September 2006, 12642/06 (Presse 249) , http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/90951 .pdf, (06.12.2013).

2 Wspolzalozycielem okrçglego stolu byly ze strony Rada Spoleczno- Gospodarcza zas ze strony UE - Europe-

jski Komitet Ekonomiczno- Spoleczny we wrzesniu 2006 r. w Helsinkach

3 Spotkanie UE - Chiny Okrçglego Stolu Bruksela 14 listopada 2008, www.eesc.europa.eu/resources/docs/joint-

statement-en.doc (2.11.2013).

4 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 5 lutego 2009 r. w sprawie stosunkow handlowych i gospodarczych z

Chinami 2008/2171/INI, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=0J:C:2010:067E:0132:0141:PL:PDF (2.11.2013).

5 www.euractiv.com/global-europe/eu-china-relations-times-crisis-analysis-508649 (2.11.2013).

6 11th EU-China Summit Prague, 20 May 2009, Joint Press Communiqué, Prague, 20 May 2009, 10234/09

(Presse 147), http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/107965.pdf,

(06.12.2013).

7 Nalezaly do nich: odnowiona Umowa w sprawie nauki i technologii; Porozumienie w sprawie wspolpracy w

sektorach przemyslowych, Protokol w sprawie wspolpracy w zakresie energii i jakosci materialow w budownictwie, Umowa w sprawie finansowania programu zarzqdzania srodowiskiem oraz przygotowano Projekt zrownowazonego wsparcia handlu i inwestycji. Joint Statement of the 12th EU-China Summit, Nanjing, China, 30 November 2009, Brussels, 30 November 2009, 16845/09 (Presse 353), http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/111567.pdf, (05.12.2013).

Chiny w Brukseli z 6 pazdziernika 2010 r. strony wyrazity potrzeb? zaciesnienia strategicznej i kompleksowej wspótpracy w duchu równosci i wzajemnych korzysci oraz poszukiwania nowego otwarcia w rozwoju unijno-chiñskich relacji, szczególnie w swietle skutków obecnego, swiatowego kryzysu finansowego i wykorzystania mozliwosci wynikajqcych z Traktatu Lizboñskiego1. Partnerzy zgodzili si?, iz nalezy znalezc nowe rozwiqzania dla dalszego rozwoju stosunków w warunkach kryzysu. W kontekscie luki eksportowej przywódcy wspólnoty próbowali wskazac jej przyczyn? w postaci niedoszacowania waluty chiñskiej od 25 - 40% . W odpowiedzi na oczekiwania srodowiska mi?dzynarodowego podczas obrad G20 w listopadzie 2011 r. Chiny zaproponowaty 100 mld $ na ratowanie strefy euro, domagajqc si? jednoczesnie od UE zaprzestania oskarzeñ o wywotanie przez nie kryzysu3. Czternasty, unijno - chiñski szczyt, który odbyt si? w lutym 2012 r. w Beijing, oprócz tradycyjnie dyskutowanych problemów i kryzysu, dotyczyt ustanowienia dialogu mi?dzyludzkiego na wysokim szczeblu, który na mocy stosownej deklaracji zostat uruchomiony jeszcze w tym roku4. Przywódcy zdecydowali takze o powotaniu partnerstwa UE-Chiny na temat urbanizacji by wspierac wymian? i wspótprac? obszarów miejskich w szerokim zakresie zrównowazonego rozwoju i uzgodnili, ze pierwsze forum burmistrzów odb?dzie si? jeszcze w 2012 r. Plan zostat zrealizowany, gdyz pierwsze forum burmistrzów odbyto si? w dniach 19-20 wrzesnia 2012 r., tuz przed kolejnym szczytem. Ponadto strony docenity wysitki w celu podpisania konsensusu na rzecz wspótpracy dotyczqcej kosmosu i technologii kosmicznych. Rozszerzono wspótprac? w sferze bezpiecznego ICT i Internetu m.in. poprzez powotanie specjalnej grupy zadaniowej. Wsparciem rozwoju zrównowazonej turystyki ma stac si? w przysztosci podpisanie stosownego porozumienia mi?dzy Komisjq Europejskq a Chiñskq Narodowq Administracjq Turystyki. Strony postanowity tez wzmocnic wspótprac? i koordynacj? w sprawach mi?dzynarodowych, min. zwiqzanych z uczestnictwem Chin w G20 i WTO oraz innymi problemami globalnymi i regionalnymi. We wspólnym oswiadczeniu podkreslono szerokq wspólnot? interesów i globalnq rol? obu partnerów, a jednoczesnie zaznaczono wyst?pujqce istotne róznice, o których strony zamierzajq dyskutowac duchu wzajemnego szacunku i równosci5. We wrzesniu 2012 r. odbyt si? takze pi?tnasty szczyt UE-Chiny, który skutkowat podpisaniem czterech porozumieñ: deklaracji o ustanowieniu dialogu na rzecz wspótpracy w dziedzinie innowacji, protokotu ustaleñ w sprawie wspótpracy w dziedzinie prawa antymonopolowego i jego egzekwowania, umowy w sprawie programu dotyczqcego niskoemisyjnosci, urbanizacji i zrównowazonego rozwoju srodowiska finansowanego przez UE w wysokosci 25 mln euro oraz wspólnego oswiadczenia w sprawie dialogu EU-Chiny-Europejska Agencja Kosmiczna o wspótpracy technologii kosmicznej. Przede wszystkim strony podkreslity dotychczasowe osiqgni?cia partnerstwa strategicznego, ale tez zobowiqzaty si? do dalszego wykorzystywania potencjatu wspótpracy bilateralnej i zgodzit si? podjqc wysitki w celu opracowania perspektywicznego i ambitnego pakietu strategicznych wytycznych na rzecz wzmocnienia ich wszechstronnego partnerstwo strategicznego. Zadeklarowaty takze wol? aktywnego poszukiwania synergii mi?dzy dwunastym, chiñskim planem pi?cioletnim a unijnq Strategiq Europa 2020 w celu rozszerzenia i pogt?bienie pragmatycznq wspótprac? w róznych dziedzinach. W sferze gospodarczej strony potwierdzity ch?c rozpocz?cia jak najszybciej negocjacji w sprawie umowy o inwestycjach. Zwrócity szczególnq wag? na post?p w pracach and uchwatq przyznajqcq Chinom status gospodarki rynkowej. UE wyrazita poparcie dla przystqpienia Chin do Porozumienia w sprawie zamówieñ rzqdowych w ramach WTO i apelowata do Chiny o przyspieszenie dziatañ w tym zakresie. Strona chiñska z zadowoleniem przyj?ta plan Europejskiego Banku Inwestycyjnego zwiqzany z otwarciem biura w Chinach. Waznym, nowym obszarem byto otwarcie dyskusji w celu zawarcia

1 Joint Press Communiqué 13 th EU-China Summit, op. cit.

213th EU-China Summit, Joint Press Communiqué, Brussels, 6 October 2010, 14577/10, PRESSE [267], http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms data/docs/pressdata/en/er/116908.pdf, (06.12.2013).

3 Gwiazda Chin blyszczy na szczycie G20 http://chiny24.com/news/gwiazda-chin-blyszczy-na-szczycie-g20

(05.11.2011).

4 Joint Press Communiqué of the 14th EU-China Summit, Beijing, 14 February 2012, 6474/12, PRESSE 50,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/120214 joint statement 14th eu china summit en. pdf, (06.12.2013); Joint Declaration on the First Round of the “EU-China High Level people to People Dialogue, 18 April 2012, http://ec.europa.eu/education/external-relation-programmes/doc/china/joint12 en.pdf,

(08.01.2014).

5 Joint Press Communiqué of the 14th EU-China Summit, Beijing, 14 February 2012, 6474/12, PRESSE 50,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/120214 joint statement 14th eu china summit en. pdf, (06.12.2013).

ewentualnego uktadu ogólnego EURATOM-Chiny. Strony wyrazity zadowolenie z dotychczasowych post?pów w rozwoju bilateralnych stosunków i zapowiedziaty identyfikacj? nowych obszarów wzajemnego zainteresowania. W dziedzinie bezpieczeñstwa partnerzy zgodzili si? na wzmocnienie wysitków w tym zakresie, gdyz szybkie zmiany zachodzqce we wspótczesnym swiecie w naturalny sposób determinujq potrzeb? zaciesniania wspótpracy w sprawach regionalnych i globalnych. Wsród tych ostatnich strony potwierdzity swoje stanowisko w dotychczas dyskutowanych problemach, zadowolenie z zaangazowania, ale równiez uznaty rosnqce znaczenie Arktyki, zwtaszcza w aspekcie zmian klimatu, badañ naukowych, ochrony srodowiska, zrównowazonego rozwoju i transportu morskiego oraz zgodzit si? na wymian? poglqdów w sprawach Arktyki1. Na szesnastym szczycie UE-Chiny, który odbyt si? w dniach 20-21 listopada 2013 r., oprócz wymiany poglqdów na rozwój partnerstwa strategicznego, ogtoszono rozpocz?cie negocjacji w sprawie zawarcia umowy o ochronie inwestycji, rozpocz?cie dialogu w sprawie wspótpracy na rzecz innowacji oraz podpisano porozumienie o administracyjnym wsparciu wspótpracy w zakresie ochrony wtasnosci intelektualnej, deklaracj? na temat bezpieczeñstwa energetycznego, list intencyjny w sprawie wspótpracy na rzecz badañ i innowacji w zywnosc, rolnictwo i biotechnologia, Strategiczny plan wspótpracy do 2020 r., kompleksowy dokument okreslajqcy wspólne cele w dziedzinie pokoju i bezpieczeñstwa, dobrobytu, trwatego rozwoju i kontaktów mi?dzyludzkich2. W dziesiqtq rocznic? partnerstwa strategicznego, oprócz pewnego podsumowania osiqgni?c, przede wszystkim skupiono si? na przysztej wspótpracy odpowiadajqcej wyzwaniom XXI w.

W rezultacie rozmów na szczytach znacznie poszerzono zakres przedmiotowy kooperacji, co z kolei umozliwiato podnoszenie efektywnosci polityki UE wobec Chin. Po uptywie dekady od momentu ustanowienia partnerstwa strategicznego udato si? nadac wzajemnym relacjom dosc szeroki

i kompleksowy charakter. Do 2013 r. w efekcie rozmów na szczytach stworzono blisko szescdziesiqt platform kooperacji, intensyfikowanych i rozszerzanych, obejmujqcych: przemiany systemowe w Chinach, dialog polityczny, prawa cztowieka, budow? spoteczeñstwa informacyjnego, edukacj?, sprawy mtodziezy, dialog mi?dzykulturowy i turystyk?, zatrudnienie i sprawy spoteczne, handel i inwestycje, polityk? konkurencji, prawo wtasnosci intelektualnej, polityk? makroekonomicznq, wspótprac? banków centralnych na rzecz stabilizacji kursów walut, regulacj? rynków finansowych, polityk? przemystowq, bezpieczeñstwo konsumentów i produktów, wspótprac? przedsi?biorstw, rolnictwo, wsparcie Chin na drodze do WTO, a nast?pnie implementacj? zobowiqzañ i zakoñczenie Rundy Doha, globalny kryzys finansowy, zarzqdzanie kryzysowe, polityk? morskq i transport morski, zeglug? sródlqdowq i transport drogowy, lotnictwo cywilne, ochron? srodowiska, energetyk?, w tym jqdrowq i udziat Chin w projekcie ITER wraz z UE, USA, Japoniq Koreq Potudniowq i Indiami3, nauk? i technologie, globalny system nawigacji satelitarnej Galileo - umowa zostata podpisana w 2003 r.4, wykorzystanie przestrzeni kosmicznej, promocj? pokoju, bezpieczeñstwa i zrównowazonego pokoju na swiecie, bezpieczeñstwo mi?dzynarodowe i regionalne, w tym zwiqzane z Tajwanem, Pótwyspem Koreañskim, Bliskim Wschodem, Batkanami i Afrykq, walkq z przest?pczosciq zorganizowanq, nieproliferacjq broni masowego razenia, kontrolq zbrojeñ i rozbrojeniem oraz walkq z terroryzmem, narkobiznesem, wtqcznie z kontrolq prekursorów chemicznych narkotyków, handlem ludzmi i piractwem morskim, wspótprac? w zakresie prawa, wymiaru sprawiedliwosci i stuzb celnych,

1 Factsheet, EE-China Summit, Brussels, 20 September 2012, EU Relations with China,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/20120920 factsheet en.pdf, (06.12.2013); Joint Press Communiqué 15th EU-China Summit: Towards a stronger EU-China Comprehensive Strategic Partnership, Brussels, 20 September 2012, 14022/12, PRESSE 388,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/20120920 joint communique en.pdf, (06.12.2013).

2 China-EU 2020 Strategic Agenda for Cooperation released at 16th China-EU Summit, Brussels, 23 November

2013, 131123/01, http://eeas.europa.eu/statements/docs/2013/131123 01 en.pdf, (04.01.2014).

3 International Thermonuclear Experimental Reactor (ITER ) to miçdzynarodowy projekt badawczy, majqcy na

celu zbadanie mozliwosci produkowania na wielkq skalç energii z kontrolowanej fuzji jqdrowej.

4 Porozumienie to zakonczylo osiemnasto miesiçczne rozmowy na ten temat. Od 2004 r. National Remote Sens-

ing Center of China przyjçlo odpowiedzialnosc za wdrazanie tego programu w Chinach, które zobowiqzaly siç do wyasygnowania na realizacjç Programu Galileo 200 mln euro, z czego 70 mln zostalo przeznaczone na wsparcie chinskich podmiotów w budowie systemu. A. Gradziuk, Transfer technologii w stosunkach gospo-darczych Chrnskiej Republiki Ludowej z Uniq Europejskq, Materialy Studialne PISM, Warszawa 2009 s. 910. Od kwietnia 2005 trzech chrnskich ekspertów pracowalo przy realizacji programu w Brukseli. Galileo, http://lokalizacja.info/baza-wiedzy/galileo/wiadomosci-archiwalne.html (2.11.2013).

nielegalne migracje, kwestie zdrowotne, zmiany klimatyczne oraz zaciesnianie wspotpracy w ramach ASEM i ARF, wzmacnianie partnerstwa, promoj multilateralizmu zgodnie z zasadami i gtowny roly ONZ oraz trilateralny dialog na linii UE-Chiny-Afryka1. Z uptywem lat coraz silniej podkreslano wspolny odpowiedzialnosc o zasi^gu globalnym. Z jednej strony dowodzi to swiadomosci nieuchronnosci wspotpracy partnerow strategicznych, a z drugiej skala i skutecznosc zaangazowania w globalne problemy determinuje pozyj mi^dzynarodowy, wi§c w naturalny sposob stanowi takze obszar rywalizacji.

W sferze politycznej UE i Chinskq Republika Ludowq wi^cej dzieli niz tqczy. Dominuje tu rywalizacja nad wspotpracy, co dostrzegalne jest zwtaszcza w chinskiej polityce wobec Afryki czy Ameryki Potudniowej, gdzie eksapnsji gospodarczej towarzyszy oferta alternatywnego wobec UE modelu ustrojowego. Generalnie wsrod zasadniczych rozbieznosci mozna wymienic system polityczny, wartosci, zasady, kultur? czy wizj§ mulitibiegunowej architekrury mi^dzynarodowej2. Dyzenia UE do zwi?kszenia odpowiedzialnego zaangazowania Chin w umacnianie wielostronnego systemu wspotpracy swiatowej, zwtaszcza opartego na ONZ, wymaga rowniez podj?cia wysitkow

1 Joint Statement4th UE-China Summit, Brussels 5 September 2001, C/01/312,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=PRES/01/312&format=HTML&aged=1&language =EN& guiLanguage=en (5.11.2011); Joint Statement 5th UE-China Summit, Copenhagen, 24 September 2002, http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/72250.pdf (5.11.2013); Joint Statement 6th UE-China Summit, Brussels, 30 October 2003,

http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/77802.pdf (5.11.2013); Progress in EU-China relations at summit in Beijing, Brussels, 28 October 2003, IP/03/1467,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/03/1467&format=HTML&aged=1&language=E N& guiLanguage=en (5.11.2013); Framework Agreement for Establishing Industrial Policy Dialogue Between the Commission of the European Community and the Government of the People’s Republic of China, http://eeas.europa.eu/china/docs/ipd 291003 en.pdf (5.11.2013); Memorandum of Understanding between the National Tourism Administration of the People’s Republic of China, and The European Community On Visa and Related Issues concerning Tourist Groups from, the People's Republic of China, http://eeas.europa.eu/china/docs/mou 291003 en.pdf (6.11.2013); Joint Statement 7th EU-China Summit, The Hague, 8 December 2004,

http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/82998.pdf (6.11.2013); EU-China Summit: new steps in a growing relationship, Brussels, 6 December 2004, IP/04/1440, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/04/1440&format=HTML&aged=1&language=E N& guiLanguage=en (6.11.2011); Joint Statement of the 8th EU-China Summit, Brussels, 5 September 2005, IP/05/1091,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/05/1091&format=HTML&aged=0&language=E N& guiLanguage=en (6.11.2013); Joint Statement 9th EU-China Summit, Helsinki 9 September 2006, Brussels, 11 September 2006, http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/90951 .pdf

(6.11.2011); EU and China to agree on opening negotiations for a new comprehensive framework agreement, Brussels, 8 September 2006, IP/06/1161,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/06/1161&format=HTML&aged=0&language=E N&guiLanguage=en%22 (7.11.2013); Joint Statement 10th China-EU Summit, Beijing, 28 November 2007, http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/97355.pdf (7.11.2013); Joint Press Communiqué 11th EU-China Summit, Prague,20 May 2009, Prague, 20 May 2009,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/107965.pdf (7.11.2013); Joint Statement of the 12th EU-China Summit Nanjing, China, 30 November 2009, Brussels, 30 November 2009, 16845/09, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/111567.pdf (7.11.2013); EU-China Summit to focus on efforts in striving for ambitious deal on climate in Copenhagen, Brussels, 27 November 2009, IP/09/1835,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/1835&type=HTML&aged=0&language=EN &guiLanguage=en (8.11.2011); Joint Press Communiqué 13th EU-China Summit, Brussels, 6 October 2010, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms data/docs/pressdata/en/er/116908.pdf (8.11.2013).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2 Szerzej: Dokumenty polityki zagranicznej ChRL 1971-1976, red. J. Rowinski, Wyd. PISM, Warszawa 1977;

A. Halimarski, op.cit.; E. Halizak, Polityka i strategia bezpieczenstwa miçdzynarodowego Chin, „Zurawia Papers”, z. 10.

1

reformatorskich . Istotnym zagadnieniem jest tu transformacja Rady Bezpieczenstwa ONZ by byta ona zdolna do skutecznego reagowania na wspotczesne zagrozenia dla pokoju i bezpieczenstwa. Chiny jako staty cztonek Rady Bezpieczenstwa od 1971 r. posiadajy istotny wptyw na sprawy mi?dzynarodowe o zasi?gu zarowo regionalnym jak i globalnym. Ewolucja zachowan i postaw Chin jest zdecydowanie pochody zmian w ich polityce wewnetrznej i zagranicznej. Obserwowane od lat osiemdziesiytych XX w. coraz wi?ksze otwieranie si? Chin na wspotpracy mi?dzynarodowy i umacnianie swojej pozycji zarowno regionalnej jak i swiatowej przektada si? na zaangazowanie wielostronne, takze na forum ONZ2. UE traktuje ONZ jako fundamentalny struktur? wspotpracy wielostronnej i promuje jej przewodniy rol?, co znajduje odzwierciedlenie w wielu dokumentach prawa wewn?trznego, w tym pierwotnego, a takze umowach mni?dzynarodowych i innych aktach zwiyzanych ze stosunkami zewn?trznymi. Jest wi?c zainteresowana umacnianiem ONZ w kontekscie wtasnej wizji wielobiegunowego tadu, ktory odmiennie niz Chiny definiuje3. Chinskie stanowisko wobec reformy Rady Bezpieczenstwa ONZ preferuje koncentracj? na wieloaspektowym podejsciu Dotyczy ono m.in. zwi?kszania efektywnosci mechanizmow funkcjonowania RB ONZ, a nie tylko liczby cztonkow4. Chiny sy przeciwne zwi?kszaniu liczby statych cztonkow RB ONZ, ktora oznaczataby utrat? dominujycej pozycji w Azji i ostabienie mi?dzynarodowej roli5. Jednoczesnie chinskie wtadze postulujy poszerzenie grona niestatych cztonkow, gtownie o afrykanskie panstwa rozwijajyce si?, by odwzorowac wspotczesny sytuacj? geopolityczny6. Zarowno Chiny jak i UE podobnie realizujy swoje interesy poprzez rozwoj strategicznych stosunkow z mocarstwami i najwazniejszymi organizacjami mi?dzynarodowymi i wzajemnie postrzegajy si? jako kluczowe bieguny swiatowej sceny. To tworzy z jednej strony ptaszczyzn? wspotpracy majycy na celu umacnianie pozycji w multipolarnym swiecie, a z drugiej otwiera pole do konkurowania o wptywy w roznych regionach i na globalnej scenie. Unijna koncepcja reformy ONZ, w tym Rady Bezpieczenstwa dotyczy m.in. zwi?kszenia liczby statych

1 Szerzej o aspektach reformy ONZ: T. G. Weiss, Overcomming the Security Council Reform Impasse, „Occa-

sional paper” 2005, nr 14, Fredrich-Ebert-Stiftung, New York 2005, s. 13-16; S. Bielen, Prawo w stosunkach mi^dzynarodowych. Wybor dokumentow, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Fundacja Stosunkow Mi^dzynarodowych, Warszawa 2004; S. Daws, Security Council Reform: The Dual Risks, Proceeding of the International conference on UN Reform, http ://www.una-uk.org/reform/topics. html (12.11.2013); A/RES/48/26 z 3.12.1993 r., http://www.un.org/documents/ga/res/48a48r026.html (12.11.2013); J. Sy-monides, Narody Zjednoczone wobec wyzwan I zagrozen XXI wieku. Miedzy koniecznosciq a mozliwosciq reformy, „Stosunki Mi^dzynarodowe” 2004, nr 3-4, s. 27; Dokument Koncowy szczytu 2005, A/60/L1, 20.09.2005, http://www.unic.un.org.pl/szczyt2005/dokument koncowy.php (10.11.2013); http://www.un.org/reform/pdfs/2002%20strenghten%20un%20an%20agenda.pdf (10.11.2013); http://www.globalpolicy.org/security/reform/cluster1/2005/04bluemodel.pdf (11.11.2011).

2 Szerzej: P. Kobza, Reforma Rady Bezpieczenstwa Narodow Zjednoczonych, “Stosunki Mi^dzynarodowe”

2000, nr 1-2, s. 137-138; O. Lau, United Nations Security Council Expansion: The Efficacy of Small states Under Bipolarity and Uni-Multipolarity, 1 October 2003, http://www.people.fas.harvard.edu/-olau/papers/unreform.pdf (12.11.2013); Build towards a Harmonious World of Lasting Peace and Common prosperity. Statement by H. E. Hu Jintao President of the People’s Republic of China At the United Nations Summit, New York, 15 September 2005; Statement by Ambassador Wang Guangya at the Informal meeting of the general assembly on the Draft Outcome Document of the September Summit, 21 June 2005, New York, http://www.china-un.org/eng/smhwj/2005/t200664.htm (13.11.2013).

3 Por.: B. F. Waldner, Closing Remarks, (w:) The EU, China and The Quest for Multilateral World, ed. P. De-

fraign, Materialy z konferencji z okazji 30-lecia nawi^zania stosunkow dyplomatycznych miedzy EWG a ChRL, Ifri, CIIS, 2005; http://www.connectasia.pl/index.php/pl/artyku/134-chiska-wizja-nowego-adu-midzynarodowego (12.11.2013).

4 Szerzej: Statement by Ambassador Zhang Yishan on Security Council Reform AT the 59th Session of the Gen-

eral Assembly, 12 October 2004, http://www.china-un.org/eng/smhwj/2004/t64266.htm (12.11.2013).

5Szerzej: J. Gawronski, Chinska Republika Ludowa wobec reformy Rady Bezpieczenstwa Organizacji narodow Zjednoczonych, (w:) Wspolczesny daleki wschod w stosunkach mi^dzynarodowych - rywalizacja i mocarstwowosc, red. D. K. Gemechu, Forum Politologiczne, Wyd. Instytut Nauk Politycznych UWM w Ol-sztynie, Olsztyn 2008, t. 8, s. 337-365.

6 Szerzej: China oppose setting timetable for Security Council expansion, 4 June 2005, http://www.chma-embassy.org/eng/gyzg/t190595.htm; (12.11.2013); Statement by Ambassador Wang Guangya on Security Council Reform AT the 59th Session of the General Assembly, 11 July 2005, http://www.chma-un.org/eng/zghlhg/zzhgg/t203216.htm (12.11.2013).

cztonków, co potwierdza rezolucja Parlamentu Europejskiego z 2005 r. zaktadajyca przyznanie UE dodatkowego miejsca1. Od wejscia w zycie w 2009 r. Traktatu Lizbonskiego, nadajacego jej osobowosc prawny, teoretycznie stato si? to mozliwe, choc próby forsowania partykularnych interesów panstw cztonkowskich ograniczajy spójnosc WPZIB2. Za sukces unijnych wysitków i wspólnotowego podejscia nalezy uznac nadanie UE statusu tzw. super obserwatora na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ przyj?tej 3 maja 2011 r. z prawem reprezentowania wtasnego stanowiska . W sprawie reformy ONZ ujawnia si? zatem róznica poglydów, potwierdzona takze odmiennosciy w gtosowaniach w róznych kwestiach. Chiny propagujy takze reform? sytemu decyzyjnego ONZ, opartego na zasadach demokracji4. Swiadczy to o dostrzeganiu walorów tego systemu, ale w realizacji celów tylko w srodowisku zewn?trznym.

Rozwijajyce si? w cieniu korzysci gospodarczych stosunki polityczne w latach 1994 - 2013 zostaty zinstytucjonalizowane w postaci:

- corocznych szczytach szefów panstw lub rzydów - UE reprezentowana jest przez Przewodniczycego Rady Europejskiej i przewodniczycego Komisji Europejskiej, wspieranego przez Wysokiego Przedstawiciela ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa;

- corocznych spotkaniach Przewodniczycego Komisji Europejskiej, wraz z innymi cztonkami tej instytucji oraz premiera panstwa sprawujycego Prezydencj? i wtasciwych ministrów;

- regularnym dialogu na poziomie ministrów spraw zagranicznych panstw UE i Chin oraz Wysokiego Przedstawiciela ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa;

- spotkan ad hoc Wysokiego Przedstawiciela ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa i Ministra Spraw Zagranicznych Chin, oprócz corocznych spotkan przy okazji posiedzen Zgromadzenia Ogólnego ONZ;

- copótrocznych spotkan Ministra Spraw Zagranicznych Chin z ambasadorami z UE;

- copótrocznych spotkan Wysokiego Przedstawiciela ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa z ambasadorem Chin w kraju sprawujycym Prezydencj?;

- corocznych spotkan na poziomie Dyrektorów Politycznych i Dyrektorów Regionalnych;

- corocznych spotkan Dyrektora UE ds. Azji i Pacyfiku z chinskim odpowiednikiem;

- co najmniej corocznych spotkan na poziomie ekspertów ds. bezpieczenstwa mi?dzynarodowego, kontroli zbrojen, nieproliferacji i kontroli eksportu broni;

- co najmniej corocznych spotkan na poziomie ekspertów w sprawie kontroli broni strzeleckiej i lekkiej. Dowodzi to intensyfikacji kontaktów i rozwoju ich form, co mozna uznac za osiygni?cie UE, gdyz wiele tych elementów znajdowato si? w sferze zatozen i planów dziatania UE wobec Chin, potwierdzonych w kolejnych unijnych dokumentach.

Relatywnie najmniejsze osiygni?cia unijnej polityki wobec Chin mozna zaobserwowac w najbardziej kontrowersyjnej dziedzinie - praw cztowieka. Jednak dokonanie jednoznacznej oceny jest niemozliwe z uwagi na ztozonosc zagadnienia. Z jednej strony fakt otwarcia dialogu na temat praw cztowieka w 1995 r. i obj?cie nim niemal wszystkich, nawet najbardziej trudnych kwestii, mozna

1 Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie reformy Organizacji Narodów Zjednoczonych, 9 czerwca

2005r., http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2005-0237+0+D0C+XML+V0//EN;Eu (13.11.2011); Policies and Statement In the UN Security Council, http://www.europa-eu-un-org./articles/articleslist s52 en htm (13.11.2013).

2 Uzyskanie przez UE statusu pelnoprawnego, stalego czlonka RB ONZ musialoby odbyc siç za zgodq W.

Brytanii i Francji, które najprawdopodobniej musialyby zrezygnowac ze swojego statusu na rzecz UE. Ponadto przejawem wieloglosu w UE jest chocby propozycja reformy RB ONZ czçsci jej czlonków z 2005 r. zakladajqca rozszerzenia liczby stalych czlonków RB ONZ i przyznania nowym takich samych praw jakie posiadajy obecni czlonkowie. Klóci siç ona zatem z prób^. wyksztalcenia wspólnego stanowiska w tej sprawie. Szerzej: Uniting for Consensus Blue Model, April 2005,

http:///www.globalpolicy.org/security/reform/cluster1/2005/04blue-model.pdf (10.11.2013); Uniting for Consensus green Model, April 2005,

http:///www.globalpolicy.org/security/reform/cluster1/2005/04greenmodel.pdf (11.11.2013); T. Renard, B. Hooijmaaijers, Assessing the EU’s Strategic Partnerships in the UN System, “Security Policy Brief’ 2011, No 24.

3 Resolution adopted by the General Assembly, 65/276. Participation of the European Union in the work of the

United Nations, A/ReS/65/27, 3 May 2011, http://daccess-dds-

ny.un.org/doc/UND0C/GEN/N10/529/10/PDF/N1052910.pdf?0penElement (14.11.2013).

4 African Leaders Reject Compromise on UN Security Council Associated Press, 5 August 2005.

rozpatrywac w kategoriach pewnego osiqgni?cia. Z drugiej strony wymierne rezultaty w postaci przystqpienia np. do wi?kszosci aktów prawa mi?dzynarodowego w tej dziedzinie, implementecji ich do dorobku prawnego Chin i petne respektowanie jest dalekie od unijnych celów1. Szczególnq uwagq sq objete problemy: stosowania kara smierci i tortur, reedukacja przez prac?, poszanowanie praw mniejszosci etnicznych oraz swobód obywatelskich i politycznych. Ocena postepów w dialogu na temat praw cztowieka jest publikowana od 1999 r. w corocznych raportach Rady UE, w których co roku wymieniane sq te same problemy2. Opór Chin zwiqzany ze znacznq poprawq sytuacji potwierdzajq tez konkretne dziatania wtadz chiñskich tj.: aresztowania nie tylko dziataczy demokratycznych i obroñców praw cztowieka, w tym laureatów nagród: Sacharowa - Hu Jia. czy Nobla

- Liu Xiaobo, stosowanie ograniczeñ w wykonywaniu zawodów prawniczych m.in. Tang Jitian i Liu Wei, niewyjasnione zagini?cia osób tj.: prawnika Gao Zhisheng, ttumienie zamieszek w autonomicznych prowincjach, czy wycofanie si? z uczestnictwa w seminarium w 2007 r. na temat prawnych aspektów praw cztowieka z powodu zaproszenia przez UE do udziatu dwóch organizacji pozarzqdowych oraz odwotanie przez Chiny jednej rundy dialogu na temat praw cztowieka w 2010 r. Apele unijne i oswiadczenia wydane na forum ONZ spotykajq si? praktycznie z brakiem reakcji Chin3.

1 Wrazliwosc problematyki ujawnila siç tuz po rozpoczçciu dialogu, gdy w styczniu 1996 r. Chiny przerwaly go

w reakcji na krytykç panstw UE w Komisji Praw Czlowieka ONZ i powrócily do rozmów w 1997 r. Co roku odbywajqce siç dwie rundy spotkan tworzq. plqszczyznç wymiany pogladów i argumentów obu stron. Uczestniczq. w nich przedstawiciele unijnej Trójki, Prezydencji Komisji Europejskiej, Sekretariatu Rady UE i od 2005 r. Wysoki Przedstawiciel ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczenstwa oraz urzçdnicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Chin, w tym Specjalny Przedstawiciel ds. Praw Czlowieka delgaci innych, chinskich resortów.

2 Jednakze pewne, pozytywne zmiany udalo siç osiqgnqc jeszcze w okresie poprzedzajqcym ustanowienie part-

nerstwa strategicznego. Za wymierne rezultaty oddzialywania UE w sferze politycznej mozna uznac: podpisanie w 1997 r. i ratyfikowanie w 2001 r. Paktu Praw Gospodarczych, Spolecznych i Kulturalnych, ale z zastrzezeniem ograniczenia swobody zrzeszania siç w zwiqzkach zawodowych, podpisanie Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ oraz deklaracje wiçkszego zaangazowania na rzecz wzmacniania praw czlowieka na forum ONZ, co przelozylo siç na wizyty w Chinach Komisarza ONZ ds. Praw Czlowieka, uwolnienie czçsci wi^zniów, powolanie Komisji ds. projektów wspólpracy. Mozna takze dostrzec pewnq. poprawç w wewnatrznym systemie chinskim w zakresie demokratyzacji, budowy spoleczenstwa obywatelskiego i integracji ze spolecznosciq. miçdzynarodowq. m.nin. poprzez wprowadzenie zmian w konstytucji z 1999 r., reformç prawa administracyjnego, cywilnego i karnego oraz rozwazanych prób ach przeniesienia eksperymentu z bezposrednimi wyborami z poziomu wsi do miast, wiçkszq. aktywnosc organizacji pozarzqdowych. Wola UE zdynamizowania wspólpracy w dziedzinie nielegalnej imigracji zaowocowala w 2002 r. upowaznieniem Komisji Europejskiej do rozpoczecia negocjacji w sprawie umowy o readmisji z Chinami. Szerzej : A maturing partnership shared interest and challenge in EU-China relations, op. cit. Szerzej: Por.: F. Grzegorzewski, op.cit., s. 28-36. Jednak przeplyw nielegalnych imigrantów nie zostal dotychczas unormowany. Por.: K. Gorgol, op. cit., s. 382-383; F. Laczko, Europe Attracts More Migrants from China, 2003, http://www.migrationinformation.org/feature/display.cfm?ID= 144 (7.11.2013); G. Yun, Chinese Migrants and Forced Labour in Europe, Cornell University ILR School, 7-1-2004, s. 4-26, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1006&context=forcedlabor (7.11.2013).

3 EU Annual Report on Human Rights 1999, http://www.iskran.ru/cd data/disk2/r3/045.pdf (3.11.2013); EU

Annual Report on Human Rights 2000, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/2000en.pdf

(9.11.2013); EU Annual Report on Human Rights 2001,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HR2001EN.pdf (9.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2002, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HR2002EN.pdf (9.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2003, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HR2003EN.pdf

(9.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2004,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/ENHR2004.pdf (10.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2005, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HRen05.pdf (10.11.2013); EU Annual Report on Human Rights 2006, http://www.eu-un.europa.eu/documents/en/070123 EU.pdf

(10.11.2013); EU Annual Report on Human Rights 2007, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/2007.5997-EN-

EU annual report on human rights 2007.pdf (10.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2008, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/st14146-re02.en08.pdf (10.11.2013); Human Rights and Democracy in the World. Report on EU action July 2008 December 2009,

W tej sprawie wielokrotnie wypowiadat si? takze Parlament Europejski apelujqc by prawa cztowieka, demokracja i praworzqdnosc stanowity w w unijno-chiñskim dialogu priorytet, którego nie powinny przestaniac zagadnienia wspótpracy gospodarczej. Zwrócono takze uwag?, ze poprawa stosunków handlowych i gospodarczych nie przetozyta si? na znaczace post?py wtasnie w dziedzinie praw cztowieka, demokracji i praworzqdnosci w Chinach1. Parlament Europejski jest szczególnie zangazowany w spraw? Tybetu i m.in. prowadzi dialog z Dalaj Lamq w tej kwestii. Ponadto o matej skutecznosci unijnych wysitków swiadczq próby wtqczenia klauzuli dotyczacej ochrony praw cztowieka do umów bilateralnych, które w praktyce blokujq ich zawieranie jak w przypadku Porozumienia o Partnerstwie i Wspótpracy2. W tym kontekscie Parlament Europejski opowiada si? za utrzymaniem wobec Chin embarga na broñ, które jest ktopotliwym elementem dialogu politycznego. Podzielone zdania w tej sprawie wewnqtrz UE czyniq jej dziatania w zakresie zniesienia embarga w zasadzie pozornymi3. Generalnie do porazek mozna zaliczyc niezdolnosc UE do wptyni?cia na Chiny przede wszystkim w sprawach: zniesienia kary smierci4, niestosowania tortur5, ratyfikacji Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencji Mi?dzynarodowej Organizacji Pracy, nieprzestrzegania rezolucji RB ONZ o nieproliferacji broni i wspólnej deklaracji uzgodnionej szczycie w 2004 r. w sprawie Uktadu o nierozprzestrzeniu broni, niezawarcia umowy o readmisji z UE, nowej umowy w sprawie walki z przest?pczosciq zorganizowanq, zamówieñ publicznych czy ochrony inwestycji, petnej implementacji zobowiqzañ wynikajqcych z cztonkostwa w WTO, przejrzystosci chiñskich wydatków na cele wojskowe. Stopieñ wolnosci stowa, wyznania i zrzeszania si? daleki jest od mi?dzynarodowych standardów, zwtaszcza w odniesieniu do dziataczy demokratycznych, Internetu, mniejszosci etnicznych, szczególnie Tybecie i Xinjiang niezapewnione sq wolnosci religijne i kulturalne6.

Wspótpraca edukacyjna, w tym w obszarze szkolnictwa wyzszego w ciqgu dekady partnerstwa strategicznego nalezata do pozytywnych elementów. W tym okresie wsród studentów chiñskich zauwazalna byta najwyzsza mobilnosc. W 2005 r. w krajach UE studiowato 170 tys. obywateli Chin, sprzyjato to pogt?bieniu wiedzy o Pañstwie Srodka i zwi?kszato kontakty mi?dzy uczelniami, byto równiez podstawa przyj?cia przez Komisj? Europejskq zobowiqzania finansowego wspierania nauki j?zyka chiñskiego . W 2010 r. szacowano, ze w UE studiowato mi?dzy 118,7 tys. a 120 tys.8. Chiny zaoferowaty w 2013 r. 30 tys. stypendiów, z czego 20 tys. b?dzie wspierac chiñskich studentów i naukowców w badaniach we wszystkich krajach UE, a 10 tys. b?dzie wspierac studentów

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/A4 HR 200pp EN def.pdf (10.11.2013); EU Annual Report on Human Rights and Democracy in the World 2010, Brussels 2011, http://www.eeas.europa.eu/human rights/docs/2011 hr report en.pdf (10.11.2013).

1 Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie stosunków miçdzy Uniq Europejskq a Chinami z 2006 r.,

http://archiwum.ratujtybet.org/wybory/Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie stosunkow miedz y Unia Europejska a Chinami (11.11.2013); Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie dialogu miçdzy Rzqdem Chin a wyslannikami Dalaj Lamy z 2007 r.

http://archiwum.ratujtybet.org/wybory/Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie dialogu miedzy r zadem Chin a wyslannikami Dalajlamy (11.11.2013).

2 The Human Rights. Clause in the EU’s External Agreements, Research Paper 04/33, 16 April, 2004,

http://www.parliament.uk/documents/commons/lib/research/rp2004/rp04-033.pdf (8.11.2013).

3 K. Gorgol, op. cit., s. 377-381.

4 Rok po ustanowieniu partnerstwa strategicznego UE-Chiny, tj.: w 2004 r. w Chinach wykonano 3,4 tys. eg-

zekucji. Nalezy tu podkreslic, ze 1 stycznia 2007 r. Chiny wprowadzily zmiany w systemie wykonywania kary smierci, co spowodowalo znaczqcy spadek w jej wykonywaniu do poziomu 470. http://www.amnesty.org/en/library/asset/ACT53/002/2005/en/9a0e58e8-d4ea-11dd-8a23-d58a49c0d652/act530022005en.pdf (8.11.2013); http://www.amnesty.org/en/death-penalty/death-sentences-and-executions-in-2007 (8.11.2013).

5 Systematic Torture in the People's Republic of Chin, http://www.ishr.org/Systematic-Torture-in-the-People-s-

Republic-of-China. 1268 0.html (7.11.2013).

6 Por.: K. Gorgol, op. cit., s. 367-383, 388-403; Amnesty International Report 2011. The State of The World’s

Human Rights, http://www.amnesty.org/en/library/asset/P0L10/001/2011/en/519da037-1492-4620-9ed5-cac8f1cfd591/pol100012011en.pdf (8.11.2013).

7 EU - China: Closer partners, growing responsibilities, Brussels, 24.10.2006, C0M(2006) 631, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0631:FIN:EN:PDF (02.11.2013).

8 EU-China Student and Academic Staff Mobility: Present Situation and Future Developments, April 2011,

http://ec.europa.eu/education/external-relation-programmes/doc/china/mobilitysum en.pdf, (07.01.2014).

i naukowców z UE w studiowaniu i pracy naukowej w Chinach. W 2012 r. okoto 2 tys. chiñskich studentów skorzystato z stypendiów Erasmus Mundus, a China - Europe International Business School (CEIBS) odnotowata ponad 8 000 MBA1. UE w 2013 r. w odpowiedzi na globalne przemiany, ale takze w zbieznosci z politykq wtadz chiñskich, UE postanowita przyjqc strategi? w zakresie edukacji wyzszej, której zatozenia sprzyjac majq naptywowi do unijnych osrodków akademickich takze studentów z Chin2. Stanowi to takze element zwi?kszania si? populacji Chiñczyków w UE, m.in. zwiqzany z niewracaniem mtodych ludzi po zakoñczeniu edukacji do macierzystego kraju3. Ponadto w 2013 r. co roku szesc milionów osób podrózuje mi?dzy UE i Chinami, czyli trzy krotnie wi?cej niz w 2003 r.

Przez caty okres wspótpracy UE z Chinami niezwykle istotnq rol? odgrywata pomoc finansowa UE. W latach 2002-2006 budzet programów unijnych wynióst tqcznie 250 mld euro. Wsparciem w wysokosci 170 mld obj?to m.in. spoteczne i ekonomiczne reformy w kwocie 75 mld euro, ochron? srodowiska i zrównowazony rozwój - 45 mld euro, dobre rzqdy i wzmocnienie praworzqdnosci - 30 mld euro oraz dziatania przekrojowe dla tych trzech priorytetów dotyczqcych regionów zachodnich -20 mld euro4. Uzupetnieniem stat si? program indykatywny na lata 2005-2006 z budzetem tqcznym wynoszqcym 100 mln euro5. Analogiczne dziatania byty kontynowane i rozwijane na podstawie dokumentu strategicznego na lata 2007-2013. Wielkosc budzetu okreslono na tqcznq sum? 43 262 369 euro. Na poszczególne priorytety przeznaczono kolejno: demokracja i prawa cztowieka -

1 989 518 euro, wspótfinansowanie organizacji pozarzqdowych - 7 192 508 euro, równosc ptci -757 246 euro, zdrowie i sprawy spoteczne - 1 066 922 euro. W priorytecie „Szersza Azja” wyszczególniono nast?pujqce projekty i ich budzety: zrównowazony rozwój ekonomiczny - 8 459 304 euro, rozwój urbanizacyjny - 5 327 300 euro, wspótpraca inwestycyjna - 7 953 2010 euro, sieci instytucji szkolnictwa wyzszego - 5 220 131 euro oraz technologie informacyjne i komunikacyjne -

5 296 230 euro6. Byt on wsparty analogicznym programem indykatywnym na lata 2007-2010 z budzetem w kwocie 128 mln euro7. Opinie w zakresie wptywu unijnej pomocy m.in. na demokratyzacj? i poszanowanie praw cztowieka w Chinach sq podzielone8. Oprócz programów unijnych prawie wszystkie kraje cztonkowskie realizujq wtasne programy bilateralnej wspótpracy. Sq one koordynowane przez przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Pekinie. Najaktywniejszymi partnerami Chin sq: Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Holandia. Kazdy z nich skupia si? na innej tematyce9. W ostatniej dekadzie Chiny nalezaty takze do grona ok. czterdziestu, najwi?kszych

1 The EU-China Comprehensive Strategic Partnership: Working for You, 06 November 2013, Brussels, 131106/02, http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2013/131106 02 en.pdf, (05.012014.)

2 Communication from the Commission to European Parliament, the Council, the European Economic and So-

cial Committee and the Committee of the Regions. European higher education in the world, 11.7.2013 Brussels, C0M(2013) 499 final, http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc/com499 en.pdf,

(05.01.2014).

3 Szerzej: Why are Overseas Chinese Students Not Returning to China?, November, 7, 2013,

http://www.chinasmack.com/2013/stories/why-are-overseas-chinese-students-not-returning-to-china.html,

(15.12.2013); K. Latham, B. Wu, Chinese Immigration into the EU: New Trends, Dynamics and Implications, Europe China Research and Advice Network, 2013,

http://www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Asia/0313ecran lathamwu.pdf,

(03.01.2014).

4 Country Strategy Paper 2002-2006, op. cit.

5 National Indicative Programme 2005-2006, http://eeas.europa.eu/china/csp/05 06 nip en.pdf (5.11.2013).

6 China Strategy Paper 2007-2013, http://eeas.europa.eu/china/csp/07 13 en.pdf (6.11.2013); China Multiannual

Indicative Programme, http://eeas.europa.eu/china/csp/07 10 mip en.pdf (5.11.2013).

7 China Multiannual Indicative Programme 2007-2010, http://eeas.europa.eu/china/csp/07 10 mip en.pdf

(5.11.2011).

8 Szerzej: P. Ferdinand, The challenge of democratization, (w:), Facing China’s rise. Guidelines for an EU strat-

egy, ed. M. Zaborowski “Chaillot paper” 2006, nr 94, s. 37.

9 Niemcy, które przekazujq najwiçcej srodków pomocy Chinom wspierajq reformy gospodarcze, ochrony

srodowiska, gospodarkç odpadami oraz szkolnictwo zawodowe. Wielka Brytania wspiera projekty z zakresu edukacji i szkolen, ochrony zdrowia i ochrony srodowiska. Francja, obok Niemiec, jest jednym z najwczesniejszych partnerów, którzy podjçli wspólpracy w dziedzinie nauki, techniki i pomocy prawnej. Holandia promuje rzqdy prawa, przestrzeganie praw czlowieka i ochrony srodowiska. W realizacjç programów z Chinami wlqczajq siç prawie wszyscy uczestnicy UE, jednak ich zaangazowanie jest wprost pro-

beneficjentów pomocy rozwojowej. Niemal po dziesi?ciu latach partnerstwa strategicznego UE zdecydowata o wprowadzeniu zmian w zasadach i dystrybucji pomocy rozwojowej, co b?dzie oznaczato mniejsze wsparcie dla Chin jako kraju srednio zamoznego, który samodzielnie z kazdym rokiem udziela pomocy rozwojowej pañstwom rozwijajqcym si? np. w Afryce czy Azji1.

Handel UE z chiñskim partnerem odgrywa istotnq rol? w stosunkach dwustronnych i jest ich najwczesniejszym elementem. Problematyka handlu omawiana byta we wszystkich komunikatach UE oraz rozpatrywana podczas kolejnych szczytów. Mimo trudnosci wynikajqcych ze stosowania przez Chiny cet oraz srodków parataryfowych i pozataryfowych wymiana handlowa rozwija si? dynamicznie od momentu nawiqzania stosunków mi?dzy partnerami. Stabosciq UE jest permanentny deficyt handlowy w stosunkach z Chinami, który stale narasta2. W 2003 r. unijny deficyt w handlu z Chinami wynosit 64,748 mld euro, a po niemal dziesi?ciu latach funkcjonowania partnerstwa strategicznego w

2012 r. jego wartosc wzrosta niemal trzykrotnie i si?gn?ta 146,069 mld euro3. Handel towarami UE z Chinami ilustruje Tabela 1.

Tabela 1 Handel towarami UE z Chinami 2003-2012 w mld euro

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Eksport 41,473 48,376 51,869 63,794 71,785 78,417 82,312 113,277 136,358 143,833

Import 106,220 128,673 160,364 194,932 232,624 247,933 214,148 282,530 293,781 289,902

L^czna wartosc 147,693 177,049 212,233 258,726 304,409 326,350 296,459 395,807 430,139 433,735

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Bilans -64,747 -80,296 -108,495 -131,138 -160,839 -169,517 -131,836 -169,253 -157,422 -146,069

Zródto opracowanie wtasne na podstawie European Union, Trade in goods with China, 07 November 2013, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc 113366.pdf, (06.01.2014).

Rozkwit wymiany handlowej przypada na pierwszq dekad? XXI w. W okresie partnerstwa strategicznego tendencj? wzrostowq wykazywat zarówno eksport jak i import, przy czym ten ostatni cechowat si? wi?kszq dynamikq. Lqczne obroty towarami UE z Chinami w niemal ciqgu dziesi?ciu lat wzrosty prawie trzykrotnie. Istotnym czynnikiem dynamizujqcym wymian? byto wejscie do WTO w 2001 r. W wyniku tej akcesji Chiny zmuszone byty do redukcji ponad 150 taryf na towary eksportowane z krajów UE do Chin, zniesienia kontyngentów i licencji importowych, utatwienia dost?pu dla europejskich firm ubezpieczeniowych i zagranicznych inwestorów4. Jednak dopiero w

porcjonalne do ich sytuacji gospodarczej. I. Romiszewska, Niemiecko-chinskie stosunki gospodarcze, Biuletyn Niemiecki nr 15 z 16.3.2011; Miçdzynarodowe Szkoly w Chinach http://www.sas.upenn.edu/lps/graduate/mes (5.11.2013); OCCAUK - UE http://www.chinauniversitystudy.com/programs in china.htm! (5.11.2013); Holland College, http://www.hollandcollege.com/news/news detail.php?id=1120 (5.11.2013).

1 Szerzej o zmianach w polityce rozwojowej UE: Komunikat Komisji do parlamentu Europejskiego, Rady, Eu-

ropejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spolecznego i Komitetu Regionów. Przyszle podejscie do wsparcia budzetowego UE na rzecz panstw trzecich, Bruksela, dnia 13.10.2011, KOM(2011) 638 wersja ostateczna, http ://ec.europa. eu/europeaid/how/delivering-aid/budget-

support/documents/future eu budget support pl.pdf, (06.01.2014); Communication from the Commission to the European Parliament , the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Increasing the impact of EU Development Policy: an Agenda for Change, Brussels,

13.10.2011, C0M(2011) 637 final, http ://ec.europa. eu/europeaid/what/developmentpolicies/documents/agenda for change en.pdf, (06.01.2014).

2 W1998 r. wyniósl 24,4 mld euro, a w 2000 wzrósl do 44, 6 mld euro. Accompanying COM(2006) 631 final:

Closer Partners, Growing Responsibilities: A policy paper on EU-China trade and investment: Competition and Partnership, Commission Working Document, op. cit.

3 European Union, Trade in goods with China, 07 November 2013,

http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc 113366.pdf, (06.01.2014).

4 Chiny pokazaly otwarcie na swiat wchodzqc do WTO, http://polish.cri.cn/281/2009/01/08/181s85213 .htm

(1.11.2011).

grudniu 2004 r. podczas VII Szczytu UE - Chiny zostata podpisana umowa o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych. Miata ona zmusic Chiny do prowadzenia bardziej precyzyjnej polityki celnej, wzajemnego informowania si? o zmianach taryfy celnej, wymiany pracownikow

i ekspertow, wspolnych dziatan wyjasniajycych sprawy sporne1. W 2006 r. UE zostata pierwszym partnerem handlowym Chin, a Chiny jej drugim parterem handlowym i ta sytuacja nie zmienita si? w ciygu minionej dekady2. Problematyczny dla UE nadmierny chinski eksport powoduje uruchamianie procedur ochronnych. Wedtug stanu na dzien 17 pazdziernika 2013 r. UE stosowata 52 srodki antydumpingowe i dwa antysubsydyjne, ktore dotykaty mniej niz 1% catkowitego przywozu z Chin. UE w eksporcie ustug do Chin cechowata nadwyzka, ktora w 2012 r. wyniosta 9,8 mld euro, w tym eksport stanowit 29,9 mld euro, a import 20 mld euro3.

Chiny od wielu lat traktujy bezposrednie inwestycje zagraniczne jako zrodto kapitatu zagranicznego. W latach 1998 - 2002 jedynie okoto 1% europejskich inwestycji trafiato do Chin4. Inwestowaty w nich gtownie filie europejskich firm zarejestrowanych w Hongkongu, Singapurze i innych krajach Azji. Akcesja Chin do WTO wiyzata si? z poprawy warunkow dla inwestorow zagranicznych i zwi?kszeniem kapitatu zagranicznego na chinskim rynku. W latach dziewi?cdziesiytych XX w. najbardziej aktywne stosunki z Chinami utrzymywaty Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Holandia, najwi?cej inwestycji bezposrednich dokonata Wielka Brytania5. Po 2005 r. Chiny zliberalizowaty prawo i umozliwity zagranicznym przedsi?biorcom dost?p do swego rynku6. Ten zas ksztattowany byt przez wzrost zamoznosci spoteczenstwa chinskiego i zwi?kszenie zainteresowania zagranicznymi towarami. Wartosc bezposrednich Inwestycji zagranicznych UE w Chinach w 2012 r. wynosita 9,9 mld euro, co w porownaniu do 2003 r. stanowito znaczycy wzrost7. Takze Chiny istotnie zwi?kszyty swoje inwestycje w UE. W 2012 r. zainwestowaty w krajach UE 3,5 mld euro, co stanowito tylko 2,2% catkowitego naptywu inwestycji do UE, ale w porownaniu do 2003 r. byt to ogromny wzrost8.

Sit? oddziatywania UE na Chiny obrazuje takze rozwoj bazy traktatowo-prawnej. Liczba umow dwustronnych zawartych w ciygu trzydziestu pi?ciu lat mi?dzy Wspolnotami a Chinami, tycznie z protokotami, stanowi zbior jedenastu dokumentow. Wzrost dynamiki ich zawierania obserwuje si? od

'Na praktycznq realizacjq umowy czuwac mial Wspolny Komitet Wspolpracy Celnej. Umowa mi^dzy

Wspolnoty Europejskq a rzqdem Chinskiej Republiki Ludowej o wspolpracy i wzajemnej pomocy admi n-istracyjnej w sprawach celnych, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:22004A1223(01):PL:NOT (2.11.2013).

2 Wartosc eksportu do Chin wzrosla z 26 mld euro w 2000 r. do prawie 82 mld euro w 2009 r., podczas gdy im-

port wzrosl z 75 mld w 2000 r. do 248 mld euro w 2008 r., a nast^pnie spadl do 215 mld w 2009 r. Szerzej: W. Mroczek, Handel UE z Chinami, „Wspolnoty Europejskie” 2007, nr4, s. 2. Polowa towarow ekspor-towanych do Chin pochodzila z Niemiec, ktore importujq 25% towarow chinskich. Kolejne miejsca w wymi-anie handlowej zajmujq: Francja, Holandia, Wielka Brytania i Wlochy. Te kraje UE, a wczesniej EWG, od nawiqzania wymiany handlowej znajdowaly si§ w czolowce handlujqcych z Chinami. Wi^kszosc z nich, przez caly okres wspolpracy, notowala deficyt w handlu z chinskim partnerem. Ponad 60% eksportu z Chinami stanowily maszyny i urzqdzenia oraz srodki transportu. Zdecydowana wi^kszosc importu to cz^sci telefonow komorkowych, komputerow oraz inne urzqdzenia. Szerzej: P. Wieczorek, Unia Europejska wobec Ekspansji Chin na rynku swiatowym, „Kontrola Panstwowa” 2007, nr 4, s. 58.

3 Szerzej: China, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2012/march/tradoc 149251 .pdf, (07.01.2014); Facts and

figures on EU-China trade. Did you know?, October 2013,

http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2009/september/tradoc 144591 .pdf, (07.01.2014).

4 M. Szwabe, Rosnqce znaczenie Chin - wyzwanie dla Unii Europejskiej, „Wspolnoty Europejskie” 2005, nr 1 s.

51.

5 F. Grzegorzewski, op. cit., s. 53.

6 Szerzej L. Rajca, Chinska modernizacja u progu XXI w- sukcesy, wyzwania, perpektywy, w: Oblicza Chin na

poczqtku XXI w. Historia. Polityka. spoleczenstwo pod red. J. Marszalek - Kawy, wy. Adam Marszalek, Torun 2008, s. 135-168

7 Dla porownania w 2009 r. wynosily one prawie 5,3 mld euro.

8 Chinskie inwestycje w UE szybko rosnq od 2008 r. Dla porownania ich udzial w calkowitych BIZ UE w 2011

r. wynosil 1,4% w 2011 r. Facts and figures on EU-China trade. Did you know?, October 2013, op. cit.

podpisania partnerstwa strategicznego. Dominujq wsród nich porozumienia gospodarcze. W ciqgu ostatniej dekady UE zawarta z Chinami osiem porozumieñ i kilka jest w fazie negocjacji1.

Podsumowanie

Od potowy lat dziewi?cdziesiqtych UE realizuje polityk? zagranicznq i bezpieczeñstwa bazujqcq na wspótpracy z organizacjami mi?dzynarodowymi, sojuszach strategicznych i zewn?trznych politykach regionalnych. Ustanowienie partnerstwa strategicznego niewqtpliwie rozszerzyto zakres wspótpracy i w wielu dziedzinach jq pogt?bito. Jednak osiqgni?cia minionej dekady nie odpowiadajq w petni aspiracjom UE, która wciqz boryka si? z licznymi i cz?sto wciqz tymi samymi problemami w relacjach z Chinami. Dqzenie obu partnerów do umacniania swiatowej pozycji skutkuje niemoznosciq jednoznacznego rozdzielenia obszarów wspótpracy i rywalizacji, gdyz przenikajq si? one. Rozwój kontaktów UE - Chiny zapoczqtkowata wspótpraca gospodarcza, która pozostata w XXI w. dominujqcq ich sferq. Wspótczesne, globalne problemy, z którymi UE pragnie si? mierzyc lezq równiez w kr?gu zainteresowania Chin. W ten sposób unijny priorytet zwiqzany ze wzmocnieniem obecnosci Chin w mi?dzynarodowej spotecznosci i ich aktywnq oraz odpowiedzialnq rolq powoli byt realizowany, m.in. w odniesieniu do róznych aspektów bezpieczeñstwa w Azji, zorganizowanej przest?pczosci, w tym narkobiznesu oraz teroryzmu, zwtaszcza cyberteroryzmu. Mozna tez wskazac wzrost zainteresowania problematykq ochrony srodowiska i bezpieczeñstwa energetycznego, wspótpracy regionalnej, w ograniczonym zakresie takze pomocy rozwojowej czy liberalizacji handlu swiatowego i inwestycji. Sq to jednoczesnie pola wspótpracy i konkurencji o miejsce w mi?dzynarodowej architekturze wielobiegunowej. Zaangazowanie Chin we wspótprac? mi?dzynarodowq ewidentnie wzrosto, ale nie zaowocowato spodziewanymi przez UE wszystkimi rezultatami. Utrzymujqce si? róznice wizji i stanowisk ograniczajq petnq, odpowiedzialnq i konstruktywnq obecnosc Chin, jako cztonka spotecznosci mi?dzynarodowej adekwatnq do unijnych zyczeñ i standardów.

Bilans osiqgni?c politycznych UE w stosunkach z Chinami oraz ztozonosc i mnogosc czynników endo- i egzogenicznych warunkujqcych polityk? UE prowadzi do niezadowalajqcej oceny jej efektywnosci, choc popraw? mozna zaobserwowac w okresie rozwoju partnerstwa strategicznego. Wsród przyczyn w pierwszej kolejnosci nalezy wymienic niedostateczne uwzgl?dnienie róznic cywilizacyjnych i anachronicznosc jej zatozeñ. W dokumentach programowych Komisji Europejskiej powtarzajq si? prawie te same propozycje polityczne i ekonomiczne, które byty w pewnym stopniu modernizowane ze wzgl?du na zmieniajqcq si? sytuacj? politycznq i gospodarczq partnerów. Jednakze w pierwszej dekadzie XXI w. stracity one znaczqco na adekwatnosci do zmian, jakie zaszty w Chinach, w UE i w srodowisku mi?dzynarodowym. Czesc unijnych priorytetów zostata uwzgl?dniona

i zrealizowana przez Chiny, inne pozostawaty w sferze deklaracji. W wielu przypadkach od nawiqzania stosunków pomi?dzy EWG a Chinami i partnerstwa strategicznego, dokumenty wspólnoty sq w znaczqcym stopniu zbiorem zyczeñ wobec chiñskiego partnera. Stworzenie przez UE kilku katalogu celów o róznej wadze, zwtaszcza z punktu widzenia mozliwosci ich osiqgni?cia, oraz poprawienie koordynacji dziatañ przyczynitoby si? w dtuzszej perspektywie do wzrostu efektywnosci jej polityki wobec Chin. Szczególnie powinno to dotyczyc wykorzystywania róznych struktur wspótpracy swiatowej i regionalnej, w tym zwtaszcza ONZ, WTO i OECD, a takze ugrupowañ nieformalnych jak G7, G20, gdyz Chinom szczególnie zalezy na umacnianiu swojej pozycji na tych forach. Towarzyszyc temu powinna wi?ksza koncentracja na rozbudowie bilateralnej i multilateralnej bazy prawno-traktatowej. W interesie UE lezy przede wszystkim przezwyci?zenie wewn?trznych podziatów i prowadzenie spójnej polityki zagranicznej, na której ciqzy dwustronna preferencja do rozwijania stosunków na poziomie pañstw2. Dopóki interesy narodowe, które tatwiej jest realizowac na poziomie

1http://ec.europa.eu/world/agreements/searchByCountrvAndContinent.do?countrvId=2101&countrvName=Chin a, (07.01.2014).

2 Ze strony Chin przejawia siç to wiçkszym zainteresowaniem umacnianianiem relacji z najwazniejszymi

krajami UE jak Niemcy, Francja, W. Brytania, takze Wlochy niz z calq Wspólnotq oraz tych czlonków UE z Chinami. Prowadzona przez UE polityka wobec Chin nie zakladala spójnosci ze strategiami dzialania poszczególnych krajów i prowadzona byla dwutorowo. Z jednej strony byly to kontakty ze Wspólnotq, nie zamykano jednak mozliwosci porozumien bilateralnych. Przykladami braku spójnosc w polityce zewnçtrznej UE mogq byc m.in. kwestie: nalozenia i zniesienia embarga na dostawy broni do Chin, zbrojenia, przestrze-gania praw czlowieka,. Szerzej zob.: F. Bordonaro, Europe itching to lift China arms embargo, “Asian Times”, 15.03.2007 r.; R. Stohl, Wrangling over Arms Sales to China, FPIF Policy Report, 4.12.2006; K. Archick, R.F. Grimmett, S. Kan, European Union ’s Arms Embargo on China: Implications and options for

bilateralnym, b?dq dominowac nad wspólnymi, zarówno wewnqtrz UE jak i w jej relacjach z Chinami, dopóty efektywnosc unijnej polityki nie b?dzie spetniac oczekiwañ. Ponadto swojq poczqtkowq „moc” utracita strategia bezwarunkowego zaangazowania. Chiny umocnity swojq pozycj?, szczególnie w porównaniu do ostabienia UE w dobie kryzysu, i prowadzq bardziej asertywnq polityk?, skutecznie sprzeciwiajqc si? unijnym naciskom na demokratyzacj? i liberalizacj? wszystkich sfer zycia. Oznacza to, ze partnerstwo strategiczne, oparte na zasadach wzajemnych korzysci i równosci globalnych aktorów wymaga czasu i dojrzatosci1. Ponadto w rozwoju stosunków UE i Chin zauwazalny jest takze rosnqcy z obu stron pragmatyzm przejawiajacy si? m.in. usuwaniem na drugi plan kwestii ideologicznych na rzecz interesów gospodarczych. Jednakze UE w realizacji ambicji globalnych stara si? nadawac coraz wi?kszq rang? zagadnieniom zwiqzanym z prawami cztowieka, rzqdami prawa i budowq spoteczeñstwa obywatelskiego. Zainteresowanie wspótpracq w tej dziedzinie ze strony UE miato zaowocowac eksportem europejskiego modelu pañstwa do Chin i umocnic jej mi?dzynarodowq pozycj? politycznq. Mozna to rozpatrywac jako sposób zdobywania politycznej przewagi UE nad Chinami poprzez wspótprac?. Z uwagi na pot?zne róznice obu podmiotów w stosowaniu mi?dzynarodowych standardów i wol? chiñskich wtadz w tej materii efektywnosc polityki UE nalezy uznac za nieodpowiadajqcq jej ambicjom. Choc Chiny sq szczególnie trudnym partnerem to sukcesem jest intensyfikacja dialogu i wspótpracy w rozwijanych zinstytucjonalizowanych formach na wszystkich szczeblach, wzrost liczby dialogów sektorowych z 17 w 2004 r. do niemal szescdziesi?ciu w 2013 r. Jednym z owoców unijnej polityki byta zmiana stosunku Chin do UE, która po raz pierwszy zaistniata w 2003 r. w strategii chiñskiej polityki zagranicznej jako catosc. W sferze gospodarczej UE zmierzata do podj?cia wspótpracy z Chinami liczqc, iz stanq si? one nowym rynkiem zbytu i miejscem nowych inwestycji zagranicznych. Natomiast Chiny t? wspólprac? postrzegaty w wi?kszym stopniu jako narz?dzie zdobywania przewagi w gospodarce swiatowej, w tym budowania przeciwwagi dla USA. Dzi?ki wsparciu UE Chiny silniej zaangazowaty si? we wspótprac? mi?dzynarodowq, w tym uzyskaty cztonkostwo w WTO i G20. Wprawdzie przystqpienie Chin do WTO spowodowato zniesienie wielu barier pozataryfowych i obnizenie cet, ale nie utatwito znacznie dost?pu do chiñskiego rynku. Przedsi?biorcy z UE po 2001 r. nadal spotykali si? z przejawami nieuczciwej konkurencji, a wyniki w handlu z Chinami zostaty zilustrowane narastajqcym unijnym deficytem. Powoli i zmudnie zwi?kszata si? liczba bezposrednich inwestycji zagranicznych w Chinach. Dzi?ki programom indykatywnym UE w Pañstwie Srodka udato si? zrealizowac wiele interdyscyplinarnych projektów, a ich tematyka zmieniata. UE dotkni?ta kryzysem apelowata w trakcie szczytów odbywajqcych si? w latach 2009 -2010 do Chin o pomoc w ratowaniu strefy euro. Wydaje si?, iz propozycja chiñskiego partnera wyasygnowania 100 mld $ wsparcia moze stac si? poczqtkiem nowego rozdziatu w stosunkach UE -Chiny ze wskazaniem na zdobycie przewagi przez te ostatnie w dtugiej perspektywie.

Mimo, ze polityka UE wobec Chin rozwija si? od lat dziewi?cdziesiqtych i doprowadzita do ustanowienia partnerstwa strategicznego, to po uptywie dekady jego funkcjonowania rezultaty w punktu widzenia wspólnotowego nie sq zadowalajqce. UE jest swiadoma, ze jej wptyw na wtadze chiñskie mozna ocenic jako umiarkowany. W swojej argumentacji UE cz?sto podkresla, ze Chiny sq trudnym partnerem oraz, ze w zasadzie zarówno tempo jak i zakres przedmiotowy wspótpracy w zdecydowanym stopniu zalezy od woli Chin. UE wciqz nie ma spójnej polityki wobec Chin, co miedzy innymi wynika problematycznego procesu integracji w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeñstwa, niedostatecznej woli politycznej do wykorzystywania dost?pnych instrumentów czy

U.S. Policy, CRS Report for Congress, styczen 2006 r.; Wystqpienie Ministra Spraw Zagraniczncyh RP Ra-doslawa Sikorskiego na konferencji „Unia Europejska - Stany Zjednoczone - Chiny. Jak zbudowac transat-lantyckie zrozumienie w relacjach z rosnqcq potçgq azjatyckq.” Warszawa, 11 stycznia 2008r. ; http://www.hrw.org/ (6.11.2013); K. Barysch, C. Grant, M. Leonard, Embracing the dragon. The EU’s partnership with China, Centre for European Reform, Londyn 2005; P. Ferdinand, The challenge of democratisa-tion, (in:) Facing China ’s rise: Guidelines for an EU strategy, ed. M. Zaborowski, “Chaillot Paper” 2006, nr 94, s. 2; Szerzej o stosunkach Francji i Niemiec z Chinami: M. Wróblewska, Polityka zagraniczna Francji wobec Chin po 1989, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki Miçdzynarodowe Chin, t. 9, Szkola Wyzsza Psychologii Spolecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 49-60; W. Lasik, Stosunki niemiecko-chrnskie na progu XXI wieku, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki Miçdzynarodowe Chin, t. 9, Szkola Wyzsza Psychologii Spolecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 61-78.

1 Szerzej o glównych problemach dialogu politycznego UE-Chiny.: K. Gorgol, op. cit., s. 370.

unijnej reaktywnosci oraz skutecznego skoordynowania polityk zagranicznych krajów cztonkowskich zarówno w sferze koncepcji jak i dziatañ. Zarówno w polityce pañstw cztonkowskich wobec Chin jak i UE dominujq interesy gospodarcze tj. handel i inwestycje, czemu jednak towarzyszy wstrzemi?zliwosc w uznaniu gospodarki chiñskiej za w petni rynkowq, co umozliwia stosowanie ochrony przed nadmiernym chiñskim eksportem. Wazne aksjologicznie dla UE kwestie tj. demokracja, prawa cztowieka czy problemy bezpieczeñstwa sq marginalizowane i cz?sciej wyst?pujq w warstwie deklaratywnej niz realnej aktywnosci. Te stabosci UE w powiqzaniu z szybko rosnqcq globalnq pozycjq Chin mogq nadal obnizac efektywnosc unijnej polityki i doprowadzic w dtugiej perspektywie do sytuacji, w której dotychczas przewazajqca wspótpraca zostanie zdominowana przez rywalizacj?.

По желанию Авторов, редакция публикует статью на двух языках (польском, а также русском). Перевод авторов.

Профессор, доктор наук Кристина Гомулка Доктор наук Изабела Боручиньска-Дерешкевич Гданьский Политехнический Университет. Польша.

СТРАТЕГИЧЕСКОЕ ПАРТНЕРСТВО ЕС - КИТАЙ:

СОТРУДНИЧЕСТВО И СОПЕРНИЧЕСТВО

Введение

Наличие в Европейском союзе Общей внешней политики и безопасности (ОВПБ) открыло новые возможности реализации евросоюзных целей в рамках этой сферы европейской интеграции. Вместе с тем на протяжении более 20 лет вышли наружу также барьеры в формулировании и реализации ОВПБ. Её цели эволюционировали и в расширенной трактовке были определены в Договоре о ЕС, подписанном в 2007 г. в Лиссабоне. С 90-х гг. XX в. более заметно внешняя политика ЕС развивается в трех направлениях - в билатеральной, региональной плоскости и на уровне стратегических партнёрств. Одновременно наблюдается перенесение упора с развития билатеральных отношений в направлении создания внешних политик регионального радиуса действия и формирования стратегических отношений с самыми мощными странами в устанавливающемся в современности международном многополярном порядке. ЕС, желая удовлетворить свои запросы в сфере создания позиции сильного глобального игрока, увеличил свою внешнюю активность на географическом и предметном уровне. Это выражалось в увеличении интереса к Азии, быстрое развитие которой привело к образованию новых держав, таких как Китай1. Политика Европейского союза по отношению к таким государствам является элементом более широкой концепции, т.е. Общей внешней политики и безопасности, которая распространяется на государства азиатского континента, а также другие, которые создают стратегические партнёрства с Китаем, Японией, Индией и Южной Кореей, а также на сотрудничество с азиатскими региональными структурами.

Целью настоящего исследования является оценка политики ЕС по отношению к Китаю после 10 лет реализации стратегического партнёрства в контексте сопутствующего сотрудничеству соперничества. Предполагается, что результаты стратегического партнёрства отличаются от ожиданий ЕС, а большинство сфер сотрудничества является вместе с тем плоскостями соперничества. В длительной перспективе элемент соперничества будет возрастать и может привести к приобретению Китаем перевеса на мировой сцене во многих сферах. Подтверждением этого является: перевес обещаний сотрудничества над его измеримыми эффектами, выборность сфер реального и плодотворного сотрудничества, неоднородность, непоследовательность и реактивность в политике ЕС, иногда расхождения между охватом деклараций или резолюций и предпринимаемыми действиями. С одной стороны, ЕС считается с растущей силой Китая и рассматривает его не только как хозяйственного, но и как стратегического, а также политического партнёра на глобальной арене. Это переносится на интерес к сотрудничеству и к вытекающим из него выгодам, но, с другой стороны, ЕС старается в некотором смысле контролировать рост китайской силы на международной арене, чтобы охранять собственные интересы в процессе конкурирования в сфере глобального влияния.

1 Шире: J. Starzyk, Wspylna Polityka Zagraniczna Unii Europejskiej, Wyd. UW, Warszawa 2001, s. 259-260; T. Kamiecski, Miejsce Chin w polityce bezpieczecstwa Unii Europejskiej, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki MiKdzynarodowe Chin, t. 9, Szkoia Wyïsza Psychologii Spoiecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 29-32; Chong-Pin Lin, Formuj№ca siK wielka strategia Chin: ku dominacji w Azji Wschodniej, ale bez walki, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki MiKdzynarodowe Chin, t. 9, Szkoia Wyïsza Psychologii Spoiecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 79-101; G. Wrocski, Mocarstwowoftж Chin -przegl№d ryl miKdzynarodowych, (w:) Oblicza Chin na pocz№tku XXI wieku. Historia. Polityka. Spoiec-zecstwo, red. J. Marszaiek-Kawa, Wyd. A. Marszaiek, Toruc 2008, s. 75-115. R. ZiKba, Wspylna Polityka Zagraniczna Unii Europejskiej, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s.231-237; www.madrid.es/UnidadWeb/Contenidos/EspecialInformativo/RelacInternac/InversionAsia/Ficheros/Towards NewAsiaStrategy.pdf (15.10.2013); Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced Partnership, http://europa.eu.int/comm/external relations/asia/doc/com01 469 en (15.10.2013).

Происхождение отношений ЕС - Китай

Начало отношений по линии ЕС - Китай приходится на 70-е гг. XX в., когда китайские верховные власти начали замечать новые возможности в установлении контактов со странами Западной Европы и открываться миру1. Установление дипломатических отношений между КНР и ЕЭС наступило после визита в Китай вице-президента Европейской комиссии Кристофера Сомса, состоявшегося 15 сентября 1975 г.2 В результате 3 апреля 1978 г. был подписан договор о торговом сотрудничестве, в котором оба партнёра признали в отношении друг друга статус «страны наибольшего благоприятствования» в торговых отношениях3. В июле 1979 г. был подписан очередной договор между ЕЭС и Китаем о торговле текстильными изделиями4. На переломе 70-80-х гг. XX в. только самые экономически сильные государства Западной Европы были заинтересованы хозяйственным сотрудничеством с Китаем5. Сперва сотрудничество основывалось на двунаправленных действиях, на уровне билатеральном и партнёрском. В 1985 г., после окончания срока действия договора от 1975 г., было подписано Соглашение о торговом и экономическом сотрудничестве между Европейским экономическим сообществом и Китайской Народной Республикой6. Соглашение предусматривало расширение экономического, технического и торгового сотрудничества7. Оно должно было содействовать динамическому развитию хозяйственного сотрудничества в сфере: горнодобывающей промышленности, сельского хозяйства, а также перерабатывающей промышленности, науки и технологии, энергии, транспорта и сообщения, охраны окружающей среды. Китай гарантировал создание благоприятного климата для европейских заграничных инвестиций. Спорные вопросы должны были решаться специально для этого созданной Совместной Комиссией8. Развитие сотрудничества

1 Шире на эту тему: Chiny popieraiy procès integracji w Europie Zachodniej zakiadaj№c, iï zintegrowana Eu-

ropa bKdzie stanowiж przeciwwagK dla krajyw socjalistycznych. Szerzej : A. Halimarski, Trzy krKgi polityki zagranicznej Chin, Ksi№ïka i Wiedza, Warszawa 1982, s. 34.

2 UE - China. Chronology. www.eeas.europa.eu/china/docs/chronology 2010 en.pdf (16.10.2013).

3 Реализацию договора должна была поддерживать смешанная комиссия КНР - ЕЭС, которая собиралась

раз в год. R. L. Edmonds, China and Europe Since 1978: An Introdution, The China Quarterly, Lodon 2002, nr 169 za F. Grzegorzewski, Ewolucja stosunkyw miedzy Unia Europejsk№ a Chkska Republik№ Ludow№, Akademia Dyplomatyczna MSZ, Warszawa 2004, s. 13.

4Umowa EWG - Chiny w sprawie handlu wyrobami wiykienniczymi

www.eeas.europa.eu/china/docs/chronology 2010 en.pdf (16.10.2013).

5 К ним относились Германия. Франция, Великобритания, а также Италия. Представители немецкого и

британского бизнеса очень хотели участвовать в модернизации китайской экономики, Италия и Франция были намерены развивать торговлю со странами Дальнего Востока, в частности с Китаем.

A. Halimarski, op. cit. s. 57.

6 Соглашение заключено на 5 лет с возможностью автоматического продления на последующие годовые

периоды, при условии нерасторжения договора одной из сторон.

7 Партнеры сохранили по отношению друг к другу статус стран «наибольшего благоприятствования» в

сфере: таможенных пошлин и прочих оплат, связанных с ввозом, вывозом и транзитом товаров, а также установили формальности касательно перегрузок, складирования и транзита товаров. Одновременно обязались стремиться к равновесию торгового баланса во взаимных оборотах. Расширили список товаров, которые можно было ввозить в ЕЭС и увеличили их квоты. Оплата за выполненные сделки должна была производиться согласно с рыночными ставками в любой валюте, одобряемой сторонами.

8 В её состав входили представители обоих партнеров. Комиссия должна была встречаться не реже, чем

раз в год, попеременно в Брюсселе и в Пекине. К её заданиям относились: мониторинг, выяснение и устранение трудностей, которые могли появиться при реализации Соглашения, создание новых возможностей развития экономического и торгового сотрудничества, а также согласование рекомендаций, которые могли бы помочь в реализации этого Соглашения. Шире на эту тему в: Rozporz№dzenie Rady EWG nr 2616/85, Porozumienie o handlu i wspyіpracy pomiMzy Europejsk№ Wspylnot№ Gospodarcz№ a chkska Republika Ludow№, Dz. U. L 250 z 19.9.1985

http://europa.eu/legislation summaries/external relations/relations with third countries (16.10.2013).

привело к выходу ЕЭС на второе место в китайской торговле - сразу за Японией, что принесло реальный эффект в качестве открытия в 1987 г. в Пекине Представительства ЕЭС1.

Динамично развивающееся сотрудничество прервали события 4 июня 1989 г. - кровавое подавление студенческих демонстраций на площади Тяньаньмэнь. Евросоюз под воздействием острой реакции на эти события других стран мира 22 октября 1989 г. наложил на Китай ряд экономических санкций, отозвал официальные визиты штатских и военных, ввёл также эмбарго на продажу оружия2. Это вызвало паузу во взаимоотношениях, оттепель в которых началась сперва в 1991 г., после ликвидации санкций, кроме эмбарго на оружие. В декабре 1992 г. был подписан договор между Сообществом и Китаем о торговле текстильными изделиями, которые не были охвачены обоюдным текстильным договором, подписанным в 1988 г.3. В том же году был заключен договор между Сообществом и Макао о торговле и сотрудничестве в сферах: промышленности, торговли, науки и техники, энергетики, транспорта, телекоммуникаций, переработки данных, интеллектуальной собственности, охраны окружающей среды, общественного развития, туризма, финансовых услуг, рыболовства, таможенных вопросов, статисти-ки4. К моменту входа в жизнь Маастрихтского соглашения канва торгового сотрудничества с Китаем была создана, однако это не сопровождалось адекватным развитием политического диалога.

В 90-х гг. на отношения ЕС - Китай влияли геополитические перемены. Первой страной ЕС, которая заметила растущую экономическую роль Китая, была Германия5. В середине последнего десятилетия XX в. ЕС, признавая значение перемен, которые произошли в Китае в течение минувших 20 лет, и видя шансы на реализацию своих целей, решил сформировать с Китаем отношения нового качества, хозяйственная и политическая экспансия которых создала возможность входа в круги соперничающих за глобальные влияния держав6. Интенсификация

1 C. Jousse La Chine et Union europeenne, Politigue Etrangere 1996, nr 4, s. 867 -880. za F. Grzegorzewski, op.,

cit, s. 10.

2 Embargo WE, www.sipri.org/databases/embargoes/eu arms embargoes/china (16.10.2013).

3 Umowa miedzy Wspylnot№ Europejsk№ a Chicsk№ Republik№ Ludow№ w sprawie handlu wyrobami

wiykienniczymi nieobj^mi dwustronna umow№ wiykiennicz№ w sprawie handlu wyrobami wiykienniczymi parafowan№ 9 grudnia 1988 r. oraz rozszerzona i zmienion№ w drodze parafowanej 8 grud-nia 1992 r. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:11:23:21995A0506(01):PL:PDF

(17.10.2013).

4 Umowa w sprawie Handlu i Wspyipracy miMzy Wspylnot№ Gospodarcz№ a Macau, http://eur-

law.eu/PL/Umowa-w-sprawie-handlu-i-wspolpracv-miedzv-Europejska,237294,d (20.10.2013).

5 N. Casarini, Evolution EU and China, http://ftp.infoeuropa.eurocid.pt/000037001-000038000/000037834.pdf z

(21.10.2011). Jej praktycznym wymiarem byio otwarcie Biura Komisji Europejskiej w Hongkongu, ktyrego giywnym zadaniem byi rozwyj wspyipracy handlowej i gospodarczej. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52006DC0648:EN:N0T (25.102013).

6 После окончания Второй мировой войны глобальная действительность диаметрально изменилась. В

период холодной войны и после её окончания, когда начал формироваться новый порядок эволюции, этим явлениям подвергалась внешняя политика всех cyбъектов международных отношений. В том числе и Китая, а также его подхода к западной Европе. С момента установления дипломатических отношений между ЕЭС и Китаем 15 сентября 1975 г. двусторонние связи диаметрально изменили свой вид. Растущее значение интегрирующихся стран Западной Европы не находило существенного отражения во внешней политике Китая, даже после создания ЕС. Развитие двусторонних контактов, наблюдаемое от середины последнего десятилетия XX в., было скорее производной заинтересованности ЕС, а не Китая. Шире на тему отношений ЕС-Китай и их обусловленностях: B. Gyralczyk, Pekicska Wiosna 1989. Pocz№tki ruchu demokratycznego w Chinach. Wyd. Familia, Warszawa 1999; E. Haliïak, Polityka zagraniczna ChRL: uwarunkowani decyzyjne i wizje rzeczywistoaci miMzynarodowej, (w:) Chiny. Przemiany pacstwa i spoieczecstwa w okresie 1978-2000, red. K. Tomala, Wyd. Instytut Nauk Politycznych PAN, Trio, Warszawa 2001; R. L., China and Europe Since 1978: An Introduction, „The China Quarterly” 2002, nr 169, London; F. Grzegorzewski, op. cit.; J. Kukuika, Historia wspyiczesnych stosunkyw miкdzynarodowych 1945-2000, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2007, s. 59-61, 95-97, 164-166, 213225, 299-340, 347-419, 451-629, 827; K. Gorgol, Kluczowe problem polityczne w dialogu Unii Europejskiej z Chicsk№ Republik№ Ludow№, (w:) Wspyiczesny daleki Wschyd w stosunkach miкdzynarodowych

- rywalizacja i mocarstwowoftж, red. D. K. Gemechu, Forum Polityczne, Instytut Nauk Politycznych UWM w Olsztynie, Olsztyn 2008, t. 8 , s. 368-369; J. Men, The EU-China Political Dialogue, [w:] EU-China Ob-

политики ЕС по отношению к Китаю началась от открытия политического диалога в 1994 г. ЕС принял решение о необходимости определения долгосрочной политики на линии Европа - Китай, связанной со стратегией для Азии. В этом контексте подчеркивалась глобальная и региональная поддержка развития Китая, а также её значимость и вес для реализации целей этого диалога, таких как: глобальная и региональная безопасность, уравновешенное развитие, поддержанное научно-технологическим сотрудничеством, создание информационного общества, решение демографических проблем, ограничение бедности, формирование мировой экономической системы, в том числе вступление Китая в ВТО, честная международная конкуренция. В связи с этим 5 июля 1995 г. Европейская комиссия опубликовала сообщение под названием "Долгосрочная политика отношений между Европой и Китаем”. Кроме детерминант значимости Китая для Европы1 оно определяло две приоритетные плоскости связей:

- политическую, охватывающую укрепление позиции Китая на международной арене, его ответственную, а также конструктивную роль с учетом форума АСЕАН, а также либерализацию различных аспектов жизни, в том числе соблюдение прав человека и основных свобод как фундамента долгосрочной, политической и общественной стабильности, а также вопросы автономии Гонконга и Макао;

- экономическую, сосредоточенную на содействии экономическим переменам, в том числе на либерализации доступа европейских предпринимателей к китайскому рынку, честной конкуренции, развитии взаимной торговли, а также развитии сотрудничества в рамках международных хозяйственных организаций - это, в особенности, касалось членства в ВТО, так как

ЕС рассчитывал на то, что это наложит на партнёра ряд юридических норм и практик в соответ-

2

ствии со стандартами, применяемыми этой организацией .

Были указаны также новые приоритеты билатерального сотрудничества, т.е. сотрудничества в сферах, имеющих ключевое значение для китайской экономики, обмена правильных примеров и практических действий, а также сотрудничества в сфере реформ, детерминанты успеха и предложения механизмов его достижения3. Преследуя свои интересы и принимая во внимание внутреннюю ситуацию Китая и её влияние на международную политику, ЕС подчеркивал необходимость содействия Китаю в создании хорошо функционирующих учреждений и гражданского общества, основанного на юридических нормах. В процессе дальнейшей трансформации ЕС предложил Китаю доступ к новейшим достижениям науки, обучения для экономистов и семинары, предоставляющие возможность ознакомления с принципами европейской общественной политики. Европейская комиссия поддержала расширение билатеральных отношений Китая со странами ЕС, видя в таком действии оживление торгового обмена и облегчение доступа к китайскому рынку4. Главными темами сотрудничества были: финансовые услуги,

server, Department of EU International Relations and Diplomacy Studies, Issue 5, 2010 s. 2-8, http://www.coleurop.be/file/content/studYProgrammes/ird/research/pdf/EUChinaQbserver/2010/EU%20Chin a%200bserver%205 2010.pdf (22.10.2013).

1 Эти детерминанты охватывали: общие интересы в области глобальной и региональной безопасности, в

особенности связанные с соблюдением международных юридических обязательств в сфере разоружения и контроля вооружения, торговли оружием, решения проблем охраны окружающей среды, технологического развития, демографических проблем, миграции, создания информационного общества, бедности, мировой экономической стабильности, которые требуют большей вовлеченности и включения Китая в сотрудничество в рамках международной общественности. Кроме того, в документе указано, что реформы, проведенные в Китае, принесли стране экономическое развитие и укрепление позиции на международной арене. ВНП Китая увеличился с 9% в 1980 г. до 12-13% в течение 1993-1995 гг., несмотря на то, что экономика Китая не была рыночной. Динамическое развитие китайской экономики привело к 14-кратному увеличению торгового обмена в 1980-1995 гг. Участие иностранных инвестиций со стороны ЕС в Китае не возросло и составляло 4% от всех инвестиций в Китае. В этой сфере ЕС уверенно опережали Япония и США. Внешняя торговля в Китае была охвачена государственной монополией, а торговая политика формировалась посредством применения внетарифных и паратарифных инструментов, а также завышенных пошлин.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2 Communication of the Commission: A Long-Term Policy for China-Europe Relations, CQM 1995/279,

http://www.eeas.europa.eu/china/docs/com95 279 en.pdf (23.10.2013).

3 Там же.

4 Институционализацией контактов ЕС-Китай занялась созданная в 1993 г. Рабочая группа торговли и

экономики. Она предложила Китаю вместе с Европейской комиссией начать переговоры на тему фи-

сельское хозяйство, право интеллектуальной собственности, развитие контактов между регионами и центральными администрациями Китая и ЕС, стандарты и общественные заказы, разработка стратегии экономического сотрудничества ЕС с Китаем в сферах, имеющих ключевое значение для китайской экономики. Евросоюз обязался также оказывать помощь в обучении будущих кадров для учреждений и предприятий, а также в ведении совместных научных исследований в сфере новых технологий1.

Следующим шагом в формировании евросоюзной политики было объявление Европейской комиссией 25 марта 1998 г. сообщения на тему создания комплексного партнёрства с Китаем. Приоритетные вопросы были сходными с принятой политической стратегией и более чётко направили реализацию положений политики ЕС, увеличивая при этом её финансирование2. В документе были выделены следующие вопросы:

активность Китая на международной арене, охватывающая модернизацию евро-союзно-китайского политического диалога, использование сотрудничества в рамках АСЕМ, содействие диалогу в решении региональных проблем в Азии, принятие глобальных вызовов, развитие связей с Гонконгом и Макао;

содействие китайской трансформации в направлении открытого общества, основанного на принципах правомочности и уважения прав человека, базирующееся на популяризации прав человека в открытой дискуссии и посредством сотрудничества;

интеграция Китая в рамках мировой экономики, касающаяся: включения Китая в мировую систему торговли, содействия вступлению в ВТО, укрепления европейско-китайской торговли, популяризации инвестиций, развития обоюдных секторных соглашений, либерализации сектора финансов, популяризации евро в Китае как устойчивой валюты, а также содействия китайским хозяйственным и общественным реформам, охватывающим предотвращение отрицательных побочных последствий реструктуризации предприятий, реформу сектора здоровья, социального страхования и финансов, промышленное сотрудничество, диалог кругов бизнеса, модернизацию юридической и административной системы; поддержки обучений, научнотехнологического сотрудничества, охраны окружающей среды и энергетики, а также увеличения общественного единства, в том числе сокращения бедности;

обеспечение предоставления европейских фондов на реализацию политики ЕС по отношению к Китаю: увеличение объема финансовых средств, их неотрывная связь с реализацией конкретных заданий и проектов для максимальной эффективности их расходования;

увеличение ранга, упрочение позиции ЕС - через увеличение видимости её действий в Китае и в мире, а также через интенсификацию евросоюзной информационной полити-

ки3.

Каждая из вышеперечисленных сфер поддержана в большинстве малоконкретными инициативами. В рамках укрепления активности Китая на международной арене Европейская комиссия предложила: ежегодные встречи на высшем уровне ЕС - Китай и другие встречи и саммиты, дальнейшее увеличение участия Китая в рамках АСЕМ, сотрудничество в направлении реформы ООН, продвижение значимости переговоров в делах Китая на форуме С7 и ОЭСР, установление диалога на тему нераспространения ядерного оружия и сотрудничество в сфере контроля экспорта оружия вплоть до полного включения в глобальный процесс контроля вооружения4, сотрудничество в борьбе и противодействии торговле наркотиками, отмыванию грязных денег, преступности, нелегальной эмиграции, затрагивание вопроса прав человека в рамках политического диалога, проведение переговоров на тему охраны окружающей среды и уравновешенного развития, проведение дискуссии с Китаем на тему региональной безопасности в Азии, развитие диалога, связанного с ситуацией на Корейском полуострове, в Центральной и Юго-Восточной Азии, самоуправление Гонконга и Макао и сотрудничество с этими территориями. В продолжение содействию китайской трансформации в направлении открытого общества, основанной на принципах правомочности и уважения прав человека, предложения сво-

нансовых, валютных и общественных вопросов, установление контактов с ОЭСР, G7, а также выступила с предложением более частых встреч. Китай начал переговоры в 1986 г.

1 A long term Policy China- Europe relations, http://aei.pitt.edu/2784/1/062.pdf (25.10.2013).

2 Por.: F. Grzegorzewski, op.cit., s. 18-22; K. Gorgol, op. cit., s. 369-370.

3 Building a Comprehensive Partnership with China, COM(1998) 181, Brussels, 25 March 1998, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CQM:1998:0181:FIN:EN:PDF (24.10.2013).

4 Это касалось, в особенности, введения постоянного запрета экспорта противопехотных мин.

дились к убеждению Китая в подписании, ратификации и полном внедрении Пакта о правах человека ООН и концепции Международной организации труда, к укреплению двустороннего диалога о правах человека, возврату к диалогу, основанному на конкретных программах сотрудничества, к продвижению правомочия и укреплению гражданского общества в Китае1. Показанные инициативы были очень общими и являлись более указателем движения, а не конкретным планом действий. В экономической части этот документ указал основные цели политики: содействие вступлению Китая в ВТО, развитие билатеральных отношений, связанное с открытием китайского рынка для партнёров, ликвидацию встречающихся в китайской торговой политике ограничений, введение Китаем международных трудовых стандартов, в особенности запрещение трудоустройства детей, возможность объединения работников в союзы, популяризацию европейских инвестиций в Китае и улучшение климата, а также действия в пользу охраны окружающей среды2. К стратегическому секторному диалогу Европейская комиссия отнесла: телекоммуникацию, энергетику, охрану окружающей среды, биотехнологию, транспорт, финансовые услуги, а также политику конкуренции. Желательным было признано создание совместных предприятий joint venture. Действия в этой сфере могли также укрепить билатеральные соглашения европейских стран с Китаем в сфере морского, авиационного транспорта, ядерного оружия, информационных технологий, аэронавтики. В целях реализации запланированных действий была создана международная рабочая группа. Особо важным было признано продолжение европейского диалога с правительственной администрацией Китая для реализации проектов, согласования стратегии действия и долгосрочного планирования. Особая роль была отведена популяризации действий на благо развития контактов ЕС - Китай, которые должны практически реализовываться посредством: сотрудничества Комиссии по вопросам информации, обмена студентов, выставок, семинаров. Была также подчеркнута необходимость содействия хозяйственным и общественным реформам в Китае путем обучения и прохождения практики гражданами Китая в странах ЕС. Существенную роль в рамках сотрудничества ЕС - Китай должно было играть сотрудничество в сфере науки и технологии. Было предусмотрено заключение билатеральных и многосторонних договоров, концентрирующихся на исследованиях в области сельского хозяйства, информационных технологий и сообщений, биотехнологии, материаловедения, транспорта, энергии, окружающей среды. Часть мероприятий должен был финансировать Европейский банк реконструкции и развития, а крупные проекты - международные финансовые учреждения, т.е. Всемирный банк. Европейская комиссия обязана ежегодно предоставлять Совету Европы ЕС и Европейскому Парламенту отчёты о достижениях в реали-

~ 3

зации целей .

На переломе XX и XXI вв. изменились обусловленности политики ЕС по отношению к Азии, в том числе к Китаю, вследствие процессов, происходящих внутри ЕС и в его окружении4. В двусторонних контактах главным событием было подписание 19 мая 2000 г. Соглашения между ЕС и Китаем о вступлении Китая в ВТО. В документе подчеркивалось, что членство Ки-

1 Building a Comprehensive Partnership with China, op. cit.

2 Во вступлении ЕС указал растущую роль Китая в мировой экономике и удвоение торговых оборотов в

течение последних лет, а также их 20-кратное увеличение от момента установления контактов с ЕС.

3 Building a Comprehensive Partnership with China, op. cit.

4 Они были связаны с реформой Договора о ЕС, подписанной в Амстредаме, а затем в Ницее, с

введением валюты евро, укреплением ОЗПИБ, созданием Европейской Политики Безопасности и Обороны, принятием Карты основных прав, подготовленным расширением ЕС, а также увеличением международной роли Китая в экономической и политической сфере. Отвечая вызовам новой ситуации, ЕС принял в 2001 г. документ «Европа и Азия: стратегические рамки Восточного Партнерства», которое должно было основываться, в частности, на укреплении политической вовлеченности ЕС в Азии, взаимных торговых и инвестиционных отношений, а также на содействии уменьшению бедности в регионе. Шире в: Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced Partnership, http://europa.eu.int/comm/external relations/asia/doc/com01 469 en (26.10.2013).Следующим шагом ЕС было создание региональных программных актов для Азии. Первый был принят в 2004 г. и касался действий на 2005-2006 года. Затем Европейская Комиссия приготовила стратегический документ, охватывающий региональные программы для Азии на 2007-2013 гг., в состав которых входят следующие приоритетные области: поддержка процессов региональной интеграции, сотрудничество в сфере политики know-how, а также содействие выселенцам. Этот документ был адресован, в частности, Китаю, Индии, Южной Корее. Шире: http://www.eeas.europa.eu/asia/rsp/07 13 en.pdf (26.10.2013).

тая в этой организации должно изменить его торговую политику, открыть китайский рынок, а также содействовать реформированию экономики. С одной стороны, это создавало новые возможности вовлечения сторон в более широкий круг вопросов, а с другой - являлось источником очередных вызовов для политики ЕС. В противовес таким переменам ЕС приготовил стратегию по отношению к Китаю, представленную Европейской комиссией 15 мая 2001 г., которая должна была быть инструментом реализации концепций, определённых в 1998 г. и шагом в направлении увеличения эффективности дальнейшей политики ЕС. Документ заключал ссылки на долгосрочные цели политики ЕС, презентацию развития существующих до сих пор связей с Китаем и новые действия, а также результаты введения постановлений от 1998 г. Новым элементом было введение средне- и краткосрочных планов действий в отдельных приоритетных областях, на которые ЕС мог эффективно воздействовать1. Это было доказательством увеличения уровня сознательности ЕС в том, что его влияние на Китай может быть ограниченным; это верно направило ЕС на идентификацию тех целей, которые реально могут быть реализованы путем концентрации на эффективных способах действия. Стратегия также делала больший упор на экономические вопросы по сравнению с предыдущими документами, что было следствием большей близости интересов в этой сфере и шансов на более эффективное воздействие по сравнению с политическими делами. В первой цели, касающейся активности Китая на международной арене для укрепления политического диалога, к ключевым вопросам относилось: обеспечение большей связности и последовательности в планировании переговоров на всех уровнях, целенаправленное укрепление диалога на уровне экспертов на тему отдельных вопросов общего интереса, обязательство к обеспечению лучшей подготовки диалога на всех уровнях, лучшая связь глобальных проблем и их упоминание в общих документах, принимаемых и заключаемых на встречах и саммитах ЕС - Китай, а также определение рамок для политического диалога ЕС - Китай. Было намерение достичь интенсификации политических переговоров посредством их продолжения на новом уровне политических лидеров, на встречах через каждые полгода Тройки с представителями Китая в делах, в которых достигнуто соглашение в сфере проведения диалога, т.е.: в азиатских вопросах, в деле нераспространения оружия, в вопросах экспорта некоторых видов оружия, а также в рассмотрении дел, связанных с ООН. Планировалось установление регулярного диалога Тройки с экспертами китайского МИДа в региональных и международных вопросах, в сфере лучшей координации на разных уровнях и подготовки политических встреч, в определении вопросов общих тем, которые могли бы быть предметом общих деклараций, в проведении мониторинга эффективности диалога ЕС - Китай Комитетом политики и безопасности на всех уровнях и его гибкого соотнесения с существующими потребностями. Планировались также попытки увеличения тематического охвата диалога и его расширения вопросами: терроризма и проазиатскими проблемами, взвешивались действия по укреплению рамок политического диалога2. В экономическом аспекте «Стратегия ЕС

1 Communication from the Commission the Council and the European Parliament. EU Strategy towards China:

Implementation of the 1998 Communication and Future. Steps for a more Effective EU Policy, Brussels,

15.5.2001, C0M(2001) 265, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2001:0265:FIN:EN:PDF (27.10.2013). Por.: F. Grzegorzewski, op. cit., s. 25-28.

2 Было решено сконцентрировать политику ЕС на следующих вопросах: правах человека, эффективные

способы мирного решения проблем путем многостороннего диалога, поддержка действий ООН в сфере нераспространения оружия, экспорта оружия и разоружения, противодействие нелегальной имиграции и торговле людьми, интенсификация участия в инициативах ООН, увеличение сознательности в сфере планирования и подготовки встреч, касающихся сопоставления региональных и глобальных проблем, всех политик и международных организаций. В сфере поддержки Китая в рамках трансформации общества было решено сконцентрировать усилия на результатах в диалоге о правах человека, с полным учетом заявок от января 2001 г. Совета по общим вопросам, на сотрудничестве в поддержке Китая в рамках подготовки и внедрения реформ в сфере прав человека посредством проведения программ помощи, направленных на развитие правозаконности, юридических, экономических, общественных. культурных реформ, гражданских и политических прав, а также демократии. Была также учтена идентификация и программирование новых сфер поддержки со стороны ЕС, т.е. противодействие применению пыток. Communication from the Commission the Council and the European Parliament. EU Strategy towards China: Implementation of the 1998 Communication and Future. Steps for a more Effective EU Policy, op. cit.

по отношению к Китаю. Реализация заявления от 1998 г., а также будущие шаги для более эффективной политики» от мая 2001 г. большое внимание посвящала проблемам: дефицита ЕС в торговле с Китаем и небольшого участия непосредственных европейских инвестиций в этом государстве, увеличивающегося потребления минеральных ресурсов в китайской экономике, а также проблемам загрязнения окружающей среды1. Европейская комиссия способствовала также началу продвижения диалога ЕС - Китай в сфере увеличения уровня образования человеческих ресурсов, а также создания политики предпринимательства2. Кроме того Стратегия информировала о продвинутом процессе построения информационного общества в Китае3. В принципе к концу XX в. ЕС и Китай построили широкие основы для будущего стратегического партнёрства.

Концепции стратегического партнерства

Увеличивающаяся заинтересованность обеих сторон в развитии контактов содействовала установлению в 2003 г. стратегического партнерства. Это также было следствием принятой Стратегии безопасности ЕС, в которой Китай был назван стратегическим партнером4. В контексте растущей роли Китая на глобальной арене и в билатеральных отношениях с ЕС сотрудничество и соперничество стали натуральными элементами их партнерства. В документе Европейской комиссии «Дозревающее партнерство - общие интересы и вызовы в отношениях ЕС - Китай» представлены направления действий на последующие годы и предложения новых инициатив. В рамках принятия общей ответственности и промоции глобального управления Евросоюз выразил надежду, что растущая роль Китая в мире повлечет за собой желание большего участия и принятия ответственности за международные проблемы, в особенности взятие на себя роли лидера региональной интеграции в Азии. Среди новых действий было перечислено: повышение эффективности политического диалога путем лучшей координации действий внутри ЕС и с Китаем, большую частоту и постоянство переговоров, а также включение вопросов, связанных с Китаем, в диалог с третьими странами. В политическом диалоге ЕС признал приоритетными вопросами билатеральные, региональные и глобальные проблемы. В двусторонних контактах вновь подчеркивалось значение прав человека, большая ориентация на конкретные проекты и успехи сотрудничества по вопросам нелегальной иммиграции, в том числе начало переговоров по договору о реадмиссии. На основании предложения со стороны Китая было постановлено продолжать усиленное сотрудничество в сфере справедливости и внутренних дел, в особенности касающихся борьбы с разными проявлениями организованной преступности. Был затронут вопрос автономии Тибета, Гонконга, Макао, а также Тайваня. Региональные приоритеты традиционно охватили: Корейский полуостров, Индийский субконтинент, Южнокитайское море, продвижение активной позиции Китая в регионе, в том числе в рамках АСЕМ, АРФ, а также приглашение к диалогу культур и цивилизации. Было решено также установить возможность обмена информации между ЕС и Шанхайской организацией сотрудничества. Концентрация ЕС на уровне проблем глобального охвата касалась: постоянного присутствия этих проблем в регулярном евросоюзно-китайском диалоге, включая консультации на раннем уровне формулиро-

1 В тексте Стратегии указано, что в 2000 г. состоялась встреча китайских властей и представителями

Евратома по вопросам строительства атомных электростанций в Китае, а в 2001 г. в Пекине состоялась совместная конференция на тему использования атомной энергии.

2 Научные круги Китая и ЕС были вовлечены в участие в работе АСЕМ, а также в реализацию совмест-

ных исследовательских проектов.

3 В 2000 г. доступ в Интернет имело 40 млн жителей, а в 2005 г. это количество должно было увеличить-

ся до 300 млн. В целях увеличения доступности документов ЕС, а также промоции политики ЕС по отношению к Китаю, Европейская комиссия провела информатизацию накопленных данных, размещая тексты документов, касающихся сотрудничества с Китаем в Интернете. В торжественном открытии доступа к веб-сайтам с документацией в Брюсселе приняло участие двадцать китайских журналистов. Communication from the Commission the Council and the European Parliament. EU Strategy towards China: Implementation of the 1998 Communication and Future. Steps for a more Effective EU Policy, op. cit.

4 A Secure Europe in a Better World, European Security Strategy, Brussels, 12 December 2003,

http ://www.consilium.europa. eu/uedocs/cmsUpload/78367.pdf (03.11.2013). Шире на тему Китая в политике безопасности ЕС: T. Kamieсski, op. cit., s. 32-48.

вания политики ЕС, содействия скоординированному подходу к евросоюзно-китайским делам, касающимся совместной заинтересованности, выражаемой в общих декларациях и инициативах, укрепления многогранных механизмов решения проблем, связанных с безопасностью и

охраной окружающей среды - главным образом на форуме ООН, а также научно-

1

технологического сотрудничества .

В процессе поддержки Китая в построении гражданского общества, в особенности в контексте прав человека, появились новые плоскости действий, предпринимаемых ЕС: выведение диалога на уровень заместителей министров, сосредоточенность на вопросах, в которых до сих пор были очень малозаметные сдвиги, вовлечение большего количества субъектов, занимающихся этой проблематикой в государствах ЕС и в других странах, в том числе представителей академической среды, неправительственных организаций, полицейских и тюремных служб, организация обучения для работников разных общественных учреждений, экспертная поддержка со стороны ЕС в сфере оценки согласованности китайского права с международным, а также содействие китайским попыткам в проведении непосредственных выборов, расширение программ сотрудничества на новые сферы, такие как отмена пыток, свобода слова и СМИ, промоция прав меньшинств и трудовых прав, гендерное равноправие, а также сотрудничество с Международным уголовным трибуналом. Сфера общественной поддержки в Китае охватила: продвижение контактов и диалога между европейским и китайским обществом, ограничение общественных расходов на реформы посредством содействия деятельности организаций гражданского общества и с помощью евросоюзных программ по созданию связей между европейскими и китайскими организациями, а также включение китайских неправительственных организаций в международные конференции, посвященные открытому гражданскому обществу2.

Экономический приоритет предопределил содействие экономическому развитию Китая и его вступлению в ВТО. Комиссия предложила подготовку новых договоров в сфере морского транспорта, сателитарной навигации и административной помощи. Кроме того, она наметила приоритетные действия, которые по её мнению должны были улучшить отношения по линии ЕС

- Китай. К этим действиям относилось: содействие инициативам ЕС, которые могли способствовать улучшению торгового баланса ЕС и увеличению непосредственных иностранных инвестиций на территории Китая, принятие Китаем постановлений Раунда Доха, общие действия в сфере создания информационного общества в Китае, введение всемирных санитарных и ветеринарных норм, организация совместных научных мероприятий в рамках Проекта ITER и Программы Галилео, продвижение проверенного опыта в сфере общественно- экономических реформ. В четвертом пункте документа, озаглавленного «Китай - ЕС. Программа обоюдно выгодного партнёрства» подчеркивалась необходимость активного участия Китая в программах, финансируемых Евросоюзом: Азия - Инвест и Азия - Линк, которые содействовали улучшению отношений между партнёрами. Комиссия предложила также включение Китая в процесс индикативных программ3.

В очередном шаге по укреплению стратегических отношений Евросоюза, 24 октября 2006 г. был принят документ Европейской комиссии «ЕС - Китай: близкое партнёрство, большая ответственность». Он идентифицировал барьеры билатерального развития сотрудничества и размеры вовлеченности ЕС в решение этих проблем, предвидел охрану интересов путем диалога и переговоров, а также более сильное мультилатеральное сотрудничество в делах общего интереса. В части, касающейся содействия Китаю на его пути к более открытому и плюралистическому обществу, ЕС сосредоточился традиционно на укреплении диалога в сфере прав человека, а также на лучшей координации с диалогами других членских государств и на эффективном управлении процессами миграции путем ускоренного заключения договора о реадмиссии, специального диалога с китайским Министерством общественной безопасности на тему миграции, борьбы с организованной преступностью, терроризмом, коррупцией. ЕС учел также действия в пользу подкрепления межличностных отношений, межкультурного диалога посредством содействия контактам академических и неправительственных кругов. Документ

1 A maturing partnership shared interest and challenge in EU-China relations, COM(2003) 533, Brussels, 10

September 2003,

http://www.cewp.fudan.edu.cn/attachments/article/66/EU's%20China%20Policv%20Paper%202003.pdf

(31.10.2013).

2 Тамже.

3 Там же.

подчеркивал продолжение направления в сфере студенческого обмена. Комиссия утвердила также созыв нового независимого Форума ЕС - Китай, помогающего политическим руководителям советами. Важным аспектом сотрудничества было признано укрепление контактов между Европейским Парламентом и китайским Национальным народным конгрессом, а также между Общественно-хозяйственным советом ООН и китайским Общественно-экономическим советом, между политическими партиями и другими субъектами1. Евросоюзно-китайская ответственность за принятие вызовов и решение глобальных проблем касалась вопросов, находящихся от начала диалога в сфере заинтересованности2. Новым элементом, вызывающим беспокойство ЕС, является вопрос прозрачности растущих китайских целей и военных расходов. Этот вопрос связан с диалогом в сфере нераспространения оружия, контроля экспорта оружия и гонки вооружений, а также евросоюзного эмбарго на оружие. В связи со стремлением китайских властей к отмене эмбарго на оружие, ЕС заявил о продолжении работы в этом деле, но при условии, что данный период европейского председательства окончится техническими подготовками, ограждающими от качественного и количественного роста продажи оружия, будет интенсифицироваться сотрудничество в направлении охраны прав человека, а также улучшения отношений в Тайваньском проливе и увеличения прозрачности китайских военных расходов3.

В экономических отношениях ЕС - Китай стороны намерены продвигать действия в пользу уравновешенного развития и прочного экономического роста и содействовать общим мероприятиям в сферах: энергии, охраны окружающей среды, климатических изменений, открытия китайского рынка, а также поддерживать развитие научных исследований, культурных контактов, в том числе содействовать обмену студентов. К задачам Китая относится также забота о развитии двусторонних отношений и регионального сотрудничества4.

Декларацию «ЕС - Китай: близкое партнёрство, большая ответственность» от 24 октября 2006 г. сопровождал программный документ по делам торговли и инвестиций: «ЕС - Китай: конкуренция и партнёрство» . Он подчеркивал, что торговый обмен с ЕС способствовал укреплению мировой позиции Китая, являющегося четвертой экономической державой в мире, а также третьим экспортёром планеты. Благодаря контактам с европейскими фирмами Китаю удалось привлечь новые технологии, а Евросоюзу - стабилизировать рынок работы. Имел место также рост экспорта европейских услуг в Китай. Многие фирмы ЕС стали более конкурентоспособными из-за возможности использования дешёвых факторов производства, а китайский экспорт в Европу привел к уменьшению цен на товары. Торговля между партнёрами привела к специализации в производстве и обмене. В экспорте европейских товаров в Китай 2/3 составляли машины, оборудование и средства передвижения. Китай специализировался в экспорте в Евросоюз товаров продвинутой технологии. Несмотря на вступление Китая в ВТО, торговля с ЕС и так сталкивалась с барьерами в доступе к рынку, а европейские предприятия в Китае конкурировали на нечестных условиях. Было утверждено, что реализация партнёрства ЕС - Китай

:EU - China: Closer partners, growing responsibilities, Brussels, 24.10.2006, C0M(2006) 631, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0631:FIN:EN:PDF (2.11.2013).

2 К этим вопросам относились: промоция мира, безопасности и мультилатерализма, сотрудничество в

рамках ООН и её реформ, решение конфликтов и борьба с терроризмом, нераспространение ядерного оружия, проблематика экспорта нормального оружия и вопросы разоружения, а также увеличения регионального сотрудничества, в особенности связанного с Ближним Востоком, Восточной и Центральной Азией, а также Африкой.

3 Accompanying C0M(2006) 631 final, Closer Partners, Growing Responsibilities: A policy paper on EU-China

trade and investment: Competition and Partnership, Commission Working Document Brussels, 24.10.2006; C0M(2006) 632, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0632:FIN:EN:PDF

(2.11.2013); EU - China: Closer partners, growing responsibilities, op. cit. Potrzeba i wola wzmocnienia strategicznego partnerstwa UE-Chiny zaproponowana przez Komis^ Europejsk№ zostaia zaaprobowana i uj^ w konkluzjach Rady UE z 11-12 grudnia 2006 r.

http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/06/st16/st16291.en06.pdf (3.11.2013); Szerzej o stosunkach UE-Chiny zob.: N. Casarini, The evolution of the EU-China relationship: from constructive engagement to strategic partnership, 0ccasional Paper nr 64, EU Institute for Security Studies, 0ctober 2006 r., s. 19-20.

4 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego UE - Chiny. Bliisze partnerstwo, wi^sza od-

powiedzialnoftж http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0631:FIN:PL:HTML

(5.11.2013).

5 EU - China: Closer partners, growing responsibilities, op. cit.

должна проявляться в желании Китая в 2008 г. начать переговоры о положительном подходе к соглашению, касающемуся правительственных заказов. В документе были представлены следующие приоритетные плоскости сотрудничества ЕС - Китай: более широкое открытие китайского рынка, поддержка европейских предприятий, начинающих деятельность на рынке партнёра, развитие переговоров в областях: макроэкономических вопросов, финансовых дел, конкуренции, промышленной и регулировочной политики, безопасности продуктов и пищи. К сферам углубленного диалога можно было отнести: охрану окружающей среды и поиск сырья. Предполагалось, чтобы партнёрство ЕС с Китаем в экономическом приближении сводилось к подготовке переговоров по заключению нового договора о партнёрстве и сотрудничестве, который будет актуализировать документ от 1985 г. и создаст лучший доступ к рынкам, выходя за пределы правил ВТО, а также покажет ответственность Китая за оживление и окончание Раунда Доха1.

Достижения стратегического партнерства ЕС - Китай

Успехом в реализации постановлений евросоюзной политики по отношению к Китаю можно считать осуществление ежегодных встреч на высшем уровне ЕС - Китай, которые не только привели к установлению стратегического партнёрства, но также содействовали его развитию. Первая такая встреча имела место 2 апреля 1998 г. и была основой построения доверия, а также развития взаимоотношений2. В 1998 - 2013 гг. состоялось 16 таких встреч, из них

10 - в периоде партнёрства. Их постановления в существенной степени способствовали развитию билатерального сотрудничества и кооперации на международной арене. Эта ценная платформа консультаций содействовала также заключению очередных соглашений.

На фоне всех плоскостей сотрудничества новым предложением в ходе переговоров на восьмой встрече на высшем уровне в 2005 г. можно считать постановления, связанные с новым предложением открытия Европейского Центра в Китае и расширения сотрудничества в сфере обмена, а также обучения управленческого персонала3. Девятая встреча в 2006 г. принесла не только двустороннее признание весомости политического диалога на высшем уровне, значимости консультаций на всех уровнях, увеличения понимания и доверия, развития и углубления двусторонних отношений, но также показала большую роль созданного механизма регулярного стратегического диалога, облегчающего дискуссию на существенные международные и региональные темы, а также обмена взглядов по вопросам взаимовыгодных интересов в двусторонних отношениях. Особо важным шагом вперёд было общее решение о начале переговоров по делу рамочного Соглашения о партнёрстве и сотрудничестве. Однако стороны не пришли к согласию в решении тайваньского вопроса. Китайское постановление о ликвидации эмбарго на оружие встретилось с ответом ЕС о готовности продолжения действий в этой сфере. Согласно обоюдной декларации касательно нераспространения оружия и контроля вооружения от 2004 г. партнёры согласились на развитие сотрудничества в этой сфере, в особенности в контексте обзорной конференции, которая касалась конвенции о запрете биологического и токсического оружия, и была запланирована на ноябрь 2006 г. и приближающегося заседания комитета, под-

1 Accompanying C0M(2006) 631 final, Closer Partners, Growing Responsibilities: A policy paper on EU-China

trade and investment: Competition and Partnership, Commission Working Document, op. cit.

2 Во встречах на высшем уровне ЕС - Китай участвуют: премьер-министр Китайского правительства и

другие заинтересованные министры, Председатель Европейской комиссии, Г лава (Председатель) Европейской комиссии, Председатель Совета Европы, Верховный представитель по делам Общей Международной Политики и Безопасности, а также другие министры и европейские комиссары, ответственные за обсуждаемые вопросы. www.azjapacvfik.pl/index 2501.php?b 2501=526 (6.11.2013).

3 Плоскости сотрудничества ЕС - Китай: 1/Сельское хозяйство; 2/Информационное общество; 3/Авиация;

4/ Права интеллектуальной собственности; 5/Политика конкуренции; 6/ Макроэкономическая политика и регулирование финансовых рынков; 7/Охрана потребителей и охрана продуктов; 8/Региональная политика; 9/ Образование и культура; 10/Промышленная и исполнительная полити-ка;11/ Морской транспорт; 12/ Трудоустройство и социальные вопросы; 13/ Наука и технология; 14/ Сотрудничество в сфере энергии; 15/Космические соглашение; 16/ Окружающая среда; 17/Диалог в рамках торговой политики; 18/ Транспорт; 18/ Соглашение Галилео - Европейская система сатели-тарной навигации; 19/ Диалог в сфере торговли текстильными изделиями; 20/ Безопасные продтовары

- санитарные вопросы; 21/Таможенное соглашение.

Встреча на высшем уровне в 2005 г., http://lubczasopismo.salon24.pl/politvkawschodnia/post/284944,unia-europej ska-wobec-rosnacej -potegi-chin (5.11.2013).

готавливающего к очередной обзорной конференции касательно Договора о нераспространении ядерного оружия. Важным элементом было также подтверждение участия обеих сторон в реформе ООН, хотя на практике расхождения в концепциях связанных с оружием перемен являются общеизвестными. Похожие декларации принимались в сфере продвижения и соблюдения прав человека, хотя и в этой тематике присутствовали сильные разногласия. В международных вопросах общее удовлетворение касалось 1 701 резолюций ООН, направленных на прекращение борьбы между Израилем и ливанской шиитской группировкой «Хезболла», а также на содействие комплексному мирному плану для Ближнего Востока. Существенной областью общего интереса являлась борьба с терроризмом. Партнёры подтвердили свою вовлеченность в тему мирного соглашения с Ираном касательно его ядерной программы и стабилизации Корейского полуострова, выразили беспокойство ситуацией в Дарфуре. Стороны выразили волю дальнейших действий на благо общемировых целей, в частности, эффективного содействия Африке. Заботясь о своих интересах в Африке, ЕС и Китай заявили о сотрудничестве, причём китайская сторона подчеркнула необходимость соблюдения пяти основ мирного сосуществования, в особенности основы невмешательства во внутренние дела других. Это был явный сигнал, что Китай будет противостоять всем попыткам воздействия ЕС, которые нарушали бы его интересы1. Реализация укрепленного партнёрства ЕС - Китай на практике началась в марте 2007 г. с визита комиссара по делам внешних отношений Бениты Ферреро-Вальднер в Пекине, а затем имела место вторая встреча в рамках обсуждений круглого стола, которая состоялось в Брюсселе в ноябре прошлого года2. По решению круглого стола, климатические перемены были признаны чрезвычайно важными для всей планеты и тесно связанными с энергетической безопасностью, а также с выбросом в атмосферу тепличных газов3. ЕС и Китай обязались сделать общее заявление в этом вопросе во время обсуждений на десятой встрече на высоком уровне ЕС - Китай в ноябре 2007 г. Однако в ходе обсуждений доминировала экономическая тематика. Уделялось внимание отрицательному балансу ЕС в торговле с Китаем, который в 2007 г. составил 160 млрд евро, и прозвучал призыв его уравновешивания4. В Рапорте Европейского Парламента с февраля 2009 г. было указано, что Китай во всё большей степени содействует экономической безопасности ЕС путем покупки облигации государств, которые борются с кризисом: Греции, Ирландии, Италии, Португалии, Испании, а также предоставляет финансовую помощь в рамках китайских имущественных фондов, гарантированных государ-ством5. В контексте общих интересов с удовлетворением приветствовалось участие Китая в С20 с ноября 2008 г. Одиннадцатая встреча в мае 2009 г. была плодотворной: имело место подписание договоров о сотрудничестве, в том числе касающихся создания Европейско-китайского центра чистой энергии, программы для партнёрства в науке и технике, а также пункта сотрудничества малых и средних предприятий6. На двенадцатой встрече в ноябре 2009 г. ЕС

1 Сферы общей заинтересованности касались также разных аспектов уравновешенного развития, а в осо-

бенности, охраны окружающей среды, энергетической безопасности, соглашения в рамках Раунда Доха и полного внедрения обязательств ВТО в Китае, проблематики рыночной экономики, прав интеллектуальной собственности, свободы заключения договоров между предприятиями в сфере трансферта технологий при условии честности и недискриминации, а также улучшения качества правового окружения бизнеса и сотрудничества в сфере образования, науки и технологии, а также транспорта, нелегальной иммиграции и сотрудничества в сфере культуры, развития гражданского общества и межпарламентского взаимодействия. Ninth EU-China Summit, Helsinki 9 September 2006, Joint Statement, Brussels, 11 September 2006, 12642/06 (Presse 249) ,

http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/90951 .pdf, (06.12.2013).

2 Создателями круглого стола были: со стороны Китая - Общественно-хозяйственный совет, а со сторо-

ны ЕС - Европейский общественно-экономический комитет в сентябре 2006 г. в г. Хельсинки

3 Spotkanie UE - Chiny Okr№giego Stoiu Bruksela 14 listopada 2008,

www.eesc.europa.eu/resources/docs/joint-statement-en.doc (2.11.2013).

4 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 5 lutego 2009 r. w sprawie stosunkуw handlowych i gospodarczych z

Chinami 2008/2171/INI, http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=0J:C:2010:067E:0132:0141:PL:PDF (2.11.2013).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5 www.euractiv.com/global-europe/eu-china-relations-times-crisis-analysis-508649 (2.11.2013).

6 11th EU-China Summit Prague, 20 May 2009, Joint Press Communiqué Prague, 20 May 2009, 10234/09

(Presse 147), http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/107965.pdf,

(06.12.2013).

делал упор на то, чтобы партнёр предпринял действия в направлении сокращения европейского экспортного дефицита и улучшения инвестиционного климата. Китайская сторона обязалась координировать экспорт, но не согласилась со вторым постановлением. ЕС в рамках ответного действия не признал экономику Китая рыночной экономикой. К самым срочным делам опять относилось: уравновешивание торгового баланса ЕС - Китай, переговоры о заключении нового соглашения о торговле и сотрудничестве, окончание Раунда Доха, а также принятие Китаем действий по направлению сокращения выброса углекислого газа в атмосферу и признание 2011 г. Европейско-китайским годом молодёжи. Проявлением сотрудничества партнёров было подписание трёх договоров о намерении, касающихся: энергетики, науки, содействия малым и средним предприятиям, а также заключение нескольких протоколов и договоров1. Насчет кризиса партнёры договорились, что международные учреждения должны играть большую роль в мониторинге экономического риска, а развивающиеся страны должны иметь большую возможность высказывания на форуме этих учреждений. Тридцать пятая годовщина установления отношений стала добрым предлогом для действий на благо лучшего использования потенциала стратегического партнёрства. На тринадцатой встрече ЕС - Китай в Брюсселе 6 октября 2010 г. стороны подтвердили необходимость установления более тесного стратегического и комплексного сотрудничества в духе равенства и взаимовыгодных условий, а также поиска новых элементов в развитии евро-китайских отношений, в особенности ввиду последствий продолжающегося мирового финансового кризиса и использования возможностей, вытекающих из Лиссабонского договора2. Партнёры согласились, что нужно найти новые решения для дальнейшего развития отношений в условиях кризиса. В контексте экспортного дефицита власти ЕС пробовали показать его причину в виде недочета китайской валюты в размере 25-40%3. В ответ на ожидания международных кругов во время заседания С20 в ноябре 2011 г. Китай предложил 100 млрд долларов на спасение еврозоны, одновременно требуя от ЕС прекращения обвинений о вызове кризиса Китаем4. Четырнадцатая евросоюзно-китайская встреча, которая состоялась в феврале 2012 г. в Бейинге, кроме традиционно обсуждаемых проблем и кризиса касалась установления межличностного диалога на высшем уровне, который на основе соответствующей декларации был принят в этом году5. Руководство решило также созвать партнёрство ЕС-Китай по теме урбанизации, чтобы содействовать обмену и сотрудничеству городских пространств в широкой сфере уравновешенного развития и согласовало, что первый форум бургомистров состоится ещё в 2012 г. План был реализован, так как первый форум бургомистров состоялся 1920 сентября 2012 г., незадолго перед очередной встречей на высшем уровне. Кроме того, стороны оценили обоюдные усилия для подписания консенсуса касательно сотрудничества в сфере космоса и космических технологий. Было расширено сотрудничество в сфере безопасного 1СТ и Интернета путем создания специальной рабочей группы. Содействием развития уравновешенного туризма должно стать в будущем подписание соответствующего соглашения между Европейской комиссией и Китайской национальной администрацией туризма. Стороны решили укрепить сотрудничество и координацию в международных делах, связанных с участием Китая в С20 и ВТО, а также с другими региональными и глобальными проблемами. В общем заявле-

1 К ним относились: обновленный Договор о науке и технологии; Соглашение в сфере сотрудничества в

промышленных секторах; Протокол по вопросам сотрудничества в сфере энергии и качества материалов в строительстве; Договор о финансировании программы управления качеством окружающей среды. Также был подготовлен Проект уравновешенной поддержки торговли и инвестиций. Joint Statement of the 12th EU-China Summit, Nanjing, China, 30 November 2009, Brussels, 30 November 2009, 16845/09 (Presse 353), http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/111567.pdf,

(05.12.2013).

2 Joint Press Communiquй 13 th EU-China Summit, op. cit.

313th EU-China Summit, Joint Press Communique Brussels, 6 October 2010, 14577/10, PRESSE [267], http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms data/docs/pressdata/en/er/116908.pdf, (06.12.2013).

4 Gwiazda Chin biyszczy na szczycie G20 http://chiny24.com/news/gwiazda-chin-blyszczy-na-szczycie-g20

(05.11.2011).

5 Joint Press Communiquй of the 14th EU-China Summit, Beijing, 14 February 2012, 6474/12, PRESSE 50,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/120214 joint statement 14th eu china summit en. pdf, (06.12.2013); Joint Declaration on the First Round of the “EU-China High Level people to People Dialogue, 18 April 2012, http://ec.europa.eu/education/external-relation-programmes/doc/china/joint12 en.pdf,

(08.01.2014).

нии была подчеркнута широкая общность интересов и глобальная роль обоих партнёров, при этом были отмечены встречающиеся существенные различия, о которых стороны намерены вести переговоры в духе взаимного уважения и равенства1. В сентябре 2012 г. состоялась также пятнадцатая встреча ЕС - Китай, следствием которой было подписание четырёх соглашений: декларации об установлении диалога касательно сотрудничества по инновациям; протокола положений по сотрудничеству в рамках антимонопольного права и его взыскания; договора по программе о низком выбросе вредных газов в атмосферу, урбанизации и уравновешенного развития окружающей среды, финансированного ЕС в размере 25 млн евро, а также общего заявления о диалоге ЕС - Китай - Европейское космическое агентство о сотрудничестве в космической технологии. Прежде всего, стороны подчеркнули реализованные до сих пор достижения стратегического партнёрства и обязались к дальнейшему использованию потенциала билатерального сотрудничества, а также согласились направить усилия для разработки перспективного пакета стратегических постановлений для блага укрепления их всестороннего стратегического партнёрства. Выразили также желание активного поиска синергии между двенадцатым китайским пятилетним планом и евросоюзной Стратегией «Европа 2020» для расширения и углубления прагматического сотрудничества в разных сферах. В экономической сфере стороны подтвердили желание начать как можно быстрее переговоры касательно договора об инвестициях. Уделили особое внимание прогрессу в работах по постановлению, признающему за Китаем статус государства рыночной экономики. ЕС выразил поддержку в присоединении Китая к Соглашению о правительственных заказах в рамках ВТО и выступил с обращением к Китаю ускорить действия в этой сфере. Китайская сторона с удовлетворением приняла план Европейского инвестиционного банка, связанный с открытием офиса в Китае. Важной новой областью было начало дискуссии в целях заключения возможного общего пакта ЕВРАТОМ - Китай. Стороны выразили удовлетворение по поводу существующих до сих пор прогрессов в развитии билатеральных отношений и предрекали интенсификацию новых пространств взаимного интереса. В сфере безопасности партнёры согласились предпринять большие усилия, так как быстрые изменения, происходящие в современном мире, естественным образом обуславливают необходимость упрочнения сотрудничества в региональных и глобальных вопросах. Среди этих последних стороны подтвердили свою позицию в до сих пор обсуждаемых проблемах, выразили удовлетворение и признали увеличение значения Арктики, особенно в аспекте климатических изменений, научных исследований, охраны окружающей среды, уравновешенного развития и морского транспорта, а также согласились на обмен взглядов по делам Арктики2. На шестнадцатой встрече, которая состоялась 20-21 ноября 2013 г., кроме обмена взглядов по развитию стратегического партнёрства было объявлено начало переговоров по заключению договора об охране инвестиций, начало диалога на тему сотрудничества по инновациям, а также было подписано соглашение об административном содействии сотрудничеству в сфере охраны интеллектуальной собственности, декларация об энергетической безопасности, договор

о намерении касательно сотрудничества по исследованиям и инновациям в сфере продуктов питания, соглашение в сфере сельского хозяйства и биотехнологии, Стратегический план сотрудничества до 2020 г., комплексный документ, определяющий общие цели в сфере мира и безопасности, благосостояния, стабильного развития и человеческих контактов. В десятую годовщину стратегического партнёрства, кроме уверенного подведения итогов достижений, стороны сосредоточились прежде всего на будущем сотрудничестве, отвечающем вызовам XXI в.

В результате встреч и переговоров на высшем уровне значительно расширился предметный охват сотрудничества, что в свою очередь предоставляло возможность роста эффективности политики ЕС по отношению к Китаю. Спустя 10 лет от момента установления стратегического партнёрства взаимным отношениям удалось придать довольно широкий и комплексный характер. До 2013 г. в эффекте переговоров на высоком уровне было создано

1 Joint Press Communiqué of the 14th EU-China Summit, Beijing, 14 February 2012, 6474/12, PRESSE 50,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/120214 joint statement 14th eu china summit en. pdf, (06.12.2013).

2 Factsheet, EE-China Summit, Brussels, 20 September 2012, EU Relations with China,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/20120920 factsheet en.pdf, (06.12.2013); Joint Press Communiqué 15th EU-China Summit: Towards a stronger EU-China Comprehensive Strategic Partnership, Brussels, 20 September 2012, 14022/12, PRESSE 388,

http://www.eeas.europa.eu/china/summit/summit docs/20120920 joint communique en.pdf, (06.12.2013).

около шестидесяти платформ сотрудничества, которые интенсифицировались и расширялись. Актуально они охватывают: системные изменения в Китае, политический диалог, права человека, создание информационного общества, образование, дела молодёжи, межкультурный диалог и туризм, трудоустройство и общественные дела, торговлю и инвестиции, политику конкуренции, право интеллектуальной собственности, макроэкономическую политику, сотрудничество центральных банков в целях стабилизации курсов валют, регулирование финансовых рынков, промышленную политику, безопасность потребителей и продуктов, сотрудничество предприятий, сельское хозяйство, содействие Китаю на пути вступления в ВТО, а затем использование вытекающих из этого обязательств и окончание Раунда Доха, глобальный финансовый кризис, антикризисное управление, морскую политику и морской транспорт, внутреннее судоходство и автодорожный транспорт, гражданскую авиацию, охрану окружающей среды, энергетику, в том числе ядерную, и участие Китая в проекте ITER вместе с ЕС, США, Японией, Южной Кореей и Индией1, науку и технологии, глобальную систему сатели-тарной навигации Галилео (договор был подписан в 2003 г.)2, использование космического пространства, популяризацию мира, безопасности и уравновешенного покоя в мире, международную и региональную безопасность, в том числе связанную с Тайванем, Корейским полуостровом, Ближним Востоком, Балканами и Африкой, борьбу с организованной преступностью, нераспространение оружия массового уничтожения, контроль вооруженности и разоружение, а также борьбу с терроризмом, наркобизнес, включительно с контролем химических наркотиков, торговлю людьми и морское пиратство, сотрудничество в сфере законодательства, правосудия и таможенных формальностей, нелегальную миграцию, вопросы здравоохранения, климатические изменения, а также укрепление сотрудничества в рамках АСЕМ и АРФ, укрепление партнёрства, популяризацию мультилатерализма в соответствии с основами и главной ролью ООН, а также трехсторонний диалог по линии ЕС - Китай - Африка3. С течением лет всё сильнее

1 International Thermonuclear Experimental Reactor (ITER ) to miMzynarodowy projekt badawczy, maj№cy na

celu zbadanie moiliwoaci produkowania na wielk№ skak energii z kontrolowanej fuzji j№drowej.

2 Это соглашение завершило 18-месячные переговоры на данную тему. С 2004 г. National Remote Sensing

Center of China приняло на себя ответственность за внедрение этой программы в Китае, при этом Китай обязался выделить на Галилео 200 млн евро, из чего 70 млн евро было предназначено на поддержку китайских объектов в построении данной системы. A. Gradziuk, Transfer technologii w sto-sunkach gospodarczych Chkskiej Republiki Ludowej z Uni№ Europejsk№, Materiaiy Studialne PISM, Warszawa 2009 s. 9-10. 0d kwietnia 2005 trzech chkskich ekspertуw pracowaio przy realizacji programu w Brukseli. Galileo, http://lokalizacja.info/baza-wiedzy/galileo/wiadomosci-archiwalne.html (2.11.2013).

3 Joint Statement4th UE-China Summit, Brussels 5 September 2001, C/01/312,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=PRES/01/312&format=HTML&aged=1&language =EN&guiLanguage=en (5.11.2011); Joint Statement 5th UE-China Summit, Copenhagen, 24 September 2002, http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/72250.pdf (5.11.2013); Joint Statement 6th UE-China Summit, Brussels, 30 0ctober 2003,

http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/77802.pdf (5.11.2013); Progress in EU-China relations at summit in Beijing, Brussels, 28 0ctober 2003, IP/03/1467,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/03/1467&format=HTML&aged=1&language=E N&guiLanguage=en (5.11.2013); Framework Agreement for Establishing Industrial Policy Dialogue Between the Commission of the European Community and the Government of the People’s Republic of China, http://eeas.europa.eu/china/docs/ipd 291003 en.pdf (5.11.2013); Memorandum of Understanding between the National Tourism Administration of the People’s Republic of China, and The European Community On Visa and Related Issues concerning Tourist Groups from, the People's Republic of China, http://eeas.europa.eu/china/docs/mou 291003 en.pdf (6.11.2013); Joint Statement 7th EU-China Summit, The Hague, 8 December 2004,

http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/82998.pdf (6.11.2013); EU-China Summit: new steps in a growing relationship, Brussels, 6 December 2004, IP/04/1440, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/04/1440&format=HTML&aged=1&language=E N&guiLanguage=en (6.11.2011); Joint Statement of the 8th EU-China Summit, Brussels, 5 September 2005, IP/05/1091,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/05/1091&format=HTML&aged=0&language=E N&guiLanguage=en (6.11.2013); Joint Statement 9th EU-China Summit, Helsinki 9 September 2006, Brussels, 11 September 2006, http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/90951 .pdf

подчеркивалась общая ответственность глобального радиуса действия. С одной стороны, это доказывает осознание неизбежного сотрудничества стратегических партнёров, а с другой -масштаб и эффективность активного участия в глобальных проблемах обуславливает международную позицию, поэтому естественным способом составляет также пространство соперничества.

В политической сфере Евросоюз и Китайскую Народную Республику больше элементов делит, чем объединяет. Здесь над сотрудничеством главенствует соперничество, что особенно заметно в китайской политике по отношению к Африке или к Южной Америке, где хозяйственной экспансии сопутствует предложение альтернативной по сравнению с ЕС органической модели. В общих чертах среди основных расхождений можно перечислить политическую систему, ценности, основы, культуру или видение многополярной международной архитектуры1. Стремления ЕС к увеличению вовлеченности Китая в укрепление многогранной системы мирового сотрудничества, опирающейся на ООН, требует также принятия усилий реформаторов2. Существенным вопросом в этой теме является трансформация Совета Безопасности ООН, чтобы он был способен к эффективному реагированию на современные угрозы для мира и безопасности. Китай как постоянный член Совета Безопасности с 1971 г. имеет существенное влияние на международные дела как регионального, так и глобального радиуса действия. Эволюция поведения и позиции Китая является производной изменений в его внутренней и внешней политике. Наблюдаемая с 80-х годов XX в. всё большая открытость Китая к международному сотрудничеству и укреплению своей позиции как на региональном, так и на мировом уровне перекладывается на многогранную вовлеченность, также на форум ООН3. ЕС рассматривает ООН как капи-

(6.11.2011); EU and China to agree on opening negotiations for a new comprehensive framework agreement, Brussels, 8 September 2006, IP/06/1161,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/06/1161&format=HTML&aged=0&language=E N&guiLanguage=en%22 (7.11.2013); Joint Statement 10th China-EU Summit, Beijing, 28 November 2007, http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms Data/docs/pressData/en/er/97355.pdf (7.11.2013); Joint Press Communiquй 11th EU-China Summit, Prague,20 May 2009, Prague, 20 May 2009, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/107965.pdf (7.11.2013); Joint Statement of the 12th EU-China Summit Nanjing, China, 30 November 2009, Brussels, 30 November 2009, 16845/09, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms Data/docs/pressdata/en/er/111567.pdf (7.11.2013); EU-China Summit to focus on efforts in striving for ambitious deal on climate in Copenhagen, Brussels, 27 November 2009, IP/09/1835,

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/1835&type=HTML&aged=0&language=EN &guiLanguage=en (8.11.2011); Joint Press Communiquй 13th EU-China Summit, Brussels, 6 October 2010, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms data/docs/pressdata/en/er/116908.pdf (8.11.2013).

1 Шире на эту тему см.: Dokumenty polityki zagranicznej ChRL 1971-1976, red. J. Rowicski, Wyd. PISM,

Warszawa 1977; A. Halimarski, op.cit.; E. Halii'ak, Polityka i strategia bezpieczecstwa miKdzynarodowego Chin, „Iurawia Papers”, z. 10.

2 Шире об аспектах реформы ООН: T. G. Weiss, Overcomming the Security Council Reform Impasse, „Occa-

sional paper” 2005, nr 14, Fredrich-Ebert-Stiftung, New York 2005, s. 13-16; S. Bielec, Prawo w stosunkach miKdzynarodowych. Wybyr dokumentyw, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Fundacja Stosunkyw MiKdzynarodowych, Warszawa 2004; S. Daws, Security Council Reform: The Dual Risks, Proceeding of the International conference on UN Reform, http://www.una-uk.org/reform/topics.html (12.11.2013); A/RES/48/26 z 3.12.1993 r., http://www.un.org/documents/ga/res/48a48r026.html (12.11.2013); J. Sy-monides, Narody Zjednoczone wobec wyzwac I zagroi'ec XXI wieku. Miedzy koniecznoaci№ a moi'li-woftci№ reformy, „Stosunki MiKdzynarodowe” 2004, nr 3-4, s. 27; Dokument Koccowy szczytu 2005, A/60/L1, 20.09.2005, http://www.unic.un.org.pl/szczyt2005/dokument koncowy.php (10.11.2013); http://www.un.org/reform/pdfs/2002%20strenghten%20un%20an%20agenda.pdf (10.11.2013); http://www.globalpolicy.org/security/reform/cluster1/2005/04bluemodel.pdf (11.11.2011).

3 Шире в: P. Kobza, Reforma Rady Bezpieczecstwa Narodyw Zjednoczonych, “Stosunki MiKdzynarodowe”

2000, nr 1-2, s. 137-138; O. Lau, United Nations Security Council Expansion: The Efficacy of Small states Under Bipolarity and Uni-Multipolarity, 1 October 2003, http://www.people.fas.harvard.edu/-olau/papers/unreform.pdf (12.11.2013); Build towards a Harmonious World of Lasting Peace and Common prosperity. Statement by H. E. Hu Jintao President of the People’s Republic of China At the United Nations Summit, New York, 15 September 2005; Statement by Ambassador Wang Guangya at the Informal meeting

тальную структуру многостороннего сотрудничества и продвигает её ведущую роль, что находит отражение во многих документах внутреннего законодательства, а также в международных договорах и других актах, связанных с внешними отношениями. А, следовательно, ЕС заинтересован в укреплении ООН в контексте собственного видения многополярного порядка, который понимает и определяет иначе, чем Китай.1. Китайская общественность перед лицом реформы Совета Безопасности ООН предпочитает концентрацию на многоаспектном подходе. Он касается увеличения эффективности механизмов функционирования СБ ООН, а не только количества его членов2. Китай выступает против увеличения количества постоянных членов СБ ООН, которое обозначало бы потерю доминирующей позиции в Азии и ослабление международной роли3. Одновременно с тем, китайские власти обещают расширение круга непостоянных членов, главным образом за счет развивающихся африканских государств, чтобы воспроизвести современную геополитическую ситуацию4. Как Китай, так и ЕС похожим образом реализуют свои интересы путем развития стратегических отношений с державами и главными международными организациями и взаимно воспринимают друг друга как ключевые полюсы мировой сцены. С одной стороны, это создает плоскость сотрудничества, направленного на укрепление позиции в многополярном мире, а с другой - открывает возможности к конкурированию за связи в разных регионах и на глобальной сцене. Евросоюзная концепция реформы ООН, в том числе Совета Безопасности, касается, в частности, увеличения количества постоянных членов, что подтверждает резолюция Европейского Парламента с 2005 г., которая предвидит признание за ЕС дополнительного места . От входа в жизнь в 2009 г. Лиссабонского договора, благодаря которому резолюция приобрела юридическую силу, это стало теоретически возможно, хотя попытки форсирования отдельных интересов членских государств ограничивают единство ОВПБ6. Успехом евросоюзных усилий и комплексного подхода следует признать предоставление ЕС статуса так называемого супер-наблюдателя на основе резолюции Общего Со-

of the general assembly on the Draft 0utcome Document of the September Summit, 21 June 2005, New York, http://www.china-un.org/eng/smhwj/2005/t200664.htm (13.11.2013).

1 Por.: B. F. Waldner, Closing Remarks, (w:) The EU, China and The Quest for Multilateral World, ed. P. De-

fraign, Materiaiy z konferencji z okazji 30-lecia nawi№zania stosunkуw dyplomatycznych miMzy EWG a ChRL, Ifri, CIIS, 2005; http://www.connectasia.pl/index.php/pl/artyku/134-chiska-wizja-nowego-adu-midzynarodowego (12.11.2013).

2 Шире на эту тему в: Statement by Ambassador Zhang Yishan on Security Council Reform AT the 59th Ses-

sion of the General Assembly, 12 0ctober 2004, http://www.china-un.org/eng/smhwj/2004/t64266.htm

(12.11.2013).

3 Шире в: J. Gawroсski, Chkska Republika Ludowa wobec reformy Rady Bezpieczeсstwa 0rganizacji narodуw

Zjednoczonych, (w:) Wspуiczesny daleki ws^d w stosunkach miкdzynarodowych - rywalizacja i mocarstwowoftж, red. D. K. Gemechu, Forum Politologiczne, Wyd. Instytut Nauk Politycznych UWM w 0lsztynie, 0lsztyn 2008, t. 8, s. 337-365.

4 Шире в: China oppose setting timetable for Security Council expansion, 4 June 2005, http ://www. china-

embassy.org/eng/gyzg/t190595.htm; (12.11.2013); Statement by Ambassador Wang Guangya on Security Council Reform AT the 59th Session of the General Assembly, 11 July 2005, http://www.chma-un.org/eng/zghlhg/zzhgg/t203216.htm (12.11.2013).

5 Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie reformy 0rganizacji Narodуw Zjednoczonych, 9 czerwca

2005r., http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2005-0237+0+D0C+XML+V0//EN;Eu (13.11.2011); Policies and Statement In the UN Security Council, http://www.europa-eu-un-org./articles/articleslist s52 en htm (13.11.2013).

6 Приобретение Евросоюзом статуса полноправного, постоянного члена СБ ООН должно подтверждать-

ся согласием Великобритании и Франции, которые, скорее всего, должны были бы отказаться от своего статуса в пользу ЕС. Кроме того, проявлением многоголосья в ЕС является предложение реформы СБ ООН, связанной с её членами и их правами. Предложение в некоторых сферах противоречит формированию общего единогласного мнения на данную тему. Шире в: Uniting for Consensus Blue Model, April 2005, http:///www.globalpolicy.org/security/reform/cluster1/2005/04blue-model.pdf (10.11.2013); Uniting for Consensus green Model, April 2005,

http:///www.globalpolicy.org/security/reform/cluster1/2005/04greenmodel.pdf (11.11.2013); T. Renard, B. Hooijmaaijers, Assessing the EU’s Strategic Partnerships in the UN System, “Security Policy Brief’ 2011,

No 24.

брания ООН, принятой 3 мая 2011 г. с правом представления собственной позиции1. По реформе ООН обнаруживается разница взглядов, подтверждённая также разногласием в голосовании по различным вопросам. Китай пропагандирует также реформу системы принятия решений ООН, основанную на принципах демократии2. Это свидетельствует о том, что были замечены достоинства данной системы, но только во внешнем окружении.

Развивающиеся в тени хозяйственных преимуществ политические отношения в 1994 -

2013 гг. приняли институционализированную форму в виде:

ежегодных встреч на высшем уровне руководителей государств или правительств - ЕС представляет себя в лице Председателя Европейского совета и председателя Европейской комиссии, при поддержке Верховного представителя по делам внешней политики и безопасности;

ежегодных встреч Председателя Европейской комиссии вместе с другими членами этого учреждения, а также премьер-министра государства, которое в данный момент главенствует (является председателем) в Евросоюзе и соответствующих министров;

регулярного диалога на уровне министров иностранных дел государств ЕС и Китая, а также Верховного представителя по делам внешней политики и безопасности;

встреч ad hoc Верховного представителя по делам внешней политики и безопасности и министра иностранных дел Китая, кроме ежегодных встреч по случаю заседаний Общего Собрания ООН;

встреч каждые полгода министра иностранных дел Китая с послами ЕС; встреч каждые полгода Верховного представителя по делам внешней политики и безопасности с послом Китая в государстве, председательствующем в СЕ;

ежегодных встреч на уровне Политических директоров и Региональных директоров;

ежегодных встреч Директора ЕС по делам Азии и Тихого океана с китайским представителем, занимающим подобный пост;

ежегодных (не реже) встреч на уровне экспертов по вопросам международной безопасности, контроля вооружения, нераспространения и контроля экспорта оружия;

ежегодных (не реже) встреч на уровне экспертов по делам контроля легкого огнестрельного оружия.

Это подтверждает интенсификацию контактов и развитие их форм, что можно признать достижением ЕС, так как много этих элементов находилось в сфере предположений и планов действия ЕС по отношению к Китаю, утверждённых в различных евросоюзных документах.

Относительные малые достижения евросоюзной политики по отношению к Китаю можно заметить в сфере, которая является предметом многих контроверсий - в правах человека. Однако однозначная оценка этой ситуации не представляется возможной из-за сложности вопроса. С одной стороны факт открытия диалога на тему прав человека в 1995 г. и охвата им большинства даже трудных вопросов можно рассматривать в категориях конкретного достижения. Хотя, с другой стороны, измеримые результаты в виде принятия большинства актов международного права в этом вопросе, их введения в жизнь и принятия юридической системой Китая, а также соблюдения являются далекими от евросоюзных целей3. Особым вниманием охвачены вопросы: применения приговора смертной казни и пыток, суровые исправительные работы, уважение прав этнических меньшинств, а также гражданских и политических свобод. Оценка прогресса в диалоге по правам человека публикуется с 1999 г. в ежегодных рапортах Совета

1 Resolution adopted by the General Assembly, 65/276. Participation of the European Union in the work of the

United Nations, A/ReS/65/27, 3 May 2011, http://daccess-dds-

ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N10/529/10/PDF/N1052910.pdf7QpenElement (14.11.2013).

2 African Leaders Reject Compromise on UN Security Council Associated Press, 5 August 2005.

3 Деликатность проблематики проявилась сразу же после начала диалога, когда в январе 1996 г. Китай

прервал его в качестве ответной реакции на критику государств ЕС в Комиссии по правам человека ООН, но вернулся к переговорам в 19970 г. Проходящие ежегодно два тура встреч создают плоскость для обмена взглядами и аргументами для обеих сторон. В них участвуют представители евросоюзной Тройки, представители страны - Председателя в Европейской комиссии, Секретариата Совета ЕС и с 2005 г. Верховный представитель по делам внешней политики и безопасности, а также чиновники китайского МИДа, в том числе Специальный представитель по вопросам прав человека, а также делегаты других китайских министерств и ведомств.

ЕС, в которых ежегодно повторяются записи таких же проблем1. Сопротивление Китая подтверждают конкретные действия китайских властей, т.е.: не только аресты демократических деятелей и защитников прав человека, в том числе лауреатов награды Сахарова Ху Йия и Нобелевской премии Лиу Ксяобо, применение ограничений в выполнении юридических функций по отношению к лицам Танг Йитян и Лиу Вэи, невыяснение ситуации без вести пропавшего юриста Гао Зхишэнга, суровое подавление восстаний в автономных провинциях, а также отказ от участия в семинаре в 2007 г. на тему юридических аспектов прав человека из-за приглашения ЕС к участию двух неправительственных организаций и отозвание одного тура диалога по правам человека в 2010 г. Евросоюзные призывы и заявления, провозглашаемые на форуме ООН, встречаются практически с отсутствием реакции Китая2. По этому вопросу многократно высказывался также Европейский Парламент, обращаясь с призывом, чтобы права человека, демократия и законность являлись таким приоритетом в евросоюзно-китайском диалоге, который не должны заслонять вопросы экономического сотрудничества. Внимание обращает на себя также тот факт, что улучшение торговых и хозяйственных отношений не переносится на продвижение именно вопросов прав человека, демократии и законности в Китае3. Европейский

1 Однако уверенных, положительных изменений удалось добиться ещё в период перед установлением

стратегического партнерства. Реальными результатами влияния ЕС в политической сфере можно считать: подписание 1997 г. и ратификацию в 2001 г. Пакта экономических, общественных и культурных прав, но с ограничением свободы объединения в профсоюзы, подписание Пакта гражданских и политических прав ООН, а также деклараций большей вовлеченности в вопросы укрепления прав человека на форуме ООН, что содействовало состоявшимся визитам в Китай Комиссара ООН по вопросам прав человека, освобождению части тюремных заключенных, созданию Комиссии по проектам сотрудничества. Можно также заметить некоторые улучшения во внутренней китайской системе в сфере демократии, построения гражданского общества и интеграции с международной общественностью путем введения изменений в Конституцию от 1999 г, реформы административного, гражданского и уголовного права, а также в рассматриваемых попытках перенесения эксперимента с прямыми выборами с уровня деревень на уровень городов, большей активности неправительственных организаций. Воля ЕС по интенсификации сотрудничества в сфере противодействия нелегальной имиграции привела к тому, что в 2002 г. Европейская Комиссия начала переговоры на тему договора о реадмиссии с Китаем. Шире в: A maturing partnership shared interest and challenge in EU-China relations, op. cit. Szerzej: Por.: F. Grzegorzewski, op.cit., s. 28-36. Jednak przepiyw nielegalnych imigrantуw nie zostai dotychczas unormowany. Por.: K. Gorgol, op. cit., s. 382-383; F. Laczko, Europe Attracts More Migrants from China, 2003,

http://www.migrationinformation.org/feature/display.cfm?ID=144 (7.11.2013); G. Yun, Chinese Migrants and Forced Labour in Europe, Cornell University ILR School, 7-1-2004, s. 4-26,

http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1006&context=forcedlabor (7.11.2013).

2 EU Annual Report on Human Rights 1999, http://www.iskran.ru/cd data/disk2/r3/045.pdf (3.11.2013); EU

Annual Report on Human Rights 2000, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/2000en.pdf

(9.11.2013); EU Annual Report on Human Rights 2001,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HR2001EN.pdf (9.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2002, http://www. consilium. europa. eu/uedocs/cmsUpload/HR2002EN.pdf (9.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2003, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HR2003EN.pdf

(9.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2004,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/ENHR2004.pdf (10.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2005, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/HRen05.pdf (10.11.2013); EU Annual Report on Human Rights 2006, http://www.eu-un.europa.eu/documents/en/070123 EU.pdf

(10.11.2013); EU Annual Report on Human Rights 2007, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/2007.5997-EN-

EU annual report on human rights 2007.pdf (10.11.2011); EU Annual Report on Human Rights 2008, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/st14146-re02.en08.pdf (10.11.2013); Human Rights and Democracy in the World. Report on EU action July 2008 December 2009,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/A4 HR 200pp EN def.pdf (10.11.2013); EU Annual Report on Human Rights and Democracy in the World 2010, Brussels 2011, http://www.eeas.europa.eu/human rights/docs/2011 hr report en.pdf (10.11.2013).

3 Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie stosunkуw miMzy Uni№ Europejsk№ a Chinami z 2006 r.,

http://archiwum.ratujtybet.org/wybory/Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie stosunkow miedz

Парламент глубоко вовлечен в дела Тибета и ведёт диалог с Далай-ламой на эту тему. Кроме того, о малой действенности евросоюзных усилий в этой сфере свидетельствуют попытки введения оговорки об охране прав человека в билатеральные договора, которая на практике блокирует их заключение, как, например, в случае Соглашения о партнёрстве и сотрудничестве1. В этом контексте Европейский Парламент "отыгрывается" удержанием для Китая эмбарго на оружие, которое является затруднительным элементом политического диалога. Мнения по этому вопросу внутри ЕС разделены, следствием чего является только видимость евросоюзных действий в сфере ликвидации эмбарго2. К проигранным действиям можно отнести неспособность ЕС по влиянию на Китай прежде всего в делах: ликвидации смертной казни3, применения пыток4, ратификации Пакта гражданских и политических прав, Конвенции Международной организации труда, резолюции СБ ООН о нераспространении оружия и общей декларации, согласованной на встрече в 2004 г. по вопросу Договоренности о нераспространении оружия, договора

о реадмиссии из ЕС, нового договора по борьбе с организованной преступностью, процедуры общественных заказов или охраны инвестиции, полного внедрения и выполнения обязательств, вытекающих из членства в ВТО, прозрачности в сфере китайских расходов на военные цели. Степень свободы слова, вероисповедования и объединения в организации является далекой от международных стандартов, особенно по отношению к демократическим деятелям, Интернету, этническим меньшинствам. В частности, в Тибете и в префектуре Ксиньянг не соблюдаются религиозные и культурные свободы5.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Сотрудничество в сфере образования, в том числе в области вузовского содействия, в течение декады стратегического партнёрства относилось к положительным элементам. В этот период среди китайских студентов была заметна высочайшая мобильность. В 2005 г. в странах ЕС в вузах училось 170 тыс. граждан Китая, что содействовало увеличению уровня знаний о Китае и увеличивало контакты между высшими учебными заведениями, а также было основанием приёма Европейской комиссией обязательства финансового содействия обучению китайскому языку6. В 2010 г. считалось, что в ЕС обучалось примерно 118,7 тыс. - 120 тыс. китайцев7. Китай предложил в 2013 г. 30 тыс. стипендий, из которых 20 тыс. будут предназначаться китайским студентам и научным работникам в исследованиях, проводимых во всех странах ЕС, а остальные 10 тыс. для студентов и научных работников ЕС, которые обучаются и занимаются научно-исследовательской работой в Китае. В 2012 г. около 2 тыс. китайских студентов воспользовалось стипендией Erasmus Mundus, a ChinaEurope International Business School (CEIBS) зарегистрировала более 8 000 выпускников с научной степенью МБА8. ЕС в 2013 г. в ответ на

y Unia Europeiska a Chinami (11.11.2013); Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie dialogu miKdzy Rz№dem Chin a wysiannikami Dalaj Lamy z 2007 r.

http://archiwum.ratuitybet.org/wybory/Rezolucia Parlamentu Europejskiego w sprawie dialogu miedzy r zadem Chin a wyslannikami Dalailamy (11.11.2013).

1 The Human Rights. Clause in the EU’s External Agreements, Research Paper 04/33, 16 April, 2004,

http://www.parliament.uk/documents/commons/lib/research/rp2004/rp04-033.pdf (8.11.2013).

2 K. Gorgol, op. cit., s. 377-381.

3 По истечении года после установления стратегического партнерства ЕС-Китай, т.е. в 2004 г., в Китае

было проведено 3,4 тыс. казней. Следует подчеркнуть, что с 1 января 2007 г. Китай ввел изменения в системе исполнения смертной казни, что привело к значительному уменьшению выполнения этой процедуры до уровня 470. http://www.amnesty.org/en/library/asset/ACT53/002/2005/en/9a0e58e8-d4ea-11dd-8a23-d58a49c0d652/act530022005en.pdf (8.11.2013); http ://www. amnesty.org/en/death-penalty/death-sentences-and-executions-in-2007 (8.11.2013).

4 Systematic Torture in the People's Republic of Chin, http://www.ishr.org/Systematic-Torture-in-the-People-s-

Republic-of-China. 1268 0.html (7.11.2013).

5 Por.: K. Gorgol, op. cit., s. 367-383, 388-403; Amnesty International Report 2011. The State of The World’s

Human Rights, http://www.amnesty.org/en/library/asset/P0L10/001/2011/en/519da037-1492-4620-9ed5-cac8f1cfd591/pol100012011en.pdf (8.11.2013).

6 EU - China: Closer partners, growing responsibilities, Brussels, 24.10.2006, C0M(2006) 631, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=C0M:2006:0631:FIN:EN:PDF (02.11.2013).

7 EU-China Student and Academic Staff Mobility: Present Situation and Future Developments, April 2011,

http://ec.europa.eu/education/external-relation-programmes/doc/china/mobilitysum en.pdf, (07.01.2014).

8 The EU-China Comprehensive Strategic Partnership: Working for You, 06 November 2013, Brussels, 131106/02, http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2013/131106 02 en.pdf, (05.012014.)

глобальные перемены, а также в контакте с политикой китайских властей, решил принять стратегию в сфере высшего образования, постановления которой будут содействовать массовому прибытию в евросоюзные академические центры студентов из Китая1. Это также является элементом увеличения населения китайцев в ЕС, связанного с невозвращением молодых людей по окончании образования на свою родину2. Кроме того, просчитано, что в 2013 г. году 6 млн лиц путешествует между ЕС и Китаем, т.е. в 3 раза больше, чем в 2003 г.

В течение всего периода сотрудничества ЕС с Китаем чрезвычайно существенную роль играла финансовая помощь ЕС. В 2002-2006 гг. бюджет европейских программ поддержки составил 250 млрд евро. Поддержкой в общем размере 170 млрд евро было охвачено: общественные и экономические реформы - 75 млрд евро, охрана окружающей среды и уравновешенное развитие - 45 млрд евро, соответственное правление и укрепление законности - 30 млрд евро, а также действия на пересечении трех вышеуказанных приоритетов - 20 млрд евро . Дополнением этих действий стала индикативная программа в 2005-2006 гг. с общим бюджетом 100 млн евро4. Аналогичные действия продолжались и развивались на основании стратегического документа на 2007-2013 гг. Размеры бюджета определяются в этот период на общую сумму 43 262 369 евро. На отдельные приоритеты предназначалось соответственно: демократия и права человека 1 989 518 евро, дофинансирование неправительственных организаций 7 192 508 евро, гендерное равноправие 757 246 евро, здравоохранение и социальные вопросы - 1 066 922 евро. В программе „Широкая Азия” были выделены следующие приоритеты и их бюджеты: уравновешенное экономическое развитие 8 459 304 евро, развитие урбанизации 5 327 300 евро, инвестиционное сотрудничество 7 953 2010 евро, сети учреждений высшего образования 5 220 131 евро, а также информационные и коммуникационные технологии 5 296 230 евро5. В продолжение этой программы шла следующая аналогичная индикативная программа на 2007-2010 гг. с общим бюджетом 128 млн евро6. Мнения на тему влияния евросоюзной помощи на развитие демократии и уважение прав человека в Китае разделились7. Кроме общих евросоюзных программ поддержки почти все членские страны реализуют собственные программы билатерального сотрудничества. Они координируются представительством Европейской комиссии в Пекине. Самыми активными партнёрами Китая являются: Германия, Великобритания, Франция и Голландия. Каждая страна концентрируется на другой тематике8. В последней декаде Китай принадлежал к кругу примерно сорока самых крупных полу-

1 Communication from the Commission to European Parliament, the Council, the European Economic and So-

cial Committee and the Committee of the Regions. European higher education in the world, 11.7.2013 Brussels, C0M(2013) 499 final, http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc/com499 en.pdf,

(05.01.2014).

2 Шире на эту тему: Why are 0verseas Chinese Students Not Returning to China?, November, 7, 2013,

http://www.chinasmack.com/2013/stories/why-are-overseas-chinese-students-not-returning-to-china.html,

(15.12.2013); K. Latham, B. Wu, Chinese Immigration into the EU: New Trends, Dynamics and Implications, Europe China Research and Advice Network, 2013,

http://www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Asia/0313ecran lathamwu.pdf,

(03.01.2014).

3 Country Strategy Paper 2002-2006, op. cit.

4 National Indicative Programme 2005-2006, http://eeas.europa.eu/china/csp/05 06 nip en.pdf (5.11.2013).

5 China Strategy Paper 2007-2013, http://eeas.europa.eu/china/csp/07 13 en.pdf (6.11.2013); China Multiannual

Indicative Programme, http://eeas.europa.eu/china/csp/07 10 mip en.pdf (5.11.2013).

6 China Multiannual Indicative Programme 2007-2010, http://eeas.europa.eu/china/csp/07 10 mip en.pdf

(5.11.2011).

7 Шире в: P. Ferdinand, The challenge of democratization, (w:), Facing China’s rise. Guidelines for an EU strat-

egy, ed. M. Zaborowski “Chaillot paper” 2006, nr 94, s. 37.

8 Германия, которая передает больше всего средств поддержки Китаю, поддерживает также экономиче-

ские реформы, охрану окружающей среды, профессиональное обучение. Великобритания поддерживает проекты сферы образования и обучения, здравоохранения и охраны окружающей среды. Франция, наряду с Германией, является одним из самых ранних партнеров, которые начали сотрудничество в сфере науки, техники и юридической помощи. Голландия поддерживает правопорядок, соблюдение прав человека и охрану окружающей среды. В реализацию программ и проектов с Китаем включаются все члены ЕС, однако их участие прямо пропорционально их экономической ситуации.

I. Romiszewska, Niemiecko-chkskie stosunki gospodarcze, Biuletyn Niemiecki nr 15 z 16.3.2011;

чателей средств на поддержку развития. После почти десяти лет стратегического партнёрства ЕС принял решение о введении изменений в принципы и разделение средств по поддержке развития, что будет означать меньшее содействие для Китая как для страны среднеобеспеченной, которая независимо оказывает ежегодную помощь в развитии развивающимся государствам, например, в Африке или в Азии1.

Торговля ЕС с китайским партнёром играет существенную роль в двусторонних отношениях и является их самым ранним основным элементом. Проблематика торговли обсуждается во всех сообщениях ЕС, а также рассматривается в ходе очередных встреч на высшем уровне. Несмотря на трудности, вытекающие из применения Китаем пошлин, а также паратарифных и внетарифных средств, торговый обмен динамически развивается, начиная с момента установления отношений между партнёрами. Слабой стороной ЕС является постоянный торговый дефицит в отношениях с Китаем, который постоянно возрастает2. В 2003 г. дефицит ЕС в торговле с Китаем составил 64,748 млрд евро, а после почти 10 лет функционирования стратегического партнёрства в 2012 г. его размеры увеличились почти в 3 раза и достигли 146,069 млрд евро3. Торговый обмен ЕС с Китаем иллюстрирует Таблица 1.

Таблица 1. Торговые обороты ЕС с Китаем в 2003-2012 гг. в млрд евро

Год 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Экспорт 41,473 48,376 51,869 63,794 71,785 78,417 82,312 113,277 136,358 143,833

Импорт 106,220 128,673 160,364 194,932 232,624 247,933 214,148 282,530 293,781 289,902

Общий оборот 147,693 177,049 212,233 258,726 304,409 326,350 296,459 395,807 430,139 433,735

Разница -64,747 -80,296 -108,495 -131,138 -160,839 -169,517 -131,836 -169,253 -157,422 -146,069

Источник: собственная обработка на основе материалов European Union, Trade in goods with China, 07 November 2013,

http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc 113366.pdf, (06.01.2014).

Расцвет торгового обмена приходится на первое десятилетие XXI в. В периоде стратегического партнёрства тенденцию к увеличению проявлял как экспорт, так и импорт, при этом последний характеризовался большей динамикой. Общие товарообороты ЕС с Китаем в течение почти 10 лет выросли почти троекратно. Существенным фактором, активизирующим обмен, было вхождение Китая в ВТО в 2001 г. В результате этого присоединения Китай был вынужден сократить 150 тарифов на товары, экспортируемые из стран ЕС в Китай, отменить контингенты и лицензии на импорт, облегчить доступ для европейских страховых фирм и заграничных инве-

MiMzynarodowe Szkoiy w Chinach http://www.sas.upenn.edu/lps/graduate/mes (5.11.2013); 0CCAUK -UE http://www.chinauniversitystudy.com/programs in china.html (5.11.2013); Holland College, http://www.hollandcollege.com/news/news detail.php?id=1120 (5.11.2013).

1 Шире об изменениях в политике развития ЕС: Сообщение комиссии для Европейского парламента, со-

вета, Европейского экономико-общественного комитета и комитета регионов. Будущий подход к бюджетной поддержке ЕС для третьих стран. Брюссель, 13.10.2011, K0M(2011) 638 wersja ostateczna, http ://ec.europa. eu/europeaid/how/delivering-aid/budget-

support/documents/future eu budget support pl.pdf, (06.01.2014); Communication from the Commission to the European Parliament , the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Increasing the impact of EU Development Policy: an Agenda for Change, Brussels,

13.10.2011, C0M (2011) 637 final, http://ec.europa.eu/europeaid/what/development-policies/documents/agenda for change en.pdf, (06.01.2014).

2 W1998 r. wyniуsi 24,4 mld euro, a w 2000 wziysi do 44, 6 mld euro. Accompanying C0M (2006) 631 final:

Closer Partners, Growing Responsibilities: A policy paper on EU-China trade and investment: Competition and Partnership, Commission Working Document, op. cit.

3 European Union, Trade in goods with China, 07 November 2013,

http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc 113366.pdf, (06.01.2014).

сторов1. Однако лишь в декабре 2004 г. во время VII встречи на высоком уровне ЕС - Китай был подписан договор о взаимной административной помощи в таможенных вопросах. Договор должен был заставить Китай вести более четкую таможенную политику, взаимно информировать друг друга об изменениях таможенных тарифов, вести обмер работников и экспертов, выполнять общие действия по выяснению спорных вопросов2. В 2006 г. ЕС стал первым торговым партнёром Китая, а Китай - его вторым торговым партнером, и эта ситуация не изменилась в течение прошедших десяти лет3. Проблематичный для ЕС чрезмерный китайский экспорт провоцирует введение тормозящих процедур. По состоянию на 17 октября 2013 г. ЕС применял 52 антидемпинговых средства и 2 антисубсидийных, которые касались менее 1% полного привоза из Китая. Европейский экспорт услуг в Китай характеризировался профицитом, который в 2012 г. составил 9,8 млрд евро, весь экспорт составлял 29,9 млрд евро, а импорт 20 млрд евро4.

Китай в течение многих лет рассматривает непосредственные заграничные инвестиции как источник заграничного капитала. В 1998 - 2002 гг. только около 1% европейских инвестиций попадал в Китай5. Инвестировали там главным образом филиалы европейских фирм, зарегистрированных в Гонконге, Сингапуре и других странах Азии. Присоединение Китая к ВТО привело к улучшению условий для заграничных инвесторов и увеличению заграничного капитала на китайском рынке. В 90-х гг. XX в. самые активные отношения с Китаем удерживали Германия, Великобритания, Франция и Голландия, больше всего непосредственных инвестиций проводила Великобритания . После 2005 г. Китай либерализировал законодательство и дал заграничным предпринимателям возможность доступа к своему рынку7. Этот рынок формировался посредством роста достатка китайского общества и увеличения заинтересованности заграничными товарами. Размеры непосредственных заграничных инвестиций ЕС в Китае в 2012 г. составили 9,9 млрд евро, что в сравнении с 2003 г. составляло значительное увеличение8. Китай также значительно увеличил свои инвестиции в ЕС. В 2012 г. в странах ЕС было заинвестиро-вано 3,5 млрд евро, что составляло только 2,2% от полного наплыва инвестиций в ЕС, но по сравнению с 2003 г. это был огромный рост9.

1 Chiny pokazaiy otwarcie na awiat wchodz№c do WTO, http://polish.cri.cn/281/2009/01/08/181s85213 .htm

(1.11.2011).

2 Практической реализацией договора должен был заниматься Совместный комитет таможенного со-

трудничества. Договор между ЕЭС и правительством Китайской Народной Республики о сотрудничестве и административной взаимопомощи в таможенных вопросах, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:22004A1223(01):PL:NOT (2.11.2013).

3 Сумма экспорта в Китай возросла с 26 млрд евро в 2000 г. до почти 82 млрд евро в 2009 г., в то время

как импорт увеличился с 75 млрд евро в 2000 г. до 248 млрд евро в 2008 г., а затем упал до 215 млрд евро в 2009 r. Шире см.: W. Mroczek, Handel UE z Chinami, „Wspуlnoty Europejskie” 2007, nr4, s. 2. Половина товаров, экспортируемых в Китай, вывозилась из Германии, которая импортирует 25% китайских товаров. Последующие места в торговом обмене занимают: Франция, Голландия, Великобритания и Италия. Эти страны ЕС, а ранее ЕЭС, от момента установления торговых отношений находились на ведущих местах в торговле с Китаем. Большинство этих стран в течение всего периода торгового сотрудничества отмечало дефицит в товарообороте с Китаем. Более 60% экспорта с Китаем составляли: машины и оборудование, а также транспортные средства. Большинство импорта - это части сотовых телефонов, компьютеров и прочая техника. Шире см.: P. Wieczorek, Unia Europejska wobec Ekspansji Chin na rynku awiatowym, „Kontrola Paсstwowa” 2007, nr 4, s. 58.

4 Шире см.: China, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2012/march/tradoc 149251 .pdf, (07.01.2014); Facts

and figures on EU-China trade. Did you know?, October 2013, http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2009/september/tradoc 144591 .pdf, (07.01.2014).

5 M. Szwabe, Rosn№ce znaczenie Chin - wyzwanie dla Unii Europejskiej, „Wspуlnoty Europejskie” 2005, nr 1

s. 51.

6 F. Grzegorzewski, op. cit., s. 53.

7 Шире см.: L. Rajca, Chkska modernizacja u progu XXI w- sukcesy, wyzwania, perpektywy, w: Oblicza Chin

na pocz№tku XXI w. Historia. Polityka. spoіeczeсstwo pod red. J. Marszaiek - Kawy, wy. Adam Marszaiek, Toiu: 2008, s.135-168

8 Для сравнения: в 2009 г. они составляли почти 5,3 млрд евро.

9 Китайские инвестиции в ЕС быстро растут с 2008 г. Для сравнения: их участие в непосредственных

заграничных инвестициях в ЕС в 2011 г. составило 1,4%. Facts and figures on EU-China trade. Did you know?, October 2013, op. cit.

Силу воздействия Евросоюза на Китай представляет также развитие договорноюридической базы. Количество двусторонних договоров, заключенных в течение 35 лет между Сообществами и Китаем, вместе с протоколами составляет собрание из 11 документов. Увеличение динамики их заключения наблюдается от подписания стратегического партнёрства. Среди них доминируют экономические соглашения. В течение последних 10 лет ЕС заключил с Китаем 8 соглашений, а несколько находится на стадии переговоров1.

Подведение итогов

С середины 90-х гг. ЕС реализует Внешнюю политику и политику безопасности, базирующуюся на сотрудничестве с международными организациями, стратегическими союзами и внешними региональными политиками. Установление стратегического партнёрства, несомненно, расширило сферу сотрудничества и во многих областях её углубило. Однако достижения прошедшей декады не отвечают целиком стремлениям и намерениям ЕС, который постоянно сталкивается с многочисленными и часто всё такими же проблемами в отношениях с Китаем. Стремление обоих партнёров к укреплению мировой позиции приводит к невозможности однозначного разделения пространств сотрудничества и соперничества, так как они взаимно пересекаются. Развитие контактов на линии ЕС - Китай началось с экономического сотрудничества, которое было в XXI в. их доминирующей сферой. Современные глобальные проблемы, которые ЕС намерен решать, находятся также в кругу заинтересованности Китая. Таким образом, евро-союзный приоритет, связанный с участием Китая в международном обществе и с усилением его активной и ответственной роли, выполнялся медленно, в частности в отношении разных аспектов безопасности в Азии, организованной преступности, в том числе наркобизнеса и терроризма, а в особенности кибернетического терроризма. Можно также указать на увеличение заинтересованности проблематикой охраны окружающей среды и энергетической безопасности, регионального сотрудничества, в ограниченной степени помощи на развитие или либерализацию мировой торговли и инвестиций. Это одновременно сферы сотрудничества и конкуренции за место в международной многополюсной конструкции. Вовлеченность Китая в международное сотрудничество реально выросло, но не принесло всех ожидаемых Евросоюзом результатов. Установившиеся отличия видения и позиций ограничивают полное, ответственное и конструктивное участие Китая как члена международного общества, адекватного евросоюзным желаниям и стандартам.

Баланс политических достижений ЕС в отношениях с Китаем, а также сложность и множество эндогенических и эгзогенических факторов, обуславливающих политику ЕС, ведёт к неудовлетворительной оценке её эффективности, хотя улучшение можно заметить в периоде развития стратегического партнёрства. Среди причин в первой очерёдности полагается отметить недостаточный учёт цивилизационных различий и анахроничность их основ. В программных документах Европейской комиссии повторяются почти такие же политические и экономические предложения, которые были в некоторой степени модернизированы с течением времени, учитывая изменяющуюся политическую и экономическую ситуацию партнёров. Однако в первом десятилетии XXI в. они потеряли свое значение, т.к. и в Китае, и в ЕС, и в международной среде произошли серьезные изменения. Часть евросоюзных приоритетов была учтена и осуществлялась Китаем, некоторые оставались в сфере обещаний. Во многих случаях от установления отношений между ЕЭС и Китаем и от снования стратегического партнёрства европейские документы представляют собой в значительной степени собрание благих намерений и желаний по отношению к китайскому партнёру. Создание Евросоюзом нескольких каталогов целей различной весомости и значимости, особенно с точки зрения возможности их достижения, а также улучшение координации действий, наверняка способствовало бы в более длительной перспективе росту эффективности евросоюзной политики по отношению к Китаю. В особенности это должно касаться использования разных структур мирового и регионального сотрудничества, в частности ООН, ВТО и ОЭСР, а также таких неформальных группировок, как С7, С20, так как Китай изъявляет желание укрепления своей позиции в этих структурах. Это должна сопровождать большая концентрация на билатеральном и мультилатеральном расширении договорноюридической базы. В интересах ЕС находится главным образом преодоление внутренних разделов и ведение единой заграничной политики, в которую входит двустороннее предпочтение

1Шр://ес.еигото.еиУог1А/а£геешепІ8/8еагсЬВуСоип1гуАМСоп1іпепіЛо?соип1гуМ=2101&соип1гу№ше=СЬіп а, (07.01.2014).

1

развития отношений на уровне государств . Пока национальные дела, которые легче выполнять на билатеральном уровне, будут доминировать над общими, как в рамках ЕС, так и в его отношениях с Китаем, до этих пор эффективность евросоюзной политики не будет оправдывать ожиданий. Кроме того свою первоначальную силу потеряла стратегия безответной вовлеченности. Китай укрепил свою позицию, особенно по сравнению с ослаблением ЕС во времена кризиса, при этом ведет более асертивную политику, эффективно противодействуя евросоюзным нажимам на демократизацию и либерализацию всех сфер жизни. Это обозначает, что стратегическое партнёрство, основанное на принципах взаимной выгоды и равенства глобальных серьезных партнеров, требует времени и зрелости2. Кроме того, в развитии отношений между ЕС и Китаем заметен также растущий с обеих сторон прагматизм, проявляющийся в отодвигании на второй план идеологических вопросов в пользу экономических дел. Однако ЕС в выполнении глобальных амбиций старается придавать всё больший ранг вопросам, связанным с правами человека, правозаконностью и построением гражданского общества. Заинтересованность сотрудничеством в этой сфере со стороны ЕС должна была перенести европейскую модель государства в Китай и укрепить евросоюзную международную политическую позицию. Это можно рассматривать как способ приобретения политического перевеса ЕС над Китаем посредством сотрудничества. Принимая во внимание огромные различия обоих субъектов в применении международных стандартов и волю китайских властей в этом вопросе, эффективность политики ЕС полагается признать как неадекватную его стремлениям и политическим амбициям. Хотя и действительно Китай является достаточно трудным партнёром, однако успехом является интенсификация диалога и сотрудничества в развиваемых институциональных формах на всех уровнях, рост количества секторных диалогов с 17 в 2004 г. до почти 60 в 2013 г. Одним из эффектов евросоюзной политики было изменение отношения Китая к ЕС, которое в первый раз появилось в 2003 г. в китайской стратегии внешней политики в виде целостного подхода. В экономической сфере ЕС намеревался начать сотрудничество с Китаем, считая, что Китай станет новым рынком сбыта и местом новых заграничных инвестиций. Однако Китай воспринимал это сотрудничество в большей степени как инструмент приобретения перевеса в мировой экономике, в том числе построения противовеса для США. Благодаря поддержке ЕС Китай сильнее вовлекся в международное сотрудничество, получил членство в ВТО и С20. Вступление Китая в ВТО вызвало отмену многих внетарифных препятствий и снижение пошлин, но не облегчило значительно доступа к китайскому рынку. Предприниматели из ЕС после 2001 г. по-прежнему встречались с проявлениями нечестной конкуренции, а результаты торговли с Китаем были связаны с нарастающим евросоюзным дефицитом. Медленно и упорно увеличивалось количество непосредственных заграничных инвестиций в Китае. Благодаря индикативным программам ЕС в Китае удалось осуществить много междис-

1 Оо стороны Китая это проявляется в большей заинтересованности укреплением отношений с наиболее

важными странами ЕС, такими как Германия, Франция, Великобритания, а также Италия, а не со всем Евросоюзом. Проводимая ЕС политика по отношению к Китаю не предвидела единства со стратегиями действий отдельных стран и проводилась двунаправленно. С одной стороны это были отношения с Евросоюзом, но это не исключало возможности двусторонних отношений. Примерами отсутствия единства во внешней политике ЕС могут быть вопросы: введения и отмены эмбарго на поставки в Китай оружия, вооружения, соблюдения прав человека. Шире см.: F. Bordonaro, Europe itching to lift China arms embargo, “Asian Times”, 15.03.2007 r.; R. Stohl, Wrangling over Arms Sales to China, FPIF Policy Report, 4.12.2006; K. Archick, R.F. Grimmett, S. Kan, European Union’s Arms Embargo on China: Implications and options for U.S. Policy, CRS Report for Congress, styczeс 2006 r.; Wyst№pienie Ministra Spraw Zagraniczncyh RP Radosiawa Sikorskiego na konferencji „Unia Europejska - Stany Zjednoczone -Chiny. Jak zbudowaж transatlantyckie zrozumienie w relacjach z rosn№c№ potegN° azjatyck№.” Warszawa,

11 stycznia 2008r.; http://www.hrw.org/ (6.11.2013); K. Barysch, C. Grant, M. Leonard, Embracing the dragon. The EU’s partnership with China, Centre for European Reform, Londyn 2005; P. Ferdinand, The challenge of democratisation, (in:) Facing China’s rise: Guidelines for an EU strategy, ed. M. Zaborowski, “Chaillot Paper” 2006, nr 94, s. 2; Szerzej o stosunkach Francji i Niemiec z Chinami: M. Wtyblewska, Poli-tyka zagraniczna Francji wobec Chin po 1989, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki Miкdzynarodowe Chin, t. 9, Szkoia Wyisza Psychologii Spoiecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 49-60; W. Jasik, Stosunki niemiecko-chkskie na progu XXI wieku, (w:) Azja-Pacyfik, Stosunki MiMzynarodowe Chin, t. 9, Szkoia Wyi'sza Psychologii Spoiecznej, Towarzystwo Azji i Pacyfiku, Warszawa 2006, s. 61-78.

2 Подробнее на тему главных проблем политического диалога ЕС-Китай: K. Gorgol, op. cit., s. 370.

циплинарных проектов, а их тематика была очень широкой. Затронутый кризисом Евросоюз обратился во время проводимых встреч на высшем уровне в 2009 - 2010 гг. к Китаю с призывом о помощи в спасении зоны евро. Возможно, что предложение китайского партнёра о предоставлении $100 млрд поддержки может стать началом нового раздела в отношениях ЕС - Китай с упором завоевания перевеса Китая в длительной перспективе.

Несмотря на то, что политика ЕС по отношению к Китаю развивается с 90-х гг. и привела к установлению стратегического партнёрства, после лесятилетия его функционирования результаты с европейской точки зрения не являются удовлетворительными. ЕС отдает себе отчет, что его влияние на китайские власти можно оценить как умеренные. В своей аргументации ЕС часто подчёркивает, что Китай - это трудный партнёр и что в принципе как темп, так и предметная сфера сотрудничества в значительной степени зависит от воли Китая. У ЕС до сих пор нет единой политики по отношению к Китаю, что в частности является следствием проблематичного процесса интеграции в рамках Общей внешней политики и безопасности, недостаточной политической воли для использования доступных инструментов или же евросоюзной реактивности и неэффективного координирования внешних политик членских стран как в сфере концепций, так и в сфере действий. Как в политике членских государств по отношению к Китаю, так и в политике ЕС доминируют экономические вопросы, т.е. торговля и инвестиции, что, однако, сопровождает воздержанность в признании китайской экономики полностью рыночной и делает возможным применение охраны перед чрезмерным китайским экспортом. Важные аксиологические для ЕС вопросы, т.е. демократия, права человека, проблемы безопасности, отодвигаются на дальний план и чаще выступают в декларативном виде, а не в реальной активности. Эти слабости ЕС в соединении с быстро укрепляющейся глобальной позицией Китая могут по-прежнему понижать эффективность евросоюзной политики и привести в долгой перспективе к ситуации, в которой преобладающее до сих пор сотрудничество будет подавлено соперничеством.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.